Nhiệt liệt chào mừng
quý thầy cô đến tiết dạy
HOẠT ĐỘNG 1: KHỞI ĐỘNG
TIẾT 3: TIẾNG VIỆT
CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI
HĐ 2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI
An: - Cậu có biết bơi không?
Ba: - Biết chứ, thậm chí còn bơi giỏi nữa.
An: - Cậu học bơi ở đâu vậy?
Ba: - Dĩ nhiên là ở dưới nước chứ còn ở đâu.
Đọc đoạn đối thoại sau:
Câu trả lời của Ba chưa đáp ứng được nội dung mà An cần biết – một địa điểm cụ thể.
1/ Phương châm về lượng :
Khi giao tiếp cần nói cho có nội dung, nội dung của lời nói phải đáp ứng yêu của cuộc giao tiếp, không thừa, không thiếu.
Đọc truyện cười: Lợn cưới, áo mới (SGK – Tr 9)
- Bác có thấy con lợn cưới của tôi chạy qua đây không?
- Từ lúc tôi mặc cái áo mới này, tôi chẳng thấy con lợn nào chạy qua đây cả.
CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI
Vì sao truyện này lại gây cười ?
Chỉ cần trả lời:
- ( nãy giờ) tôi chẳng thấy con lợn nào chạy qua đây cả”.
Lẽ ra anh “lợn cưới” và anh “áo mới” phải hỏi và trả lời như thế nào để người nghe đủ biết được điều cần hỏi và trả lời ?
Chỉ cần hỏi: " Bác có thấy con lợn nào chạy qua đây không?
Truyện cười: Lợn cưới, áo mới (sgk – 9)
- Bác có thấy con lợn cưới của tôi chạy qua đây không?
- Từ lúc tôi mặc cái áo mới này, tôi chẳng thấy con lợn nào chạy qua đây cả.
Nói thừa. Vi phạm phương châm về lượng.
CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI
=> Từ ngữ không cần thiết trong câu hỏi là : “cưới và câu trả lời “từ lúc tôi mặc chiếc áo mới này”.
I. Phương châm về lượng:
TIẾT 3: CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI
Ví dụ 1 :
Ví dụ 2: Theo dõi truyện cười:
2. Kết luận:
- Trong giao tiếp, hỏi và đáp phải đúng yêu cầu của giao tiếp, nói không thiếu, không thừa.
BÀI TẬP NHANH
Vận dụng phương châm về lượng để phân tích lỗi trong những câu sau:
a. Trâu là một loài gia súc nuôi ở nhà.
b. Bồ câu là loài chim có hai cánh.
Thừa cụm từ “nuôi ở nhà” vì từ “gia súc” đã hàm chứa nghĩa là thú nuôi trong nhà.
Tất cả các loài chim đều có hai cánh. Vì thế “có hai cánh” là cụm từ thừa.
Hai anh chàng đi qua một khu vu?n trồng bí. Một anh thấy quả bí to, kêu lên :
- Chà, quả bí kia to thật !
Anh bạn có tính hay nói khoác, cu?i mà bảo rằng:
- Thế thì đã lấy gì làm to. Tôi đã từng thấy những quả bí to hơn nhiều. Có một lần, tôi tận mắt trông thấy một quả bí to bằng cả cái nhà đằng kia kìa.
Anh kia nói ngay:
- Thế thì đã lấy gì làm lạ. Tôi còn nhớ,
một bận tôi trông thấy một cái nồi đồng
to bằng cả cái đình làng ta.
Anh nói khoác ngạc nhiên hỏi:
- Cái nồi ấy dùng để làm gì mà to vậy?
Anh kia giải thích:
- Cái nồi ấy dùng để luộc quả bí anh vừa
nói ấy mà.
Anh nói khoác biết bạn chế nhạo mình bèn nói lảng sang chuyện khác.
Truyện cười: Quả bí khổng lồ
II. Phương châm về chất:
TIẾT 3: CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI
1. Theo dõi truyện cười: Quả bí khổng lồ
2. Kết luận
Trong giao tiếp, đừng nói những điều mà mình không tin là đúng hay không có bằng chứng xác thực
(phương châm về chất).
Phê phán tính nói khoác, nói sai sự thật.
Qua câu chuyện tác giả muốn phê phá điều gì?
2/ Phương châm về chất
Trong giao tiếp, đừng nói những điều mà mình không tin là đúng hay không có bằng chứng xác thực.
Ngoài ra truyện cười dân gian "quả bí với cái nồi đồng", còn có các truyện cười khác như "con rắn vuông", "đi mây về gió", "một tấc đến trời"… đều chế giễu, châm biếm những kẻ ăn nói khoác lác ở đời . (Các em sưu tầm và đọc thêm nhé.)
Bài tập nhanh
Bạn A hôm nay nghỉ học. Không biết vì lí do gì.
Cô giáo hỏi: Vì sao bạn A nghỉ học ?
Nếu không biết chắc chắn lí do của A, thì các em sẽ trả lời cô như thế nào? Vì sao? Từ đó em thấy trong giao tiếp còn cần tránh điều gì?
A. Thưa cô, hình như bạn ấy bị ốm.
B. Thưa cô, em nghĩ là bạn ấy bị ốm.
C. Thưa cô, có lẽ là bạn ấy bị ốm.
Bài tập 2- sgk - trang 10,11
Chọn từ ngữ thích hợp điền vào chỗ trống: nói trạng; nói nhăng nói cuội; nói có sách, mách có chứng; nói dối; nói mò.
a, Nói có căn cứ chắc chắn là …………………………
b, Nói sai sự thật một cách cố ý nhằm che giấu điều gì đó là ………..
c, Nói một cách hú họa, không có căn cứ là …………
d, Nói nhảm nhí, vu vơ là …………………………
e, Nói khoác lác làm gia vẻ tài giỏi hoặc nói những chuyện bông đùa, khoác lác cho vui là ………………
nói có sách, mách có chứng
nói dối
nói mò
nói nhăng nói cuội
nói trạng
Các từ ngữ trên đều chỉ những cách nói liên quan đến phương châm về chất.
Luyện tập
Đọc truyện cười “Rồi có nuôi được không?” và cho biết phương châm hội thoại nào đã không được tuân thủ?
Câu: “Rồi có nuôi được không?”
Người nói đã không tuân thủ phương châm hội thoại về lượng (hỏi một điều rất thừa).
Bài tập 3:
Vận dụng những phương châm hội thoại đã học để giải thích vì sao người nói đôi khi phải dùng những cách diễn đạt như :
a) Như tôi được biết, tôi tin rằng, nếu tôi không lầm thì, tôi nghe nói, theo tôi nghĩ, hình như là,…
Để đảm bảo tuân thủ phương châm về chất, người nói phải dùng những cách nói trên nhằm báo cho người nghe biết là tính xác thực của nhận định hay thông tin mà mình đưa ra chưa được kiểm chứng.
Bài tập 4:
b. như tôi đã trình bày, như mọi người đều biết.
Trong giao tiếp, đôi khi để nhấn mạnh hay để chuyển ý, dẫn ý, người nói cần nhắc lại một nội dung nào đó đã nói hay giả định là mọi người đều biết. Khi đó, để đảm bảo phương châm về lượng, người nói phải dùng những cách nói trên nhằm báo cho người nghe biết là việc nhắc lại nội dung đã cũ.
Bài tập 4:
Giải thích nghĩa của các thành ngữ sau và cho biết những thành ngữ này có liên quan đến phương châm hội thoại nào?
ăn đơm nói đặt, ăn ốc nói mò, ăn không nói có, cãi chày cãi cối, khua môi múa mép, nói dơi nói chuột, hứa hươu hứa vượn.
Bài tập 5:
I Phương châm về lượng
Nói đủ, không thừa , không thiếu
II. Phương châm về chất
Nói đúng, không nói những điều chưa chắc chắn.
III. Luyện tập:
- Gi?i nghia cỏc th�nh ng?:
- An dom núi d?t:
vu kh?ng, d?t di?u, b?a chuy?n.
- An ?c núi mũ:
núi khụng cú can c? chớnh xỏc
- An khụng núi cú:
vu kh?ng , b?a d?t, diờu ngoa
- Cói ch�i cói c?i :
cói b?a bói, ngoan c?, khụng cú lớ l?
- Khua mụi mỳa mộp:
ba hoa, phỏc lỏc, khoa truong
-Nói dơi nói chuột:
nói lăng nhăng, linh tinh
- H?a huu h?a vu?n:
h?a d? v?a lũng ai dú ch? khụng th?c hi?n l?i h?a
?Nh?ng th�nh ng? trờn liờn quan d?n phuong chõm h?i tho?i v? ch?t
Bài tập về nhà:
- Thuộc ghi nhớ.
- Tìm và giải nghĩa các thành ngữ không tuân thủ phương châm hội thoại.
- Làm các bài tập còn lại trong SGK
Bài mới: Soạn bài:
Sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh.
Luyện tập sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh.
DẶN DÒ
Xin chõn th�nh c?m on
nguon VI OLET
