Bài 1. Nhận biết ánh sáng - Nguồn sáng và vật sáng

Tiết 1
Chương I. QUANG HỌC
Tiết 1
Bài 1.NHẬN NHẾT ÁNH SÁNG – NGUỒN SÁNG VÀ VẬT SÁNG
Chương I. QUANG HỌC
ĐẶT VẤN ĐỀ
-Thanh đố Hải: Đặt một cái đèn pin nằm ngang trước mắt sao cho không nhìn thấy bóng đèn.Bấm công tắc bật đèn pin, mắt ta có nhìn thấy ánh sáng trực tiếp từ đèn phát ra không ? Vì sao ? Hình 1.1
-Hải: Tất nhiên là nhìn thấy vì đèn pin đã bật sáng
-Thanh cãi lại: Đèn không chiếu thẳng vào mắt làm sao mà nhìn thấy được! Bạn nào đúng ?
I. Nh?n bi?t ỏnh sỏng
Quan sỏt thớ nghi?m
Từ những thí nghiệm hoặc quan sát hàng ngày sau đây, trường hợp nào mắt ta nhận biết ánh sáng?
Ban đêm đứng trong phòng có cửa gỗ đóng kín, không bật đèn, mở mắt.
Ban đêm đứng trong phòng đóng kín cửa, bật đèn, mở mắt.
Ban ngày, đứng ngoài trời, mở mắt.
Ban ngày, đứng ngoài trời, mở mắt, lấy tay che kín mắt.
C1. Trong những trường hợp mắt ta nhận biết được có ánh sáng có điều kiện gì giống nhau ?
Giống nhau: Đều có ánh sáng và ánh sáng này phải truyền vào được mắt ta
I. Nh?n bi?t ỏnh sỏng
K?t lu?n
Mắt ta nhận biết được ánh sáng khi có truyền vào mắt ta
ánh sáng

II. Nhỡn th?y m?t v?t
Thớ nghi?m
C2: Hãy nhìn hình 1.2a. mảnh giấy trắng dán trên thành màu đen bên trong hộp kín. Trường hợp nào dưới đây ta nhìn thấy mảnh giấy trắng, vì sao lại nhìn thấy?
a) Đèn sáng (hình 1.2a) b) Đèn tắt (hình 1.2b)
Ta nhìn thấy mảnh giấy trắng khi đèn sáng vì ánh sáng từ đèn hắt qua tờ giấy truyền tới mắt ta.
II. Nhỡn th?y m?t v?t
K?t lu?n
Ta nhìn thấy mọi vật khi có từ vật đó truyền vào mắt ta.
ánh sáng

III. Nguồn sáng và vật sáng
C3: Trong các thí nghiệm ở hình 1.2a và 1.3 ta nhìn thấy mảnh giấy trắng và dây tóc bóng đèn đang phát sáng vì từ hai vật đó đều có ánh sáng truyền đến mắt ta. Vật nào tự nó phát sáng, vật nào hắt lại ánh sáng do vật khác chiếu tới?
- Dây tóc bóng đèn tự phát ra ánh sáng.
- Mảnh giấy trắng hắt lại ánh sáng do đèn chiếu tới.
III. Nguồn sáng và vật sáng
Kết luận
- Dây tóc bóng đèn tự nó ánh sáng khi có dòng điện chạy qua nguồn sáng.
phát ra
- Dây tóc bóng đèn phát ra ánh sáng và mảnh giấy trắng ánh sáng từ vật khác chiếu vào nó gọi chung là vật sáng.
gọi là
hắt lại
Khỏi ni?m
- Nguồn sáng là vật tự nó phát ra ánh sáng.
- Vật sáng gồm nguồn sáng và những vật hắt lại ánh sáng chiếu vào nó.
Ví dụ: Mặt Trời, nham thạch, sấm sét…..
- Ví dụ: cây cối, bông hoa, cặp sách…..
III. Nguồn sáng và vật sáng

Nguồn sáng là vật tự nó phát ra ánh sáng.
Ví dụ: Mặt Trời, nham thạch, sấm sét…..
Vật sáng gồm nguồn sáng và những vật hắt lại ánh sáng chiếu vào nó.
Ví dụ: cây cối, bông hoa, cặp sách…..
1.4 Ta đã biết vật đen không phát ra ánh sáng và cũng không hắt lại ánh sáng chiếu vào nó. Nhưng ban ngày ta vẫn nhìn thấy miếng bìa màu đen để trên bàn. Vì sao?
-> Sở dĩ ta nhận ra miếng bìa đen vì nó được đăt bên cạnh những vật sáng khác như: bình hoa, khăn bàn, mặt bàn…….
1.4
IV. Vận dụng
-Thanh đố Hải: Đặt một cái đèn pin nằm ngang trước mắt sao cho không nhìn thấy bóng đèn.Bấm công tắc bật đèn pin, mắt ta có nhìn thấy ánh sáng trực tiếp từ đèn phát ra không ? Vì sao ? Hình 1.1
-Hải: Tất nhiên là nhìn thấy vì đèn pin đã bật sáng
-Thanh cãi lại: Đèn không chiếu thẳng vào mắt làm sao mà nhìn thấy được!
C4: Trong cuộc tranh luận ở đầu bài, bạn nào đúng? Vì sao?
-> Thanh đúng vì tuy đèn có bật sáng nhưng vì mắt ta không trực tiếp nhìn thấy bóng đèn nên không có ánh sáng từ đèn truyền trực tiếp vào mắt nên không nhìn thấy
IV. V?n d?ng
-> Khói gồm các hạt nhỏ li ti được chiếu sáng trở thành các vật sáng, ánh sáng từ các vật này truyền đến mắt. Các hạt nhỏ li ti gần như xếp liền nhau tạo thành vệt sáng mà mắt ta đã nhìn thấy.

C5: Trong thí nghiệm hình 1.1 nếu ta thắp một nắm hương để cho khói bay lên ở phía dưới đèn pin, ta sẽ nhìn thấy một vệt sáng từ đèn phát ra xuyên qua khói. Giải thích tại sao? Biết khói gồm những hạt nhỏ li li bay lơ lững.
Ở các thành phố lớn, do nhà cao tầng che chắn nên học sinh thường phải học tập và làm việc dưới ánh sáng nhân tạo, điều này có hại cho mắt . Để làm giảm tác hại này, học sinh cần có kế hoạch học tập và vui chơi dã ngoại.
Ngoài ra cần học tập nơi có đầy đủ ánh sáng để bảo vệ mắt.
Giáo dục bảo vệ môi trường
Bài tập
1 Vì sao ta nhìn thấy một vật?
a.Vì ta mở mắt hướng về phía vật
b. Vì mắt ta phát ra các tia sáng chiếu lên vật.
c. Vì có ánh sáng từ vật truyền vào mắt ta.
d. Vì vật được chiếu sáng
2 Hãy chỉ ra vật nào dưới đây không phải là nguồn sáng?
a. Ngọn nến đang cháy.
b. Vỏ chai sáng chói dưới trời nắng.
c. Mặt trời.
d. Đèn ống đang cháy.
3 Khi nào ta nhận biết được ánh sáng ?
a. Khi ta mở mắt .
b. Khi có ánh sáng đi ngang qua mắt ta
c. Khi có ánh sáng lọt vào mắt ta.
d. Khi đặt một nguồn sáng trước mắt
CÂU 4
Một học sinh đang đọc sách. Hình nào sau đây mô tả đúng đường đi của
tia sáng?









Đáp án: C
A
B
C
CÂU 5
Em hãy tìm:
5 nguồn sáng tự nhiên.
5 nguồn sáng nhân tạo.

Đáp án:
5 nguồn sáng tự nhiên: Mặt Trời, tia chớp, đom đóm, nham thạch phun ra từ núi lửa, ngôi sao
5 nguồn sáng nhân tạo: Đèn pin đang chiếu sáng, đèn tín hiệu, ngọn nến đang cháy, đèn dầu đang được thắp, màn hình tivi đang hoạt động.  
Một số sinh vật phát sáng xung quanh ta:

1. Sinh vật phù du
2. Nấm
3. Mực
4. Bạch tuộc
5. Hả quỳ
6. Sâu biển
GHI NHỚ
Ta nhận biết được ánh sáng khi có ánh sáng đi vào mắt ta.
Ta nhìn thấy một vật khi có ánh sáng đi từ vật đó đến mắt ta. Ánh sáng ấy có thể do vật tự nó phát ra (nguồn sáng) hoặc hắt lại ánh sáng chiếu vào nó.
Nguồn sáng là vật tự nó phát ra ánh sáng. Vật sáng gồm nguồn
sáng và những vật hắt lại ánh sáng chiếu vào nó.











Trong vũ trụ có những ngôi sao rất đặc đến mức chúng hút tất cả vật chất xung quanh nó. Ngay cả ánh sáng khi chiếu đến thì cũng bị ngôi sao giữ lấy mà không phản xạ trở lại. Ánh sáng của chính ngôi sao ấy phát ra cũng bị giữ lại nốt. Như thế, ngôi sao ấy là vật đen và người ta gọi là lỗ đen vũ trụ.

EM CÓ BIẾT
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
Học thuộc phần ghi nhớ
Làm bài tập: 1.1 đến 1.6
Xem trước nội dung bài 2
1.3 Giải thích vì sao trong phòng có cửa gỗ đóng kín, không bật đèn, ta không nhìn thấy mảnh giấy trắng đặt trên mặt bàn
-> Vì mảnh giấy trắng không được chiếu sáng, không có ánh sáng từ mảnh giấy truyền vào mắt ta
1.5 Ta có thể dùng một gương phẳng hướng ánh sáng chiếu qua cửa sổ làm sáng trong phòng. Gương đó có phải là nguồn sáng không ? Tại sao?
-> Gương đó không phải là nguồn sáng, gương là vật hắt lại ánh sáng. Gương nhận ánh sáng từ Mặt Trời hắt ánh sáng qua cửa sổ làm sáng phòng