Bài 1. Tôi đi học

DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ TRUYỆN KÍ HIỆN ĐẠI VIỆT NAM “ TÔI ĐI HỌC”, “TRONG LÒNG MẸ” TÍCH HỢP ĐẶC ĐIỂM CỦA VĂN BẢN.
Thời gian dạy : 08 tiết ( Từ tiết 1 đến hết tiết 8 theo PPCT)
A. Khái quát chủ đề
I- Khái quát về truyện kí
1. Khái niệm về truyện ngắn:
- Truyện ngắn là một thể loại văn học. Nó thường là các câu chuyện kể bằng văn xuôi và có xu hướng ngắn gọn, súc tích và hàm nghĩa hơn các câu chuyện dài như tiểu thuyết.
2. Khái niệm về hồi kí:
- Hồi kí là ghi chép lại bằng trí nhớ những sự việc đã xảy ra đối với bản thân trong quá khứ đã để lại ấn tượng mạnh.
- Hồi kí còn là một thể loại văn học: truyện được kể lại bằng sự nhớ lại những điều đã xảy ra trong quá khứ có ấn tượng mạnh, ít có yếu tố hư cấu, thường kể ở ngôi thứ nhất.
II- Các tác phẩm truyện kí hiện đại Việt Nam trong chương trình Ngữ văn lớp 8 ( liên quan đến chủ đề)
- Tôi đi học
- Trong lòng mẹ
- Văn bản có tính thống nhất về chủ đề khi chỉ biểu đạt chủ đề đã xác định, không xa rời hay lạc sang chủ đề khác thể hiện ở nhan đề, đề mục, giữa các phần của văn bản và các từ ngữ then chốt thường lặp đi lặp lại.
- Bố cục: trình bày vấn đề rành mạch, rõ ràng ..
TIẾT 1- 2: VĂN BẢN : TÔI ĐI HỌC
Thanh Tịnh
I. Đọc – hiểu văn bản:
1. Tác giả – tác phẩm: sgk/8
a. Tác giả: Thanh Tịnh
Tên thật: Trần Văn Ninh (1911 - 1988)
Quê: ven sông Hương, ngoại ô xứ Huế
Ông vừa là nhà giáo, nhà văn, nhà thơ có sáng tác từ trước năm 1945
Ông được Nhà nước tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật (năm 2007).
b.Tác phẩm :
- Xuất xứ: Truyện ngắn Tôi đi học in trong tập Quê mẹ, xuất bản 1941.
-Thể loại: truyện ngắn
-PTBĐ: Tự sự, miêu tả,
biểu cảm
2. Đọc:
3. Chú thích:
II. Phân tích văn bản:



? Đọc toàn bộ truyện ngắn, em thấy những kỉ niệm về buổi tựu trường đầu tiên của nhân vật “tôi” được diễn tả theo trình tự như thế nào?
- Từ hiện tại nhớ về dĩ vãng.
- Trên con đường cùng mẹ tới trường.
- Lúc ở sân trường
- Lúc vào giờ học đầu tiên

Khởi nguồn nỗi nhớ và cảm nhận của “Tôi”

*Hiện tại
- Thời gian: Hàng năm cứ vào cuối thu
- Cảnh thiên nhiên:
+ Lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc
+ Mấy em nhỏ rụt rè núp dưới nón mẹ lần đầu tiên tới trường



Tương đồngLiên tưởng
Cảnh vật  Tâm trạng, cảm nhận
*Kỉ niệm:
-Thời gian: Một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh
- Không gian: Con đường làng dài và hẹp
Với những câu văn nhẹ nhàng, từ ngữ gợi cảm, giàu hình ảnh, dòng hồi tưởng được gợi lên hết sức tự nhiên với sự liên tưởng giữa hiện tại và quá khứ. Từ tâm trạng náo nức, tưng bừng rộn rã tác giả nhớ lại cảm xúc, những hình ảnh quen thuộc trên đường cùng mẹ tới trường
* Tâm trạng của “Tôi” khi nhớ về kỉ niệm:
- Náo nức, tưng bừng, rộn rã
- Những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mấy cánh hoa mỉm cười giữa bầu trời quang đãng
* Tâm trạng của “Tôi” khi trên đường tới trường
- Con đường, cảnh vật chung quanh vốn rất quen nhưng lần này thấy lạ. Cảm thấy mình có sự thay đổi lớn trong lòng.
 Dùng từ láy, hình ảnh so sánh đặc sắcTâm trạng xúc động chân thành khi nhớ về quá khứ
1. Tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ của nhân vật “tôi”:
? Những thay đổi trong suy nghĩ, hành động của cậu bé trên đường tới trường?
-Không lội sông, thả diều, ra đồng nô đùa
- Cảm thấy mình trang trọng, đứng đắn với bộ quần áo, mấy quyển vở.
- Hai quyển vở mới trên tay bắt đầu thấy nặng.Tôi bặm tay ghì thật chặt…..Tôi xóc lên và nắm lại cẩn thận
- Muốn thử sức mình
- Có ngay ý nghĩ vừa non nớt vừa ngây thơ: Chắc chỉ người thạo mới cầm nổi bút thước
- Ý nghĩ ấy thoáng qua trong trí tôi nhẹ nhàng như một làn mây lướt ngang trên ngọn núi
Báo hiệu sự thay đổi trong nhận thức bản thân, cậu tự thấy mình lớn lên, có ý thức trong việc học hành
*. Cảm nhận của “Tôi” lúc ở sân trường như thế nào?
? Khung cảnh trước sân trường?
- Dày đặc cả người
- Người nào quần áo cũng sạch sẽ, gương mặt cũng vui tươi sáng sủa
* Ngôi trường Mĩ Lí trong con mắt của “Tôi” ra sao?
- Trước khi đi học?
+ Là một nơi xa lạ
+ Cảm tưởng: Nhà trường cao ráo và sạch sẽ hơn các nhà khác trong làng
Hôm nay tôi đi học?
Trông vừa xinh xắn vừa oai nghiêm như cái đình làng Hòa Ấp
- Ngôi trường xinh xắn oai nghiêm khác thường, cảm thấy mình bé nhỏ -> đâm ra lo sợ vẩn vơ.
Tâm trạng của nhân vật tôi lúc này?
Phép so sánh “Trường Mĩ Lí trông vừa xinh xắn vừa oai nghiêm như cái đình làng Hòa Ấp” có ý nghĩa gì?
Hìng ảnh so sánh thể hiện cảm xúc thành
kính trang nghiêm của cậu học trò nhỏ trước
ngôi trường mới với nhiều điều thiêng liêng
hấp dẫn
*Hình ảnh những cậu học trò nhỏ được miêu tả như thế nào?
- Bỡ ngỡ đứng nép bên người thân
- Họ như con chim con muốn bay, nhưng còn ngập ngừng e sợ. Họ thèm vụng, ao ước,….khỏi phải rụt rè trong cảnh lạ
Miêu tả sinh động hình ảnh và tâm trạng các em nhỏ lần đầu tới trườngThể hiện khát vọng bay cao khám phá những chân trời tri thức mới của tuổi trẻ trước cánh cửa trường học
* Tâm trạng của “Tôi” khi xếp hàng vào lớp?
- Hồi hộp chờ nghe tên mình.
Giật mình và lúng túng khi nghe gọi đến tên.
Sợ khi phải xa mẹ (chơ vơ, tim tôi ngừng đập, giật mình và lúng túng, nặng nề một cách lạ, dúi đầu vào lòng mẹ tôi nức nở khóc theo)
 Sự chuyển biến tâm lí của nhân vật
nhận thức về sự tự lập của bản thân trong việc đến trường học tập
* Cảm nhận của “Tôi” trong lớp học như thế nào?
Thầy giáo trẻ: Tươi cười đón chúng tôi
Mùi hương lạ xông lên
Hình treo trên tường:Thấy lạ lạ, hay hay
Nhìn bàn ghế, chỗ ngồi…tự nhiên lạm nhận là vật riêng của mình
Mấy người bạn tí hon ngồi bên tôi…lòng tôi vẫn không cảm thấy xa lạ chút nào.Sự quyến luyến tự nhiên và bất ngờ quá đến tôi cũng không dám tin có thật
Nhìn theo cánh chim…..một kỉ niệm cũ sống lại
Chăm chỉ nhìn thầy viết và lẩm nhẩm đánh vần đọc: Bài viết tập: Tôi đi học
- Cảm thấy vừa xa lạ vừa gần gũi với mọi vật, với người bạn ngồi bên cạnh.
- Vừa ngỡ ngàng, vừa tự tin khi bước vào giờ học đầu tiên.
-> Những suy nghĩ, tình cảm trong sáng của cậu bé cho thấy cậu là người có tâm hồn yêu thiên nhiên, yêu bạn bè trường lớp, trân trọng việc học hành
2. Thái độ, cử chỉ những người lớn đối với các em bé lần đầu đi học:
Các phụ huynh đều chuẩn bị chu đáo cho con em ở buổi tựu trường đầu tiên
Đều trân trọng tham dự buổi lễ quan trọng này.
-> Có lẽ các vị cũng đang lo lắng hồi hộp cùng con em mình.
* Các phụ huynh
2. Thái độ, cử chỉ những người lớn đối với các em bé lần đầu đi học:
- Đọc tên từng người
- Nhìn chúng tôi với cặp mắt hiền từ và cảm động
- Ông Đốc tươi cười nhẫn nại chờ chúng tôi
 Ông là người thầy nhân hậu từ tốn bao dung, yêu thương con trẻ hết lòng.
*Hình ảnh ông Đốc

2. Thái độ, cử chỉ những người lớn đối với các em bé lần đầu đi học:
Tươi cười đón chúng tôi.
->Thầy giáo trẻ giàu tình yêu thương.
* Thầy giáo trẻ
? Qua thái độ của người lớn đối với các em HS chúng ta nhận thấy điều gì?
 Quí trọng, biết ơn thầy - Người đưa tri thức đến cho thế hệ trẻ
- Nhận ra trách nhiệm, tấm lòng của gia đình, nhà trường đối với các thế hệ tương lai.
? Hãy tìm và phân tích các hình ảnh so sánh được nhà văn sử dụng trong truyện ngắn?
- “Tôi quên thế nào được … trời quang đãng”
- “Ý nghĩ ấy thoáng qua… trên ngọn núi”
- “ Họ như con chim non … trong cảnh lạ”
-> Các so sánh xuất hiện ở các thời điểm khác nhau để diễn tả tâm trạng. Đây là so sánh giàu hình ảnh gắn với những cảnh sắc thiên nhiên tươi sáng
-> Truyện thêm man mác chất trữ tình trong trẻo.
3. Nghệ thuật:
 
Kết hợp hài hòa tự sự + Miêu tả + Biểu cảm
Miêu tả tinh tế, chân thực diễn biến tâm trạng của ngày đầu tiên đi học.
- Sử dụng ngôn ngữ giàu yếu tố biểu cảm, hình ảnh so sánh độc đáo ghi lại dòng liên tưởng, hồi tưởng của nhân vật “tôi”
- Giọng điệu trữ tình trong sáng.
Sức cuốn hút của tác phẩm, theo em được tạo nên từ đâu?
- Bản thân tình huống truyện (Buổi tựu trường đầu tiên trong đời chứa đựng cảm xúc thiết tha, mang bao kỉ niệm mới lạ, “mơn man” của nhân vật “tôi”)
- Tình cảm ấm áp của những người lớn đối với em nhỏ.
- Sự so sánh giàu hình ảnh
4. Ý nghĩa văn bản:
Buổi tựu trường đầu tiên sẽ mãi không thể nào quên trong kí ức của nhà văn Thanh Tịnh.
Văn bản kể về một trang đời gần gũi mà thiêng liêng, đó là kỉ niệm buổi tựu trường đầu tiên với tâm trạng bỡ ngỡ, những cảm xúc mới mẻ, những ấn tượng không quên về trường lớp, thầy cô và bạn bè
* Ghi nhớ: sgk/9
III. Luyện tập:
Van b?n " Tụi di h?c" cú ch? d? gỡ?
A. K? ni?m sõu s?c v? tu?i h?c trũ c?a tỏc gi?.
B. í nghia v� vai trũ c?a nh� tru?ng d?i v?i cu?c d?i m?i con ngu?i.
C. Dũng c?m nghi thi?t tha sõu l?ng c?a tỏc gi? khi nh? l?i ng�y d?u tiờn di h?c.
D. Tõm tr?ng h?i h?p c?a nhõn v?t trong bu?i t?u tru?ng d?u tiờn.
Bài 2. Nhận xét nào nói đúng nhất những yếu tố góp phần tạo nên chất thơ của tác phẩm?
A. Truyện đưuợc bố cục theo dòng hồi tưuởng, cảm nghĩ của n/v ``tôi`` theo trình tự thời gian của buổi tựu trưuờng.
B. Có sự kết hợp hài hoà giữa các phương thức tạo l?p Vb nhưu tự sự, m/tả, biểu cảm.
C. Tình huống truyện chứa đựng chất thơ kết hợp với việc sử dụng các h/ả so sánh giàu chất trữ tình.
D. Cả A, B, C đều đúng.
Trò chơi sưu tầm dòng chữ
- Đối với bài ở tiết học này: Cần nắm
+ Tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ của nhân vật “Tôi”
+ Thái độ, cử chỉ những người lớn đối với các em bé lần đầu đi học.
+ Đặc sắc nghệ thuật và sự hấp dẫn của tác phẩm.
Hướng dẫn học tập:
Đối với bài học ở tiết học tiếp theo:
“Tính thống nhất về chủ đề của văn bản”
+ Đọc kỹ văn bản “Tôi đi học”. Tìm chủ đề của văn bản.
+ Trả lời các câu hỏi ở mục I, II.
+ Chuẩn bị bài tập ở phần luyện tập.
Hướng dẫn học tập: