ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ
(Huy Cận)
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả Huy Cận
3. Nguồn cảm hứng: kết hợp hài hòa giữa 2 nguồn cảm hứng:
Tháng 10/1958, khi miền Bắc đang xây dựng cuộc sống mới sau KCCP
Kết quả chuyến đi thực tế Quảng Ninh của tác giả
2. Hoàn cảnh sáng tác
Cảm hứng lãng mạn về cuộc sống lao động mới trong thời kỳ miền Bắc bước vào xây dựng CNXH
Cảm hứng thiên nhiên vũ trụ vốn là nét riêng trong phong cách thơ Huy Cận
Tên thật: Cù Huy Cận (1919 – 2005), quê tỉnh Hà Tĩnh
Nổi tiếng từ phong trào “Thơ Mới”, tham gia cách mạng từ trước 1945.
Sau cách mạng tháng Tám từng giữ nhiều trọng trách trong chính quyền, là một trong những nhà thơ tiêu biểu của thơ hiện đại Việt Nam.
Được trao tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về VHNT năm 1996
4. Bố cục và mạch cảm xúc
? Bài thơ có bố cục như thế nào ? Và mạch cảm xúc của bài thơ được sắp xếp như thế nào?
4. Bố cục, mạch cảm xúc:
Khổ cuối
Cảnh đánh cá trên biển đêm
với niềm say sưa, phấn khởi
Bốn khổ tiếp
Đoàn thuyền ra khơi khi hoàng hôn
với tâm trạng náo nức, hào hứng
Hai khổ đầu
Bài thơ bố cục theo hành trình một chuyến ra khơi của đoàn thuyền đánh cá
Điểm nhịp thời gian cho công việc của đoàn thuyền đánh cá là nhịp tuần hoàn của thiên nhiên vũ trụ
Tình yêu thiên nhiên, yêu lao động, vẻ đẹp của những con người lao động mới
Cảnh đoàn thuyền trở về buổi bình minh rạng ngời trong niềm vui mãn nguyện, tự hào
II. Tìm hiểu chi tiết văn bản
1. Cảnh đoàn thuyền ra khơi đánh cá
? Đọc 2 khổ thơ đầu và cho biết:
+ Cảnh được cảm nhận từ vị trí nào?
+ Tác giả đã sử dụng những biện pháp nghệ thuật nào trong khổ thơ thứ nhất?
+Qua cách viết của tác giả em cảm nhận được điều gì khi đọc khổ thơ này?
Nghệ thuật so sánh: mặt trời- hòn lửa
Hình ảnh mặt trời trong buổi hoàng hôn tạo nên ấn tượng về vẻ đẹp kỳ vĩ, rực rỡ của không gian biển. Hoàng hôn nhưng không nặng nề, tối tăm
II. Tìm hiểu chi tiết văn bản
Cảnh được cảm nhận từ điểm nhìn đặc biệt: trên con thuyền đang rời bờ ra khơi, nhìn từ biển vào bờ (một phát hiện sáng tạo thú vị)
Mặt trời xuống biển như hòn lửa
Sóng đã cài then, đêm sập cửa
1. Cảnh đoàn thuyền ra khơi đánh cá
Tình yêu biển cả, tâm thế của những người làm chủ
thiên nhiên, làm chủ cuộc đời
Nghệ thuật ẩn dụ kết hợp nhân hóa( mặt trời;sóng; đêm)
Liên tưởng thú vị: màn đêm như cánh cửa khổng lồ của ngôi nhà vũ trụ, sóng là then cài. Không gian chìm vào bóng tối, biển vào đêm vẫn rộng lớn mà không rợn ngợp, con người trước biển hoàng hôn mà thấy ấm áp, bình yên gần gũi với thiên nhiên, không chút buồn cô đơn như trong nhiều tác phẩm khác của Huy Cận trước Cách mạng tháng Tám năm1945
? Trong 2 câu thơ cuối khổ 1, từ “lại” cho ta biết điều gì?
? Câu thơ cuối khổ 1; sử dụng biện pháp tu từ gì? Qua biện pháp tu từ ấy, tác giả muốn nhấn mạnh điều gì?
Không phải con thuyền đơn lẻ mà là đoàn thuyền, là tập thể có tổ chức thống nhất, có niềm vui của cuộc sống mới những ngày đầu xây dựng xã hội chủ nghĩa. Không khí tấp nập, nhộn nhịp.
Những chuyến ra khơi đã thành thường lệ, thành nhịp sống, nhịp lao động đều đặn của những ngư dân=> PT từ “lại”
Khi một ngày kết thúc cũng là lúc đoàn thuyền khởi hành. Giữa con người và thiên nhiên có sự nhịp nhàng, đồng điệu
Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi
Câu hát căng buồm cùng gió khơi
Tình yêu biển cả, niềm hào hứng phấn chấn tin tưởng
trong buổi lên đường, tâm thế của những người làm chủ
Nghệ thuật ẩn dụ chuyển đổi cảm giác ( Câu 4 )
Giữa biển cả mây trời bao la, những ngư dân cùng cất cao tiếng hát. Khúc hát vang lên khỏe khoắn, mạnh mẽ như hòa cùng gió khơi làm căng cánh buồm, đẩy con thuyền hướng lên phía trước
Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi
Câu hát căng buồm cùng gió khơi
Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi
Câu hát căng buồm cùng gió khơi
? Đọc lại khổ 2 và cho biết qua biện pháp liệt kê và câu cảm thán, tác giả muốn ca ngợi điều gì?
Khổ 2
Liệt kê tên nhiều loài cá ngon, quý (cá bạc, cá thu)
Hát rằng: cá bạc biển Đông lặng
Cá thu biển Đông như đoàn thoi
Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng
Đến dệt lưới ta đàn cá ơi!
Khúc hát của những ngư dân khởi hành chuyến đi
Câu cảm thán, nghệ thuật nhân hóa (cá giống như người thợ chăm chỉ, như người nghệ sĩ tài hoa, gọi cá với giọng thiết tha, trìu mến…)
Tình yêu thiên nhiên, yêu đất nước, yêu công việc; niềm tin tưởng, hy vọng của những ngư dân trong buổi ra khơi đánh cá
Ca ngợi, tự hào về vùng biển giàu có, đẹp đẽ của đất nước (biển đêm lấp lánh, lung linh, rực rỡ sắc màu…)
? Đọc khổ 3 rồi sau đó chỉ ra hình ảnh ẩn dụ; cách nói quá và phép nhân hóa có trong khổ thơ?
Nêu tác dụng của các biện pháp tu từ ấy?
Khổ 3
Ẩn dụ “buồm trăng”, nói quá ( 2 câu đầu): Biển đêm, trăng sáng chiếu xuống biển làm nên khoảng sáng lung linh như cánh buồm của con thuyền, gió lái thuyền hướng về phía trước giữa không gian rộng lớn mênh mông cao rộng biển trời
Thuyền ta lái gió với buồm trăng
Lướt giữa mây cao với biển bằng,
2. Cảnh đánh cá trên biển đêm
Con thuyền vừa lãng mạn bay bổng vừa kỳ vĩ lớn lao, như đang đi ra từ trong thế giới huyền thoại cổ tích, hòa nhập với kích thước rộng lớn của thiên nhiên. Con người mang tầm vóc vũ trụ
Miêu tả công việc đánh cá như một cuộc chiến quyết liệt, ngư dân là những chiến sĩ với lòng quyết tâm, làm chủ thế trận
Ra đậu dặm xa dò bụng biển,
Dàn đan thế trận lưới vây giăng.
Nhân hóa ( Câu 3), nhiều động từ (đậu, dò, dàn đan, vây giăng)
Tình yêu thiên nhiên, yêu công việc, tinh thần lao động hăng say của ngư dân – những người làm chủ
Đọc khổ 4 rồi sau đó chỉ ra phép liệt kê; và phép nhân hóa có trong khổ thơ?
Nêu tác dụng của các biện pháp tu từ ấy?
Khổ 4
Liêt kê tên nhiều loài cá ngon, quý (nhụ, chim, đé, song)
Cá nhụ cá chim cùng cá đé
Cá song lấp lánh đuốc đen hồng
Niềm tự hào về một vùng biển giàu có, nguồn tài nguyên dồi dào làm giàu cho đất nước
Nghệ thuật nhân hóa, nhiều từ chỉ màu sắc, ánh sáng (lấp lánh, đen hồng, vàng chóe…)
Bức tranh biển sinh động, đẹp đẽ. Biển đêm lung linh ánh sáng, lộng lẫy sắc màu như tranh sơn mài. Biển đêm nhưng không tối, không buồn
Đêm. Sóng biển bồng bềnh lên xuống, như hơi thở đều đặn, nhịp nhàng của màn đêm. Muôn vạn vì sao in xuống nước, hòa cùng từng đợt sóng xô.
Khám phá thú vị thể hiện sự hòa nhịp kỳ diệu giữa thiên nhiên và con người.
Cái đuôi em quẫy trăng vàng chóe
Đêm thở: sao lùa nước Hạ Long.
Đọclại khổ 5 rồi sau đó chỉ ra phép so sánh và phép nhân hóa có trong khổ thơ?
Nêu tác dụng của các biện pháp tu từ ấy?
Khổ 5
Nhân hóa - Lời hát gọi cá trìu mến
Ta hát bài ca gọi cá vào,
Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao
Khi đánh cá, ngư dân gõ nhịp vào mạn thuyền để dồn cá. Theo nhịp gõ, sóng biển dập dềnh, làm bóng trăng dưới nước cũng bồng bềnh theo, lúc tan lúc tụ, tưởng như trăng đang gõ nhịp vào mạn thuyền (sự liên tưởng thú vị)
Sự gắn bó, thân thiết giữa con người và biển. Tình yêu, sự biết ơn của ngư dân dành cho biển cả giàu có, thiên nhiên ân tình
Nhịp lao động khỏe khoắn, khẩn trương được cảm nhận qua tâm hồn lãng mạn, tình yêu thiên nhiên, yêu công việc thiết tha… Giữa con người và thiên nhiên có sự hòa điệu…
Phép so sánh, nhân hóa
Tình yêu thiên nhiên, yêu công việc
Biển cho ta cá như lòng mẹ
Nuôi lớn đời ta tự buổi nào.
Đọc khổ 4 rồi sau đó chỉ ra phép liệt kê; cách và phép nhân hóa có trong khổ thơ?
Nêu tác dụng của các biện pháp tu từ ấy?
Các từ miêu tả thời gian bằng ánh sáng: sao mờ, lóe rạng đông, nắng hồng gợi tả trước mắt người đọc 1 không gian như thế nào?
Hình ảnh những người ngư dân “xoăn tay” kéo lưới gợi em liên tưởng tới vẻ đẹp như thế nào của người dân lao động?
Nêu cảm nhận của em về 2 câu thơ cuối của khổ thơ?
Khổ 6
Hình ảnh những người ngư dân “xoăn tay” kéo lưới: tư thế vững vàng, bắp thịt cuồn cuộn, căng tràn sức sống, gồng hết sức mình. Người lao động mang tầm vóc vũ trụ, vẻ đẹp của người làm chủ...
Sao mờ, kéo lưới kịp trời sáng
Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng
Vảy bạc đuôi vàng lóe rạng đông
Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng
Các từ miêu tả thời gian bằng ánh sáng: sao mờ, lóe rạng đông, nắng hồng
Không gian ngày càng sáng hơn, rộng ra với vẻ đẹp tươi mới, trong trẻo, rạng ngời, đánh dấu sự khởi đầu một ngày mới. (nền của bức tranh)
Hình ảnh cá đầy khoang thuyền gợi nhiều liên tưởng thú vị, khẳng định giá trị của lao động. (rạng đông của thiên nhiên và rạng đông từ những khoang thuyền…)
Câu thơ không chỉ miêu tả con người làm việc hăng say, nhiệt tình, khẩn trương mà còn tạo ấn tượng mạnh về mẻ cá bội thu sau một đêm vất vả.
Sao mờ, kéo lưới kịp trời sáng
Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng
Vảy bạc đuôi vàng lóe rạng đông
Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng
Nềm vui mãn nguyện của ngư dân lấp lánh trong từng chi tiết của khổ thơ,
Sao mờ, kéo lưới kịp trời sáng
Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng
Vảy bạc đuôi vàng lóe rạng đông
Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng
? Đọc lại khổ thơ cuối cùng và chỉ ra những hình ảnh được lặp lại ở khổ thơ đầu? Và nêu tác dụng của việc lặp lại này?
Cuộc chạy đua giữa đoàn thuyền và mặt trời, giữa con người và thiên nhiên. Không gian mở ra cao rộng, trong trẻo, tươi mới rạng ngời dưới ánh mặt trời.
Khúc hát vút cao hơn, mạnh mẽ hơn, ngân vang hơn, hòa cùng gió khơi làm căng cánh buồm, đẩy con thuyền lướt nhanh
Nghệ thuật ẩn dụ chuyển đổi cảm giác.
Câu hát căng buồm với gió khơi
Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời
Mặt trời đội biển nhô màu mới
Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi
Cấu trúc đầu cuối tương ứng
Không khí lao động phấn chấn, khẩn trương, khát khao chinh phục thiên nhiên, tình yêu thiên nhiên, yêu công việc của ngư dân. Con người ngang tầm vũ trụ
Nghệ thuật nhân hóa
Niềm vui phơi phới, niềm hạnh phúc dâng trào, tâm hồn rộng mở hòa cùng thiên nhiên sau một đêm lao động khẩn trương, miệt mài trên biển đêm
Mặt trời xuống biển như hòn lửa,
Sóng đã cài then, đêm sập cửa.
Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi,
Câu hát căng buồm cùng gió khơi.
Câu hát căng buồm với gió khơi
Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời
Mặt trời đội biển nhô màu mới
Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi
cùng
Câu hát căng buồm với gió khơi
Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời
Mặt trời đội biển nhô màu mới
Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi
với
Hình ảnh khoang thuyền đầy ắp cá, muôn ngàn mắt cá lấp lánh dưới ánh mặt trời, làm cho bức tranh bình minh thêm sinh động , lung linh sắc màu,
Niềm hạnh phúc , tự hào, tâm hồn lấp lánh niềm vui của những con người đã chinh phục và chiến thắng thiên nhiên
Thiên nhiên và con người hài hòa, nhịp nhàng
Vẻ đẹp của con người lao động mới, cuộc sống mới
? Cả bài thơ từ “hát được lặp lại mấy lần” Nêu ý nghĩa của từ “hát” mỗi lần nó xuất hiện?
Khúc ca lao động
Tiếng hát vang lên trong suốt chuyến đi, mang âm hưởng khỏe khoắn, sôi nổi, phơi phới, bay bổng thể hiện tình yêu thiên nhiên, yêu lao động, yêu cuộc đời. Niềm vui của người làm chủ, của cuộc sống lao động tập thể
Khổ 1: Câu hát căng buồm cùng gió khơi
Khổ 5: Ta hát bài ca gọi cá vào…
Khổ 2: Hát rằng: cá bạc biển Đông lặng…
Khổ 7: Câu hát căng buồm với gió khơi
Tiếng hát ngân vang khỏe khoắn
Tinh thần phấn chấn, hào hứng tin tưởng…
Tiếng hát vút cao, hào sảng
Niềm vui mãn nguyện, niềm tự hào, hạnh phúc…
Tiếng hát nhịp nhàng, mạnh mẽ
Tiếng hát thiết tha, trìu mến
Ra khơi
Trở về
Đánh cá
Tình yêu thiên nhiên, tinh thân lao động hăng say, khẩn trương
Khúc ca lao động, khúc hát từ trái tim của những con người lao động mới
HÁT
III. TỔNG KẾT.
ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ
Cấu trúc đầu cuối tương ứng
Âm hưởng
khỏe khoắn
sôi nối,
phơi phới
bay bổng
Liên tưởng,
tưởng tượng
độc đáo
Hệ thống hình ảnh
kì vĩ,
lãng mạn
Ẩn dụ,
so sánh,
liệt kê,
điệp từ,
nói quá
Ca ngợi vẻ đẹp những ngư dân đang lao động làm giàu quê hương đất nước – những con người lao động mới
Sự hài hòa giữa thiên nhiên
và con người lao động.
Tình yêu, niềm tự hào của tác giả trước đất nước và cuộc sống mới
Bài tập về nhà:
Học thuộc lòng bài thơ, hoàn cảnh sáng tác; xuất xứ, mạch cảm xúc, ghi nhớ
Chỉ ra những hình ảnh ở khổ thơ cuối được lặp lại ở khổ thơ đầu và nêu tác dụng của việc lặp lại.
Bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá” có 2 khúc ca. Đó là những khúc ca nào?
Bằng 1 đoạn văn diễn dịch, có sử dụng câu chủ động, cách dẫn trực tiếp hãy phân tích khổ thơ thứ 3 để thấy được tinh thần hăng say lao động của những người dân lao động trên biên về đêm.
Soạn bài: Viếng lăng Bác ( T2)
nguon VI OLET
