Bài 13. Lực ma sát

BÀI 13 – TIẾT 21
LỰC MA SÁT
VẬT LÍ 10
Giáo viên: Võ Thị Minh Phương
Trường Cao đẳng nông lâm Đông Bắc

Tại sao đế giày đá bóng phải có gai cao su còn đế giày trượt băng thì không có?

Tại sao mặt lốp xe không làm nhẵn?
Trục bánh xe bò
Trục bánh xe đạp
Mất hàng chục thế kỉ để tạo ra sự khác biệt giữa hai loại trục bánh xe. Đó là sự phát minh ra ổ bi.
BÀI 13. LỰC MA SÁT
LỰC MA SÁT
LỰC MA SÁT TRƯỢT
LỰC MA SÁT LĂN
LỰC MA SÁT NGHỈ
I. LỰC MA SÁT TRƯỢT
Xuất hiện khi một vật trượt trên bề mặt vật khác để cản trở chuyển động của vật.
1. Đo độ lớn của lực ma sát trượt như thế nào?
Thí nghiệm: Móc lực kế vào một khúc gỗ hình hộp chữ nhật đặt trên bàn rồi kéo theo phương ngang cho khúc gỗ chuyển động gần như thẳng đều. Khi ấy, lực kế chỉ độ lớn của lực ma sát trượt tác dụng vào vật.
- Điểm đặt: Tại vật, trong phần tiếp xúc giữa hai vật.
I. LỰC MA SÁT TRƯỢT
- Phương, chiều: Cùng phương và ngược chiều với vận tốc của vật.
2. Độ lớn của lực ma sát trượt phụ thuộc vào những yếu tố nào?
Khảo sát độ lớn của lực ma sát trượt phụ thuộc vào các yếu tố sau:
Diện tích tiếp xúc
Tốc độ của vật
Áp lực
Vật liệu và tình trạng hai bề mặt tiếp xúc
I. LỰC MA SÁT TRƯỢT
A
A

Fmst không phụ thuộc diện tích tiếp xúc
2. Độ lớn của lực ma sát trượt phụ thuộc vào những yếu tố nào?
I. LỰC MA SÁT TRƯỢT
v lớn
v nhỏ
2. Độ lớn của lực ma sát trượt phụ thuộc vào những yếu tố nào?
Fmst không phụ thuộc tốc độ của vật
I. LỰC MA SÁT TRƯỢT
A
lực kéo lớn
lực kéo nhỏ
2. Độ lớn của lực ma sát trượt phụ thuộc vào những yếu tố nào?
Fmst tỉ lệ với độ lớn của áp lực
I. LỰC MA SÁT TRƯỢT
A
A
lực kéo nhỏ
lực kéo lớn
2. Độ lớn của lực ma sát trượt phụ thuộc vào những yếu tố nào?
Fmst phụ thuộc vào vật liệu
I. LỰC MA SÁT TRƯỢT
A
A
lực kéo lớn
lực kéo nhỏ
2. Độ lớn của lực ma sát trượt phụ thuộc vào những yếu tố nào?
Fmst phụ thuộc vào tình trạng hai bề mặt tiếp xúc
I. LỰC MA SÁT TRƯỢT
2. Độ lớn của lực ma sát trượt phụ thuộc vào những yếu tố nào?
Độ lớn của lực ma sát trượt
Không phụ thuộc vào diện tích tiếp xúc và tốc độ của vật.
Tỉ lệ với độ lớn của áp lực.
Phụ thuộc vào vật liệu và tình trạng của hai mặt tiếp xúc.
I. LỰC MA SÁT TRƯỢT
3. Hệ số ma sát trượt
Hệ số tỉ lệ giữa độ lớn của lực ma sát trượt và độ lớn của áp lực được gọi là hệ số ma sát trượt.
Kí hiệu: μt.





Chú ý:
Hệ số ma sát trượt phụ thuộc vào vật liệu và tình trạng của hai mặt tiếp xúc.
Hệ số ma sát trượt không có đơn vị.
Được dùng để tính độ lớn của lực ma sát trượt.
I. LỰC MA SÁT TRƯỢT
Trong đó:
N : Độ lớn của áp lực (N)
Fmst : Độ lớn của lực ma sát trượt (N)
t : Hệ số ma sát trượt
Fmst = t N
* Chú ý: Nếu vật trượt theo phương nằm ngang :
Fmst = t mg
4. Công thức của lực ma sát trượt
I. LỰC MA SÁT TRƯỢT
Nếu vật trượt trên mặt phẳng nghiêng:
Fmst = t mg.cosα
5. Ứng dụng của lực ma sát trượt
I. LỰC MA SÁT TRƯỢT
Có lợi:
- Trong việc lái xe, có thể dừng xe theo ý muốn nhờ vào ma sát của phanh xe.
- Ma sát trượt còn được ứng dụng trong việc mài nhẵn các bề mặt cứng như kim loại hoặc gỗ...

Có hại:
Ma sát trượt có hại khi cản trở chuyển động, làm mòn các chi tiết máy. Biện pháp: tra dầu mỡ công nghiệp


Quiz
II. LỰC MA SÁT LĂN
Lực ma sát lăn xuất hiện khi một vật lăn trên bề mặt một vật khác, để cản lại chuyển động lăn của vật.
II. LỰC MA SÁT LĂN
Kết luận:
- Lực ma sát lăn có đặc điểm giống đặc điểm của lực ma sát trượt.
- Lực ma sát lăn rất nhỏ so với lực ma sát trượt.
Fmsl << Fmst

II. LỰC MA SÁT LĂN
Vai trò của ma sát lăn
Quiz
V = 0
III. LỰC MA SÁT NGHỈ
1. Thế nào là lực ma sát nghỉ?
Lực ma sát nghỉ xuất hiện ở mặt tiếp xúc của vật với bề mặt để giữ cho vật đứng yên trên bề mặt đó khi vật bị một lực tác dụng song song với mặt tiếp xúc.
III. LỰC MA SÁT NGHỈ
1. Thế nào là lực ma sát nghỉ?
2. Những đặc điểm của lực ma sát nghỉ
Lực ma sát nghỉ có hướng ngược với hướng của lực tác dụng song song với mặt tiếp xúc, có độ lớn bằng độ lớn của lực tác dụng, khi vật còn chưa chuyển động.
Khi lực tác dụng song song với mặt tiếp xúc lớn hơn một giá trị nào đó thì vật sẽ trượt. Điều đó chứng tỏ lực ma sát nghỉ có độ lớn cực đại bằng giá trị này.
Thí nghiệm chứng tỏ, khi vật trượt, lực ma sát trượt nhỏ hơn lực ma sát nghỉ cực đại.
Fmsn (max) > Fmst
III. LỰC MA SÁT NGHỈ
1. Thế nào là lực ma sát nghỉ?
2. Những đặc điểm của lực ma sát nghỉ
3. Vai trò của lực ma sát nghỉ
- Nhờ có lực ma sát nghỉ ta mới cầm được các vật trên tay, đinh mới được giữ lại ở tường, sợi mới được kết thành vải.
- Nhờ có lực ma sát nghỉ mà dây cua roa chuyển động, băng chuyền chuyển được các vật từ nơi này đến nơi khác.
III. LỰC MA SÁT NGHỈ
3. Vai trò của lực ma sát nghỉ
- Đối với người, động vật, xe cộ, lực ma sát nghỉ đóng vai trò lực phát động làm cho các vật chuyển động được.
Quiz
TRƯỢT, LĂN, NGHỈ
Độ lớn

Đặc điểm
Ứng dụng
- Điều kiện xuất hiện
- Điểm đặt
- Phương, chiều
- Không phụ thuộc S và v
- Tỉ lệ với áp lực
- Phụ thuộc chất liệu và tình trạng bề mặt
Lợi
Hại
Hệ số ma sát