Bài 3. Các quốc gia cổ đại phương Đông

BÀI 3
CÁC QUỐC GIA CỔ ĐẠI PHƯƠNG ĐÔNG
1. Điều kiện tự nhiên và sự phát triển kinh tế
a. Điều kiện tự nhiên
Lược đồ các quốc gia cổ đại phương Đông
Các quốc gia cổ đại Phương Đông bao gồm: Ai Cập, Lưỡng Hà, Ấn Độ, Trung Quốc, đều được hình thành trên lưu vực các dòng sông lớn.
+ Thuận lợi : Đất phù sa màu mỡ và mềm, nước tưới đầy đủ.
+ Khó khăn : Thường bị lũ lụt => Trị thuỷ các dòng sông, phải làm kênh tưới tiêu.
Trung Quốc
Hoàng Hà
Trường Giang
Ấn Độ
Sông Ấn
Sông Hằng
b. Sự phát triển kinh tế
Với điều kiện tự nhiên như vậy. Cư dân ở đây phát triển các ngành kinh tế nào?
- Kinh tế nông nghiệp phát triển sớm xuất hiện của cải dư thừa.

- Công tác thuỷ lợi được thực hiện từ rất sớm đòi hỏi cư dân sự hợp sức và sáng tạo.
Làm gốm
Ai Cập
(Khoảng 3200 TCN)
Lưỡng Hà
(Khoảng TNK IV TCN)
Ấn Độ
(Khoảng TNK III TCN)
Trung Quốc
(Khoảng TK XXI TCN)
2. Sự hình thành các quốc gia cổ đại
Các quốc gia cổ đại phương Đông hình thành như thế nào?
- Quá trình hình thành:
+ Khi xã hội nguyên thủy tan rã =>công xã thị tộc.
+ Nhu cầu trị thủy.
+ Các quốc gia cổ đại phương Đông đều đã được hình thành từ khoảng TNK IV – III TCN.
Đây là những nhà nước ra đời vào loại sớm nhất thế giới.
*Xã hội cổ đại phương Đông
Nông dân công xã trong xã hội cổ đại phương Đông có vai trò gì?
+ Là lực lượng đông đảo, có vai trò to lớn trong sản xuất.
+ Họ nhận ruộng đất của công xã để canh tác.
+ Nộp một phần sản phẩm thu hoạch và làm không công cho quý tộc.
- Do nhu cầu thủy lợi, nông dân gắn bó và ràng buộc với nhau trong công xã nông thôn, thành viên trong công xã gọi là nông dân công xã.
Nông dân công xã:
 
Nông dân đang làm ruộng
Nông dân Ai Cập cổ
- Giai cấp thống trị:
+ Gồm vua chuyên chế, quý tộc, quan lại, thủ lĩnh quân sự, tăng lữ, chủ ruộng đất.
+ Có nhiều của cải và quyền thế, sống giàu sang bằng bóc lột, bổng lộc do nhà nước cấp.
- Nô lệ:
+ Tầng lớp thấp nhất trong xã hội.
+ Có nguồn gốc tù binh, hay nông dân không trả được nợ.
+ Làm việc nặng nhọc và hầu hạ quý tộc.
Bức tranh mô tả cuộc sống lao động thường ngày ở Ai cập cổ
*Chế độ chuyên chế cổ đại
Vì sao gọi là nhà nước chuyên chế cổ đại?
Bức tranh mô tả cuộc sống lao động thường ngày ở Ai Cập cổ
- Xuất phát từ nhu cầu trị thủy và xây dựng các công trình thủy lợi mà liên minh các bộ lạc hình thành (quốc gia). Để điều hành và quản lí xã hội, nhà nước ra đời.

+ Quyền lực tập trung trong tay vua.
+ Vua dựa vào quí tộc và tôn giáo để bắt mọi người phải phục tùng mình.
+ Vua nắm cả thần quyền và pháp quyền.
+ Dưới vua là bộ máy quan lại hành chính, quan liêu phục tùng mệnh lệnh của vua.

- Đặc điểm của chế độ chuyên cổ đại Phương Đông:
3. Văn hóa cổ đại phương Đông
+ Thiên văn học và lịch là 2 ngành khoa học ra đời sớm nhất, gắn liền với nhu cầu sản xuất nông nghiệp
+ Nông lịch: (Lịch nông nghiệp), có 365 ngày là một năm và chia làm 12 tháng, họ biết chia 2 mùa: mùa mưa, mùa khô, họ chia mỗi ngày thành 24 giờ.

Lịch pháp và thiên văn ra đời xuất phát từ nhu cầu nào?
a. Sự ra đời của lịch và thiên văn học
Lịch của người Ai Cập cổ
Lịch của người Lưỡng Hà
- Chữ viết:
Nguyên nhân: Chữ viết ra đời là do xã hội ngày càng phát triển, các mối quan hệ phong phú, đa dạng. Hơn nữa do nhu cầu ghi chép, cai trị, lưu giữ những kinh nghiệm mà chữ viết đã ra đời.
Ban đầu là chữ tượng hình, sau đó là tượng ý, tượng thanh.
Chữ viết ra đời xuất phát từ nhu cầu nào?
Chữ tượng hình Ai Cập
Chữ viết của người Lưỡng Hà
Chữ số Ấn Độ cổ
Giấy của người Ai Cập
Chữ viết trên thẻ tre
Chữ giáp cốt
Chất liệu: Người Ai Cập viết trên giấy pa- pi- rút (vỏ cây sậy cán mỏng), người Lưỡng Hà viết trên đất sét rồi đem nung khô, người Trung Quốc viết trên mai rùa, thẻ tre, trúc hoặc trên lụa bạch,...
Tác dụng của chữ viết: Đây là phát minh quan trọng nhất, nhờ nó mà chúng ta hiểu được phần nào lịch sử thế giới cổ đại.
Chữ hình đinh viết trên đất sét
Chữ viết trên mai rùa
Chữ viết trên thẻ tre
Chữ viết trên xương thú
- Thành tựu toán học:
Người Ai Cập giỏi về tính hình học, họ đã biết cách tính diện tích hình tam giác, hình thang,... họ còn tính được số Pi bằng 3,16 (tương đối),...
Người Lưỡng Hà hay đi buôn xa giỏi về số học, họ có thể làm các phép tính nhân, chia cho tới hàng triệu.
Người Ấn Độ phát minh ra số 0,...
- Kiến trúc:
Do uy quyền của các nhà vua mà hàng loạt các công trình kiến trúc đã ra đời: Kim tự tháp Ai Cập, vườn treo Ba-bi-lon...
Những công trình này là những kì tích về sức lao động và tài năng sáng tạo của con người.
Kim tự Tháp
Vườn treo Babilon
Vạn Lý Trường Thành
Câu hỏi vận dụng
Rút ra các đặc điểm về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội của chế độ chuyên chế cổ đại ở phương Đông.
Câu hỏi luyện tập
1. Ngành kinh tế chính của các quốc gia cô đại phương Đông là:
a. Nông nghiệp b. Thủ công nghiệp
c. Thương nghiệp d. Thủ công nghiệp và thương nghiệp

2. Xã hội cổ đại phương Đông có những tầng lớp nào?

3. Chế độ chuyên chế cô đại phương Đông có biểu hiện như thế nào?