Bài 40. Đa dạng và đặc điểm chung của lớp Bò sát

Kiểm tra bài cũ
Câu hỏi: Trình bày cấu tạo hệ tuần hoàn và hô hấp của thằn lằn thích nghi với đời sống ở cạn?

Trả lời:
- Tuần hoàn:
+ Tim 3 ngăn (2 tâm nhĩ, 1 tâm thất) xuất hiện vách hụt.
+ 2 vòng tuần hoàn, máu đi nuôi cơ thể ít bị pha hơn.

Hô hấp:
+ Phổi có nhiều vách ngăn.
+ Sự trao đổi khí nhờ sự co dãn cơ liên sườn.

B�i 40
SỰ ĐA DẠNG VÀ ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA LỚP BÒ SÁT
I. Sự đa dạng của bò sát
Trên thế giới có khoảng 6500 loài bò sát. ở Việt Nam đã phát hiện 271 loài, chúng có da khô,vảy sừng bao bọc và sinh sản trên cạn. Bò sát hiện nay được xếp 4 bộ: bộ đầu mỏ, bộ có vảy( chủ yếu gồm những loài sống ở cạn), bộ cá sấu( sống vừa ở nước vừa ở cạn) và bộ rùa gồm một số loài rùa cạn, mộ số loài rùa nước ngọt ( sống vừa ở nước vừa ở cạn), baba sống chủ yếu ở nước ngọt, rùa biển sống chủ yếu ở biển.
Lớp bò sát
Da khô, có vảy sừng, sinh sản trên cạn
Hàm có răng, không có mai và yếm
Hàm không có răng, có mai và yếm
Hàm ngắn, có răng nhỏ mọc trên hàm. Trứng có màng dai
Hàm rất dài, có nhiều răng lớn, nhọn sắc, mọc trong lỗ chân răng .Trứng có vỏ đá vôi bao bọc
Bộ có vảy
Bộ cá sấu
Bộ rùa
Có chi, màng nhĩ rõ
Không có chi, không có màng nhĩ
Rùa núi vàng
Cá sấu xiêm
Thằn lằn bóng
R?n rỏo
Rắn cạp nong
Thằn lằn bóng
Thạch sùn
Cá sấu xiêm
Ba ba
Cá sấu hoa cà
Cá sấu
Rùa hồ gươm
Bộ có vảy
Bộ cá sấu
Bộ rùa
Rùa núi vàng
Bò sát nhông Tân Tây Lan thuộc bộ đầu mỏ
Hãy lựa chọn những thông tin thích hợp ở hình 40.1 điền vào bảng sau:
Không có
Không có
Có
Hàm ngắn, răng nhỏ mọc trên hàm
Hàm dài, răng lớn mọc trong lỗ chân răng
Hàm ngắn, không có răng
Vỏ dai
Vỏ đá vôi
Vỏ đá vôi
Ở cạn
Vừa ở nước, vừa ở cạn
Vừa ở nước, vừa ở cạn
Qua bảng trên em hãy cho biết:
Nh?ng d?c di?m c?u t?o ngo�i d?c trung phõn bi?t ba b? thu?ng g?p ? l?p bũ sỏt?
Dựa vào đặc điểm của “ hàm” hoặc “răng” là có thể phân biệt được 3 bộ. Dựa vào mai và yếm để phân biệt bộ rùa, hàm để phân biệt bộ cá sấu. Thằn lằn giống cá sấu nhưng hàm ngắn hơn, kích thước nhỏ hơn.
N1,2: Câu 1; N3,4: Câu 2; N5,6: Câu 3
B�i 40.
I.Sự đa dạng của bò sát
II Các loài khủng long
1. Sự ra đời và thời đại phồn thịnh của khủng long
ĐA DẠNG VÀ ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA LỚP BÒ SÁT
 - Lớp bò sát rất đa dạng, có khoảng 6500 loài được chia làm bốn bộ: bộ đầu mỏ, bộ rùa, bộ cá sấu, bộ có vảy.
- Chúng có lối sống và môi trường sống phong phú.
II. Các loài khủng long
1. Sự ra đời và thời đại phồn thịnh của khủng long
Tổ tiên của bò sát đã được hình thành cách đây khoảng 280 – 230 triệu năm,. Sau đó do gặp những điều kiện thuận lợi, bò sát cổ đã phát triển rất mạnh mẽ. Đây là thời kỳ phồn thịnh nhất của bò sát, đựơc gọi là Thời đại Bò sát hoặc Thời đại Khủng long. Trong thời đại Khủng long có nhiều loài bò sát to lớn hình thù kỳ lạ thích nghi với những môi trường sống có nhiều điều kiện sống rất khác nhau.
Em hãy nêu những đặc điểm thích nghi của khủng long cánh, khủng long bạo chúa và khủng long cá, khủng long cổ dài thích nghi với môi trường sống của chúng bằng cách hoàn thành bảng
Khủng long cá
Khủng long cánh
Khủng long bạo chúa
Khủng long cổ dài

Cạn
Trên không
Bi?n
Ng?n
Ng?n
R?t ng?n
Bi?n th�nh võy boi
Hai chi trước ngắn, có vuốt sắc nhọn, hai chi sau to khoẻ
Hai chi trước thành cánh, hai chi sau nhỏ yếu
Duụi to
Duụi d�i, m?nh
Khỳc võy duụi to
Ăn thịt động vật ở trên cạn, mõm ngắn
Ăn cá, mõm rất dài
Ăn cá, mực, mõm dài
Di chuy?n nhanh, linh ho?t
Bay lu?n
Boi l?i trong nu?c
Rất dài
Cạn
4 chi to, khỏe
Dài, rất to
Ăn thực vật, mõm ngắn
Di chuyển chậm chạp
Qua bảng thông tin trên em hãy nêu sự ra đời và thời đại phồn thịnh của khủng long?

-Sự ra đời: Từ loài bò sát cổ cách đây khoảng 280-230 triệu năm
-Thời đại phồn thịnh của khủng long: thời đại Bò sát hoặc thời đại khủng long
+Nguyên nhân:Do điều kiện sống thuận lợi,chưa có kẻ thù=>Các loài khủng long rất đa dạng (Khủng long sấm, khủng long bạo chúa, khủng long cổ dài, khủng long cánh, khủng long cá
B�i 40.
I.Sự đa dạng của bò sát
II Các loài khủng long
1. Sự ra đời và thời đại phồn thịnh của khủng long
ĐA DẠNG VÀ ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA LỚP BÒ SÁT
-Sự ra đời: Từ loài bò sát cổ cách đây khoảng 280-230 triệu năm
-Thời đại phồn thịnh của khủng long: thời đại Bò sát hoặc thời đại khủng long
+Nguyên nhân:Do điều kiện sống thuận lợi, chưa có kẻ thù=>Các loài khủng long rất đa dạng (Khủng long sấm, khủng long bạo chúa, khủng long cổ dài, khủng long cánh, khủng long cá…
Cách đây khoảng 65 triệu năm, khi đó trên trái đất xuất hiện chim và thú. Chim và thú có cỡ nhỏ hơn khủng long, song sức sống cao và hoạt động mạnh mẽ hơn, có khả năng duy trì nhiệt độ cơ thể ổn định không phụ thuộc vào nhiệt độ môi trường ( động vật hằng nhiệt). Chúng có số lượng đông và nhiều loài đã phá hoại trứng khủng long. Thậm chí nhiều loài thú ăn thịt đã tấn công cả khủng long ăn thực vật. Lúc đó khí hậu trái đất đang nóng bỗng trở nên lạnh đột ngột, cùng với những thiên tai như núi lửa, khói bụi che phủ bầu trời Trái Đất trong nhiều năm, ảnh hưởng tới sự quang hợp của thực vật, thiên thạch va vào trái đất, khủng long có cỡ lớn thiếu chỗ trú thích hợp để tránh rét, thiếu thức ăn đã bị tiêu diệt hàng loạt. Chỉ còn một số loài cỡ nhỏ hơn nhiều so với khủng long như thằn lằn, rắn, rùa, cá sấu… còn tồn tại cho đến ngày nay.
2. Sự diệt vong của khủng long
Hai thiên thạch đâm vào nhau, một trong những mảnh văng ra bắn thẳng vào trái đất (Ảnh: Sciam.com)
2- Sự diệt vong của khủng long
Qua thông tin SGK/ trang 132.
Em hãy cho biết tại sao khủng long cỡ lớn bị tiêu diệt?
- Do ảnh hưởng của khí hậu và thiên tai
- Do sự cạnh tranh với chim và thú
Em hãy cho biết tại sao khủng long cỡ nhỏ có thể tồn tại đến ngày nay?
Bò sát cỡ nhỏ dễ tìm nơi ẩn náo, nhu cầu thức ăn không cao
B�I 40
ĐA DẠNG VÀ ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA LỚP BÒ SÁT
I-S? da d?ng c?a bũ sỏt
II-Cỏc lo�i kh?ng long
1-S? ra d?i v� th?i d?i ph?n th?nh c?a kh?ng long
2-S? di?t vong c?a kh?ng long
Khủng long bị diệt vong cách đây khoảng 65 triệu năm.
Nguyên nhân:
Do sự cạnh tranh của chim và thú
- Do sự thay đổi đột ngột của khí hậu và thiên tai
Sơ đồ khái quát sự xuất hiện và diệt vong của khủng long
Ếch nhái cổ
Bò sát cổ
Khủng long bạo chúa
Khủng long cá
Khủng long cánh
Bò sát cỡ nhỏ
Thằn lằn, cá sấu, rắn …
Khí hậu nóng ẩm
Điều kiện thuận lợi
Khụng b? c?nh tranh
Khí hậu nóng chuyển sang lạnh đột ngột
Sự xuất hiện của chim và thú
.........
Chuyển sang khô hanh
BÀI 40: ĐA DẠNG VÀ ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA LỚP BÒ SÁT
II. Các loài khủng long
I. Đa dạng của bò sát
1. Sự ra đời và thời đại phồn thịnh của khủng long
2. Sự diệt vong của khủng long
III. Đặc điểm chung
Quan sát một số bò sát và hoàn thành bảng sau
Trao đổi nhóm 2- 3 học sinh hoàn thành bảng bài tập sau
Đa dạng
Vảy sừng khô,
Da khô

Dài
Nằm trong hốc tai

Chi yếu, có vuốt sắc nhọn

Hô hấp
bằng
phổi
có
nhiều vách
ngăn

Tim có vách
hụt ngăn tâm
thất
Máu pha
đi nuôi cơ thể
Có cơ quan giao phối
Có màng dai hoặc vỏ đá vôi bao bọc

Thụ tinh
trong

Thay đổi theo môi trường

III- D?c di?m chung c?a bũ sỏt
Dựa vào bảng thông tin vừa nêu hãy nêu đặc điểm chung của bò sát?

- Da khô, có vảy sừng
- Cổ dài, màng nhĩ nằm trong hốc tai
- Chi yếu, có vuốt sắc
- Thở hoàn toàn bằng phổi, phổi có nhiều vách ngăn
- Tim có vách hụt ngăn tâm thất, máu nuôi cơ thể là máu pha
- Là động vật biến nhiệt
- Có cơ quan giao phối, thụ tinh trong
- Trứng có màng dai hoặc có vỏ đá vôi bao bọc, giàu noãn hoàng
III- Đặc điểm chung của bò sát
B�I 40:
ĐA DẠNG VÀ ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA LỚP BÒ SÁT
I- Sự đa dạng của bò sát
II- Các loài khủng long
1- Sự ra đời và thời đại phồn thịnh của khủng long
2- Sự diệt vong của khủng long
III- Đặc điểm chung của bò sát
IV- Vai trò của bò sát
Dựa vào thông tin về vai trò của bò sát. Hãy nêu lợi ích và tác hại của bò sát và nêu ví dụ
- Diệt sâu bọ có hại: thằn lằn bóng, rắn…
- Làm thực phẩm: baba, rùa…
- Làm dược liệu: nọc rắn, mật rắn, mỡ trăn…
- Sản phẩm mỹ nghệ: vảy đồi mồi, da trăn, rắn,
da cá sấu …
- Gây độc cho con người
IV- Vai trò của bò sát
1. Lợi ích
- Giá trị dược phẩm: baba
- Thực phẩm có giá trị dinh dưỡng cao: yếm rùa…
- Đồ mĩ nghệ trang trí: vảy đồi mồi…
- Có ích cho nông nghiệp: thằn lằn bóng, rắn…
2. Tác hại
- Gây độc cho người: rắn độc
Thằn lằn chân ngón
Nhông cạp ra
Rùa tai đỏ
Rắn khuyết khoanh
Trăn gấm
Củng cố
Đặc điểm nhận biết bộ cá sấu là:
A. Hàm rất dài, có nhiều răng lớn, nhọn, sắc
B. Răng mọc trong lỗ chân răng
C. Trứng có vỏ đá vôi bao bọc
D. Cả A, B, C đều đúng
Tại sao khủng long bị tuyệt chủng?
B. Khí hậu trở nên lạnh đột ngột cùng với các thiên tai như núi lửa phun, thực vật kém phát triển
C. Khủng long cỡ lớn thiếu thức ăn , thiếu chỗ tránh rét nên bị tiêu diệt hàng loạt
D. Cả A, B, C đều đúng

A. Do sự xuất hiện của chim và loài thú ăn thịt
Đặc điểm của bộ rùa là:
A. Hàm không có răng
B. Trên có mai
C. Dưới có yếm
D. Cả A, B, C đều đúng
Bộ có vảy có đặc điểm là:
A. Hàm có răng lớn, trứng có vỏ đá vôi bao bọc
B. Hàm không có răng, không có mai và yếm
C. Hàm ngắn, có răng nhỏ mọc trên hàm, trứng có màng dai bao bọc
D. Hàm dài, răng nhỏ, trứng có vỏ đá vôi bao bọc
Hướng dẫn về nhà
- Học bài theo câu hỏi trong SGK - 133
- Đọc mục “Em có biết”
Chuẩn bị mẫu vật: 1 con chim bồ câu/nhóm
Kẻ sẵn bảng 1, bảng 2 (sgk -135,136) vào vở bài tập
CHÂN THÀNH CẢM ƠN
QUÝ THẦY CÔ
CHÚC CÁC EM HỌC TỐT