Tiết 18:
Bánh trôi nước
Hồ Xuân Hương
Văn bản
I. Tác giả, tác phẩm:
1. Tác giả:
- Quê quán: Quỳnh Lưu – Nghệ An.
- Là nữ thi sĩ tài hoa và độc đáo.
- Được mệnh danh là “Bà chúa thơ Nôm”.
Hồ Xuân Hương
Một số tác phẩm thơ Hồ Xuân Hương
2. Tác phẩm
1. Thể thơ: Thất ngôn tứ tuyệt
- Phương thức biểu đạt: Biểu cảm + Miêu tả
Bánh trôi nước:
Một thứ bánh làm từ bột nếp, được nhào nặn và viên tròn, có nhân đường phèn, được luộc chín bằng cách cho vào nước sôi.
II. Đọc- hiểu văn bản.
Có hai lớp nghĩa
Nghĩa thực (nghĩa đen): Tả bánh trôi nước
Nghĩa ẩn dụ (nghĩa bóng): nói về thân phận, phẩm chất của người phụ nữ trong xã hội xưa.
2. Phân tích:
a. Hình ảnh bánh trôi nước.
Theo em bài thơ có mấy nghĩa? Đó là những lớp nghĩa nào?
Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non
Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn
Mà em vẫn giữ tấm lòng son.
Trong bài thơ, bánh trôi nước được miêu tả như thế nào?
- Hình dáng: tròn
- Màu sắc : trắng
- Nhân bên trong : bằng đường phên, màu nâu đỏ.
Tả thực bánh trôi nước: vừa đẹp về hình thức, vừa ngon.
- Làm bánh: khéo “rắn”, vụng “nát” nhưng chất lượng: ngon ngọt không thay đổi.
- Cách nấu: luộc trong nước; sống: chìm, chín: nổi
Cách miêu tả bánh trôi nước có đúng thực tế không?
- Hình thức:
Thân em
Vừa trắng
Vừa tròn
Điệp từ “vừa”: vẻ đẹp đầy đặn, phúc hậu của người phụ nữ.
- Phẩm chất:
b. Vẻ đẹp và thân phận của người phụ nữ trong xã hội xưa
Vẫn giữ tấm lòng son
Son sắt, thủy chung, nghĩa tình, cố gắng vươn lên chiến thắng hoàn cảnh.
*Vẻ đẹp:
Tác giả đã miêu tả vẻ đẹp của người phụ nữ trong xã hội cũ qua những hình ảnh nào, bằng biện pháp nghệ thuật gì?
* Thân phận:
+ Bảy nổi ba chìm
+ Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn
Đảo thành ngữ, NT đối: liên tưởng tới cuộc đời lận đận, bấp bênh.
Thân phận phụ thuộc, không được làm chủ cuộc đời mình
Hình ảnh bánh trôi nước ẩn dụ cho người phụ nữ trong xã hội phong kiến: đẹp cả hình thức, tâm hồn nhưng cuộc đời lại chịu nhiều bất hạnh.
Những hình ảnh nào nói lên thân phận của họ? Biện pháp nghệ thuật sử dụng có tác dụng gì ?
Câu hỏi
mở rộng
Bà Tòng Thị Phóng - Ủy viên Bộ chính trị BCHTƯ
Bà Đặng Thị Ngọc Thịnh
Quyền Chủ tịch nước CHXHCN Việt Nam
Bà Nguyễn Thị Kim Ngân
Chủ tịch Quốc hội
III. Tổng kết:
1. Nghệ thuật:
- Ẩn dụ, đảo thành ngữ, nghệ thuật đối, điệp từ, quan hệ từ.
- Kết cấu chặt chẽ, độc đáo.
- Ngôn ngữ bình dị, dễ hiểu.
- Trân trọng, ngợi ca vẻ đẹp của người phụ nữ; cảm thông với số phận chìm nổi, bị lệ thuộc của họ.
- Lên án chế độ phong kiến.
2. Ý nghĩa văn bản:
Hãy tìm những câu ca dao bắt đầu bằng cụm từ “Thân em”?
Thân em như trái bần trôi,
Gió dập sóng dồi biết tấp vào đâu.
18
1. Thân em như hạt mưa sa
Hạt vào đài các hạt ra ruộng cày.
2. Thân em như tấm lụa đào
Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai?
3. Thân em như giếng giữa đàng
Người thanh rửa mặt, người phàm rửa chân.
4. Thân em như quế giữa rừng
Thơm tho ai biết ngát lừng ai hay.
19
- Cảm xúc chung đều chỉ thân phận bấp bênh, chìm nổi của người phụ nữ. Họ không có quyền hạn gì, không làm chủ được cuộc đời mình mà hoàn toàn phụ thuộc vào xã hội trọng nam khinh nữ đầy rẫy bất công. Tiếng nói phản kháng, tố cáo xã hội phong kiến.
? Hãy cho biết mối tương quan giữa cảm xúc của bài thơ “Bánh trôi nước” với những câu hát than thân?
Học thuộc bài thơ: “ Bánh trôi nước”.
Nắm nghệ thuật, nội dung của bài thơ.
Hoàn chỉnh sơ đồ tư duy.
“ Qua Đèo Ngang”
- Xác định và nêu đặc điểm của thể thơ
- Nhận xét cảnh tượng đèo Ngang?
- Cảm nhận tâm trạng của tác giả?
nguon VI OLET
