Bài 7. Luyện tập cách làm văn bản biểu cảm

TIẾT 27,28
LUYỆN TẬP CÁCH LÀM VĂN BẢN BIỂU CẢM
Tiết 28 – Tập làm văn:
LUYỆN TẬP CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM
I. Ôn tập lý thuyết:
? Văn biểu cảm?
* Văn biểu cảm: Là văn bản viết ra nhằm biểu đạt tình cảm, cảm xúc, sự đánh giá. của con người về thế giới xung quanh và khêu gợi sự đồng cảm nơi người đọc, người nghe.
* Văn biểu cảm còn gọi là văn trữ tình; bao gồm các thể loại văn học như thơ trữ tình, ca dao trữ tình, tùy bút...
* Tình cảm trong văn biểu cảm là những tình cảm đẹp, thấm nhuần tư tưởng nhân văn (như yêu con người, thiên nhiên, Tổ quốc, ghét độc ác...)
Tiết 28 – Tập làm văn:
LUYỆN TẬP CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM
I. Ôn tập lý thuyết:
? Đặc điểm của văn biểu cảm?
- Mỗi bài văn biểu cảm tập chung biểu đạt một tình cảm chủ yếu.
- Để biểu đạt tình cảm ấy, người viết có thể chọn một hình ảnh có ý nghĩa ẩn dụ, tượng trưng (là đồ vật, loài cây hay một hiện tượng nào đó) để gửi gắm tình cảm, tư tưởng, hoặc biểu đạt bằng cách thổ lộ trực tiếp những nỗi niềm, cảm xúc trong lòng.
- Tình cảm trong bài phải rõ ràng, trong sáng, chân thực thì bài văn mới có giá trị.
- Biểu cảm gián tiếp: Là thông qua một phong cảnh, một câu chuyện, một sự vật, hay một suy nghĩ nào đó để biểu hiện, gửi gắm tư tưởng, tình cảm, cảm xúc.
- Biểu cảm trực tiếp: Bộc lộ tình cảm, cảm xúc, ý nghĩ thầm kín... bằng những từ ngữ trực tiếp gợi ra tình cảm ấy.
Tiết 28 – Tập làm văn:
LUYỆN TẬP CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM
I. Ôn tập lý thuyết:
? Bố cục của bài văn biểu cảm gồm có mấy phần?
* Cũng như các thể loại văn khác. Văn biểu cảm cũng có bố cục 3 phần:
- Mở bài:
- Thân bài:
- Kết bài:
? Các bước làm bài văn biểu cảm?
1. D?nh hu?ng chính xác: Hiểu ý nghĩa từ các từ trong đề để xác định nội dung, những yêu cầu của đề bài.
2. Xây dựng bố cục (Lập dàn bài):
3. Diễn đạt thành văn:
4. Đọc và sửa chữa:
Tiết 28 – Tập làm văn:
LUYỆN TẬP CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM
I. Ôn tập lý thuyết:
Tiết 28 – Tập làm văn:
LUYỆN TẬP CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM
I. Ôn tập lý thuyết:
II. Luyện tập:
Đề bài: Loài cây em yêu.
1. Định hướng chính xác:
- Thể loại: văn biểu cảm.
Thể loại của văn bản em chuẩn bị làm?
Đối tượng biểu cảm?
Em thể hiện tình cảm như thế nào đối với cây?
- Đối tượng: Cây nào đó em thích (cây tre Việt Nam, phượng, mai, đào…)
- Định hướng tình cảm: tình cảm yêu thích loài cây đó.
? Đề yêu cầu viết cho ai?
? Viết về cái gì?
? Viết để làm gì?
? Viết như thế nào?
? Giải thích yêu cầu của đề qua các từ ngữ sau: loài cây, em, yêu
Tiết 28 – Tập làm văn:
LUYỆN TẬP CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM
I. Ôn tập lý thuyết:
II. Luyện tập:
Đề bài: Loài cây em yêu.
1. Định hướng chính xác:
2. Lập dàn ý:
Mở bài: Giới loài cây và lý do mà em yêu thích.
Thân bài:
- Các đặc điểm gợi cảm của cây mà em yêu thích.
- Loài cây em thích trong cuộc sống của con người.
- Loài cây em thích trong cuộc sống của em.
Kết bài: Khẳng định lại tình cảm của em đối với loài cây đó.
DÀN BÀI THAM KHẢO
Tiết 28 – Tập làm văn:
LUYỆN TẬP CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM
I. Ôn tập lý thuyết:
II. Luyện tập:
Đề bài: Loài cây em yêu.
1. Định hướng chính xác:
2. Lập dàn ý:
Bây giờ chúng ta chọn đối tượng biểu cảm là cây tre Việt Nam.
Tiết 28 – Tập làm văn:
LUYỆN TẬP CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM
I. Ôn tập lý thuyết:
II. Luyện tập:
Đề bài: Loài cây em yêu.
1. Định hướng chính xác:
2. Lập dàn ý:
*) Mở bài.
- Giới thiệu cây tre Việt Nam.
- Nêu lí do em yêu thích.
Phầm mở bài, vấn đề đầu tiên ta cần trình bày?
Tiết 28 – Tập làm văn:
LUYỆN TẬP CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM
II. Luyện tập:
Đề bài: Loài cây em yêu.
1. Định hướng chính xác:
2. Lập dàn ý:
* Thân bài:
- Cây tre trong đời sống con người Việt Nam.
+ Trên đất nước Việt Nam đâu đâu cũng có tre.
+ Tre gắn bó, gần gũi với người Việt Nam bao đời nay.
+ Tre làm đồ dùng, vật dụng trong nhà.
+ Trong chiến đấu: Tre làm vũ khí, tre tạo ra nơi che dấu bộ đội, vây hãm quân thù.
- Tre có những đặc điểm, phẩm chất giống con người Việt Nam.
+ Cần cù, chăm chỉ, vươn lên trong đất cằn.
+ Đoàn kết, bất khuất, kiên cường tạo nên thành lũy bao bọc làng quê Việt Nam trước quân thù, bão táp mưa sa.
Thảo luận:
Mở bài: Giới loài cây và lý do mà em yêu thích.
Thân bài:
- Các đặc điểm gợi cảm của cây mà em yêu thích.
- Loài cây em thích trong cuộc sống của con người.
- Loài cây em thích trong cuộc sống của em.
Kết bài: Khẳng định lại tình cảm của em đối với loài cây đó.
Tre xanh
Xanh tự bao giờ
Chuyện ngày xưa đã có bờ tre xanh? 

(Nguyễn Duy)
Thân gày guộc, lá mong manh
Mà sao nên lũy nên thành tre ơi?
Ở đâu tre cũng xanh tươi
Cho dù đất sỏi đất vôi bạc màu? 
(Nguyễn Duy)
…Gậy tre, chông tre kiên cường chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng đại bác, tre còn làm hầm ngụy trang và giữ bí mật... Tre bao bọc, che chở cho nguời con Việt trong những đêm dài hành quân ra trận...
(Thép Mới)
Tiết 28 – Tập làm văn:
LUYỆN TẬP CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM
II. Luyện tập:
Đề bài: Loài cây em yêu.
1. Định hướng chính xác:
2. Lập dàn ý:
*) Kết bài: Khẳng định lại tình cảm của em với cây tre Việt Nam.
Em làm thế nào trong phần kết bài?
Tiết 28 – Tập làm văn:
LUYỆN TẬP CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM
II. Luyện tập:
Đề bài: Loài cây em yêu.
1. Định hướng chính xác:
2. Lập dàn ý:
*) Kết bài: Khẳng định lại tình cảm của em với cây tre Việt Nam.
*) Mở bài: Giới thiệu và nêu lí do em yêu thích cây tre Việt Nam.
* Thân bài:
- Cây tre trong đời sống con người Việt Nam.
+Trên đất nước Việt Nam đâu đâu cũng có tre.
+ Tre gắn bó, gần gũi với người Việt Nam bao đời nay.
+ Tre làm đồ dùng, vật dụng trong nhà.
+ Trong chiến đấu: Tre làm vũ khí, tre tạo ra nơi che dấu bộ đội, vây hãm quân thù.
- Tre có những đặc điểm, phẩm chất giống con người Việt Nam.
+ Cần cù, chăm chỉ, vươn lên trong đất cằn.
+ Đoàn kết, bất khuất, kiên cường, tạo nên thành lũy bao bọc làng quê Việt Nam trước quân thù, bão táp mưa sa.
Tre xanh
Xanh tự bao giờ
Chuyện ngày xưa đã có bờ tre xanh? 

Thân gày guộc, lá mong manh
Mà sao nên lũy nên thành tre ơi?
Ở đâu tre cũng xanh tươi
Cho dù đất sỏi đất vôi bạc màu? 

Có gì đâu, có gì đâu
Mỡ màu ít chắt dồn lâu hóa nhiều
Rễ siêng không ngại đất nghèo
Tre bao nhiêu rễ bấy nhiêu cần cù 

Vươn mình trong gió tre đu
Cây kham khổ vẫn hát ru lá cành
Yêu nhiều nắng nỏ trời xanh
Tre xanh không đứng khuất mình bóng râm
 
Bão bùng thân bọc lấy thân
Tay ôm tay níu tre gần nhau thêm
Thương nhau tre không ở riêng
Lũy thành từ đó mà nên hỡi người
Chẳng may thân gãy cành rơi
Vẫn nguyên cái gốc truyền đời cho măng
Nòi tre đâu chịu mọc cong
Chưa lên đã nhọn như chông lạ thường 

Lưng trần phơi nắng phơi sương
Có manh áo cộc tre nhường cho con
Măng non là búp măng non
Đã mang dáng thẳng thân tròn của tre
Năm qua đi tháng qua đi
Tre già măng mọc có gì lạ đâu
Mai sau,
Mai sau,
Mai sau…
Đất xanh tre mãi xanh màu tre xanh!
TRE VIỆT NAM
(Nguyễn Duy)
Tiết 28 – Tập làm văn:
LUYỆN TẬP CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM
II. Luyện tập:
Đề bài: Loài cây em yêu.
3. Viết thành văn:
*) Kết bài: Khẳng định lại tình cảm của em với cây tre Việt Nam.
*) Mở bài:
- Giới thiệu và nêu lí do em yêu thích cây tre Việt Nam.
*) Thân bài:
- Cây tre trong đời sống con người Việt Nam.
+ Trên đất nước Việt Nam đâu đâu cũng có tre.
+ Tre gắn bó, gần gũi với người Việt Nam bao đời nay.
+ Tre làm đồ dùng, vật dụng trong nhà.
+ Trong chiến đấu: Tre làm vũ khí, tre tạo ra nơi che dấu bộ đội, vây hãm quân thù.
- Tre có những đặc điểm, phẩm chất giống con người Việt Nam.
+ Cần cù, chăm chỉ, vươn lên trong đất cằn.
+ Đoàn kết, bất khuất, kiên cường, tạo nêm thành lũy bao bọc làng quê Việt Nam trước quân thù, bão táp mưa sa.
Em hãy viết mở bài và kết bài theo dàn ý trên?
* Mở bài.
Đất nước Việt Nam có hàng ngàn, hàng vạn loài cây khác nhau. Cây nào cũng đẹp cũng hữu ích nhưng loài cây em yêu thích nhất là cây tre. Vì tre tượng trưng cho dân tộc Việt Nam kiên trì, bề bỉ, hiên ngang, bất khuất trong mọi hoàn cảnh.
Tiết 28 – Tập làm văn:
LUYỆN TẬP CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM
3. Viết thành văn:
* Kết bài:
Tre Việt Nam đáng yêu, đáng quý xiết bao. Dù có phải đi đâu xa quê hương xứ sở nhưng hình ảnh cây tre kiên cường sẽ không bao giờ phai mờ trong tâm trí em.
4. Đọc và sửa chữa:
II. Luyện tập:
Đề bài: Loài cây em yêu.
1. Định hướng chính xác:
2. Lập dàn ý:
Mở bài:
Trong đầm gì đẹp bằng sen,
Lá xanh, bông trắng lại chen nhị vàng.
Nhị vàng, bông trắng, lá xanh,
Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn.
Đúng như lời ca dao xưa đã nói, cây hoa sen có một vẻ đẹp bình dị và thanh cao không dễ dàng tìm thấy ở các loài cây, loài hoa khác. Có lẽ vì thế, chẳng biết tự bao giờ, cây hoa sen đã là loài cây mà em thích nhất.
Kết bài:
Em yêu hoa sen, một loài hoa giản dị, thanh cao. Sen không có vẻ kiêu sa của hoa hồng, hoa lan, hoa cúc… nhưng sen vẫn được các nhà văn, nhà thơ ca ngợi nhờ nét đẹp hiếm có mà các loài hoa khác không dễ gì có được “gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn”.
Tiết 28 – Tập làm văn:
LUYỆN TẬP CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM
BÀI TẬP NHANH
Thảo thương nhớ ơi! Mới ngày nào Thảo còn ngồi chung một bàn với Hồng, Minh, Ngọc, thế mà nay Thảo đã theo cha mẹ vào Thành phố Hồ Chí Minh, để bọn mình xiết bao mong nhớ. Thảo có nhớ những lần chúng mình dạo Hồ Tây, cùng chơi Thủ Lệ, cùng tham quan Ao Vua? Thảo có nhớ một lần mình ốm dài, Thảo chép bài cho mình?...
( Bài tham khảo của học sinh)
? Đoạn văn trên muốn biểu đạt tình cảm gì? Tình cảm đó được bộc lộ gián tiếp hay trực tiếp?
? Qua việc miêu tả hình dáng của bánh trôi, tác giả muốn ngầm biểu đạt tình c?m nào khác? Tình cảm đó được bộc lộ gián tiếp hay trực tiếp?
BÁNH TRÔI NƯỚC
Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non
Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn
Mà em vẫn giữ tấm lòng son.
(Hồ Xuân Hương)
Thảo luận:
BÀI TẬP NHANH
Thảo thương nhớ ơi! Mới ngày nào Thảo còn ngồi chung một bàn với Hồng, Minh, Ngọc, thế mà nay Thảo đã theo cha mẹ vào Thành phố Hồ Chí Minh, để bọn mình xiết bao mong nhớ. Thảo có nhớ những lần chúng mình dạo Hồ Tây, cùng chơi Thủ Lệ, cùng tham quan Ao Vua? Thảo có nhớ một lần mình ốm dài, Thảo chép bài cho mình?...
( Bài tham khảo của học sinh)
BÁNH TRÔI NƯỚC
Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non
Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn
Mà em vẫn giữ tấm lòng son.
(Hồ Xuân Hương)
Tình cảm bạn bè thắm thiết giữa Thảo, Hồng, Minh, Ngọc, khi Thảo đã đi xa (Thành phố Hồ Chí Minh)

=> Trực Tiếp.
Trân trọng vẻ đẹp, phẩm chất trong trắng, son sắt của người phụ nữ Việt Nam trong xã hội xưa, vừa cảm thương sâu sắc cho thân phận chìm nổi của họ.
=> Gián tiếp
DẶN DÒ:
- Hoàn thành bài văn theo đề trên (loài cây em yêu.)
- Xây dựng dàn ý của bài “cây sấu Hà Nội”
- Học bài cũ, xem lại những kiến thức đã học về văn biểu cảm và chuẩn bị giấy để làm bài viết số 2.
Mở bài: Ấn tượng về những cơn mưa lá sấu vàng ào ạt rơi trong hương sấu dìu dịu, thơm thơm.
Thân bài:
- Hương vị màu sắc của cây sấu; hương lá dịu dàng, hoa hình sao màu trắng sữa, quả sấu xanh…
- Tình cảm: gợi nhớ gợi thương, đậm đà chất Hà Nội…
- Kỉ niệm: + Thời thơ ấu.
+ Lớn lên, đi xa…
Kết bài: Cây sấu đã trở thành một phần máu thịt của Hà Nội để mà thương mà nhớ.
Dàn bài tham khảo: