GD CD: Chuyên đề GD TN

CHUYÊN ĐỀ 1:

TĂNG CƯỜNG CÔNG TÁC GIÁO DỤC LÝ TƯỞNG

CÁCH MẠNG, ĐẠO ĐỨC, LỐI SỐNG CHO THANH NIÊN

NHIỆM KỲ 2012 - 2017

                                      ( Nguồn: http://doanthanhnien.vn/doc.htm  ).

Thực hiện chức năng là trường học xã hội chủ nghĩa của thanh niên, việc giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho thanh thiếu nhi luôn là một yêu cầu, nhiệm vụ công tác quan trọng, đặt ra thường xuyên, liên tục đối với Đoàn TNCS Hồ Chí Minh. Trước lúc đi xa, Chủ tịch Hồ Chí Minh căn dặn trong Di chúc: “Đảng cần phải chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho thanh niên, đào tạo họ trở thành những người kế thừa xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa “hồng” vừa “chuyên”, bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết”. Nghị quyết số 25 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, khóa X đã xác định mục tiêu chung về phát triển thanh niên: “Tiếp tục xây dựng thế hệ thanh niên Việt Nam giàu lòng yêu nước, tự cường dân tộc; kiên định lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; có đạo đức, ý thức chấp hành pháp luật, sống có văn hóa, vì cộng đồng; có năng lực, bản lĩnh trong hội nhập quốc tế; có sức khỏe, tri thức, kỹ năng và tác phong công nghiệp trong lao động tập thể, trở thành những công dân tốt của đất nước…”. Quán triệt tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Nghị quyết của Đảng, Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc Đoàn TNCS Hồ Chí Minh lần thứ X đã xác định một trong các phương hướng của công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi nhiệm kỳ 2012- 2017 đó là: “Tăng cường giáo dục chính trị tư tưởng, đạo đức cách mạng, truyền thống, lịch sử dân tộc, văn hoá, lối sống, ý thức chấp hành pháp luật cho thanh thiếu nhi. Xác định nội dung xuyên suốt trong công tác giáo dục của Đoàn là bồi đắp lý tưởng, ước mơ, hoài bão, niềm tin, khát vọng cao đẹp của thanh niên đóng góp vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ mới; góp phần hình thành lớp thanh niên ưu tú trên mọi lĩnh vực, kế thừa trung thành và xuất sắc sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc, “vừa hồng, vừa chuyên” theo tư tưởng của Bác Hồ”. Cụ thể hóa tư tưởng đó, Đại hội đã xác định Đề án “Tăng cường công tác giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho thanh niên trong giai đoạn hiện nay” là một trong mười chương trình, đề án quan trọng được triển khai trong nhiệm kỳ cần được tập trung tổ chức thực hiện, đạt được những kết quả cụ thể.

I. Tình hình lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống của thanh niên trong giai đoạn hiện nay

1. Tình hình lý tưởng cách mạng của thanh niên

a. Một số khái niệm cơ bản

- Về khái niệm thanh niên:

Luật Thanh niên được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua tại kỳ họp thứ 8, khóa XI nêu: “Thanh niên quy định trong Luật này là công dân Việt Nam từ đủ mười sáu tuổi đến ba mươi tuổi”. Đây là thời kỳ sung sức nhất của mỗi con người về thể chất, có sự phát triển mạnh về trí tuệ, nhạy bén, năng động, sáng tạo, có nhiều

ước mơ, hoài bão. Thanh niên nước ta là một tầng lớp xã hội rộng lớn, luôn có những đóng quan trọng trong các giai đoạn lịch sử phát triển của đất nước. Hiện nay thanh niên Việt Nam chiếm 28,9% dân số cả nước và chiếm 36,4% lực lượng lao động của toàn xã hội, là nguồn nhân lực dồi dào, có tiềm năng to lớn trong sự nghiệp đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước.

- Về khái niệm lý tưởng cách mạng:

Theo Từ điển tiếng Việt, lý tưởng là “mục đích cao nhất, tốt đẹp nhất mà người ta mong muốn đạt tới”[1]; Từ điển xã hội học, lý tưởng là “những khát khao, nguyện vọng, tư tưởng về tương lai tốt đẹp mà con người hằng mong tới, là trạng thái hoàn hảo nhất mà người ta mong muốn đạt tới”[2].

Lý tưởng phản ánh xu thế phát triển của xã hội, những khát vọng của con người, phản ánh cái cần phải có, cái có thể có. Do là sự phản ánh những khát vọng, những hoài bão của con người mà lý tưởng, một mặt, vừa mang tính thời đại, vừa mang tính vượt trước.

Lý tưởng có thể chia thành lý tưởng xã hội và lý tưởng cá nhân. Lý tưởng xã hội và lý tưởng cá nhân có mối quan hệ với nhau. Lý tưởng xã hội quy định, ước chế lý tưởng cá nhân. Nếu lý tưởng  cá nhân đi “chệch” lý tưởng xã hội thì cá nhân đó khó được xã hội chấp nhận và trở thành cô độc, vì đi ngược lại xu hướng phát triển của xã hội. Còn lý tưởng xã hội muốn phát triển, muốn thực hiện được thành công phải thông qua lý tưởng, qua hoạt động của các cá nhân.

Lý tưởng có vai trò vai trò to lớn, chủ đạo đối với hoạt động con người. V.A.Xukhômlinxki, một nhà giáo dục Nga đã nhận định rằng, “người nào có một lý tưởng cao đẹp thúc đẩy, lý tưởng đó đối với anh ta trở thành một thực tế hiển nhiên thì người đó không những sẽ yêu cầu cao đối với chính bản thân mình, đối với hành vi của mình mà còn thể hiện tinh thần trách nhiệm đối với những công việc của người khác”[3].

Vì lý tưởng thể hiện những khát khao, nguyện vọng, những mong ước của con người, do vậy, để thực hiện được lý tưởng, mỗi người cần có nhận thức, có tình cảm, niềm tin và có ý chí, nghị lực.

Trong khái niệm “lý tưởng cách mạng”, cần phải hiểu đó là “lý tưởng cách mạng Việt Nam”. Để hiểu rõ khái niệm này, chúng ta có thể tham khảo ngữ cảnh đề cập tới khái niệm này của một số nhà nghiên cứu, nhà hoạt động cách mạng hay trong các văn bản, văn kiện của Đảng và Nhà nước.

Chủ tịch Hồ Chí Minh, trong lần gặp gỡ với thanh niên, đã nói: “…chúng ta không được một phút nào quên lý tưởng cao cả của mình là phấn đấu cho Tổ quốc ta hoàn toàn độc lập, cho chủ nghĩa xã hội hoàn toàn thắng lợi trên đất nước ta” [4].[5] .

Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IV đã viết: “Cách mạng Việt Nam là một quá trình cách mạng không ngừng từ cách mạng dân tộc dân chủ tiến lên cách mạng xã hội chủ nghĩa. Và trong quá trình cách mạng, khi cả nước làm một nhiệm vụ chiến lược hoặc làm hai nhiệm vụ chiến lược, Đảng ta từ khi ra đời đến nay vẫn luôn luôn giương cao hai ngọn cờ độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội”

[6].

Điều 2, Luật Giáo dục (năm 2005) viết: “Mục tiêu giáo dục là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”[7].

Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển năm 2011) đã viết: “Đi lên chủ nghĩa xã hội là khát vọng của nhân dân ta, là sự lựa chọn đúng đắn của Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh, phù hợp với xu thế phát triển của lịch sử”.

Với những điều đã trình bày như trên, có thể thấy, khái niệm “lý tưởng cách mạng” luôn có nội hàm là “độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội”. Hai nhân tố độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội có mối quan hệ biện chứng với nhau, chúng là điều kiện, tiền đề cho nhau. Theo đó, “độc lập dân tộc là điều kiện tiên quyết để thực hiện chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa xã hội là cơ sở bảo đảm vững chắc cho độc lập dân tộc. Xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa là hai nhiệm vụ chiến lược có quan hệ chặt chẽ với nhau”[8].

Như vậy, lý tưởng cách mạng là những khát khao, nguyện vọng của mỗi người và toàn thể dân tộc Việt Nam về độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội.

- Về khái niệm lý tưởng cách mạng của thanh niên

Lý tưởng cách mạng của thanh niên không tách rời lý tưởng của Đảng, của dân tộc, đó là những khát khao, nguyện vọng về độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Bước vào công cuộc đổi mới, trong điều kiện của cơ chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế, lý tưởng cách mạng của thanh niên là tiếp tục phấn đấu, xây dựng một nước Việt Nam dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.

b. Tình hình lý tưởng cách mạng của thanh niên hiện nay

Nhìn chung, thanh niên nước ta hiện nay có lòng yêu nước nồng nàn, luôn phát huy truyền thống tốt đẹp của các thế hệ cha anh, khẳng định niềm tin vào mục tiêu, lý tưởng cách mạng và sự lãnh đạo của Đảng; có nhận thức và thái độ chính trị đúng đắn, kiên quyết chống lại những biểu hiện sai trái, âm mưu “diễn biến hòa bình”, các hành vi gây tổn hại đến sự phát triển đất nước của các thế lực phản động, thù địch; quan tâm đến các vấn đề chính trị, kinh tế, xã hội của đất nước[9]; có ý chí vươn lên trong học tập, lao động và công tác, mong muốn đất nước sớm thoát khỏi nghèo nàn, lạc hậu, không thua kém các nước trên thế giới, được cống hiến nhiều nhất cho công cuộc chấn hưng đất nước; sẵn sàng vì lợi ích dân tộc, bảo vệ chủ quyền quốc gia, tình nguyện vì cộng đồng.

Nhiều thanh niên có ý thức chính trị tốt; tỷ lệ thanh niên phấn đấu trở thành đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam ngày càng tăng[10].

Tuy nhiên, hiện nay cũng còn không ít thanh niên không có chí hướng rõ ràng, chưa hiểu biết đầy đủ truyền thống cách mạng của Đảng và dân tộc, ít quan tâm đến tình hình đất nước; một bộ phận thanh niên lười lao động, lười học tập, ngại khó, ngại khổ, chưa làm tròn trách nhiệm và nghĩa vụ của mình ở gia đình, địa phương, đơn vị; không có ý chí vươn lên làm giàu cho bản thân và xã hội, có những thanh niên có biểu hiện giảm sút niềm tin, bản lĩnh non kém, bị lôi kéo, kích động tham gia vào các hoạt động vi phạm pháp luật.

2. Tình hình đạo đức, lối sống của thanh niên

a. Khái niệm về đạo đức, lối sống

Đạo đức thuộc hình thái ý thức xã hội, là tập hợp những nguyên tắc, qui tắc nhằm điều chỉnh và đánh giá cách ứng xử của con người trong quan hệ với nhau, với xã hội,với tự nhiên trong hiện tại hoặc quá khứ cũng như tương lai chúng được thực hiện bởi niềm tin cá nhân, bởi truyền thống và sức mạnh của dư luận xã hội.

Đạo đức, lối sống văn hóa của thế hệ trẻ là kết quả tổng hợp của sự kết hợp hài hòa giữa giáo dục của gia đình, nhà trường, các tổ chức đoàn thể và toàn xã hội với tự giáo dục của mỗi cá nhân, giữa phong cách làm việc với tác phong sinh hoạt, giữa bản lĩnh và tính kỷ luật, giữa yêu cầu của tập thể, của cộng đồng, của gia đình với nhu cầu phát triển và hoàn thiện nhân cách của mỗi cá nhân.

Tiếp thu, kế thừa và nâng cao đạo đức truyền thống dân tộc, chắt lọc tinh hoa đạo đức phương Đông, phương Tây, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã xây dựng một hệ thống lý luận về đạo đức cách mạng sâu sắc, phong phú, trở thành tài sản tinh thần vô giá của dân tộc và nhân loại. Người nhắc nhở thế hệ sau: “Đạo đức cách mạng là bất kỳ ở cương vị nào, bất kỳ làm công việc gì đều không sợ khó, không sợ khổ, đều một lòng, một dạ phục vụ lợi ích chung của giai cấp, của nhân dân, đều nhằm mục đích xây dựng chủ nghĩa xã hội” .

b. Tình hình đạo đức, lối sống của thanh niên hiện nay

Đa số thanh niên nước ta hiện nay có phẩm chất tốt, tôn trọng các chuẩn mực đạo đức xã hội, giá trị văn hóa truyền thống dân tộc, có ý thức công dân, chấp hành pháp luật, tích cực tham gia các phong trào, hoạt động đoàn thể, xung kích, sáng tạo, tình nguyện vì cộng đồng; sống có nghĩa tình, luôn biết quan tâm, giúp đỡ người khác, tinh thần tương thân tương ái đã được khơi dậy, trở thành xu hướng chủ đạo lôi cuốn và thu hút giới trẻ[11]. Nhiều tấm gương thanh niên vượt qua khó khăn của bản thân, gia đình để vươn lên thành những người hữu ích; không ít thanh niên dám đấu tranh quyết liệt với các hiện tượng tiêu cực và tệ nạn xã hội; tỏ thái độ

lo lắng, băn khoăn trước các hiện tượng tiêu cực và tệ nạn xã hội; bất bình trước những sai phạm của cán bộ, đảng viên thoái hóa, biến chất, vi phạm pháp luật. Phần lớn thanh niên hiện nay có đời sống văn hóa, tinh thần phong phú, nhu cầu giải trí lành mạnh, lên án những hoạt động giải trí không lành mạnh, không phù hợp với thuần phong, mỹ tục của dân tộc.

Tuy nhiên, đạo đức, lối sống của một bộ phận thanh thiếu niên còn lệch lạc, đề cao hưởng thụ, sống thực dụng, ích kỷ, đua đòi, xa hoa lãng phí, sùng bái thần tượng thái quá, ít quan tâm đến cộng đồng và những người xung quanh. Một bộ phận thanh thiếu niên thiếu ý thức rèn luyện, không tích cực tham gia các hoạt động Đoàn, Hội, Đội, các phong trào và hoạt động tập thể do nhà trường, địa phương tổ chức; lười học tập, lao động, không dám đấu tranh với sai trái, tiêu cực, thờ ơ, vô cảm trước nỗi đau của người khác, ích kỷ, bất hiếu với cha mẹ, thiếu trách nhiệm với cộng đồng, thiếu quan tâm đến tình hình đất nước; một bộ phận thanh thiếu niên mắc tệ nạn xã hội, vi phạm pháp luật[12].

II. Thực trạng công tác giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho thanh niên ở nước ta hiện nay

a. Những kết quả chủ yếu

Với chức năng trường học xã hội của thanh niên, việc giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho thanh niên là công tác quan trọng, thường xuyên, liên tục của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh. Trong những năm gần đây, các cấp bộ Đoàn đã có nhiều đổi mới trong công tác giáo dục:

- Giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên với những nội dung phong phú, đa dạng, bao gồm:

+ Giáo dục cho thanh niên về chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, thông qua đó từng bước nâng cao nhận thức của thanh niên về tính khoa học và cách mạng của chủ nghĩa Mác-Lênin, đặc biệt là vị trí và vai trò của tư tưởng Hồ Chí Minh đối với sự nghiệp cách mạng Việt Nam;

+ Tuyên truyền các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; các sự kiện chính trị quan trọng của đất nước, các ngày kỷ niệm quan trọng của Đảng, Đoàn và các đoàn thể chính trị-xã hội; các thành tựu kinh tế-xã hội đạt được trong sự nghiệp đổi mới. Trên cơ sở đó hình thành niềm tin, lý tưởng của thanh niên vào đường lối đổi mới mà Đảng, nhân dân đã lựa chọn;

+ Giáo dục truyền thống yêu nước, tự hào dân tộc, nâng cao ý thức chính trị, tinh thần cảnh giác cách mạng cho thanh niên, qua đó phát huy vai trò của thanh niên trong đấu tranh phản bác, làm thất bại âm mưu “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch;

+ Giáo dục tinh thần đoàn kết, làm cho thanh niên nhận rõ được vai trò của khối đại đoàn kết toàn dân tộc và đoàn kết quốc tế trong lịch sử dân tộc cũng như trong công cuộc đổi mới đất nước;

+ Giáo dục cho thanh niên tinh thần yêu lao động, phát huy truyền thống hiếu học, chuyên cần và sáng tạo thông qua đó hình thành ý thức tự giác của thanh niên trong lao động, học tập và rèn luyện, phấn đấu trở thành những người vừa “hồng”, vừa “chuyên”.

- Giáo dục đạo đức cho thanh niên gắn với việc thực hiện và làm theo tư tưởng, tấm gương đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Các cấp bộ Đoàn, đoàn viên, thanh thiếu nhi cả nước đã có nhiều mô hình phong phú để giáo dục thanh thiếu nhi như viết “Nhật ký làm theo lời Bác”; “Sổ vàng học tập và làm theo lời Bác”, “Sổ tay tự rèn”, cuộc thi “Tôi yêu Tổ quốc tôi, tôi yêu đồng bào tôi”, mô hình “Quỹ đồng đội”, khẩu hiệu “Mỗi ngày một việc tốt vì nhân dân”... ; xây dựng các tiêu chí về chuẩn mực đạo đức, lối sống cho các đối tượng đoàn viên thanh niên; gắn liền với chương trình rèn luyện đoàn viên và tuyên dương, biểu dương các điển hình.

- Giáo dục giá trị sống: Các cấp bộ đoàn đã chú trọng hướng mạnh tới giáo dục thanh thiếu niên có lối sống vì cộng đồng. Bên cạnh việc tuyên truyền, giáo dục thông qua các hình thức sinh hoạt “Tuổi trẻ sống đẹp - sống có ích”. Theo khảo sát của Viện Nghiên cứu Thanh niên cho thấy, nếu như năm 2008 số thanh niên được hỏi sẵn sàng tham gia các hoạt động tình nguyện vì cộng đồng là 67,8% thì năm 2012 con số này đã tăng lên 75,4%. Như vậy, hoạt động tình nguyện đã trở thành phong trào rộng lớn và là một trong những nét đẹp nổi bật của thế hệ thanh niên ngày nay. Theo một báo cáo khoa học cấp Nhà nước, hiện nay thanh niên Việt Nam có sáu xu hướng lối sống tích cực cơ bản nhất gồm: (1) Yêu nước, quan tâm đến tình hình đất nước và tin tưởng vào tương lai của đất nước; (2) Thực tế, thực dụng trong suy nghĩ, hoạt động và ứng xử hàng ngày; (3) Năng động, sáng tạo, luôn hướng tới cái mới, cái khác biệt; (4) Tích cực hội nhập quốc tế, tiếp thu thành tựu văn minh và tinh hoa văn hóa thế giới; (5) Có khát vọng, lạc quan, có tính tích cực chính trị - xã hội cao; (6) có bản lĩnh chính trị khá vững vàng. Tuy cách tiếp cận vấn đề khác nhau nhưng qua nhận định trên vẫn thấy được xu hướng lối sống, giá trị sống tích cực của thanh niên Việt Nam hiện nay.

- Giáo dục ý thức pháp luật: đoàn viên, thanh niên được tuyên truyền, phổ biến về Luật thanh niên, Luật Giao thông đường bộ, Luật hôn nhân gia đình, Luật lao động, Luật bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em...; nhiều mô hình phổ biến, giáo dục pháp luật, mô hình điểm về chấp hành pháp luật có hiệu quả được nhân rộng góp phần xây dựng ý thức pháp luật, lối sống tuân thủ pháp luật trong thanh niên. Tổ chức Đoàn và các đoàn thể chính trị - xã hội cũng tích cực vận động và tổ chức cho đoàn viên, thanh niên tham gia xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở, thực hiện nếp sống văn minh[13]; giáo dục nâng cao nhận thức của người công dân trẻ khi đến tuổi trưởng thành, có ý thức vươn lên trong lập thân, lập nghiệp, sống có trách nhiệm với bản thân, gia đình và xã hội.

- Giáo dục kỹ năng xã hội: Từ đầu nhiệm kỳ Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ IX cho tới nay, giáo dục kỹ năng xã hội cho thanh thiếu nhi đã trở thành một trào lưu mới, thu hút được giới trẻ và cả xã hội. Từ đó, Đoàn đã phát triển nhiều mô hình giáo dục kỹ năng như: chương trình “Học làm người có ích”, “Học kỳ trong quân đội”, “Học từ thiên nhiên”, “Trải nghiệm nông thôn”… Những mô hình này được triển khai rộng khắp ở nhiều tỉnh, thành, là những phương thức mới thực sự hấp dẫn thanh thiếu niên, mang lại hiệu quả lớn trong việc giáo dục kiến thức và các kỹ năng xã hội cho đối tượng này.

b. Những tồn tại, hạn chế

Cùng với những kết quả quan trọng đã đạt được, công tác giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho thanh niên trong những năm gần đây còn có những những mặt hạn chế, thiếu sót, cụ thể như sau:

- Đoàn Thanh niên chưa cụ thể hóa nội dung giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho phù hợp với các đối tượng thanh niên; việc đổi mới phương thức giáo dục chưa đáp ứng được yêu cầu, chưa tác động sâu sắc đến đông đảo đoàn viên, thanh niên.

- Tỷ lệ tập hợp thanh niên ở một số nơi còn thấp, nhiều hoạt động giáo dục chỉ đến với thanh niên tích cực, chưa đến với nhóm đối tượng thanh niên đặc thù.

- Công tác nắm bắt tình hình tư tưởng và dư luận trong thanh niên chưa kịp thời; nắm bắt các xu hướng của thanh niên trên mạng internet còn yếu; công tác đấu tranh chống các luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch còn chưa được quan tâm.

- Việc tổ chức các phong trào hành động cách mạng tuy diễn ra sôi nổi, đều khắp nhưng có những nơi cách thức tổ chức yếu, còn mang tính hình thức, thiếu tính hiệu quả nên nảy sinh những dư luận không tốt, gây tác dụng ngược đối với công tác giáo dục của Đoàn; việc tổng kết và nhân rộng các mô hình, cách làm hay còn hạn chế.

- Các cấp bộ Đoàn đã làm tốt công tác biểu dương, khen thưởng nhưng chưa chú trọng và còn lúng túng trong việc nhân rộng các điển hình tiên tiến.

- Việc sử dụng các cơ quan báo chí, xuất bản của Đoàn, các phương tiện truyền thông hiện đại vào công tác giáo dục chưa phát huy tối đa hiệu quả; các ấn phẩm, tài liệu phục vụ công tác tuyên truyền còn thiếu, chưa sinh động, hấp dẫn thanh niên.

- Chưa phát huy hết các điều kiện, nguồn lực, thiết chế văn hóa phục vụ cho công tác giáo dục; chưa thực sự hình thành, tạo ra những trào lưu mới, tích cực trong thanh niên.

c. Những tác động xã hội đến công tác giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức lối sống cho thanh niên.

- Sự tác động ngày càng mạnh mẽ của thông tin truyền thông trong bối cảnh toàn cầu hóa, nhiều thông tin độc hại, ảnh hưởng và gây tác động xấu đến công tác giáo dục thanh niên;

- Những tác động từ mặt trái của nền kinh tế thị trường dẫn đến những tiêu cực trong xã hội ngày càng nhiều, tệ nạn xã hội có chiều hướng gia tăng; tệ tham nhũng, quan liêu, cửa quyền, sự suy thoái về đạo đức, lối sống trong một bộ phận cán bộ, đảng viên;

- Chiến lược “diễn biến hoà bình” của các thế lực thù địch, nhất là diễn biến hoà bình trên lĩnh vực tư tưởng, văn hoá;

- Nhà trường còn thiếu những điều kiện, nguồn lực đảm bảo cho học sinh học tập, vui chơi giải trí; một số gia đình, cha mẹ còn thiếu kiến thức, phương pháp giáo dục, sự quan tâm chăm sóc, quản lý con em…

- Đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên của Đoàn còn thiếu về số lượng, chưa đáp ứng được yêu cầu về chất lượng.

- Bản thân nhiều bạn trẻ chưa nhận thức rõ vị trí, vai trò, trách nhiệm của mình; chưa có đủ bản lĩnh, quyết tâm vượt qua những khó khăn, thử thách, lôi kéo của những điều xấu để rèn luyện ý chí, phấn đấu vươn lên trong lao động, học tập, công tác và cuộc sống.

II. Nội dung và giải pháp tăng cường công tác giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho thanh niên nhiệm kỳ 2012 - 2017

1. Nội dung giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho thanh niên

Nội dung giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho thanh niên phải đảm bảo hướng đến các chuẩn mực xây dựng con người Việt Nam trong giai đoạn cách mạng hiện nay, bao gồm[14]:

 - Có tinh thần yêu nước, tự cường dân tộc, phấn đấu vì độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, có ý chí vươn lên đưa đất nước thoát khỏi nghèo nàn lạc hậu, đoàn kết với nhân dân thế giới trong sự nghiệp đấu tranh vì hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội.

 - Có ý thức tập thể, đoàn kết, phấn đấu vì lợi ích chung.

 - Có lối sống lành mạnh, nếp sống văn minh, cần kiệm, trung thực, nhân nghĩa, tôn trọng kỷ cương phép nước, quy ước của cộng đồng; có ý thức bảo vệ và cải thiện môi trường sinh thái.

 - Lao động chăm chỉ với lương tâm nghề nghiệp, có kỹ thuật, sáng tạo, năng suất cao vì lợi ích của bản thân, gia đình, tập thể và xã hội.

 - Thường xuyên học tập, nâng cao hiểu biết, trình độ chuyên môn, trình độ thẩm mỹ và thể lực.

2. Nhiệm vụ, giải pháp tăng cường công tác giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho thanh niên nhiệm kỳ 2012 - 2017

Xác định nhiệm vụ giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho thanh niên là công việc hết sức quan trọng và là quá trình liên tục, lâu dài, đồng thời là nhiệm vụ có ý nghĩa cấp bách của toàn Đảng, toàn dân và trách nhiệm của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trong giai đoạn hiện nay. Để đạt được mục tiêu và những nội dung đã đề ra, công tác giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho thanh niên cần tập trung vào những  nhiệm vụ, giải pháp sau:

a. Nhóm giải pháp về tổ chức hoạt động

Kiên trì phương châm giáo dục thông qua các phong trào hành động cách mạng, qua điển hình tiên tiến, khuyến khích ý thức tự rèn luyện của thanh niên gắn với tham gia sinh hoạt trong tổ chức Đoàn. Phát huy ưu thế của các phương tiện truyền thông hiện đại, đa phương tiện, hệ thống báo chí, xuất bản của Đoàn và báo chí chính thống của Đảng, Nhà nước trong công tác giáo dục; sử dụng có hiệu quả các hình thức, công cụ giáo dục mới như Internet, mạng xã hội... Khai thác hiệu quả các nguồn lực xã hội trong công tác giáo dục thanh thiếu nhi. Lựa chọn, phân công cán bộ giỏi lý luận, kỹ năng, nghiệp vụ, nắm chắc thực tiễn làm công tác tuyên truyền, giáo dục thanh niên; thường xuyên đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao năng lực cho đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên, duy trì và phát triển đội ngũ cộng tác viên trong công tác giáo dục của Đoàn. Về các nội dung giáo dục cụ thể như sau:

- Giáo dục lý tưởng cách mạng

+ Thường xuyên tổ chức học tập và làm theo tư tưởng, tấm gương đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, lựa chọn nội dung, hình thức phù hợp với từng đối tượng thanh thiếu nhi và nhiệm vụ chính trị của địa phương, cơ quan, đơn vị. Chú trọng làm theo những lời dạy của Bác, cụ thể hóa thành những tiêu chí chuẩn mực đạo đức, rèn luyện thường xuyên trong công việc của mỗi cán bộ, đoàn viên, thanh niên. Phát huy vai trò nêu gương của cán bộ đoàn, ý thức tự giác của đoàn viên, thanh niên kết hợp với cơ chế kiểm tra, giám sát thông qua các biện pháp tổ chức và sinh hoạt của các cấp bộ đoàn, đặc biệt là sinh hoạt chi đoàn.

+ Triển khai sâu, rộng các nội dung giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống gắn với các phong trào hành động cách mạng của Đoàn, Hội, Đội. Tiếp tục thực hiện hiệu quả chương trình “Thắp sáng ước mơ tuổi trẻ Việt Nam vì dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”; cuộc vận động “Đoàn viên phấn đấu trở thành đảng viên”. Nghiên cứu xây dựng chương trình “Rèn luyện cán bộ Đoàn”; chỉnh sửa, bổ sung nội dung Chương trình “Rèn luyện đội viên”, “Rèn luyện đoàn viên”, các cuộc vận động trong các nhóm đối tượng thanh niên phù hợp với tình hình mới và khả năng tổ chức thực hiện.

+ Tiếp tục đổi mới phương thức, nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền, giáo dục về chính trị tư tưởng, học tập chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quán triệt chủ trương, đường lối và các nghị quyết của Đảng, của Đoàn; tăng cường các hình thức tạo diễn đàn trao đổi, đối thoại có tính tương tác với đoàn viên thanh niên; thường xuyên nắm bắt tình hình tư tưởng, định hướng dư luận trong thanh niên thông qua mạng lưới thăm dò dư luận xã hội do Đoàn tổ chức; việc học tập 6 bài học lý luận chính trị trong đoàn viên, thanh niên; chủ động, tích cực đấu tranh có hiệu quả với những luận điệu chống phá của các thế lực thù địch nhằm vào thanh thiếu niên.

+ Chú trọng tuyên truyền, giáo dục về truyền thống yêu nước, đoàn kết, cần cù, sáng tạo và khát vọng vươn lên trong mọi hoàn cảnh, bồi dưỡng, xây dựng lớp thanh niên có bản lĩnh, tự tin đảm nhận vai trò chủ nhân tương lai của đất nước. Giáo dục truyền thống vẻ vang của Đảng, của Đoàn, ý thức giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, truyền thống của quê hương, gia đình, tiếp thu có chọn lọc tinh hoa văn hóa nhân loại; đấu tranh với các biểu hiện, hành vi đi ngược với truyền thống dân tộc.

+ Đổi mới phương pháp, nâng cao hiệu quả công tác nắm bắt tình hình tư tưởng và dư luận xã hội trong thanh thiếu niên. Các cấp bộ Đoàn thường xuyên đẩy mạnh nghiên cứu nắm bắt tình hình tư tưởng, dư luận xã hội của thanh niên, những xu hướng, trào lưu mới trong thanh niên để kịp thời có chủ trương công tác đúng, phù hợp. Tăng cường đối thoại giữa cán bộ đoàn v

ới đoàn viên thanh niên, phát huy việc tổ chức các diễn đàn tuổi trẻ.

- Giáo dục đạo đức, lối sống

+ Chủ động phối hợp với nhà trường, gia đình và xã hội trong giáo dục đạo đức, lối sống cho thanh thiếu nhi; làm cho thế hệ trẻ hôm nay biết yêu cuộc sống, giàu lòng nhân ái, kế thừa và phát huy những giá trị nhân văn của dân tộc, ứng xử văn minh, thanh lịch, nghĩa tình; chú trọng nêu gương người tốt, việc tốt; bày tỏ chính kiến, đấu tranh với cái xấu. Kiên quyết đấu tranh chống các biểu hiện tiêu cực, tham nhũng, từng bước bài trừ các tệ nạn xã hội.

+ Triển khai sâu, rộng chương trình giáo dục ý thức công dân “Khi tôi 18”; phong trào “Sáng tạo trẻ”, “Ba trách nhiệm”, cuộc vận động “Tuổi trẻ chung tay xây dựng nông thôn mới”, “Xây dựng văn minh đô thị”, phong trào thanh niên tình nguyện; triển khai cuộc vận động xây dựng nếp sống văn hóa trong học tập, lao động, sinh hoạt, giải trí trong thanh niên…

+ Triển khai sâu rộng các mô hình giáo dục giá trị sống, kỹ năng xã hội như “Học kỳ trong quân đội”, “Học làm người có ích”,…

+ Đẩy mạnh tổ chức các hoạt động nhằm giảm số lượng đối tượng thanh niên chậm tiến, tạo điều kiện để những thanh niên lầm lỡ tái hòa nhập cộng đồng và không tái vi phạm pháp luật như mô hình câu lạc bộ “Tuổi trẻ với pháp luật”; câu lạc bộ "Thắp sáng niềm tin"; câu lạc bộ sau cai nghiện; mô hình cảm hoá, giáo dục thanh thiếu niên hư tiến bộ; “mô hình 1-1-1” (mỗi Đoàn xã phường, thị trấn thành lập một mô hình Đội Thanh niên tình nguyện thắp sáng niềm tin giúp đỡ thành công một đối tượng sau cai hoàn lương tiến bộ)…

+ Tăng cường giáo dục thanh niên thông qua những tấm gương điển hình tiên tiến, cá nhân có thành tích vượt trội. Thường xuyên chú trọng xây dựng, phát hiện, nhân rộng những mẫu hình cá nhân tiêu biểu, vượt trội ở các nhóm đối tượng thanh niên. Lấy “xây” để “chống”, làm cho các giá trị tốt đẹp có sức lan tỏa trong cộng đồng thanh niên.

b. Giải pháp về phát huy các thiết chế giáo dục của Đoàn

+ Xây dựng, mở rộng mạng lưới các trung tâm hoạt động thanh niên, trung tâm sinh hoạt dã ngoại, nhà văn hóa thiếu nhi trên phạm vi toàn quốc trên cơ sở nguồn đầu tư từ ngân sách Nhà nước và các nguồn kinh phí xã hội hóa.

+ Tăng cường định hướng giá trị thông qua các loại hình văn hóa, văn học nghệ thuật. Định hướng cho thanh niên phát triển loại hình văn hoá hiện đại mang tính khoa học và nhân văn, tham gia bảo tồn và phát triển các lễ hội văn hóa; tổ chức các điểm văn hóa thanh niên theo cụm dân cư; tổ chức các hội thi, hoạt động văn hóa dân gian; tổ chức các cuộc vận động sáng tác tác phẩm văn học, nghệ thuật dành cho thanh niên.

+ Nâng cao khả năng phối hợp, lồng ghép các hoạt động của Đoàn, Hội, Đội với các đoàn thể quần chúng nhân dân và các chủ thể xã hội khác nhằm giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa cho thanh niên. Nghiên cứu đánh giá công tác phối hợp, lồng ghép các hoạt động của Đoàn, Hội, Đội với các đoàn thể quần chúng và các chủ thể xã hội khác trong giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa cho thanh niên. Tăng cường ký kết các chương trình, kế hoạch liên tịch của Đoàn, Hội, Đội với các chủ thể xã hội khác chăm lo giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa cho

thanh niên.

c. Nhóm giải pháp về công tác truyền thông của Đoàn

+ Tăng cường giáo dục thanh niên thông qua các phương tiện truyền thông hiện đại và hệ thống báo chí, xuất bản của Đoàn thanh niên. Phát huy, khai thác và sử dụng hiệu quả hệ thống báo chí, xuất bản, các công cụ báo chí điện tử, Website của Đoàn thanh niên, tận dụng ưu thế tích cực của các mạng xã hội trong việc tiếp cận và truyền đạt nội dung tuyên truyền, định hướng giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hoá cho đoàn viên, thanh niên.

+ Xây dựng chuyên trang, chuyên mục về nội dung giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống; nêu gương người tốt, việc tốt, đặc biệt là những tấm gương vượt khó vươn lên trong cuộc sống.

+ Tăng cường số lượng và chất lượng các bài viết, buổi phát thanh, phát hình về nội giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống.

+ Mở rộng các cuộc đối thoại giữa các thế hệ, giữa những người có uy tín xã hội trên các lĩnh vực với thanh niên trên các phương tiện báo chí, phát thanh và truyền hình.

+ Tăng cường tuyên truyền trên hệ thống phát thanh, truyền thanh địa phương.

+ Xây dựng diễn đàn, khuyến khích thanh niên tổ chức diễn đàn trên các Website về chủ đề lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống của thanh niên hiện nay.

+ Tổ chức các hình thức thi tìm hiểu về truyền thống văn hóa, lịch sử của đất nước, dân tộc trên các phương tiện truyền thông đại chúng.

+ Tăng cường xuất bản các loại sách, truyện mang tính giáo dục cao, định hướng xây dựng lối sống văn hóa, phổ biến kiến thức, kỹ năng sống.

+ Hàng năm, các tờ báo, tạp chí và các nhà xuất bản của Đoàn cùng phối hợp mở ra một chuyên mục, một cuộc trao đổi hoặc một cuộc thi xung quanh chủ đề bồi dưỡng lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ với mục đích, yêu cầu cụ thể. Đối tượng tham gia là tất cả các đối tượng đoàn viên, hội viên, thanh niên, đội viên, nhân dân hoặc cho một nhóm đối tượng thanh niên cụ thể (Học sinh, sinh viên, thanh niên công nhân, thanh niên nông dân ...).

- Các nhà xuất bản của Đoàn (ở cả Trung ương và địa phương) cần xây dựng tủ sách bồi dưỡng lý tưởng cách mạng, tâm hồn, giá trị sống, kỹ năng xã hội cho thanh niên.

d. Nhóm giải pháp về công tác cán bộ

+ Xây dựng đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên, nắm bắt dư luận xã hội của Đoàn các cấp có chất lượng, có bản lĩnh chính trị, có kiến thức, có kỹ năng truyền cảm, thuyết phục, lôi cuốn thanh niên. Lựa chọn đội ngũ cán bộ có năng lực, nhiệt tình làm công tác tư tưởng và giáo dục của Đoàn.

+ Thường xuyên mở các lớp đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn cán bộ Đoàn chuyên trách làm công tác tuyên truyền, giáo dục ở các cấp theo hướng lựa chọn đúng người, có trình độ chuyên sâu, có kỹ năng tuyên truyền, vận động, thuyết phục, lôi cuốn thanh niên.

[1] Trung tâm Từ điển học. Từ điển tiếng Việt. Nxb Đà Nẵng, 2007, tr.873.

[2] Nguyễn Khắc Viện. Từ điển xã hội học. Nxb Thế giới, Hà Nội, 1994, tr.182.

[3] V.A.Xukhomlinxki. Hình thành niềm tin cộng sản cho thế hệ trẻ. Nxb Thanh niên, Hà Nội, 1983, tr.19.

[4] Hồ Chí Minh. Toàn tập, t.1,. Nxb Sự thật, Hà Nội, 1989. tr.20.

[5] Tất cả những in nghiêng trong các đoạn trích nói về “lý tưởng cách mạng”  là do chúng tôi thực hiện.

[6] Đảng Cộng sản Việt Nam. Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IV của Đảng, Văn kiện Đảng, Toàn tập, t. 37.  Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2004, tr.500- 501.

[7] http://www.moet.gov.vn/?page=6.3&type=documents&view=2741

[8] Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2011, tr.65.

[9] Theo kết quả khảo sát, 74,2% số thanh niên được hỏi cho biết họ cơ bản quan tâm hoặc rất quan tâm đến tương lai, vận mệnh của đất nước (Phạm Hồng Tung: “Thanh niên và lối sông của thanh niên Việt Nam trong quá trình đổi mới và hội nhập quốc tế”, Nxb CTQG, Hà Nội 2011, tr.283).

[10]Năm 2008: kết nạp 105.435 đảng viên /236.527 ĐVƯT, chiếm 66,6% tổng số đảng viên mới kết nạp; Năm 2009: kết nạp 116.711 đảng viên /271.482 ĐVƯT, chiếm 67,5% tổng số đảng viên mới kết nạp; Năm 2010: kết nạp 121.105 đảng viên /293.675 ĐVƯT, chiếm 67,7% tổng số đảng viên mới kết nạp; năm 2011: kết nạp 130.323 đảng viên /231.228 ĐVƯT, chiếm 56% tổng số đảng viên mới kết nạp; 6 tháng đầu năm 2012, kết nạp 52.424/115.506 ĐVƯT.

[11] Trong những năm gần đây, các đội hình thanh niên tình nguyện, thanh niên xung kích; các chương trình hoạt động về nguồn; phong trào đền ơn đáp nghĩa, phụng dưỡng các Bà mẹ Việt Nam anh hùng, chăm sóc gia đình thương binh liệt sĩ, giúp đỡ trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, người già neo đơn...; các cuộc vận động giúp đỡ đồng bào bị thiên tai, bão lụt v.v... ngày càng có đông đảo thanh niên tự nguyện tham gia. Phát huy truyền thống “Tuổi nhỏ làm việc nhỏ”, thiếu nhi Việt Nam có ý thức học tập, rèn luyện, ra sức thi đua làm “Nghìn việc tốt”.

[12] - Theo số liệu thống kê chưa đầy đủ năm 2010 của Bộ Công an:

- Trên địa bàn cả nước có 13.572 đối tượng phạm tội là thanh thiếu niên tăng nhiều lần so với những năm trước kể về số lượng phạm tội lẫn các vụ trọng án.

- Số vụ phạm pháp hình sự do người chưa thành niên gây ra tuy giảm so với năm 2009, nhưng mức độ phạm tội nghiêm trọng hơn. Các vụ án do đối tượng vị thành niên gây ra không chỉ xuất hiện ở thành phố, thị xã mà còn ở cả các xã, bản làng miền núi, vùng sâu, vùng xa. Về độ tuổi, theo thống kê của Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự xã hội thì tình hình tội phạm do người chưa thành niên từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi thực hiện có chiều hướng gia tăng và chiếm tỷ lệ cao nhất, khoảng 60%; trong tổng số các vụ phạm tội do người chưa thành niên và trẻ em thực hiện.

- Cả  nước phát hiện 49.235 vụ gồm 75.594 người chưa thành niên vi phạm pháp luật, tăng hơn giai đoạn 2001 -  2006  là 3.070 người. Trong đó, nam chiếm 72.594 người. Số vụ án do người chưa thành niên gây ra chiếm 20% so với tổng số vụ phạm pháp hình sự trên toàn quốc.

- Tình hình tội phạm trong lứa tuổi chưa thành niên gia tăng đến mức báo động. Một số loại án tăng cao như cướp giật tài sản 63,8%, giết người tăng 38,7%... Trung bình hằng năm xảy ra 10 nghìn vụ vi phạm pháp luật với hơn 13.000 đối tượng có liên quan; trong đó, 67,1% số trẻ em vi phạm pháp luật ở độ tuổi từ 16 đến 18.

[13] Trong năm 2011, các cấp bộ Đoàn đã duy trì hoạt động của 14.616 câu lạc bộ pháp luật, tổ chức tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho gần 4 triệu lượt đoàn viên, thanh niên.

[14] Theo Nghị quyết Hội nghị lần thứ 5 Ban chấp hành Trung ương Đảng (khóa VIII) và kết luận của Hội nghị lần thứ 10 Ban chấp hành Trung ương (khóa IX)