GD HN: Kỹ năng hoạt động xã hội cho thanh niên

     T¨ng c­êng kü n¨ng ho¹t ®éng x· héi cho c¸n bé, §VTN.

 “X· héi lµ mét tËp hîp lín nhÊt nh÷ng con ng­­êi sèng v× ho¹t ®éng víi c¸c mèi quan hÖ t­­¬ng hç víi nhau( vÞ thÕ, vai trß, khu«n mÉu, c¬ cÊu, t­­¬ng quan, c¸c nhiÖm vô chung,…) ®Ó nh»m tháa m·n nhu cÇu x· héi vµ cïng chia sÎ nh÷ng gi¸ trÞ trong mét nÒn v¨n hãa chung”.

 “Kü n¨ng ho¹t ®éng x· héi lµ sù vËn dông b­­íc ®Çu nh÷ng kiÕn thøc x· héi vµo thùc tÕ cuéc sèng b»ng tæng hîp c¸c thao t¸c ®· ®­­îc quy tr×nh hãa”. §ã lµ nh÷ng kü n¨ng: giao tiÕp, øng xö, xö lý t×nh huèng; kü n¨ng l¾ng nghe, kü n¨ng t×m hiÓu vÊn ®Ò, kü n¨ng biÖn hé, kü n¨ng sèng, kü n¨ng nãi, kü n¨ng viÕt, kü n¨ng so¹n th¶o v¨n b¶n, kü n¨ng bµy tá ý kiÕn, kü n¨ng tuyªn truyÒn, kü n¨ng x©y dùng kÕ ho¹ch, kü n¨ng lµm viÖc nhãm, kü n¨ng häc tËp, lao ®éng, kü n¨ng x©y dùng gia ®×nh trÎ KHH, kü n¨ng v¨n ho¸, v¨n nghÖ; kü n¨ng ho¹t ®éng TDTT, kü n¨ng c«ng t¸c §oµn-§éi-HéiLHTN, kü n¨ng tham gia giao th«ng, kü n¨ng tham gia c¶i c¸ch hµnh chÝnh,......

Tõ ®ã ta cã ph¸t triÓn kü n¨ng ho¹t ®éng x· héi lµ: T¨ng c­­êng TT-GD, cç vò, hç trî, t¹o ®iÒu kiÖn gióp §V,TN n¾m v÷ng, më réng, n©ng cao hiÓu biÕt ngµy cµng ®Çy ®ñ c¸c kiÕn thøc x· héi ®Ó vËn dông ®­­îc nh÷ng kiÕn thøc ®ã vµo thùc tÕ cuéc sèng ngµy cµng ®óng ®¾n, ®Çy ®ñ, hoµn thiÖn b»ng tæng hîp c¸c thao t¸c ®· ®­­îc quy tr×nh hãa.

Tr­íc hÕt §V, TN cÇn n¾m v÷ng nh÷ng kü n¨ng c¬ b¶n sau:

I- Kü n¨ng giao tiÕp c¬ b¶n:

Trong khi tiÕp cËn vµ gióp ®ì TTN cã hoµn c¶nh khã kh¨n, ng­¬× nh©n viªn x· héi cÇn ph¶i biÕt kÕt hîp, sö dông thËt khÐo lÐo, linh ho¹t c¸c kü n¨ng c«ng t¸c x· héi ®Ó thùc hiÖn kÕ ho¹ch, hµnh ®éng ®Æt ra. Nhu cÇu cña TTN cã hoµn c¶nh khã kh¨n rÊt ®a d¹ng, phong phó, song ®iÒu mµ hä quan t©m chÝnh lµ th¸i ®é cña nh©n viªn x· héi ®èi víi hä nh­ thÕ nµo?  Nh©n viªn x· héi cÇn chñ ®éng thiÕt lËp mèi quan hÖ th©n t×nh, thiÖn chÝ ®èi víi hä, chÊp nhËn vµ dÇn dÇn thay ®æi nhËn thøc vµ hµnh vi cña m×nh theo h­íng tiÕn bé. Nh÷ng kü n¨ng giao tiÕp c¬ b¶n lµ:

1, T¹o Ên t­îng ban ®Çu.

- LÇn ®Çu tiªn khi tiÕp cËn víi TTN cã hoµn c¶nh khã nkh¨n bao giê còng g©y Ên t­îng ®Æc biÖt vµ ¶nh h­ëng ®Õn c¸c diÔn biÕn sau ®ã. Nã chØ  quan träng trong sù nh×n nhËn, ®¸nh gi¸ cña hä ®èi víi nh©n viªn x· héi.

- Nh©n viªn x· héi cÇn thanh th¶n, tù tin, lêi nãi, giämg nãi nhÑ nhµng, m¹ch l¹c, c¸ch ¨n mÆc gän gµng,…cÇn cëi më khi tiÕp xóc víi hä ®Ó t¹o Ên t­îng tÝch cùc ban ®Çu.

2, Nh©n viªn x· héi(NVXH) cÇn cã sù hiÓu biÕt vÒ b¶n th©n.

- NhËn thøc ®­îc vÒ chÝnh b¶n th©n m×nh sÏ gióp cho NVXH nhËn thøc râ vÒ c¸ch thøc nh×n nhËn c¸c vÊn ®Ò cña TTN cã hoµn c¶nh khã kh¨n, th«ng th­êng cã 3 møc ®é:

+ Møc ®é c¸ nh©n: Tïy theo kinh nghiÖm sèng cña tõng ng­êi.

+ Møc ®é v¨n hãa: Theo sù ®µo t¹o chuyªn m«n hay nghiÖp d­. NVXH cÇn ph¶i cã c¸ch nh×n nhËn vÊn ®Ò theo c¸ch riªng cña m×nh. CÇn thay ®æi c¸ch nh×n theo møc ®é c«ng viÖc: Nh×n nhËn kh¸ch quan, dÑp bá c¸i t«i, nh×n c¸i cò b»ng con m¾t míi vµ nh×n vÊn ®Ò cña TTN cã hoµn c¶nh khã kh¨n tõ nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau.

3, Kü n¨ng truyÒn th«ng.

NVXH ph¶i lµ ng­êi biÕt truyÒn ®¹t c¸c th«ng ®iÖp, lêi nãi, biÕt quan s¸t vµ c¶m nhËn ý nghÜa bªn trong tõ c¸c th«ng ®iÖp ph¸t ra tõ ®èi t­îng vµ ph¶i biÕt c¸ch ph¶n håi ®Ó hä nhËn thøc vÊn ®Ò vµ b¶n th©n hä h¬n. C¸ch thøc ph¶n håi, gåm:

+ §«ng viªn hä khai th¸c søc m¹nh vµ tiÒm n¨ng cña chÝnh b¶n th©n m×nh.

+ Cung cÊp th«ng tin, d÷ kiÖn cho ®èi t­îng h¬n lµ chØ ®Ó khuyªn nhñ, ®Ò nghÞ gi¶i ph¸p.

+ ChuyÓn dÇn tõ nh÷ng diÔn t¶ chung tíi nh÷ng nÐt ®Æc thï.

+ T×m hiÓu sù im lÆng cña ®èi t­îng khi tiÕp cËn.

+ Ph¶i biÕt ®Æt c©u hái cho phï hîp ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh.

+ ChuyÓn dÞch träng t©m cña sù c¨ng th¼ng khi giao tiÕp.

II- Kü n¨ng l¾ng nghe.

1, Sù l¾ng nghe cña NVXH chøng tá m×nh ®ang quan t©m ®Õn ®èi t­îng, lµm cho hä cã c¶m gi¸c ®­îc quan t©m, ®­îc t«n träng. Tõ ®ã hä sÏ dÔ thæ lé nh÷ng khóc m¾c cña m×nh.

- “Nghe lµ mét tiÕn tr×nh sinh lý. L¾ng nghe lµ mét tiÕn tr×nh sinh lý”.

- §Ó l¾ng nghe cã hiÖu qu¶, khi tiÕp cËn ®èi t­îng NVXH cÇn chó ý:

+ Kh«ng chØ nghe lêi nãi mµ cßn nghe t©m tr¹ng cña ®èi t­îng.

+ Ph¶n håi hay khuyÕn khÝch ®èi t­îng thæ lé b»ng nh÷ng lêi nãi ng¾n ng¾n gän, s¸t ý.

+ Chó ý ®Õn nh÷ng cö chØ truyÒn th«ng b»ng lêi: ch¨m chó nh×n, nghiªng vÒ ®èi t­îng.

+ Hái thªm nh÷ng c©u hái cho râ vÊn ®Ò (kh«ng nªn hái qu¸ nhiÒu). Ph¶n håi ®iÒu m×nh c¶m nhËn ®­îc ®Ó biÕt ch¾c vÒ ®èi t­îng muèn nãi ®· ®­îc tiÕp nhËn.

2, Nh÷ng trë ng¹i chÝnh khi l¾ng nghe.

 Thãi quen ®Ò nghÞ nhiÒu h¬n nghe; nghe nh­ng kh«ng tËp trung; sù döng d­ng: buån, ch¸n, mÖt mái, kh«ng quan t©m; sù thiÕu kiªn nhÉn, mÊt b×nh tÜnh; nh÷ng thµnh kiÕn tiªu cùc: tõ chèi nghe nh÷ng ®iÒu m×nh kh«ng thÝch; thiÕu quan s¸t c¸c cö chØ, hµnh vi, giäng nãi, sù c­êng ®iÖu, nÐt mÆt,…

Nh÷ng thãi quen kh«ng tèt: gi¶ bé chó ý c¾t ngang, ®o¸n tr­íc th«ng ®iÖp, kh«ng chó ý tõ ®Çu, kh«ng cã ph¶n håi.

Nh÷ng trë ng¹i kh¸ch quan: tiÕng ån, kh«ng khÝ ngét ng¹t, thiÕu ¸nh s¸ng.

III- Kü n¨ng t×m hiÓu vÊn ®Ò.

- §¸nh gi¸ vÊn ®Ò lµ mét b­íc quan träng trong tiÕn tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cña TTN cã hoµn c¶nh khã kh¨n. ®¸nh gi¸ ®óng tÝnh chÊt cña vÊn ®Ò mµ ®èi t­îng th­êng quan t©m sÏ gióp NVXH chñ ®éng trong viÖc lËp kÕ ho¹ch vµ thùc hiÖn kÕ ho¹ch ho¹t ®éng.

- TiÕn tr×nh kh¸m ph¸ vÊn ®Ò gåm 5 b­íc sau ®©y:

B­íc 1: ChuÈn bÞ.

Tr­íc khi gÆp ®èi t­îng kiÓm tra l¹i nguån th«ng tin vÒ TTN; x¸c ®Þnh môc ®Ých; chuÈn bÞ th¸i ®é; vai trß cña nh©n viªn XH; c¶m gi¸c, suy nghÜ cña m×nh vÒ ®èi t­îng mµ m×nh s¾p gÆp; dÑp mäi riªng t­ ®Ó tËp trung vµo c«ng viÖc.

B­íc 2: X¸c ®Þnh.

NVXH cÇn x¸c ®Þnh thËt ch¾c ch¾n vÊn ®Ò mµ ®èi t­îng th­êng quan t©m, nªu cô thÓ cho tõng tr­êng hîp.

B­íc 3: §ång hãa.

NVXH ph¶i tr¶ lêi ®­îc c©u hái khi tiÕp cËn ®èi t­îng: “NÕu lµ lo¹i ®èi t­îng A th× sÏ ph¶n øng thÕ nµo?” NVXH cÇn cã sù ®ång c¶m vÒ ®èi t­îng.

B­íc 4: T¸ch rêi.

NVXH cÇn ph¶i t¸ch rêi khái ®èi t­îng cô thÓ ®Ó nh×n l¹i nh÷ng b­íc m×nh ®· lµm, nh×n l¹i b»ng lý trÝ, ph©n tÝch nh÷ng ¶nh h­ëng, ph¶n øng cña ®èi t­îng.

B­íc 5: Cëi më.

NVXH tiÕp cËn víi TTN cã hoµn c¶nh khã kh¨n, cÇn ph¶i cëi më hoµn toµn ®Ó tiÕp nhËn nh÷ng th«ng tin tõ phÝa hä.

IV- Kü n¨ng biÖn hé.

1, BiÖn hé.

Lµ mét chøc n¨ng quan träng cña nh©n viªn XH, mµ b¶n chÊt cña nã lµ NVXH cÇn ph¶i ®øng vÒ phÝa th©n chñ, nh­ng kh«ng lµm tæn h¹i ®Õn lîi chung cña céng ®ång, cña x· héi. Nh©n viªn XH cÇn ph¶i kÕt hîp kh¶ n¨ng vèn cã cña b¶n th©n víi céng ®ång ®Ó cïng gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n cña TTN cã hoµn c¶nh khã kh¨n.

2- Nh©n viªn XH cÇn cã nh÷ng kü n¨ng sau ®©y ®Ó biÖn hé khi gióp TTN cã hoµn c¶nh khã kh¨n: N¾m b¾t th«ng tin; thuyÕt phôc, th­¬ng l­îng; tiÕp cËn tõ thÊp ®Õn cao.

3- Nh©n viªn XH cÇn tr¸nh:

+ Xö lý vÊn ®Ò mét c¸ch c¶m tÝnh, thiÕu t«n träng ®èi t­îng.

+ T×nh tr¹ng bÕ t¾c khi tiÕp cËn víi TTN cã hoµn c¶nh khã kh¨n.

Tãm l¹i: C«ng t¸c t¸c x· héi ngµy nay nhÊn m¹nh rÊt nhiÒu ®Õn vai trß träng yÕu cña ®èi t­îng(th©n chñ) cÇn ph¶i nhí ®Õn “ hÖ sinh th¸i”: c¸ nh©n, gia ®×nh, x· héi, nÒn v¨n hãa, vµ vËn dông thËt tèt c¸c kü n¨ng ®Ó tiÕp cËn c¸c vÊn ®Ò cña TTN cã hoµn c¶nh khã kh¨n./.

                                                               (Trần  ViÖt Thao- S­u tÇm).

                           Kü n¨ng nãi tr­íc c«ng chóng.

         Mét trong nh÷ng c«ng viÖc quan träng vµ hÕt søc cÇn thiÕt cña ng­êi c¸n bé §oµn lµ nãi tr­íc c«ng chóng trÎ tuæi. Th«ng qua nãi(ph¸t biÓu) mäi ng­êi cã ®iÒu kiÖn ®Ó ®¸nh gi¸ n¨ng lùc, tr×nh ®é, nhËn thøc cña ng­êi c¸n bé §oµn. Nãi tr­íc c«ng chóng cã nhiÒu d¹ng vµ cÊp ®é kh¸c nhau:

+  Ph¸t biÓu trong mét cuéc häp BCH, häp chi ®oµn th­êng kú.

+ Tr×nh bµy mét v¨n b¶n tham luËn trong héi nghÞ, héi th¶o, ®¹i héi, tham gia diÔn ®µn TN.

+ Ph¸t biÓu ý kiÕn chØ ®¹o ®èi víi §oµn cÊp d­íi hoÆc tr×nh bµy ý kiÕn ®Ò nghÞ víi ®oµn cÊp trªn.

+ Tuyªn truyÒn, phæ biÕn mét chñ tr­¬ng c«ng t¸c ®Õn §VTN,….

+ Gi¶ng bµi nghiÖp vô, kü n¨ng c«ng t¸c §oµn-§éi-HéiLHTN.

Quy tr×nh 10 b­íc vÒ kü n¨ng nãi tr­íc c«ng chóng(c«ng thøc 10 ch÷  “T”:   1- Trau dåi ®øc tù tin : ®ã lµ rÌn luyÖn ®Ó khi ®øng tr­íc c«ng chóng kh«ng bÞ mÊt tinh thÇn. ®©y lµ b­íc khëi ®Çu quan träng nhÊt, bëi lÏ nÕu bÞ mÊt tinh thÇn th× bµi nãi cã chuÈn bÞ c«ng phu mÊy vÉn cã thÓ bÞ thÊt b¹i. Do ®ã ph¶i ®õng sî thÊt b¹i, bëi ®ã lµ chuyÖn th­êng t×nh, h¬n n÷a nÕu vÊp v¸p hoÆc thÊt b¹i th× míi cã bµi häc cho sù thµnh c«ng(“ThÊt b¹i lµ mÑ cña thµnh c«ng”).

2- T©m ®¾c víi chñ ®Ò ®· lùa chän: Mät chñ ®Ò ®­îc gäi lµ t©m ®¾c th­êng thâa m·n 4 ch÷  “§” sau ®©y:

+ §©u: VÊn ®Ò ®ã xuÊt hiÖn ë ®©u? Cã ph¶i lµ vÊn ®Ò mµ ng­êi nghe ®ang quan t©m, ®ang cÇn nghe hay kh«ng?

+ §óng: VÊn ®Ò ®ã cã ®óng kh«ng, cã c¨n cø kh¸ch quan kh«ng?

+ §¸ng: VÊn ®Ò ®ã cã ®¸ng nªu ra tr­íc c«ng chóng kh«ng?

+ §ñ : VÊn ®Ò ®ã ®· héi ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn ch­a, cÇn nªn nãi võa ®ñ, kh«ng thõa, kh«ng thiÕu.

3- TiÕp cËn ®Ó t×m hiÓu t©m t­, nguyÖn väng, n¾m b¾t ®­îc nhu cÇu, t©m lý cña ®èi t­îng: §©y lµ vÊn ®Ò hÕt søc quan träng, bëi cã hiÓu ®­îc ®èi t­îng ®ang cÇn g×, thiÕu g×, cÇn nghe vÊn ®Ò nµo, vÊn ®Ò nµo kh«ng thÝch nghe th× chóng ta sÏ chän chñ ®Ò, néi dung s¸t thùc, hoÆc t×m c¸c ®Ó nãi nh÷ng vÊn ®Ò s¸t víi cuéc sèng ®êi th­êng, ®ång c¶m víi hä, t×m nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ, kh¶ thi cho nh÷ng vÊn ®Ò mµ hä cßn ®ang b¨n kho¨n, lóng tóng; ph¶i h­íng ng­êi nghe tíi hµnh ®éng thùc tÕ.

4- ThiÕt lËp bè côc cña bµi nãi mét c¸ch m¹ch l¹c, logic vµ hÖ thèng:

Mét bµi nãi dµi hoÆc ng¾n nh×n chung ®Òu cã 3 phÇn: Më ®Çu, th©n bµi vµ kÕt luËn. CÇn l­u ý phÇn më ®Çu, bëi më ®Çu lµ yÕu tè t¹o sù chó ý cña ®èi t­îng vµ t¹o lËp tÝnh tù tin cho ng­êi nãi. PhÇn më ®Çu diÔn ®¹t tèt cã thÓ ®¹t 50% thµnh c«ng. Mçi bµi nãi cÇn chuÈn bÞ thµnh c¸c ý chÝnh, cã logic, tr¸nh lén xén vµ lý gi¶i trïng lÆp. §èi víi c¸c bµi khã cÇn ph¶i so¹n gi¸o ¸n vµ thôc luyÖn gi¸o ¸n tr­íc khi gi¶ng d¹y, nãi chuyÖn hoÆc biªn so¹n bµi ph¸t biÓu tuyªn truyÒn miÖng theo mÉu sau ®©y:

“ Bµi ph¸t biÓu tuyªn truyÒn miÖng th­êng ®­îc chia thµnh ba phÇn víi nh÷ng chøc n¨ng riªng:

PhÇn më ®Çu: Chøc n¨ng: Lµ phÇn nhËp ®Ò cho chñ ®Ò ®Þnh nãi, lµ ph­¬ng tiÖn tiÕp xóc, giao tiÕp víi ng­êi nghe, kÝch thÝch høng thó cña ng­êi nghe ®èi víi vÊn ®Ò ®Þnh nãi nªn më ®Çu ph¶i hÊp dÉn.

- Yªu cÇu: Ph¶i tù nhiªn, ng¾n gän, kh«ng khu«n s¸o, ph¶i g¾n víi nh÷ng néi dung sÏ tr×nh bµy sau ®ã.

Chän lêi më ®Çu phï hîp víi c¸c ®Æc ®iÓm cña ng­êi nghe vµ khung c¶nh buæi nãi.

- C¸ch vµo ®Ò th­êng cã hai c¸ch: Trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp.

- Më ®Çu lµ mét thñ thuËt chinh phôc ng­êi nghe, thu hót sù chó ý.

PhÇn chÝnh bµi ph¸t biÓu:

- Chøc n¨ng: Lµ phÇn quan träng nhÊt, dµi nhÊt, phÇn ph¸t triÓn chñ ®Ò mét c¸ch toµn diÖn, quyÕt ®Þnh chÊt l­îng cña bµi ph¸t biÓu.

- Yªu cÇu: Bè cô râ rµng, kÕt cÊu chÆt chÏ, c©n ®èi; nªu bËt ®­îc nh÷ng luËn ®iÓm quan träng nhÊt kÕt hîp víi nh÷ng dÉn chøng, minh ho¹ tõ t­ liÖu thu thËp ®­îc, lµm s¸ng tá nh÷ng nhËn ®Þnh, ®¸nh gi¸, nh÷ng quan ®iÓm, t­ t­ëng cña bµi ph¸t biÓu. Nh÷ng vÊn ®Ò nªu ra ph¶i ®¶m b¶o nh÷ng yªu cÇu cña qu¸ tr×nh nhËn thøc tõ thÊp ®Õn cao, tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p vµ thÓ hiÖn ®­îc c¶ ph­¬ng ph¸p tr×nh bµy diÔn dÞch hay quy n¹p.

PhÇn kÕt luËn bµi ph¸t biÓu:

- Chøc n¨ng: Tæng kÕt nh÷ng vÊn ®Ò ®· nãi; cñng cè vµ lµm t¨ng Ên t­îng vÒ néi dung bµi ph¸t biÓu, ®Æt ra cho ng­êi nghe nh÷ng nhiÖm vô nhÊt ®Þnh hoÆc th«i thóc hä hµnh ®éng.

- Yªu cÇu: PhÇn kÕt cÇn ng¾n gän, g©y Ên t­îng vµ cã søc cç vò.

* V¨n phong bµi ph¸t biÓu ph¶i cã 4 ®Æc ®iÓm: TÝnh héi tho¹i; tÝnh phæ th«ng; tÝnh chÝnh x¸c; tÝnh truyÒn c¶m”.

          5- Thu thËp th«ng tin,t­u liÖu, sè liÖu xung quanh chñ ®Ò ®Þnh tr×nh bµy:

Cã ®­îc bè côc bµi nãi mét c¸ch m¹ch l¹c, l«gÝc, hÖ thèng lµ rÊt quan träng, tuy nhiªn ®Êy míi chØ lµ bé x­¬ng, chóng ta cÇn ph¶i ®¾p thªm “da thÞt”, ®ã chÝnh lµ th«ng tin míi, t­ liÖu míi vµ nh÷ng sè liÖu lµm cho bµi nãi cã søc thuyÕt phôc l«i cuèn ng­êi nghe. Tuy nhiªn, khi sö dông th«ng tin, t­ liÖu ph¶i biÕt c¸ch tr×nh bµy hîp lý, hiÖu qu¶.

6- TËp luyÖn trÝ nhí: Nãi tr­íc c«ng chóng nhiÒu khi kh«ng cã bµi viÕt s½n. Do vËy cÇn ph¶i nhí ®­îc nh÷ng ®iÒu cÇn ph¶i tr×nh bµy. V× thÕ cÇn ph¶i rÌn luyÖn trÝ nhí theo mét vµi c¸ch sau ®©y:

+ C«ng thøc hãa c¸c vÊn ®Ò. VÝ dô nh­: C«ng thøc 10 ch÷ “T”; 5 ch÷ “M”, “hai 3, hai 5”,….®Ó nhí nh÷ng néi dung cÇn nãi.

+ Kh¾c s©u, tr¨n trë, lËt ®i lËt l¹i c¸c vÊn ®Ò ®Ó nhí ®­îc l©u.

+ Dïng s¬ ®å, b¶ng biÓu, c¸ch so s¸nh vÝ von ®Ó nhí.

+ Cã khi ph¶i “quªn ®i ®Ó mµ nhí”, ®ã lµ t¹m quªn ®i nh÷ng ®iÒu kh«ng quan träng, ®iÒu thø yÕu mµ chØ tËp trung nhí bè côc cña bµi nãi, nhí nh÷ng ý chÝnh, nhí nh÷ng ®iÒu cÇn tr×nh bµy. Víi c¸ch diÔn ®¹t c¸c chi tiÕt sÏ quay l¹i trong trÝ nhí cña chóng ta (hoÆc t­ duy cô thÓ hãa, l«gÝc sÏ gióp chóng ta suy luËn ®Ó nhí ra néi dung vÊn ®Ò).

7- Tu tõ, chän ng÷, chØnh v¨n ch­¬ng, luyÖn giäng nãi: ý tø s¸ng râ, lêi lÏ khóc chiÕt lµ tiÒn ®Ò cña thµnh c«ng, muèn vËy ph¶i thÊu hiÓu vÊn ®Ò, tr¸nh l¹c ®Ò, kh«ng dïng nh÷ng c©u qu¸ dµi; lùa chän c¸ch lËp luËn vµ diÔn gi¶i phï hîp víi tr×nh ®é hiÓu biÕt cña sè ®«ng ng­êi nghe,…NhiÒu khi nãi th­êng bÞ bÝ tõ, diÔn ®¹t tèi nghÜa g©y lóng tóng. Sau ®©y lµ vµi gîi ý vÒ c¸ch tu tõ, chän ng÷, chØnh v¨n ch­¬ng, luyÖn giäng nãi:

+ Tu tõ: Ph¶i t×m häc mét sè tõ th«ng dông ®ång nghÜa ®Ó diÔn ®¹t nh»m tr¸nh  sù trïng lÆp tõ nh­ng kh«ng nªn chän tõ khã hiÓu cho ®èi t­îng nghe.

+ Chän ng÷: Mèi vÊn ®Ò cÇn chän mét vµi c©u tôc ng÷, ng¹n ng÷, ca dao, d©n ca, c¸c bµi th¬ t­¬ng øng ®Ó minh häa mçi khi cÇn thiÕt cho bµi nãi sinh ®éng mµ ng­êi nghe dÔ hiÓu.

+ ChØnh v¨n ch­¬ng: V¨n nãi kh¸c víi v¨n viÕt. V¨n nãi phãng kho¸ng, tho¸ng ®¹t h¬n. Do ®ã ph¶i biÕt c¸ch chän lêi ®Ó nãi hay. NÕu ®iÒu chØnh tèt th× cïng mét néi dung nh­ nhau, v¨n nãi sÏ hÊp dÉn vµ thuyÕt phôc h¬n v¨n viÕt. §Ó gióp ®èi t­îng nghe dÔ hiÓu, dÔ nhí th× v¨n nãi nªn dïng c©u chÝnh luËn ng¾n gän.

+ Ng÷ ®iÖu, nhÞp ®iÖu, c­êng ®é giäng nãi ph¶i phï hîp; tïy néi dung bµi nãi mµ diÔn ®¹t lóc trÇm, lóc bæng, lóc nhanh, lóc chËm; lóc nhÊn m¹nh, lóc l­ít nhanh,…

8- T¹o lËp cho m×nh mét phong c¸ch riªng khi nãi tr­íc c«ng chóng: Phong c¸ch nãi lµ tæng thÓ c¸c t­ thÕ, t¸c phong, c¸ch ¨n mÆc, giäng nãi, ¸nh m¾t, vÎ mÆt, nô c­êi, gãc nh×n,…vvv… cña ng­êi nãi.

§iÒu l­u ý lµ rÊt cÇn ph¶i häc tËp nhiÒu ng­êi vÒ phong c¸ch nãi nh­ng còng kh«ng nªn b¾t ch­íc 100% ®Ó trë thµnh c¸i bãng cña ai ®ã. Yªu cÇu chung lµ phong c¸ch cña m×nh ph¶i thËt tù nhiªn, ®õng khiªn c­ìng, gß Ðp vµ th¸i qu¸.

9- T×m ra nh÷ng thñ ph¸p cÇn thiÕt khi tr×nh bµy vÊn ®Ò: Thñ ph¸p hay cßn gäi lµ nghÖ thuËt nãi lµ v« cïng quan träng. Cïng mét néi dung vµ thêi l­îng nh­ nhau, cã ng­êi nãi “Cua trong lç còng ph¶i bß ra” nh­ng còng cã ng­êi th× nãi “Buån nh­ chÊu c¾n”. Do ®ã t¹o ra mét thñ ph¸p nãi cã Ên t­îng cho ng­êi nghe lµ ®Æc biÖt quan träng. Thñ ph¸p nãi tïy thuéc vµo n¨ng khiÕu cña tõng ng­êi, nh­ng tæng hîp 8 b­íc nãi trªn mét c¸ch hµi hßa th× chÝnh lµ t¹o ra mét thñ ph¸p hîp lý.

10- Tr¸nh 10 vÊn ®Ò sau ®©y: V¨n c¶nh kh«ng phï hîp, v¨n hoa s¸o rçng; cö chØ, th¸i ®é kh«ng khiªm tèn; nÆng vÒ lý luËn mµ ng­êi nghe khã hiÓu; hµnh v¨n trÞch th­îng, coi th­êng ng­êi nghe; nãi dµi dßng, lª thª mµ Ýt ý; trïng lÆp víi nhiÒu ng­êi kh¸c; hµi h­íc mét c¸ch qu¸ møc cÇn thiÕt; kÝnh th­a qu¸ nhiÒu ®Ých danh; diÔn ®¹t ®Òu ®Òu mét lÌo; kh«ng nh×n ng­êi nghe.

Nh÷ng viÖc cÇn lµm khi b­íc lªn diÔn ®µn: MØm c­êi, b­íc khoan thai, ®Çu h¬i ngöng lªn, ngùc h­íng vÒ phÝa tr­íc; nÕu cßn hßi hép th× thë m¹nh, ®­a m¾t t×m ng­êi quen trong phßng; tr¸nh nãi ®Òu ®Òu, cÇn lóc m¹nh, lóc nhÑ, lóc nhanh, lóc chËm; nghØ mét chót tr­íc vµ sau c¸c ý quan träng; ph¶i nh×n th¼ng vµo ng­êi nghe ®Ó nãi víi hä, tr¸nh nh×n xuèng nÒn, nh×n lªn trÇn nhµ hoÆc nh×n ra ngoµi cöa,…Khi thÊy cã ng­êi buån ngñ, b¹n ph¶i nãi to h¬n, h¨ng h¸i h¬n vµ nªn xen vµo mét vµi chuyÖn vui hoÆc nªu mét vµi c©u hái phï hîp; bá nh÷ng tËt xÊu ®­a tay gi· ®Çu, xá tay vµo tói quÇn, söa kÝnh,…®õng tá ra rôt rÌ, cã thÓ vung tay hîp lý, cã thÓ ngåi nÕu thÊy mÖt mái,….

ViÖc gi¶i ®¸p c¸c c©u hái cña ng­êi nghe: cÇn b×nh tÜnh vµ chu ®¸o thÓ hiÖn trong l¾ng nghe vµ gi¶i ®¸p ®Çy ®ñ c¸c ý kiÕn cña ng­êi nghe; th¸i ®é khiªm tèn vµ lÞch thiÖp; nªu ®­îc b¶n chÊt vÊn ®Ò( Chó ý: chØ gi¶i ®¸p nh÷ng vÊn ®Ò trong ph¹m vi bµi nãi chuyÖn, bµi gi¶ng; c¸c vÊn ®Ò kh¸c nªn kh«ng nªn tr¶ lêi hoÆc hÑn tr¶ lêi vµo lóc kh¸c; kh«ng nªn cã th¸i ®é bùc béi, g¾t gáng, bÊt b×nh khi bÞ chÊt vÊn hay tranh luËn ph¶n ®èi).

T©m ®¾c víi ®Ò tµi phï hîp ®· lùa chän, t«n träng ng­êi nghe vµ trªn c¬ së n¾m v÷ng néi dung cÇn nãi; nhu cÇu, t©m lý trÎ trung ham hiÓu biÕt, nh¹y c¶m,…cña tõng ®èi t­îng TN ®Ó lùa chän ph­¬ng ph¸p truyÒn ®¹t phï hîp, ®ã lµ tiÒn ®Ò cña thµnh c«ng.

                                                                     (ViÖt Thao- s­u tÇm).