Tiết 4: Tự tình (Bài II)
(Hồ Xuân Hương)
Mục tiêu cần đạt
-- Tâm trạng bi kịch, tính cách và bản lĩnh của Hồ Xuân Hương.
- Khả năng Việt hóa thơ Đường: dùng từ ngữ độc đáo, sắc nhọn; tả cảnh sinh động; cách ngắt nhịp mới lạ
- Hiểu và cảm thông với số phận của Hồ Xuân Hương nói riêng và người phụ nữ trong xã hội phong kiến nói chung
Tranh minh họa Hồ Xuân Hương
4
Một số tác phẩm của Hồ Xuân Hương
Tự tình I
Tiếng gà văng vẳng gáy trên bom,
Oán hận trông ra khắp mọi chòm.
Mõ thảm không khua mà cũng cốc,
Chuông sầu chẳng đánh cớ sao om.
Trước nghe những tiếng thêm rền rĩ
Sau giận vì duyên để mõm mòm.
Tài tử văn nhân ai đó tá?
Thân này đâu đã chịu già tom!
Chiếc bánh buồn vì phận nổi nênh,
Giữa dòng ngao ngán nỗi lênh đênh.
Lưng khoang tình nghĩa dường lai láng,
Nửa mạn phong ba luống bập bềnh.
Cầm lái mặc ai lăm đỗ bến,
Giong lèo thây kẻ rắp xuôi ghềnh.
Ấy ai thăm ván cam lòng vậy,
Ngán nỗi ôm đàn những tấp tênh.
Tự tình III
Tự tình II
Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn
Trơ cái hồng nhan với nước non.
Chén rượu hương đưa say lại tỉnh,
Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn.
Xiên ngang mặt đất rêu từng đám,
Đâm toạc chân mây đá mấy hòn.
Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại,
Mảnh tình san sẻ tí con con !
(Thơ Hồ Xuân Hương NXB văn học, Hà Nội, 1987)
Hai câu kết
Hai câu luận
Hai câu thực
Hai câu đề
Chán chường, tuyệt vọng
Phản kháng, phẫn uất
Bẽ bàng
Cô đơn
BỐ CỤC
VĂN BẢN
2.1 Hai câu đề
Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn,
Trơ cái hồng nhan với nước non.
Hai câu đề:
Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn,
sống với chính bản thân mình, giãi bày tâm sự
Gấp gáp,
liên hồi
Tĩnh mịch, vắng lặng
Thời gian
Không gian
Dồn dập
Tâm trạng cô đơn, tủi hổ của Hồ Xuân Hương
cái hồng nhan với nước non.
Phụ nữ đẹp
Thân phận rẻ rúng, mỉa mai
cái hồng nhan với nước non.
cái hồng nhan với nước non.
Cụ thể hóa, vật hóa
Trơ lì, tủi hổ, bẽ bàng
Trơ cái hồng nhan với nước non.
Thân phận cá nhân bé nhỏ
Cuộc đời, xã hội rộng lớn
Trơ trọi
Trơ cái hồng nhan với nước non.
Trơ cái hồng nhan với nước non.
1 3 3
Trơ cái hồng nhan với nước non.
ngắt nhịp sáng tạo diễn tả sự buồn bực, phẫn uất trong tâm trạng của nhân vật trữ tình.
2 câu đề
Xoáy sâu vào nỗi đau, nhấn mạnh sự bẽ bàng tủi hổ về duyên phận
Nghệ thuật đảo ngữ, cách ngắt nhịp
sáng tạo (1/3/3)
2.2 Hai câu thực:
Chén rượu hương đưa say lại tỉnh,
Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn.
Chén rượu hương đưa say lại tỉnh,
Sầu thêm sầu
Giải sầu
2. Hai câu thực:
Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn.
Người
Sắp tàn
Không trọn vẹn
bi kịch (2 lần )
Nỗi xót xa, cay đắng cho duyên phận dở dang, lỡ làng
Tâm sự nhà thơ muốn gửi
gắm ở hai câu thơ này là gì ?
HAI CÂU THỰC
Nỗi xót xa, cay đắng cho duyên phận dở dang, lỡ làng
Nghệ thuật đối tương
hỗ, hình ảnh ẩn dụ
Xiên ngang mặt đất, rêu từng đám,
Đâm toạc chân mây, đá mấy hòn.
3. Hai câu luận:
Hình ảnh thiên nhiên trong thơ
Xuân Hương có gì đặc biệt?
Xiên ngang mặt đất, rêu từng đám,
2.3. Hai câu luận:
Đâm toạc chân mây, đá mấy hòn.
Nhỏ bé,
hèn mọn
Rắn chắc,
nhọn hoắc
thiên nhiên như cũng mang nỗi niềm phẫn uất của con người
Xiên ngang mặt đất, rêu từng đám,
3. Hai câu luận:
Đâm toạc chân mây, đá mấy hòn.
Đảo ngữ
Xiên + ngang mặt đất, rêu từng đám,
3. Hai câu luận:
Đâm + toạc chân mây, đá mấy hòn.
Đối lập
làm nổi bật sự phẫn uất, phản kháng của thiên nhiên cũng như tâm trạng của nữ sĩ.
Xiên + ngang mặt đất, rêu từng đám,
3. Hai câu luận:
Đâm + toạc chân mây, đá mấy hòn.
Động từ mạnh + bổ ngữ
thể hiện sự bướng bỉnh, ngang ngạnh, phản kháng
Qua hình tượng thiên nhiên giúp ta hiểu thêm tính cách gì của Hồ Xuân Hương?
Bản lĩnh, cá tính mạnh mẽ không cam chịu của Hồ Xuân Hương
Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại,
Mảnh tình san sẻ tí con con !
2.4 Hai câu kết:
Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại,
2. Hai câu kết:
Ngán ngẩm,
chán chường
Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại,
2. Hai câu kết:
Mùa xuân
Tuổi xuân
Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại,
2. Hai câu kết:
Sự trở lại
Thêm lần nữa
Mảnh tình san sẻ tí con con !
2. Hai câu kết:
Mảnh tình san sẻ tí con con !
2. Hai câu kết:
Nhỏ bé
Mảnh tình san sẻ tí con con !
2. Hai câu kết:
Nhỏ bé
Chia sẻ
Mảnh tình san sẻ tí con con !
2. Hai câu kết:
Nhỏ bé
Chia sẻ
Ít ỏi
Không thể nhỏ hơn
Bài thơ đã khép lại bằng tâm trạng gì của nhà thơ?
Câu thơ được viết ra từ tâm trạng của người mang thân làm lẽ. Đó cũng là nỗi lòng của người phụ nữ trong xã hội xưa khi mà hạnh phúc với họ chỉ là cái chăn quá hẹp. Đây chính là ý nghĩa nhân văn của bài thơ.
Diễn biến tâm trạng của nhân vật trữ tình?
Cô đơn, bẽ bàng
Phẫn uất, phản kháng
Chán chường, buồn tủi
33
Xót xa, đắng cay
III.TỔNG KẾT
2. Nội dung
Bài thơ thể hiện tâm trạng vừa đau buồn, vừa phẫn uất trước duyên phận, gắng gượng vươn lên nhưng vẫn rơi vào bi kịch đồng thời cho thấy khát vọng sống của Hồ Xuân Hương.
1. Nghệ thuật
Sử dụng từ ngữ giản dị mà đặc sắc: trơ, xiên ngang, đâm toạc, tí con con…
Hình ảnh giàu sức gợi cảm: trăng khuyết chưa tròn, rêu xiên ngang, đá đâm toạc…
để diễn tả các biểu hiện phong phú tinh tế của tâm trạng
Tóm gọn bài học
? Em đã học và biết được những tác phẩm nào của Hồ Xuân Hương? Hãy chỉ ra yếu tố Việt hóa (đề tài, hình ảnh, ngôn ngữ) trong đó?
Trân trọng cảm ơn!
nguon VI OLET
