TRƯỜNG TỪ VỰNG
TIẾT 9
Tiết 9: TRƯỜNG TỪ VỰNG
1. Các từ in đậm trong đoạn trích: SGK/21
Mẹ tôi lấy vạt áo nâu thấm nước mắt cho tôi rồi xốc nách tôi lên xe. Đến bấy giờ tôi mới kịp nhận ra mẹ tôi không còm cõi xơ xác quá như cô tôi nhắc lại lời người họ nội của tôi. Gương mặt mẹ vẫn tươi sáng với đôi mắt trong và nước da mịn, làm nổi bật màu hồng của hai gò má. Hay tại sự sung sướng bỗng được trông nhìn và ôm ấp cái hình hài máu mủ của mình mà mẹ tôi lại tươi đẹp như thuở còn sung túc? Tôi ngồi trên đệm xe, đùi áp đùi mẹ tôi, đầu ngả vào cánh tay mẹ tôi, tôi cảm thấy những cảm giác ấm áp đã bao lâu mất đi bỗng lại mơn man khắp da thịt. Hơi quần áo mẹ tôi và những hơi thở ở khuôn miệng xinh xắn nhai trầu phả ra lúc đó thơm tho lạ thường.
(Nguyên Hồng- Những ngày thơ ấu)
I.Thế nào là trường từ vựng ?
Các từ :
-Mặt
Mắt
Da
Gò má
Đùi
Đầu
Cánh tay
Miệng
=> Có nét chung về nghĩa: Chỉ bộ phận cơ thể con người.
*Nhận xét:
* Ghi nhớ - sgk/21
Lấy ví dụ về trường từ vưng:
Đồ dùng học tập: ……
Trường học: ….
Mắt
Bộ phận của mắt
Hoạt động của mắt
Bệnh về mắt
Cảm giác của mắt
Đặc điểm của mắt
Lòng đen, lòng trắng, con ngươi, lông mi, lông mày…
Tinh anh, đờ đẫn, lờ đờ, mù, lòa, ti hí, …
Chói, quáng, hoa, cộm…
Quáng gà, cận thị, viễn thị, loạn thị,..
Nhìn, trông, liếc, nhòm…
2, Lưu ý -a
Mắt
Bộ phận của mắt
Hoạt động của mắt
Bệnh về mắt
Cảm giác của mắt
Đặc điểm của mắt
Lòng đen, lòng trắng, con ngươi, lông mi, lông mày…
Tinh anh, đờ đẫn, lờ đờ, mù, lòa, ti hí, hấp háy…
Chói, quáng, hoa, cộm…
Quáng gà, cận thị, viễn thị..
Nhìn, trông, liếc, nhòm…
Ví dụ b
Danh từ
Tính từ
Động từ
Ngọt
Trường mùi vị
Trường thời tiết
Trường âm thanh
ngọt, cay, đắng, chát, mặn…
ngọt (ngọt ngào) , dịu êm, the thé, chói tai…
Rét ngọt, hanh, ẩm ướt, nóng bức, …
Ví dụ: c
Ví dụ d
Con chó tưởng chủ mắng, vẫy đuôi mừng để lấy lòng chủ. Lão Hạc nạt to hơn nữa:
- Mừng à? Vẫy đuôi à? Vẫy đuôi thì cũng giết! Cho cậu chết!
Thấy lão sừng sộ quá, con chó vừa vẫy đuôi vừa chực lảng. Nhưng lão vội nắm lấy nó, ôm đầu nó, đập nhè nhẹ vào lưng nó và dấu dí:
- À không! À không ! Không giết cậu Vàng đâu nhỉ?... Cậu Vàng của ông ngoan lắm! Ông không cho giết… Ông để cậu Vàng ông nuôi…
(Nam Cao- “Lão Hạc”)
=> Trường từ vựng “người” chuyển sang trường từ vựng “thú vật” để nhân hoá
2. Lưu ý
a. Một trường từ vựng có thể có nhiều trường từ vựng nhỏ.
b. Một trường từ vựng có thể bao gồm những từ khác biệt nhau về từ loại.
c. Một từ có thể thuộc nhiều trường từ vựng khác nhau.
d. Trong thơ văn cũng như trong cuộc sống hàng ngày, người ta thường dùng cách chuyển trường từ vựng để tăng thêm tính nghệ thuật của ngôn từ.
II. LUYỆN TẬP:
Bài 1: Các từ thuộc trường từ vựng người ruột thịt trong văn bản Trong lòng mẹ.
=>Thầy, mẹ, cô, mợ, con, em bé, bà, cháu, anh em, em
Bài 2: Hãy đặt tên trường từ vựng cho mỗi từ dưới đây:
a. Lưới, nơm, vó
b. Tủ, rương, hòm, va li, chai, lọ
c. Đá, đạp, giẫm, xéo
d. Buồn, vui, phấn khởi, sợ hãi
e. Hiền lành, độc ác, cởi mở
g. Bút máy, bút bi, bút chì
=> Dụng cụ đánh bắt thủy sản
=> Dụng cụ để đựng
=> Hoạt động của chân
=> Trạng thái tâm lý
=> Tính cách
=>Dụng cụ để viết
Bài 3: Các từ in đậm trong đoạn văn sau đây thuộc trường từ vựng nào?
Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi, một người đàn bà đã bị cái tội là góa chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi tha hương cầu thực. Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến…
(Nguyên Hồng “Những ngày thơ ấu”)
Các từ hoài nghi, khinh miệt, ruồng rẫy, thương yêu, kính mến, rắp tâm
=>thuộc trường từ vựng chỉ thái độ tình cảm
Bài 4: Xếp các từ mũi, nghe, tai, thính, điếc, thơm, rõ vào đúng trường từ vựng của nó theo bảng sau
mũi, thính, điếc, thơm,
nghe, tai, thính, điếc, rõ
Bài 5. Tìm các trường từ vựng của mỗi từ sau đây: lưới, lạnh, tấn công
* Lưới :
- Dụng cụ đánh bắt thuỷ sản : lưới, nơm, câu, vó …
- Dụng cụ thể thao : lưới, vợt, bóng …
Lạnh:Tình cảm, thái độ: Lạnh lùng, lạnh nhạt, lạnh tanh, mặt lạnh…
- Tấn công: chiến thuật quân sự: Công kích, phản công
Bài 6. Trong đoạn thơ sau, các từ in đậm được chuyển từ trường từ vựng nào sang trường từ vựng nào?
Ruộng rẫy là chiến trường,
Cuốc cày là vũ khí,
Nhà nông là chiến sĩ,
Hậu phương thi đua với tiền phương
(Hồ Chí Minh)
=> Chuyển từ trường từ vựng quân sự sang trường từ vựng nông nghiệp.
*Đọc bài: Cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ -sgk/10
*DẶN DÒ
- Nắm kĩ kiến thức bài học
Viết đoạn văn về trường từ vựng trường học, hoặc môn bóng đá.
Chuẩn bị bài tiếp theo: Tiết 10 : Xây dựng đoạn văn trong văn bản
nguon VI OLET
