PHẠM VĂN LỢI TRƯỜNG PTDT NỘI TRÚ THAN UYÊN
Chào mừng quý thầy cô và các em đến tham gia chương trình ngoại khóa
Ngoại khoá về giới tính
và sức khoẻ sinh sản tuổi
vị thành niên
Tuổi vị thành niên là thời kỳ phát triển đặc biệt, là sự lớn lên và trưởng thành của trẻ em để trở thành người lớn. Dây là thời kỳ xẩy ra đồng thời hàng loạt những thay đổi, bao gồm : Sự lớn lên và trưỡng thành về cơ thể, sự biến đổi về tâm lý và các mối quan hệ xã hội. Theo tổ chức ytế thế giới, lứa tuổi VTN nằm trong khoảng 10 - 19 tuổi chia làm 3 thời kỳ phát triển:
- Sự lớn lên và trư?ng thành ở VTN có thể xẩy ra với tốc độ khác nhau giữa từng cá nhân, phụ thuộc vào các yếu tố sinh học, tâm lý, văn hoá và xã hội. Do đó sự phân chia về độ tuổi này chỉ mang tính chất tương đối .
Tuổi dậy thì là thời kỳ chuyển tiếp từ giai đoạn trẻ thơ sang giai đoạn trưởng thành, là thời kỳ quá độ khi không còn là trẻ con nhưng vẫn chưa hẳn là người lớn. Đây là thời kỳ mà bất cứ một thiếu niên nào cũng phải trải qua những biến đổi quan trọng về cơ thể cũng như về tâm lý.
Tuổi dậy thì là gì?
Dưới góc độ sinh học, tuổi dậy thì là thời kỳ trưởng thành sinh dục, nghĩa là bắt đầu có khả năng sinh con. Ở bạn gái được thể hiện ở sự có kinh nguyệt lần đầu và ở bạn trai là sự phóng tinh lần đầu (mộng tinh )
Các bạn gái thường bắt đầu dậy thì ở độ tuổi từ 9 đến 14 và ở các bạn nam dậy thì muộn hơn ở độ tuổi từ 12 đến 15. Nhìn chung nữ dậy thì sớm hơn nam khoảng 2 – 3 tuổi. Các bạn trẻ có người sẽ dậy thì sớm hơn và cũng có người dậy thì muộn hơn một vài năm. Vào tuổi này, ở bạn trai và bạn gái bắt đầu có sự trưởng thành của hóc môn sinh dục cũng như hệ cơ quan sinh dục và bắt đầu có khả năng thụ thai nếu có quan hệ tình dục.
Khi nói đến tuổi dậy thì bạn trẻ cần quan tâm đến sự thay đổi về tâm sinh lý. Với những thay đổi này, cần có hiểu biết đầy đủ để tránh những sai lầm không đáng có làm ảnh hưởng đến việc phát triển về tinh thần, thể chất và bệnh tật có thể xảy đến
Bạn biết gì về các thay đổi tâm sinh lý ở tuổi này?
Đến tuổi dậy thì, cả bạn nam và nữ đều trải qua những thay đổi về mặt sinh lý rất quan trọng và có thể khiến cho các bạn thấy lo lắng, không biết đó có phải là hiện tượng bất thường hay bình thường.
1.1 Dậy thì ở nam
. Tinh hoàn và dương vật to lên, da tinh hoàn sẩm màu.
. Thanh quản mở rộng, vở gi?ng yết hầu lộ ra
. Tầm vóc tăng nhanh chống, phát triển cơ bắp.
. Mọc lông ở khu vực sinh dụcvà ria mép.
. Xuất tinh thường là mộng tinh ( giấc mơ ướt)
. Mọc lông nách
. Các tuyến bã ở da hoạt động mạnh xuất hiện mụn trứng cá.
1.Những thay đổi về cơ thể và sinh lý
1.2. Dậy thì ở nữ
- Giai đoạn dậy thì ở con gái được đánh dấu bằng sự xuấthiện kinh nguyệt lần đầu, thông thường ở độ tuổi 13-16, chỉ một số ít trẻ em gái có kinh muộn( 17-19 tuổi) .
. Phát triển vú và quầng vú.
. Mọc lông sinh dục, long nách
. Hông nở ra
. Tầm vóc tăng nhanh chong.
. Thấy kinh lần đầu
. Các tuyến bã ở da phát triển mạnh xuất hiện mụn trứng cá.
. Tử cung và âm đạo phát triển to ra.
. Xuất hiện kinh nguyệt.
2. Những thay đổi về tâm lý ở tuổi VTN
Tùy theo từng giai đoạn phát triene của thời kỳ VTN mà có những biến đổi tâm lý khác nhau.
2.1 Thời kỳ VTN sớm.10-13
- Bắt đầu ý thức được mình không là trẻ con, muốn được độc lập.
-Muốn được tôn trọng, đối xữ bình đẵng như người lớn.
-Quan tâm đến hình dáng bên ngoài và những thay đổi của cơ thể.
- Chú trọng đến các mối quan hệ bạn bè.
- Tò mò thích khám phá thử nghiệm.
- Bắt đầu phát triển tư duy trừu tượng.
- Có những hành vi mang tính thử nghiệm bốc đồng.
2.1 Thời kỳ VTN sớm.14-16
-Tiếp tục quan tâm nhiều hơn đến hình dáng cơ thể.
-Tỏ ra độc lập hơn, thích tự mình quyết định, có xu hướng tách ra khỏi sự kiểm soát của gia đình.
-Phát triển mạnh cá tính sở thích cá nhân.
-Chịu ảnh hưỡng nhiều đến bạn bè đồng trang lứa.
-Quan tâm đến bạn khác giới, dể ngộ nhận bạn khác giới là người yêu.
-Tiếp tục phát triển tư duy trừu tượng.
-Phát triển kỹ năng phân tích bắt đầu nhận biết hậu quả của hành vi.
-Bắt đầu thử thách quy định, các giới hạn mà gia đình hay xã hội đặt ra.
Những cảm xúc giới tính mới lạ ở tuổi dậy thì?
Các bạn có xu hướng tìm đến đối tượng khác giới và thích được người khác giới chú ý đến mình.
Trong quan hệ bạn bè khác giới, xuất hiện cảm xúc giới tính mới lạ, bất ngờ.
Các bạn thích ngắm nghía trước gương, quần áo “mốt” mới.
Các bạn trai thích các kiểu quần áo lập dị, có các hành vi khác thường để thu hút sự chú ý của người khác giới
Thích đọc sách về những mối tình say đắm, xem phim về tình yêu… Tự tạo nên những rung động yêu đương trong tưởng tượng và suy nghĩ.
3. VTN là đối tượng dể bị tổn thương:
- VTN là đối tượng dể bị các bệnh LTQDTD và có thai ngoài ý muốn hơn đối tượng người trưởng thành bởi vì:
- VTN dể rung động trước bạn tình khác giới. Những xúc cả yêu đương của tuổi này phát triển mạnh và dể thay đổi bạn tình, muốn khám phá thử nghiệm.
- Một số VTN dể quan hệ với gái mại dâm, bị lôi kéo và chích hút ma tuý.
- VTN hiểu biết rất hạn chế về các biện pháp tự bảo vệ và thường không tiếp cận được các DV SKSS.
- VTN chưa tự lập về kinh tế và xã hội nên dể bị lạm dụng tình dục.
Muốn tránh được tình dục không an toàn và viêm nhiểm các em phải biết kỷ năng sống kỷ năng từ chối .
Kü năng sống liên quan đến SKSS, SKTD của VTN và TN
- Kỷ năng sống là khả năng ứng xữ của mổi cá nhân trong những tình huống nhất định, đó là khả năng mổi cá nhân có được trong việc giải quyết các vấn đề gặp phải.
- Kỷ năng sống vừa mang tính cá nhân vừa mang tính xã hội.
- Kỷ năng sống rất quan trọng đối với VTN/ TN, đặc biêt trong lĩnh vực SKSS/ SKTD. VTN/ TN thường thiếu kinh nghiệm sống, do đó khi cần hä phải đưa ra quyết định quan trọng như quan hệ tình dục khi nào? với ai, có sử dụng biện pháp tránh thai hay không?
.Những kü năng sống cần cho sức khoẻ củaVTN/TN
- Kü năng xác định giá trị :Là khả năng xác định đức tính,niềm tin,thái độ, đó là quan trọng và giúp mình hành động theo định hướng đó.
- Kü năng kiên định: Là khả n¨ng tự nhận biết được điều mình muốn hoặc không muốn,phù hợp với hoàn cảnh cụ thể.
-Kü năng đặt mục tiêu: Là khả năng tự xác định những gì mà mỗi cá nhân muốn thực hiện,muốn đạt tới.
-Kü năng giao tiếp: Là khả năng mà VTN/TN có thể sử dụng trong giao tiếp hàng ngày.
- Kỹ năng từ chối :Là khả năng nói không với một đề nghị hoặc một lời mời của người khác.
161
Những quan tâm của xã hội đến tuổi vị thành niên:
1.Quan hệ tình dục sớm
171
2.Mang thai ngoài ý muốn
181
4.
4. Thai nghén và sinh đẻ ở VTN
- Đa số các trường hợp mang thai ở vị VTN đều là có thai ngoài ý muốn, ảnh hưỡng và xáo trộn tới cuộc sống và sức khỏe. Việc quyết định tiếp tục giữ hay phá thai là một việc làm rất khó khăn.
Tiếp tục giữ thai và sinh đẻ nguy cơ tử vông cao, thiếu maú, tiền sản dật, để khó ...
Bạn làm gì với cái ba lô phía trước khi tuổi của chúng mình chỉ mang ba lô phía sau.
201
Thai nghe�n �� tuoơi v� tha�nh nieđn
Ta�c hái
Veă s��c kho�e: C� theơ ch�a pha�t trieơn hoa�n chưnh neđn deê ��a �eân:
Tieăn sạn giaôt -sạn giaôt.
Thieâu ma�u.
Suy dinh d���ng cạ mé laên con.
Ty� leô moơ laây thai cao do khung x��ng chaôu ch�a pha�t trieơn �aăy �ụ.
Lađy nhieêm beônh t�� mé sang con (giang mai, laôu, HIV)
211
Thai nghe�n �� tuoơi v� tha�nh nieđn
Ta�c hái
Veă t��ng lai: raât baâp beđnh
Vieôc hóc d�� dang.
Kinh teâ.
Y� th��c nuođi con.
Hánh phu�c gia ��nh.
221
Thai nghén
ở tuổi vị thành niên
Tác hại
Chấn thương tâm lý
SỨC KHOẺ SINH SẢN TUỔI VỊ THÀNH NIÊN
231
Thai nghe�n �� tuoơi v� tha�nh nieđn
Ta�c hái
Ca�c tai bieân cụa náo pha� thai:
Tai bieân gaăn: Baíng huyeât, so�t nhau nhieên tru�ng, Thụng t�� cung co� khi ke�m thụng ruoôt, vieđm phu�c mác => phại moơ caâp c��u va� co� theơ caĩt t�� cung.
Bieân ch��ng xa: Vieđm d�nh buoăng t�� cung, nghét vo�i tr��ng ��a �eân:
Vođ sinh.
Thai ngoa�i t�� cung
S��C KHOẸ SINH SẠN TUOƠI V� THA�NH NIEĐN
241
Ca�c bieôn pha�p tra�nh thai cho tuoơi v� tha�nh nieđn
Tái sao ca�c em deê b� co� thai ? V�:
Ch�a hieơu bieât ����c sinh ly� cụa s�� thú thai
khođng d�� pho�ng ����c ngay trong laăn quan heô �aău tieđn.
Khođng bieât ca�c bieôn pha�p tra�nh thai.
Ngái ngu�ng khi mua ca�c dúng cú tra�nh thai.
Ch�a y� th��c ����c m�� �oô nghieđm tróng cụa náo pha� thai
S��C KHOẸ SINH SẠN TUOƠI V� THA�NH NIEĐN
251
Ca�c bieôn pha�p tra�nh thai cho tuoơi v� tha�nh nieđn
�oâi v��i tuoơi v� tha�nh nieđn
Caơn thaôn khi �i ch�i rieđng v��i bán kha�c pha�i, ���ng �eơ r�i
va�o ca�c t�nh huoâng b� �oông.
Neâu �a� co� quan heô va� ch�a theơ co� con ����c th� phại mánh
dán s�� dúng ca�c bieôn pha�p tra�nh thai chụ �oông
261
271
Các biện pháp tránh thai cho tuổi vị thành niên
Đối với tuổi vị thành niên
Mối quan hệ giữa các thành viên trong gia đình, giữa gia đình và nhà trường, và đoàn thể.
hướng dẫn cụ thể như:
Chấm dứt thai kỳ sớm.
Hút ĐHKN
281
Các biện pháp tránh thai cho tuổi vị thành niên
Đối với ngành giáo dục và y tế
Triển khai rộng các thông tin, tư vấn về SKSS tuổi vị thành niên, hiểu biết sinh lý của sự thụ thai: Cung cấp các dịch vụ về biện pháp phòng tránh thai
Chủ yếu là vỉ thuốc ngừa thai liều thấp
Bao cao su.
291
SỨC KHOẺ SINH SẢN TUỔI VỊ THÀNH NIÊN
Viêm nhiễm đường sinh dục
Viêm âm hộ - âm đạo
Chưa có quan hệ: thường do tạp trùng, nấm (dùng nhiều
kháng sinh), có thể do giun kim, vệ sinh kinh nguyệt kém
Đã có quan hệ: có thể do nhiễm tác nhân khác như ở người
lớn nhưng hậu quả nặng nề hơn vì cơ thể còn non yếu chưa
trưởng thành và cơ bản là do mắc cỡ hay giấu giếm
HPV ? ung thư cổ tử cung 10 - 15 năm sau
301
Viêm nhiễm đường sinh dục
Viêm nhiễm vùng chậu
Do lây truyền qua đường tình dục nghiêm trọng và
phức tạp như
Lậu.
Chlamydia.
Về sau gây vô sinh.
HIV / AIDS
SỨC KHOẺ SINH SẢN TUỔI VỊ THÀNH NIÊN
311
Bạn biết gì về vệ sinh bộ phận sinh dục?
⃰ Các bạn gái cần tạo thói quen vệ sinh bộ phận sinh dục hàng ngày. Khi tắm rửa, chỉ cần rửa bên ngoài bộ phận sinh dục thôi ( rửa từ trước ra sau, vì bên trong âm đạo tự nó làm sạch rồi).
Trong thời gian có kinh nguyệt bạn có thể dùng băng vệ sinh thấm dịch.( Sau khi dùng bạn nên gói kín và bổ băng vào thùng rác.
⃰ Các bạn nam: Quy đầu là nơi dịch sinh dục và nước tiểu đọng lại. Hàng ngày bạn cần làm vệ sinh bằng cách vuốt tuột bao quy đầu về phía bìu rồi nhẹ nhàng rửa bên trong cho sạch.
321
KẾT LUẬN
Các bạn tuổi vị thành niên đừng e ngại khi cần đến các cơ sở y tế (trường học,trạm,bệnh viện) để được thông tin tư vấn về SKSS.
Nhà nước ta đã có cả 1 chiến lược Quốc gia qui định việc chăm sóc cho các cháu lứa tuổi vị thành niên vì đây là những người chủ tương lai của đất nước
Chúc các em thành công trong cuộc sống
Xin cảm ơn
nguon VI OLET
