Trích “Thượng kinh ký sự”-Lê Hữu Trác
VÀO PHỦ CHÚA TRỊNH
I. Tìm hiểu chung:
Tác giả:
-Thời đại:
+Vua Lê- chúa Trịnh;
+ Xã hội rối ren, lắm phe nhiều phái, nội chiến liên miên, nhân dân điêu linh, đất nước phân liệt.
-Quê: Liêu Xá, Đường Hào, phủ Thượng Hồng, trấn Hải Dương
-Gia đình: có truyền thống khoa bảng
-Lê Hữu Trác (1724- 1791), hiệu Hải Thượng Lãn Ông
- Thông minh, hiếu học, không màng danh lợi
- Vừa là một danh y, vừa là một nhà văn, nhà thơ.
-Sự nghiệp sáng tác: Bộ “Hải Thượng y tông tâm lĩnh” => Bách khoa toàn thư y học thế kỉ XVIII”
Tượng Hải Thượng Lãn Ông nơi quê nhà
2. Tác phẩm “Thượng kinh ký sự”:
-Là tập ký sự viết bằng chữ Hán;
-Hoàn thành năm 1783, là quyển cuối của bộ “Hải Thượng y tông tâm lĩnh”
-Thể loại: ký sự
+Ký là loại văn xuôi tự sự dùng để ghi chép những sự việc có thật và bộc lộ những khuynh hướng tư tưởng, những cảm xúc của người viết
3. Đoạn trích:
Ghi lại cảnh tác giả vào phủ chúa để bắt mạch, kê đơn cho thế tử Trịnh Cán(1/2/1782)
II. Đọc- hiểu chi tiết:
Bức tranh hiện thực sinh động trong phủ chúa:
a. Quang cảnh phủ chúa:
*Cảnh bên ngoài:
-Cây cối um tùm, chim kêu ríu rít, danh hoa đua thắm, gió đưa thoang thoảng mùi hương
-Những dãy hành lang quanh co nối tiếp, người qua lại như mắc cửi.
Khung cảnh phủ chúa thơ mộng như chốn bồng lai tiên cảnh.
*Cảnh nội cung (bên trong):
-Là một nơi thâm nghiêm: Nhà lớn cao rộng, kiểu cách xinh đẹp, nhà “Đại đường”, “Quyển bồng”, “gác tía”
-Không khí: ngào ngạt mùi hương (nến, hoa) nhưng tù đọng, ngột ngạt
-Đồ dùng: sơn son thếp vàng, mâm vàng, chén bạc, ghế rồng;
-Đồ ăn: của ngon vật lạ, mang phong vị nhà đại gia
- Nội cung của Thế tử:
bên trong tối om, không thấy cửa ngõ, sập thếp vàng, nệm gấm, xung quanh lấp lánh, hương hoa ngào ngạt...
=>Quang cảnh phủ chúa cực kỳ xa hoa, tráng lệ, lung linh, huyền ảo, không đâu sánh bằng biểu hiện một cuộc sống vương giả nhưng tù hãm, thiếu sinh khí.
b. Cung cách sinh hoạt nơi phủ chúa:
-Khi tác giả vào phủ theo lệnh chúa:
+Vào cửa sau, có tên đầy tớ hét đường, có người truyền lệnh, qua mấy lần cửa
+Có lính gác cửa, ai muốn ra vào phải có thẻ
=> Phép tắc, nghiêm ngặt
-Lời lẽ:
+Nhắc đến chúa Trịnh Sâm, thế tử Trịnh Cán: Thánh chỉ; Thánh thượng, Thánh thể
->Lời lẽ cung kính, lễ độ nhưng thể hiện sự lộng hành, vượt quyền.
-Trong phủ có:
+Kẻ hầu người hạ: quân Hậu mã chờ sẵn để sai, phi tần mĩ nữ
+Các chức sắc trong phủ: Quan chánh đường, lương y 6 cung 2 viện
-Thế tử:
+Mặc áo đỏ, trong phòng trướng phủ màn che, sập vàng, nệm gấm
+Muốn khám bệnh cho: phải lạy, xin phép, viết tờ trình
->Một cậu bé 5, 6 tuổi mà có cuộc sống như một đế vương.
Cung cách sinh hoạt nhiều khuôn phép, uy nghi, thể hiện rõ uy quyền tột bậc của nhà chúa- người đứng sau vua nhưng cưỡi đầu trăm họ, lấn lướt cả cung vua.
Tác giả gián tiếp phản ánh sự rối ren, phức tạp của xã hội Việt Nam thời vua Lê-chúa Trịnh
2. Hình ảnh người thầy thuốc:
Thái độ của Lê hữu Trác đối với cuộc sống nơi phủ chúa:
-Cảnh giàu sang nơi phủ chúa khác hẳn người thường.
-Cả trời Nam sang nhất là đây.
-Những đồ đạc nhân gian chưa từng thấy, chỉ dám ngước nhìn rồi lại cúi đầu đi
-Tôi bây giờ mới biết cái phong vị của nhà đại gia.
Mặc dù tác giả ngạc nhiên trước cái đẹp, cái sang, cái uy quyền nơi phủ chúa nhưng lại tỏ ra dửng dưng trước sự quyến rũ vật chất nơi đây và phê phán, mỉa mai, không đồng tình với cuộc sống no đủ tiện nghi nhưng thiếu sinh khí.
b. Thái độ, tâm trạng khi chữa bệnh cho thế tử:
-Chẩn đoán bệnh: chỉ ra nguyên nhân mắc bệnh:
+ Ở chốn màn che, trướng phủ
+ Ăn quá no, mặc quá ấm
+ Bệnh mắc đã lâu, tinh khí khô hết, da mặt khô, rốn lồi to, gân xanh, tay chân gầy gò
-> Tạng phủ yếu, nguyên khí hao mòn thương tổn.
-> Chính xác, khách quan, người thầy thuốc có kinh nghiệm, có kiến thức sâu rộng.
b. Thái độ, tâm trạng khi chữa bệnh cho thế tử
-Khi kê đơn thuốc: tâm trạng khá phức tạp:
+Kê đúng thuốc, sợ có kết quả ngay-> bị danh lợi trói buộc, không về núi được
+ Dùng thuốc hòa hoãn: không trúng thì không sai bao nhiêu-> Sợ trái y đức, phụ lòng cha ông.
->Cuộc đấu tranh nội tâm giằng co quyết liệt
->Cuối cùng lương tâm người thầy thuốc đã chiến thắng: Tác giả vừa đưa ra ý kiến thuyết phục, có cách chữa đúng bệnh và bảo vệ ý kiến đó dù trái với các ý kiến của thầy thuốc trong cung.
->Người thầy thuốc có kinh nghiệm, kiến thức sâu rộng, có lương tâm.
=>Lê Hữu Trác là một danh y vừa có tài vừa có đức, khinh thường danh lợi quyền quý, yêu thích tự do và nếp sống thanh đạm nơi quê nhà.
VÀO PHỦ CHÚA TRỊNH
Bức tranh hiện thực sinh động trong phủ chúa
Quang cảnh phủ chúa
Cực kỳ xa hoa, tráng lệ, lung linh, huyền ảo, không đâu sánh bằng
Tù hãm, thiếu sinh khí.
Cung cách sinh hoạt
Nhiều khuôn phép, uy nghi,
Uy quyền tột bậc, lấn lướt cả cung vua.
Hình ảnh người thầy thuốc
Thái độ
Dửng dưng trước sự quyến rũ vật chất
Không đồng tình với cuộc sống no đủ tiện nghi nhưng thiếu sinh khí.
Nhân cách
Lê Hữu Trác là một danh y vừa có tài vừa có đức
Khinh thường danh lợi quyền quý, yêu thích tự do và nếp sống thanh đạm nơi quê nhà.
nguon VI OLET
