Tài liệu bồi dưỡng hsg hóa 9

kÕ ho¹ch båi d­ìng hsg

m«n: Ho¸ Häc 9

Chuyªn ®Ò 1: ViÕt ph­¬ng tr×nh ho¸ häc

I/ Ph¶n øng võa cã sù thay ®æi sè oxi ho¸, võa kh«ng cã sù thay ®æi sè oxi ho¸.

1/ Ph¶n øng ho¸ hîp.

-         §Æc ®iÓm cña ph¶n øng: Cã thÓ x¶y ra sù thay ®æi sè oxi ho¸ hoÆc kh«ng.

VÝ dô:

Ph¶n øng cã sù thay ®æi sè oxi ho¸.

4Al (r) + 3O2 (k) ---->  2Al2O3 (r)

Ph¶n øng kh«ng cã sù thay ®æi sè oxi ho¸.

BaO (r) + H2O (l) ----> Ba(OH)2 (dd)

2/ Ph¶n øng ph©n huû.

- §Æc ®iÓm cña ph¶n øng: Cã thÓ x¶y ra sù thay ®æi sè oxi ho¸ hoÆc kh«ng.

VÝ dô:

Ph¶n øng cã sù thay ®æi sè oxi ho¸.

2KClO3 (r) -------> 2KCl (r)  +   3O2 (k)

Ph¶n øng kh«ng cã sù thay ®æi sè oxi ho¸.

CaCO3 (r) ----->  CaO (r) + CO2 (k)

II/ Ph¶n øng cã sù thay ®æi sè oxi ho¸.

1/ Ph¶n øng thÕ.

-         §Æc ®iÓm cña ph¶n øng: Nguyªn tö cña ®¬n chÊt thay thÕ mét hay nhiÒu nguyªn tö cña mét nguyªn tè trong hîp chÊt.

VÝ dô:

Zn (r) + 2HCl (dd) ----> ZnCl2 (dd) + H2 (k) 

2/ Ph¶n øng oxi ho¸ - khö.

-         §Æc ®iÓm cña ph¶n øng: X¶y ra ®ång thêi sù oxi ho¸ vµ sù khö. hay x¶y ra ®ång thêi sù nh­êng electron vµ sù nhËn electron.

VÝ dô:

CuO (r)­ +  H2 (k) ------>  Cu (r) +  H2O (h)

Trong ®ã:

-         H2 lµ chÊt khö (ChÊt nh­êng e cho chÊt kh¸c)

-         CuO lµ chÊt oxi ho¸ (ChÊt nhËn e cña chÊt kh¸c)

-         Tõ H2 -----> H2O ®­îc gäi lµ sù oxi ho¸. (Sù chiÕm oxi cña chÊt kh¸c)

-         Tõ CuO ----> Cu ®­îc gäi lµ sù khö. (Sù nh­êng oxi cho chÊt kh¸c)

III/ Ph¶n øng kh«ng cã thay ®æi sè oxi ho¸.

1/ Ph¶n øng gi÷a axit vµ baz¬.

-         §Æc ®iÓm cña ph¶n øng: S¶n phÈm thu ®­îc lµ muèi vµ n­íc.

VÝ dô:

2NaOH (dd) + H2SO4 (dd) ----> Na2SO4 (dd) + 2H2O (l)

NaOH (dd) + H2SO4 (dd) ----> NaHSO4 (dd) + H2O (l)

Cu(OH)2 (r) + 2HCl (dd) ----> CuCl­2 (dd) + 2H2O (l)

Trong ®ã:

Ph¶n øng trung hoµ (2 chÊt tham gia ë tr¹ng th¸i dung dÞch).

-         §Æc ®iÓm cña ph¶n øng: lµ sù t¸c dông gi÷a axit vµ baz¬ víi l­îng võa ®ñ.

-         S¶n phÈm cña ph¶n øng lµ muèi trung hoµ vµ n­íc.

VÝ dô:

NaOH (dd) + HCl (dd) ----> NaCl (dd) + H2O (l)

2/ Ph¶n øng g÷a axit vµ muèi.

-         §Æc ®iÓm cña ph¶n øng: S¶n phÈm thu ®­îc ph¶i cã Ýt nhÊt mét chÊt kh«ng tan hoÆc mét chÊt khÝ hoÆc mét chÊt ®iÖn li yÕu.

VÝ dô:

Na2CO3 (r) + 2HCl (dd) ----> 2NaCl (dd) + H2O (l) + CO2 (k)

BaCl2 (dd) + H2SO4 (dd) -----> BaSO4 (r) + 2HCl (dd)

L­u ý: BaSO4 lµ chÊt kh«ng tan kÓ c¶ trong m«i tr­êng axit.

3/ Ph¶n øng gi÷a baz¬ vµ muèi.

-         §Æc ®iÓm cña ph¶n øng:

+ ChÊt tham gia ph¶i ë tr¹ng th¸i dung dÞch (tan ®­îc trong n­íc)

+ ChÊt t¹o thµnh (S¶n phÈm thu ®­îc) ph¶i cã Ýt nhÊt mét chÊt kh«ng tan hoÆc mét chÊt khÝ hoÆc mét chÊt ®iÖn li yÕu.

+ Chó ý c¸c muèi kim lo¹i mµ oxit hay hi®roxit cã tÝnh chÊt l­ìng tÝnh ph¶n øng víi dung dÞch baz¬ m¹nh.

VÝ dô:

2NaOH (dd) + CuCl2 (dd) ---->  2NaCl (dd) + Cu(OH)2 (r)

Ba(OH)2 (dd) + Na2SO4 (dd) ---> BaSO4 (r) + 2NaOH (dd)

NH4Cl (dd) + NaOH (dd) ---> NaCl (dd) + NH3 (k) + H2O (l)

AlCl3 (dd) + 3NaOH (dd) ----> 3NaCl (dd) + Al(OH)3 (r)

Al(OH)3 (r) + NaOH (dd) ---> NaAlO2 (dd) + H2O (l)

4/ Ph¶n øng gi÷a 2 muèi víi nhau.

-         §Æc ®iÓm cña ph¶n øng:

+ ChÊt tham gia ph¶i ë tr¹ng th¸i dung dÞch (tan ®­îc trong n­íc)

+ ChÊt t¹o thµnh (S¶n phÈm thu ®­îc) ph¶i cã Ýt nhÊt mét chÊt kh«ng tan hoÆc mét chÊt khÝ hoÆc mét chÊt ®iÖn li yÕu.

VÝ dô:

NaCl (dd) + AgNO3 (dd) ----> AgCl (r) + NaNO3 (dd)

BaCl2 (dd) + Na2SO4 (dd) ----> BaSO4 (r) + 2NaCl (dd)

2FeCl3 (dd) + 3H2O (l) + 3Na2CO3 (dd) ----> 2Fe(OH)3 (r) + 3CO2 (k) + 6NaCl (dd)

C¸c ph­¬ng ph¸p c©n b»ng mét ph­¬ng tr×nh ph¶n øng.

1/ C©n b»ng ph­¬ng tr×nh theo ph­¬ng ph¸p ®¹i sè.

VÝ dô: C©n b»ng ph­¬ng tr×nh ph¶n øng

P2O5 + H2O -> H3PO4

§­a c¸c hÖ sè x, y, z vµo ph­¬ng tr×nh ta cã:

- C¨n cø vµo sè nguyªn tö P ta cã: 2x = z   (1)

- C¨n cø vµo sè nguyªn tö O ta cã: 5x + y = z  (2)

- C¨n cø vµo sè nguyªn tö H ta cã: 2y = 3z   (3)

Thay (1) vµo (3) ta cã: 2y = 3z = 6x => y = = 3x

NÕu x = 1 th× y = 3 vµ z = 2x = 2.1 = 2

=> Ph­¬ng tr×nh ë d¹ng c©n b»ng nh­ sau:  P2O5 +  3H2O -> 2H3PO4

VÝ dô: C©n b»ng ph­¬ng tr×nh ph¶n øng.

Al + HNO3 (lo·ng) ----> Al(NO3)3 + NO + H2O

B­íc 1: §Æt hÖ sè b»ng c¸c Èn sè a, b, c, d tr­íc c¸c chÊt tham gia vµ chÊt t¹o thµnh (NÕu 2 chÊt mµ trïng nhau th× dïng 1 Èn)

Ta cã.

a Al  + b HNO3 ----> a Al(NO3)­3 + c NO + b/2 H2O.

B­íc 2: LËp ph­¬ng tr×nh to¸n häc víi tõng lo¹i nguyªn tè cã sù thay ®æi vÒ sè nguyªn tö ë 2 vÕ.

Ta nhËn thÊy chØ cã N vµ O lµ cã sù thay ®æi.

N:        b = 3a + c               (I)

O:       3b = 9a + c + b/2     (II)

B­íc 3: Gi¶i ph­¬ng tr×nh to¸n häc ®Ó t×m hÖ sè

Thay (I) vµo (II) ta ®­îc.

3(3a + c) = 9a + c + b/2

2c = b/2 ----> b = 4c ---> b = 4 vµ c = 1. Thay vµo (I) ---> a = 1.

B­íc 4: Thay hÖ sè võa t×m ®­îc vµo ph­¬ng tr×nh vµ hoµn thµnh ph­¬ng tr×nh.

Al  +  4 HNO3 ----> Al(NO3)3 + NO + 2 H2O

B­íc 5: KiÓm tra l¹i ph­¬ng tr×nh võa hoµn thµnh.

2/ C©n b»ng theo ph­¬ng ph¸p electron.

VÝ dô:

Cu  +  HNO3 (®Æc) -----> Cu(NO3)2  + NO2 + H2O

B­íc 1: ViÕt PTP¦ ®Ó x¸c ®Þnh sù thay ®æi sè oxi ho¸ cña nguyªn tè.

Ban ®Çu: Cu0 ----> Cu+ 2 Trong chÊt sau ph¶n øng Cu(NO3)2

Ban ®Çu: N+ 5 (HNO3) ----> N+ 4 Trong chÊt sau ph¶n øng NO2

B­íc 2: X¸c ®Þnh sè oxi ho¸ cña c¸c nguyªn tè thay ®æi.

Cu0 ----> Cu+ 2

N+ 5  ----> N+ 4

B­íc 3: ViÕt c¸c qu¸ tr×nh oxi ho¸ vµ qu¸ tr×nh khö.

            Cu0 – 2e ----> Cu+ 2

            N+ 5 + 1e ----> N+ 4

B­íc 4: T×m béi chung ®Ó c©n b»ng sè oxi ho¸.

1    Cu0 – 2e ----> Cu+ 2

2    N+ 5 + 1e ----> N+ 4

B­íc 5: §­a hÖ sè vµo ph­¬ng tr×nh, kiÓm tra, c©n b»ng phÇn kh«ng oxi ho¸ - khö  vµ hoµn thµnh PTHH.

 Cu  +  2HNO3 (®Æc) -----> Cu(NO3)2  + 2NO2 + H2O

        + 2HNO3 (®Æc) ----->

Cu  +  4HNO3 (®Æc) -----> Cu(NO3)2  + 2NO2 + 2H2O

3/ C©n b»ng theo ph­¬ng ph¸p b¸n ph¶n øng ( Hay ion – electron)

      Theo ph­¬ng ph¸p nµy th× c¸c b­íc 1 vµ 2 gièng nh­ ph­¬ng ph¸p electron.

B­íc 3: ViÕt c¸c b¸n ph¶n øng oxi ho¸ vµ b¸n ph¶n øng khö theo nguyªn t¾c:

+ C¸c d¹ng oxi ho¸ vµ d¹ng khö cña c¸c chÊt oxi ho¸, chÊt khö nÕu thuéc chÊt ®iÖn li m¹nh th× viÕt d­íi d¹ng ion. Cßn chÊt ®iÖn li yÕu, kh«ng ®iÖn li, chÊt r¾n, chÊt khÝ th× viÕt d­íi d¹ng ph©n tö (hoÆc nguyªn tö). §èi víi b¸n ph¶n øng oxi ho¸ th× viÕt sè e nhËn bªn tr¸i cßn b¸n ph¶n øng th× viÕt sè e cho bªn ph¶i.

B­íc 4: C©n b»ng sè e cho – nhËn vµ céng hai b¸n ph¶n øng ta ®­îc ph­¬ng tr×nh ph¶n øng d¹ng ion.

Muèn chuyÓn ph­¬ng tr×nh ph¶n øng d¹ng ion thµnh d¹ng ph©n tö ta céng 2 vÕ nh÷ng l­îng t­¬ng ®­¬ng nh­ nhau ion tr¸i dÊu (Cation vµ anion) ®Ó bï trõ ®iÖn tÝch.

Chó ý: c©n b»ng khèi l­îng cña nöa ph¶n øng.

M«i tr­êng axit hoÆc trung tÝnh th× lÊy oxi trong H2O.

B­íc 5: Hoµn thµnh ph­¬ng tr×nh.

Mét sè ph¶n øng ho¸ häc th«ng dông.

CÇn n¾m v÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó x¶y ra ph¶n øng trao ®æi trong dung dÞch.

Gåm c¸c ph¶n øng:

1/    Axit  +   Baz¬   Muèi    +   H2O

2/    Axit  +   Muèi    Muèi míi  +   AxÝt míi

3/    Dung dÞch Muèi   +   Dung dÞch Baz¬   Muèi míi   +   Baz¬ míi

4/    2 Dung dÞch Muèi t¸c dông víi nhau    2 Muèi míi

§iÒu kiÖn ®Ó x¶y ra ph¶n øng trao ®æi lµ:  S¶n phÈm thu ®­îc ph¶i cã Ýt nhÊt mét chÊt kh«ng tan hoÆc mét chÊt khÝ hoÆc ph¶i cã H2O vµ c¸c chÊt tham gia ph¶i theo yªu cÇu cña tõng ph¶n øng.

                                  TÝnh tan cña mét sè muèi vµ baz¬.

-         HÇu hÕt c¸c muèi clo rua ®Òu tan ( trõ muèi AgCl , PbCl2 )

-         TÊt c¶ c¸c muèi nit rat ®Òu tan.

-         TÊt c¶ c¸c muèi cña kim lo¹i kiÒm ®Òu tan.

-         HÇu hÕt c¸c baz¬ kh«ng tan ( trõ c¸c baz¬ cña kim lo¹i kiÒm, Ba(OH)2 vµ Ca(OH)2 tan Ýt.

* Na2CO3 , NaHCO3 ( K2CO3 , KHCO3 ) vµ c¸c muèi cacbonat cña Ca, Mg, Ba ®Òu t¸c dông ®­îc víi a xÝt.

NaHCO3  +   NaHSO4    Na2SO4  +  H2O    +   CO2 

Na2CO3   +   NaHSO4    Kh«ng x¶y ra

NaHCO3  +   NaOH     Na2CO3  +  H2O

Na2CO3   +   NaOH    Kh«ng x¶y ra

2NaHCO3     Na2CO3  +  H2O   +    CO2

NaHCO3  +   Ba(OH)2     BaCO3  +   NaOH    +    H2O 

2NaHCO3  +   2KOH    Na2CO3  +   K2CO3  +    2H2O     

Na2CO3   +   Ba(OH)2    BaCO3   +    2NaOH

Ba(HCO3)2  +  Ba(OH)2     2BaCO3   +   2H2O

Ca(HCO3)2  +  Ba(OH)2     BaCO3   +    CaCO3  +   2H2O

NaHCO3  +   BaCl2     kh«ng x¶y ra

Na2CO3   +   BaCl2    BaCO3   +    2NaCl

Ba(HCO3)2  +  BaCl2   kh«ng x¶y ra

Ca(HCO3)2  +  CaCl2     kh«ng x¶y ra

NaHSO3  +   NaHSO4    Na2SO4  +  H2O    +   SO2 

Na2SO3   +   H2SO4    Na2SO4  +   H2O    +   SO2

2NaHSO3  +   H2SO4     Na2SO4  +  2H2O   +   2SO2    

Na2SO3   +   2NaHSO4     2Na2SO4    +   H2O    +    SO2

2KOH   +   2NaHSO4     Na2SO4    +  K2SO4 + H2O

(NH4)2CO3   +   2NaHSO4     Na2SO4  + (NH4)2SO4 +  H2O  + CO2

Fe    +    CuSO4     FeSO4     +   Cu

Cu    +   Fe SO4    kh«ng x¶y ra

Cu    +     Fe2(SO4)3      2FeSO4   +   CuSO4 

Fe    +     Fe2(SO4)3      3FeSO4 

2FeCl2   +    Cl2     2FeCl3 

Mét sè PTHH cÇn l­­u ý:

VÝ dô: Hoµ tan m( gam ) MxOy vµo dung dÞch axit (HCl, H2SO4, HNO3)

Ta cã PTHH c©n b»ng nh­ sau: l­­u ý 2y/x lµ ho¸ trÞ cña kim lo¹i M

MxOy     +     2yHCl         xMCl2y/x    +     yH2O

2MxOy    +    2yH2SO4      xM2(SO4)2y/x    +    2yH2O 

MxOy      +      2yHNO3        xM(NO3)2y/x       +     yH2O

VD: Hoµ tan m( gam ) kim lo¹i M vµo dung dÞch a xit (HCl, H2SO4)

Ta cã PTHH c©n b»ng nh­­ sau: l­u ý x lµ ho¸ trÞ cña kim lo¹i M

2M     +     2xHCl        2MClx       +    xH2 

¸p dông:

 Fe     +    2HCl       FeCl2      +     H2

2Al     +    2*3 HCl     2AlCl3   +   3H2

                   6

2M      +    xH2SO4      M2(SO4)x     +      xH2

¸p dông:

Fe      +    H2SO4     FeSO4      +      H2

2Al      +    3H2SO4     Al2(SO4)3­     +      3H2

C¸c ph¶n øng ®iÒu chÕ mét sè kim lo¹i:

• §èi víi mét sè kim lo¹i nh­­ Na, K, Ca, Mg th× dïng ph­¬ng ph¸p ®iÖn ph©n nãng ch¶y c¸c muèi Clorua.

     PTHH chung:      2MClx (r )    2M(r )    +    Cl2( k )

(®èi víi c¸c kim lo¹i ho¸ trÞ II th× nhí ®¬n gi¶n phÇn hÖ sè)

• §èi víi nh«m th× dïng ph­­¬ng ph¸p ®iÖn ph©n nãng ch¶y Al2O3, khi cã chÊt xóc t¸c Criolit(3NaF.AlF3) , PTHH:     2Al2O3 (r )    4Al ( r )   +    3 O2 (k )
• §èi víi c¸c kim lo¹i nh­  Fe , Pb , Cu th× cã thÓ dïng c¸c ph­¬ng ph¸p sau:

- Dïng H2:                           FexOy     +    yH2      xFe      +    yH2O ( h )

- Dïng C:                            2FexOy      +    yC(r )    2xFe      +    yCO2 ( k )

- Dïng CO:                         FexOy      +    yCO (k )    xFe      +    yCO2 ( k )

     - Dïng Al( nhiÖt nh«m ):   3FexOy     +   2yAl (r )   3xFe     +    yAl2O3 ( k )

- PTP¦ nhiÖt ph©n s¾t hi®r« xit:   

4xFe(OH)2y/x  +  (3x – 2y) O2    2xFe2O3    +   4y H2O

Mét sè ph¶n øng nhiÖt ph©n cña mét sè muèi

1/ Muèi nitrat

• NÕu M lµ kim lo¹i ®øng tr­­íc Mg (Theo d·y ho¹t ®éng ho¸ häc)

2M(NO3)x      2M(NO2)x    +    xO2

(Víi nh÷ng kim lo¹i ho¸ trÞ II th× nhí ®¬n gi¶n phÇn hÖ sè )

• NÕu M lµ kim lo¹i kÓ tõ Mg ®Õn Cu (Theo d·y ho¹t ®éng ho¸ häc)

4M(NO3)x     2M2Ox   +   4xNO2   +   xO2 

(Víi nh÷ng kim lo¹i ho¸ trÞ II th× nhí ®¬n gi¶n phÇn hÖ sè )

• NÕu M lµ kim lo¹i ®øng sau Cu (Theo d·y ho¹t ®éng ho¸ häc)

2M(NO3)x      2M      +     2NO2    +   xO2

      (Víi nh÷ng kim lo¹i ho¸ trÞ II th× nhí ®¬n gi¶n phÇn hÖ sè)

2/ Muèi cacbonat

- Muèi trung hoµ:     M2(CO3)x (r)     M2Ox (r)     +    xCO2(k)

(Víi nh÷ng kim lo¹i ho¸ trÞ II th× nhí ®¬n gi¶n phÇn hÖ sè)

- Muèi cacbonat axit:  2M(HCO3)x(r)      M2(CO3)x(r)     +   xH2O( h )  +   xCO2(k)

(Víi nh÷ng kim lo¹i ho¸ trÞ II th× nhí ®¬n gi¶n phÇn hÖ sè)

3/ Muèi amoni

NH4Cl      NH3 (k)   +   HCl ( k )

NH4HCO3      NH3 (k)   +   H2O ( h ) +    CO2(k)

NH4NO3      N2O (k)   +   H2O ( h )

NH4NO2      N2 (k)   +   2H2O ( h )

(NH4)2CO3      2NH3 (k)   +   H2O ( h )  +   CO2(k)

2(NH4)2SO4      4NH3 (k)   +   2H2O ( h )  +  2SO2 ( k ) + O2(k)

Bµi 1: ViÕt c¸c ph­¬ng tr×nh ho¸ häc biÓu diÔn c¸c ph¶n øng ho¸ häc ë c¸c thÝ nghiÖm sau:

a)     Nhá vµi giät axit clohi®ric vµo ®¸ v«i.

b)    Hoµ tan canxi oxit vµo n­íc.

c)     Cho mét Ýt bét ®iphotpho pentaoxit vµo dung dÞch kali hi®r«xit.

d)    Nhóng mét thanh s¾t vµo dung dÞch ®ång(II) sunfat.

e)     Cho mét mÉu nh«m vµo dung dÞch axit sunfuric lo·ng.

a)     Nung mét Ýt s¾t(III) hi®r«xit trong èng nghiÖm.

b)    DÉn khÝ cacbonic vµo dung dÞch n­íc v«i trong ®Õn d­.

c)     Cho mét Ýt natri kim lo¹i vµo n­íc.

Bµi 2: Cã nh÷ng baz¬ sau: Fe(OH)3, Ca(OH)2, KOH, Mg(OH)2. H·y cho biÕt nh÷ng baz¬ nµo:

a)     BÞ nhiÖt ph©n huû?

b)    T¸c dông ®­îc víi dung dÞch H2SO4?

c)     §æi mµu dung dÞch phenolphtalein tõ kh«ng mµu thµnh mµu hång?

Bµi 3: Cho c¸c chÊt sau: canxi oxit, khÝ sunfur¬, axit clohi®ric, bari hi®r«xit, magiª cacbonat, bari clorua, ®iphotpho penta oxit. ChÊt nµo t¸c dông ®­îc víi nhau tõng ®«i mét. H·y viÕt c¸c ph­¬ng tr×nh ho¸ häc cña ph¶n øng.

H­íng dÉn: LËp b¶ng ®Ó thÊy ®­îc c¸c cÆp chÊt t¸c dông ®­îc víi nhau râ h¬n.

Bµi 4: Cho c¸c oxit sau: K2O, SO2, BaO, Fe3O4, N2O5. ViÕt ph­¬ng tr×nh ho¸ häc(nÕu cã) cña c¸c oxit nµy lÇn l­ît t¸c dông víi n­íc, axit sunfuric, dung dÞch kali hi®roxit.

Bµi 5: Cho mét l­îng khÝ CO d­ ®i vµo èng thuû tinh ®èt nãng cã chøa hçn hîp bét gåm: CuO, K2O, Fe2O3 (®Çu èng thuû tinh cßn l¹i bÞ hµn kÝn). ViÕt tÊt c¶ c¸c ph­¬ng tr×nh ho¸ häc x¶y ra.

Bµi 6: Nªu hiÖn t­îng vµ viÕt PTHH minh ho¹

a/ Cho Na vµo dung dÞch Al2(SO4)3

b/ Cho K vµo dung dÞch FeSO4

c/ Hoµ tan Fe3O4 vµo dung dÞch H2SO4 lo·ng.

d/ Nung nãng Al víi Fe2O3 t¹o ra hçn hîp Al2O3 vµ FexOy.

PTHH tæng qu¸t:

3x Fe2O3  +  ( 6x – 4y ) Al   6 FexOy +  ( 3x – 2y ) Al2O3

Bµi 7: Cho thÝ nghiÖm

MnO2        +          HCl®        KhÝ A

Na2SO3     +    H2SO4 ( l )        KhÝ B

FeS   +                    HCl        KhÝ C

NH4HCO3   +   NaOHd­        KhÝ D

Na2CO3    +    H2SO4 ( l )        KhÝ E

1. Hoµn thµnh c¸c PTHH vµ x¸c ®Þnh c¸c khÝ A, B, C, D, E.
2. Cho A t¸c dông C, B t¸c dông víi dung dÞch A, B t¸c dung víi C, A t¸c dung dÞch NaOH ë ®iÒu kiÖn th­êng, E t¸c dông dung dÞch NaOH. ViÕt c¸c PTHH x¶y ra.

Bµi 8: Nªu hiÖn t­îng x¶y ra, gi¶i thÝch vµ viÕt PTHH minh ho¹ khi:

1/  Sôc tõ tõ ®Õn d­ CO2 vµo dung dÞch n­íc v«i trong; dung dÞch NaAlO2.

2/  Cho tõ tõ dung dÞch axit HCl vµo dung dÞch Na2CO3.

3/  Cho Na vµo dung dÞch MgCl2, NH4Cl.

4/  Cho Na vµo dung dÞch CuSO4, Cu(NO3)2.

5/  Cho Ba vµo dung dÞch Na2CO3, (NH4)2CO3, Na2SO4.

6/  Cho Fe vµo dung dÞch AgNO3  d­

7/  Cho tõ tõ ®Õn d­ dung dÞch NaOH vµo dung dÞch AlCl3, Al2(SO4)3.

8/  Cho Cu ( hoÆc Fe ) vµo dung dÞch FeCl3.

9/  Cho tõ tõ ®Õn d­ bét Fe vµo hçn hîp dung dÞch gåm AgNO3 vµ Cu(NO3)2.

10/  Sôc tõ tõ NH3 vµo dung dÞch AlCl3

Mét sè ph­¬ng ph¸p gi¶i to¸n ho¸ häc th«ng dông.

1. Ph­¬ng ph¸p sè häc

Gi¶i c¸c phÐp tÝnh Ho¸ häc ë cÊp II phæ th«ng, th«ng th­êng sö dông ph­¬ng ph¸p sè häc: §ã lµ c¸c phÐp tÝnh dùa vµo sù phô thuéc tû lÖ gi÷a c¸c ®¹i l­îng vµ c¸c phÐp tÝnh phÇn tr¨m. C¬ së cña c¸c tÝnh to¸n Ho¸ häc lµ ®Þnh luËt thµnh phÇn kh«ng ®æi ®­îc ¸p dông cho c¸c phÐp tÝnh theo CTHH vµ ®Þnh luËt b¶o toµn khèi l­îng c¸c chÊt ¸p dông cho c¸ phÐp tÝnh theo PTHH. Trong ph­¬ng ph¸p sè häc ng­êi ta ph©n biÖt mét sè ph­¬ng ph¸p tÝnh sau ®©y:

a. Ph­¬ng ph¸p tØ lÖ.

§iÓm chñ yÕu cña ph­¬ng ph¸p nµy lµ lËp ®­îc tØ lÖ thøc vµ sau ®ã lµ ¸p dông c¸ch tÝnh to¸n theo tÝnh chÊt cña tØ lÖ thøc tøc lµ tÝnh c¸c trung tØ b»ng tÝch c¸c ngo¹i tØ.

ThÝ dô: TÝnh khèi l­îng c¸cbon ®i«xit CO2 trong ®ã cã 3 g cacbon.

Bµi gi¶i

      1mol CO2 = 44g

LËp tØ lÖ thøc:  44g CO2   cã 12g C

xg      3g C

            44 : x  = 12 : 3

=> x =

VËy, khèi l­îng cacbon ®i«xit lµ 11g

ThÝ dô 2: Cã bao nhiªu gam ®ång ®iÒu chÕ ®­îc khi cho t­¬ng t¸c 16g ®ång sunfat víi mét l­îng s¾t cÇn thiÕt.

Bµi gi¶i

Ph­¬ng tr×nh Ho¸ häc: CuSO4 + Fe - > FeSO4 + Cu

160g             64g

16g   xg

=> x =

VËy ®iÒu chÕ ®­îc 6,4g ®ång.

b. Ph­¬ng ph¸p tÝnh theo tØ sè hîp thøc.

D¹ng c¬ b¶n cña phÐp tÝnh nµy tÝnh theo PTHH tøc lµ t×m khèi l­îng cña mét trong nh÷ng chÊt tham gia hoÆc t¹o thµnh ph¶n øng theo khèi l­îng cña mét trong nh÷ng chÊt kh¸c nhau. Ph­¬ng ph¸p t×m tØ sè hîp thøc gi÷a khèi l­îng c¸c chÊt trong ph¶n øng ®­îc ph¸t biÓu nh­ sau:

“TØ sè khèi l­îng c¸c chÊt trong mçi ph¶n øng Ho¸ häc th× b»ng tØ sè cña tÝch c¸c khèi l­îng mol c¸c chÊt ®ã víi c¸c hÖ sè trong ph­¬ng tr×nh ph¶n øng”. Cã thÓ biÓu thÞ d­íi d¹ng to¸n häc nh­ sau:

Trong ®ã: m1 vµ m2 lµ khèi l­îng c¸c chÊt, M1, M2 lµ khèi l­îng mol c¸c chÊt cßn n1, n2 lµ hÖ sè cña PTHH.

VËy khi tÝnh khèi l­îng cña mét chÊt tham gia ph¶n øng Ho¸ häc theo khèi l­îng cña mét chÊt kh¸c cÇn sö dông nh÷ng tØ sè hîp thøc ®· t×m ®­îc theo PTHH nh­ thÕ nµo ? §Ó minh ho¹ ta xÐt mét sè thÝ dô sau:

ThÝ dô 1: CÇn bao nhiªu  gam P«tat ¨n da cho ph¶n øng víi 10g s¾t III clorua ?

Bµi gi¶i

PTHH  FeCL3 + 3KOH -> Fe(OH)3 + 3KCL

   10g  ?

TÝnh tØ sè hîp thøc gi÷a khèi l­îng Kali hi®r«xit vµ s¾t II clorua

MKOH = (39 + 16 + 1) = 56g

* T×m khèi l­îng KOH: m

ThÝ dô 2: CÇn bao nhiªu gam s¾t III chorua cho t­¬ng t¸c víi kalihi®r«xit ®Ó thu ®­îc 2,5g Kaliclorua?

Bµi gi¶i

PTHH  FeCl3 + 3 KOH - >  Fe(OH)3 + 3KCl

TÝnh tØ sè hîp thøc gi÷a khèi l­îng FeCl3 vµ Kaliclorua

; MKCL  74,5g

* TÝnh khèi l­îng FeCl3:

c. Ph­¬ng ph¸p tÝnh theo thõa sè hîp thøc.

H»ng sè ®­îc tÝnh ra tõ tØ lÖ hîp thøc gäi lµ thõa sè hîp thøc vµ biÓu thÞ b»ng ch÷ c¸i f. Thõa sè hîp thøc ®· ®­îc tÝnh s½n vµ cã trong b¶ng tra cøu chuyªn m«n.

ViÖc tÝnh theo thõa sè hîp thøc còng cho cïng kÕt qu¶ nh­ phÐp tÝnh theo tØ sè hîp thøc nh­ng ®­îc tÝnh ®¬n gi¶n h¬n nhê c¸c b¶ng tra cøu cã s½n.

ThÝ dô: Theo thÝ dô 2 ë trªn th× thõa sè hîp thøc lµ:

f =

=>

VËy, khèi l­îng FeCl3 lµ 1,86g

2. Ph­¬ng ph¸p ®¹i sè

Trong c¸c ph­¬ng ph¸p gi¶i c¸c bµi to¸n Ho¸ häc ph­¬ng ph¸p ®¹i sè còng th­êng ®­îc sö dông. Ph­¬ng ph¸p nµy cã ­u ®iÓm tiÕt kiÖm ®­îc thêi gian, khi gi¶i c¸c bµi to¸n tæng hîp, t­¬ng ®èi khã gi¶i b»ng c¸c ph­¬ng ph¸p kh¸c. Ph­¬ng ph¸p ®¹i sè ®­îc dïng ®Ó gi¶i c¸c bµi to¸n Ho¸ häc sau:

a. Gi¶i bµi to¸n lËp CTHH b»ng ph­¬ng ph¸p ®¹i sè.

ThÝ dô: §èt ch¸y mét hçn hîp 300ml hi®rocacbon vµ amoniac trong oxi cã d­. Sau khi ch¸y hoµn toµn, thÓ tÝch khÝ thu ®­îc lµ 1250ml. Sau khi lµm ng­ng tô h¬i n­íc, thÓ tÝch gi¶m cßn 550ml. Sau khi cho t¸c dông víi dung dÞch kiÒm cßn 250ml trong ®ã cã 100ml nit¬. ThÓ tÝch cña tÊt c¶ c¸c khÝ ®o trong ®iÒu kiÖn nh­ nhau. LËp c«ng thøc cña hi®rocacbon

Bµi gi¶i

Khi ®èt ch¸y hçn hîp hi®rocacbon vµ amoniac trong oxi ph¶n øng x¶y ra theo ph­¬ng tr×nh sau:

4NH3 + 3O2 -> 2N2 + 6H2O    (1)

CxHy + (x + O2 -> xCO2 + H2O  (2)

Theo d÷ kiÖn bµi to¸n, sau khi ®èt ch¸y amoniac th× t¹o thµnh 100ml nit¬. Theo PTHH (1) sau khi ®èt ch¸y hoµn toµn amoniac ta thu ®­îc thÓ tÝch nit¬ nhá h¬n 2 lÇn thÓ tÝch amoniac trong hçn hîp ban ®Çu, vËy thÓ tÝch amonac khi ch­a cã ph¶n øng lµ 100. 2 = 200ml. Do ®ã thÓ tÝch hi®ro c¸cbon khi ch­a cã ph¶n øng lµ 300 - 200 = 100ml. Sau khi ®èt ch¸y hçn hîp t¹o thµnh (550 - 250) = 300ml, cacbonnic vµ (1250 - 550 - 300) = 400ml h¬i n­íc.

Tõ ®ã ta cã s¬ ®å ph¶n øng:

CxHy + (x + ) O2 -> xCO2 + H2O

100ml          300ml   400ml

Theo ®Þnh luËt Avoga®ro, cã thÓ thay thÕ tØ lÖ thÓ tÝch c¸c chÊt khÝ tham gia vµ t¹o thµnh trong ph¶n øng b»ng tØ lÖ sè ph©n tö hay sè mol cña chóng.

CxHy + 5O2 -> 3CO2 + 4 H2O