CHÖÔNG VII  
PHÖÔNG TRÌNH LÖÔÏNG GIAÙC CHÖÙA CAÊN VAØ PHÖÔNG TRÌNH  
LÖÔÏNG GIAÙC CHÖÙA GIAÙ TRÒ TUYEÄT ÑOÁI  
A) PHÖÔNG TRÌNH LÖÔÏNG GIAÙC CHÖÙA CAÊN  
Caùch giaûi :  
AÙp duïng caùc coâng thöùc  
A  0  
B  0  
A = B ⇔  
A = B  
A = B  
B  0  
A = B ⇔  
2
A = B  
Ghi chuù : Do theo phöông trình chænh lyù ñaõ boû phaàn baát phöông trình löôïng  
giaùc neân ta xöû lyù ñieàu kieän B  0 baèng phöông phaùp thöû laïi vaø chuùng toâi boû  
caùc baøi toaùn quaù phöùc taïp.  
( )  
Baøi 138 : Giaûi phöông trình 5cosx  cos2x + 2sinx = 0 *  
 5cosx  cos2x = −2sinx  
( )  
*
sinx 0  
2
5
cosx  cos2x = 4sin x  
sinx 0  
2
2
5
cosx  2cos x  1 = 4 1  cos x  
(
)
(
)
sinx 0  
2
2
cos x + 5cosx  3 = 0  
sinx 0  
1
cosx = ∨ cosx = −3  
(
loaïi  
)
2
sin x  0  
π
3
x = ± + k2π,k  �  
π
x = − + k2π,k  �  
3
Baøi 139 : Giaûi phöông trình  
3
3
3
3
sin x + cos x + sin xcotgx + cos xtgx = 2sin2x  
Ñieàu kieän :  
cosx 0  
sinx  0 ⇔  
sin2x 0  
sin2x 0  
sin2x > 0  
sin2x 0  
Luùc ñoù :  
3
3
2
2
(
*
)
 sin x + cos x + sin xcosx + cos xsinx = 2sin2x  
2
2
sin x  
(
sinx + cosx  
)
+ cos x  
(
)
cosx + sinx  
)
= 2sin2x  
2
2
(
sinx + cosx  
)
sin x + cos x  
= 2sin2x  
(
sinx + cosx 0  
2
(
sinx + cosx  
)
= 2sin2x  
π ⎞  
π ⎞  
2
sin x +  
0  
sin x +  
0  
4
4⎠  
nhaän do sin2x > 0  
1
+ sin2x = 2sin2x  
sin2x = 1  
(
)
π
4
π
4
π ⎞  
π
4
π ⎞  
sin x +  
0  
sin x +  
0  
4
4
5π  
4
x = + kπ,k  �  
x = + m2π ∨ x =  
+ m2π  
(
)
loaïi ,m  �  
x = + m2π,m  �  
π ⎞  
4⎠  
2
Baøi 140 : Giaûi phöông trình 1 + 8sin2x.cos 2x = 2sin 3x +  
(
*
)
π ⎞  
4⎠  
sin 3x +  
0  
Ta coù : (*) ⇔  
π ⎞  
4⎠  
2
2
1
+ 8sin2xcos 2x = 4sin 3x +  
π ⎞  
4⎠  
sin 3x +  
0  
π ⎤  
1
+ 4sin2x  
(
1 + cos4x  
0  
)
= 2 1  cos(6x +  
)
2
1
π ⎞  
sin 3x +  
4⎠  
+ 4sin2x + 2  
(
sin6x sin2x  
)
= 2  
(
1 + sin6x  
)
π ⎞  
π ⎞  
sin 3x +  
0  
sin 3x +  
0  
4
4
1
2
π
5π  
12  
sin2x =  
x =  
+ kπ ∨ x =  
+ kπ,k �  
12  
π ⎞  
4⎠  
So laïi vôùi ñieàu kieän sin 3x +  
0  
π
Khi x =  
+ kπ thì  
1
2
π ⎞  
⎛ π  
sin 3x +  
= sin  
+ 3kπ = coskπ  
4⎠  
2  
1 , neáu k chaün nhaän  
(
)
( )  
( )  
( )  
1, neáu k leû loaïi  
=
5
π
Khi x =  
+ kπ thì  
1
2
π ⎞  
3π  
= sin  
2  
⎛ π  
sin 3x +  
+ 3kπ = sin  + kπ  
2  
4⎠  
( )  
1,neáu k chaün loaïi  
=
1
, neáu k leû nhaän  
(
)
π
5π  
Do ñoù  
(
*
)
 x =  
+ m2π ∨ x =  
+
(
2m + 1  
)
π,m �  
12  
12  
1
 sin2x + 1 + sin2x  
Baøi 141 : Giaûi phöông trình  
Luùc ñoù :  
hieån nhieân sinx = 0 khoâng laø nghieäm , vì sinx =0 thì VT = 2, VP = 0 )  
( )  
= 4cosx *  
sinx  
( )  
*  1  sin2x + 1 + sin2x = 2sin2x  
(
2
2
2 + 2 1  sin 2x = 4sin 2x  
sin2x 0  
2
2
1  sin 2x = 2sin 2x  1  
sin2x 0  
2 4 2  
1  sin 2x = 4sin 2x  4sin 2x + 1  
1
2
2
sin 2x ≥  
sin2x 0  
2
2
sin 2x 4sin 2x  3 = 0  
(
)
1
sin2x ≥  
2
3
2
2
2
3  
2
sin2x =  
sin2x =  
sin2x ≥  
3
2
sin2x =  
π
3
2π  
3
2x = + k2π ∨ 2x =  
+ k2π,k �  
π
π
x = + kπ ∨ x = + kπ,k  �  
6
3
Chuù yù : Coù theå ñöa veà phöông trình chöùa giaù trò tuyeät ñoái  
sin x  0  
(
*
)
⇔ ⎨  
cosx  sin x + cosx + sin x = 2sin2x  
cos x  sin x + cosx + sin x = 2sin2x  
Baøi 142 : Giaûi phöông trình sin x + 3 cos x + sin x + 3 cosx = 2  
( )  
*
π
sin  
3
Ñaët t = sinx + 3cosx = sinx +  
cosx  
π
cos  
3
1
π ⎞  
3⎠  
π ⎞  
t =  
sin x +  
= 2sin x +  
π
3⎠  
cos  
3
(
*
)
thaønh t + t = 2  
t = 2  t  
2  t  0  
t 2  
2
2
t = 4 4t + t  
t  5t + 4= 0  
t  2  
t = 1t = 4  
 t = 1  
Do ñoù  
(
*
)
π ⎞  
3⎠  
1
2
π
3
π
6
π
3
5π  
6
sin x +  
=
 x +  
=
+ k2π hay x +  
=
+ k2π,k �  
π
6
π
2
x = − + k2π ∨ x = + k2π,k  �  
Baøi 143 : Giaûi phöông trình  
tgx + 1  
3
(
) (
 )  
sin x + 2cosx = 5 sin x + 3cosx)
 (
*  
Chia hai veá cuûa (*) cho cosx  0 ta ñöôïc  
(
*
)
 3 tgx + 1  
(
tgx + 2  
)
( )  
= 5 tgx + 3  
Ñaët u = tgx + 1 vôùiu  0  
2
Thì u  1 = tgx  
2
2
(
*) thaønh 3u u + 1 = 5 u + 2  
(
)
(
)
3
2
3u  5u + 3u  10 = 0  
2
(
u 2  
)
(
3u + u + 5  
)
= 0  
2
u = 2  3u + u + 5 = 0  
(
voâ nghieäm  
)
Do ñoù  
(
*
)
 tgx + 1 = 2  
tgx + 1 = 4  
π
2
π ⎞  
2⎠  
tgx = 3 = tgα vôùi  < α <  
x =α + k π, k �  
1
2
Baøi 144 : Giaûi phöông trình 1  cosx + cosx cos2x = sin4x  
(
*
)
(
)
(
*
)
(
1  cosx + cosx  
)
cos2x = sin2xcos2x  
cosx0  
hay 1  cosx + cosx = sin2x  
cos2x = 0  
cosx0  
hay sin2x 0  
cosx0  
π
2
x = + kπ,k  �  
2
2
1
+ 2 (1  cosx)cosx = sin 2x  
cosx0  
hay sin2x 0  
cos x0  
π
π
2
x = + k ,k  �  
2
4
1
+ 2 (1  cosx)cosx = sin 2x (VT1 VP)  
cosx0  
sin2x0  
cosx0  
hay  
π
5π  
4
2
x = ± + hπ hay x = ±  
+ hπ,h �  
sin 2x =1  
1cosx)cosx= 0  
4
(
π
4
x = ± + hπ,h  �  
sin2x =1  
cosx = 0(sin2x = 0)  
sin2x =1  
cosx =1(sin x = 0sin2x = 0)  
hay  
hay  
π
4
x= ± + hπ,h  �  
3
3
Baøi 145 : Giaûi phöông trình sin x  
(
1 + cotgx  
)
+ cos x  
(
1 + tgx  
)
= 2 sinxcosx *  
( )  
sinx + cosx⎞  
cosx + sinx⎞  
3
3
(
*
)
 sin x  
+ cos x  
= 2 sinxcosx  
sinx  
cosx  
2
2
(
sinx + cosx  
)
sin x + cos x  
= 2 sinxcosx  
(
)
sinx + cosx 0  
1
+ sin2x = 2sin2x  
π
4
π ⎞  
sin x +  
0  
sin x + cos x  0  
sin2x = 1  
4
x = + kπ,k  �  
π
4
π ⎞  
sin x +  
0  
4
π
x +  
=
+ kπ,k �  
2
π
4
π
4
π ⎞  
sin x +  
0  
4
π
π
4
3π  
2
x +  
=
+ h2π hay x +  
=
+ h2π,h �  
2
x = + h2π,h  �  
( )  
Baøi 146 : Giaûi phöông trình cos2x + 1 + sin2x = 2 sinx + cosx *  
π ⎞  
4⎠  
Ñieàu kieän cos2x  0vaø sin x +  
0  
2
2
2
Luùc ñoù :  
(
*
)
 cos x  sin x +  
(
cosx + sinx  
)
= 2 cosx + sinx  
2
2
2
2
cos x  sin x +  
(
cosx + sinx  
)
+ 2 cos2x  
(
cosx + sinx  
)
=
4
(
sin x + cosx  
)
cosx  
(
cosx + sinx  
)
+
(
sinx + cosx  
)
cos2x = 2  
(
sinx + cosx  
)
sinx + cosx = 0  
cosx + cos2x = 2  
tgx = −1  
( )  
cos2x = 2  cosx **  
tgx = −1  
2
cos2x = 4  4cosx + cos x  
2
tgx = −1 cos x + 4cosx  5 = 0  
tgx = −1 cosx = 1 cosx = −5  
(
loaïi  
)
π
x = − + kπ ∨ x = k2π,k  �  
4
π
⎛ π ⎞  
Thöû laïi :  x = − + kπ thì cos2x = cos −  
( )  
= 0 nhaän  
⎜ ⎟  
2⎠  
4
π ⎞  
4⎠  
Vaø sin x +  
( )  
= sinkπ = 0 nhaän  
x = k2π thì cos2x = 1  
(
nhaän  
)
π ⎞  
4⎠  
π
4
vaø cos x +  
= cos > 0  
(
nhaän  
)
π
4
Do ñoù (*)  x = − + kπ ∨ x = k2π,k  �  
Chuù yù : Taïi (**) coù theå duøng phöông trình löôïng giaùc khoâng möïc  
cosx + cos2x = 2  
sinx + cosx 0  
(
**  
)
⇔ ⎨  
cosx = 1  
2
cos2x = 2cos x  1 = 1  
sinx + cosx 0  
cosx = 1  
sin x + cosx 0  
 x = 2kπ,k  �  
Caùch khaùc  
2
2
2
(
*
)
 cos x  sin x +  
(
cosx + sinx  
)
= 2 cosx + sinx  
2
(cosx + sin x).(cosx  sin x) +  
(
cosx + sin x  
)
= 2 cosx + sin x  
cosx + sin x > 0  
cosx+ sin x= 0 hay  
cosx sin x +  
(
)
cosx + sin x = 2  
cosx + sin x > 0  
tgx = − 1 hay  
2cosx + 2 cos2x = 4  
cosx + sin x > 0  
tgx = − 1 hay  
cosx + cos2x = 2  
cosx=1  
π
4
π
4
x = − + kπ,k   hay  
cos2x=1  
x = − + kπ hay x = 2kπ,k  �  
(
nhaän xeùt: khi cosx =1 thì sinx = 0 vaø sinx + cosx = 1 > 0 )  
BAØI TAÄP  
1
. Giaûi phöông trình :  
a/ 1+ sinx + cosx = 0  
4
3
1
x
2
cos  
 cos x  
b/  
= 0  
2
 tg x  
c/ sinx + 3cosx = 2 + cos2x + 3sin2x  
2
d/ sin x  2sinx + 2 = 2sinx  1  
3
tgx  
e/ 2 3sin x =  
3  
2
sin x  1  
2
4
sin 2x + cos 2x  1  
f/  
= 0  
sincosx  
2
g/ 8cos4xcos 2x + 1  cos3x + 1 = 0  
2
h/ sinx + sinx + sin x + cosx = 1  
2
k/ 5  3sin x  4cosx = 1  2cosx  
2
l/ cos2x = cos x 1 + tgx  
2
3
. Cho phöông trình :  
+ sinx + 1  sinx = mcosx  
a/ Giaûi phöông trình khi m = 2  
b/ Giaûi vaø bieän luaän theo m phöông trình (1)  
. Cho f(x) = 3cos 2x + sin 2x + cos4x – m  
a/ Giaûi phöông trình f(x) = 0 khi m = 0  
1
( )  
1
6
4
2 2  
( )  
b/ Cho g x = 2cos 2x 3cos 2x + 1 . Tìm taát caû caùc giaù trò m ñeå phöông  
trình f(x) = g(x) coù nghieäm.  
ÑS : 1  m  0  
. Tìm m ñeå phöông trình sau coù nghieäm  
+ 2cosx + 1+ 2sinx = m  
(
)
4
1
ÑS : 1 + 3  m  2 1 + 2  
(
)
B) PHÖÔNG TRÌNH LÖÔÏNG GIAÙC CHÖÙA CAÙC TRÒ TUYEÄT ÑOÁI  
Caùch giaûi :  
1/ Môû giaù trò tuyeät ñoái baèng ñònh nghóa  
/ AÙp duïng  
A = B  A = ±B  
2
B ≥  
0
A ≥  
0
A <  
0
B
0
A = B ⇔  
2
2
A = ±B  
A = B  
A = B  
A = −B  
Baøi 147 : Giaûi phöông trình cos3x = 1  3sin3x  
(
*
)
1
 3sin3x  0  
(
*
)
⇔ ⎨  
2
2
cos 3x = 1  2 3sin3x + 3sin 3x  
1
3
sin3x ≤  
2
2
1
 sin 3x = 1  2 3sin3x + 3sin 3x  
1
3
sin3x ≤  
2
4
sin 3x  2 3sin3x = 0  
1
3
sin3x ≤  
3
sin3x = 0 sin3x =  
2
sin3x = 0  
kπ  
x =  
,k �  
3
Baøi 148 : Giaûi phöông trình 3sinx + 2 cosx  2 = 0  
( )  
*
2 cosx = 2 3sinx  
( )  
*
2 3sinx 0  
2
2
4
cos x = 4  12sinx + 9sin x  
2
3
sin x ≤  
2
2
4
1  sin x = 4  12sin x + 9sin x  
(
)
2
3
sin x ≤  
2
1
3sin x  12sin x = 0  
2
3
sin x ≤  
1
13  
2
sin x = 0  sin x =  
sin x = 0  
x = kπ,k �  
Baøi 149 : Giaûi phöông trình sinxcosx + sinx + cosx = 1  
(
*
)
π ⎞  
4⎠  
Ñaët t = sinx + cosx = 2 sin x +  
Vôùi ñieàu kieän : 0  t  2  
2
Thì t = 1+ 2sinxcosx  
2
t  1  
Do ñoù (*) thaønh :  
+ t = 1  
2
2
t + 2t  3 = 0  
t = 1t = −3  
(
loaïi  
)
2
Vaäy  
(
*
)
 1 = 1+ 2sinxcosx  
sin2x = 0  
kπ  
2
x =  
,k �  
Baøi 150 : Giaûi phöông trình sin x  cosx + 2sin2x = 1  
(
*
)
Ñaët t = sinx  cosx ñieàukieän0  t  2  
(
)
2
Thì t = 1 sin2x  
2
(
*
)
thaønh: t + 2  
(
1 t  
)
= 1  
2
2t  t  1 = 0  
1
t = 1t = −  
2
(
loaïi doñieàukieän  
)
2
khi t = 1 thì 1 = 1 sin2x  
sin2x = 0  
kπ  
x =  
,k �  
2
4
4
Baøi 151 : Giaûi phuông trình sin x  cos x = sinx + cosx  
( )  
*
2
2
2
2
(
*
)
(
sin x + cos x)(sin x  cos x  
)
= sinx + cosx  
 cos2x = sinx + cosx  
cos2x 0  
2
cos 2x = 1 + 2 sinx cosx  
cos2x 0  
2
1
 sin 2x = 1 + sin2x  
cos2x 0  
2
sin2x = −sin 2x  
cos2x 0  
sin2x = 0  
cos2x 0  
cos2x = −1  
2
cos 2x = 1  
π
x = + kπ,k  �  
2
2
Baøi 152 : Giaûi phöông trình  
3sin2x  2cos x = 2 2 + 2cos2x  
(
*
)
2
2
Ta coù :  
(
*
)
 2 3sinxcosx  2cos x = 2 2 + 2 2cos x  1  
(
)
3 1  
sinx  cosx = cosx  
2 2  
cosx  
π ⎞  
6⎠  
cosx.sin x −  
= cosx  
cosx > 0  
cosx < 0  
cosx = 0 ∨  
π
π
sin x −  
= 1  
sin x −  
= −1  
6⎠  
6⎠  
cosx > 0  
cosx < 0  
cosx = 0 ∨  
π
π
π
π
2
x −  
=
+ k2π,k �  
x  = − + k2π,k  �  
6
2
6
cosx > 0  
cosx < 0  
π
2
x = + kπ,k   ∨  
2π  
π
x =  
+ k2π,k �  
x = − + k2π,k  �  
3
3
π
x = + kπ,k  �  
2
Baøi 153 : Tìm caùc nghieäm treân  
(
0,2π  
)
cuûa phöông trình :  
( )  
sin2x + cos2x *  
sin3x sinx  
=
1
cos2x  
2
cos2xsinx  
π ⎞  
4⎠  
Ta coù :  
(
*
)
= 2 cos 2x −  
2
sinx  
Ñieàu kieän : sinx  0  x  kπ  
Khix  0,π thìsinx > 0neân :  
(
)
π ⎞  
4⎠  
(
*
)
 2cos2x = 2cos 2x −  
π ⎞  
4⎠  
2x = ± 2x −  
+ k2π,k �  
π
4
π
6
4x = + k2π,k  �  
kπ  
x =  
+
,k �  
1
2
π
hay x =  
6
9π  
16  
Do x ∈  
Khi x ∈  
(
0,π  
)
neân x =  
1
π,2π  
)
thì sinx < 0 neân :  
(
π ⎞  
4⎠  
(
*
)
⇔ − cos2x = cos 2x −  
π ⎞  
cos  
(
π − 2x  
)
(
= cos 2x −  
4⎠  
π
2x  = ±  
π − 2x  
)
+ k2π,k �  
4
5
π
4x =  
+ k2π,k �  
4
5
1
π
kπ  
2
x =  
+
,k �  
6
21π  
29π  
16  
Do x ∈  
(
π,2π  
)
neân x =  
 x =  
16  
6
6
Baøi 154  
Cho phöông trình : sin x + cos x = a sin2x (*)  
Tìm a sao cho phöông trình coù nghieäm.  
Ta coù :  
6
6
2
2
4
2
2
4
sin x + cos x =  
(
(
sin x + cos x)
 (
sin x  sin xcos x + cos x  
)
2
2
2
2
2
=
sin x + cos x  
)
 3sin xcos x  
3
2
=
1  sin 2x  
4
Ñaët t = sin2x ñieàu kieän 0  t  1  
3
4
2
thì (*) thaønh : 1  t = at  
( )  
**  
1
t
3
4
 t = a (do t = 0 thì (**) voâ nghieäm)  
1
t
3
4
Xeùt y = −  
t
treân D =  
(
0,1  
]
1
3
4
thì y' = −  
< 0  
2
t
1
4
Do ñoù : (*) coù nghieäm  a ≥  
2
Baøi 155  
Cho phöông trình cos2x = mcos x 1 + tgx  
( )  
*
π⎤  
3⎦  
Tìm m ñeå phöông trình coù nghieäm treân 0,  
Ñaët t = tgx thì  
Vaäy : (*) thaønh: 1  t = m 1 + t  
2
2
(
**  
)
(chia 2 veá cho cos  0)  
π
3
Khi 0  x ≤  
thì t  0, 3  
2
1
1
t  
(
1 t
)(
1 + t  
)
=
1 + t  
Vaäy (**)  m =  
=
+ t  
(
)
)
1  t 1 + t  
Xeùt y =  
( )  
1  t 1 + t treân 0, 3  
Ta coù  
(
2
1 t  
)
2  
=
(
1 + t  
)
+
(
1 t  
y' = − 1 + t +  
1 + t  
2 1 + t  
3t 1  
1 + t  
y' =  
< 0 t  0, 3  
2
π⎤  
3⎦  
Do ñoù : (*) coù nghieäm treân 0,  
 1  3 1 + 3  m  1•  
(
)
BAØI TAÄP  
1
. Giaûi caùc phöông trình  
a/ sinx  cox = 1  4sin2x  
b/ 4sinx + 3 cosx = 3  
1
c/ tgx = cotgx +  
cosx  
2
1
1
1
1 + 3cos x⎞  
d/  
+
 2 = − 2  
2
sinx 1  cosx 1 + cosx  
sin x  
1
e/ cotgx = tgx +  
sinx  
f/ 2cosx  sinx = 1  
1
+ cosx + 1  cosx  
g/  
h/  
= 4sinx  
1⎞  
cosx  
1
cos2x  
sinx  
= 2 cosx −  
2⎠  
3
3
sin x + cos x  
m/ cos2x + 1 + sin2x =  
n/ cosx + sin3x = 0  
2
1
r/ cotgx = tgx +  
sinx  
s/ cosx + 2sin2x  cos3x = 1 + 2sinx  cos2x  
2
tg x  
1
o/  
= tgx + 1 +  
tgx 1  
tgx 1  
p/ sinx  cosx + sinx + cosx = 2  
. sinx + cosx + asin2x = 1  
2
3
Tìm tham soá a döông sao cho phöông trình coù nghieäm  
. Cho phöông trình: sin x  cosx + 4sin2x = m  
a/ Giaûi phöông trình khi m = 0  
6
5
b/ Tìm m ñeå phöông trình coù nghieäm  
(ÑS 2  4  m ≤  
)
16  
Th.S Phm Hng Danh (TT luyn thi ĐH Vĩnh Vin)  
nguon VI OLET