- Trang Chủ
- Tiếng Trung Quốc (CĐ-ĐH)
- Từ ngữ tiếng Anh trong tiếng Hán hiện đại
Từ ngữ tiếng Anh trong tiếng Hán hiện đại
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆT NAM ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN LÝ THỤY KỲ ( LI RUI QI ) ĐẶC ĐIỂM TIẾP NHẬN TỪ NGỮ TIẾNG ANH TRONG TIẾNG HÁN HIỆN ĐẠI (ĐỐI CHIẾU VỚI TIẾNG VIỆT HIỆN ĐẠI) LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÔN NGỮ HỌC THÁI NGUYÊN - 2012 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆT NAM ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN LÝ THỤY KỲ ( LI RUI QI) ĐẶC ĐIỂM TIẾP NHẬN TỪ NGỮ TIẾNG ANH TRONG TIẾNG HÁN HIỆN ĐẠI (ĐỐ
Thể loại Giáo án bài giảng Tiếng Trung Quốc (CĐ-ĐH)
Số trang 90
Ngày tạo 10/12/2017 12:27:50 PM +00:00
Loại tệp pdf
Kích thước 0.81 M
Tên tệp tieng anh voi tieng han pdf
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆT NAM
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
LÝ THỤY KỲ
(
LI RUI QI )
ĐẶC ĐIỂM TIẾP NHẬN TỪ NGỮ TIẾNG ANH TRONG
TIẾNG HÁN HIỆN ĐẠI
(ĐỐI CHIẾU VỚI TIẾNG VIỆT HIỆN ĐẠI)
LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÔN NGỮ HỌC
THÁI NGUYÊN - 2012
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆT NAM
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
LÝ THỤY KỲ
(
LI RUI QI)
ĐẶC ĐIỂM TIẾP NHẬN TỪ NGỮ TIẾNG ANH TRONG
TIẾNG HÁN HIỆN ĐẠI
(ĐỐI CHIẾU VỚI TIẾNG VIỆT HIỆN ĐẠI)
Chuyên ngành: Ngôn ngữ học
Mã số: 60.22.01
LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÔN NGỮ HỌC
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC : GS.TS NGUYỄN VĂN KHANG
THÁI NGUYÊN - 2012
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu
khảo sát, điều tra, kết luận trong luận văn là trung thực và chưa từng công bố
ở bất kì công trình nào khác.
Tác giả
LÝ THỤY KỲ (LI RUI QI )
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
LỜI CẢM ƠN
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối tới GS.TS. Nguyễn Văn Khang,
trong quá trình học tập và viết luận văn đã tận tụy giúp đỡ, hướng dẫn, chỉ
đạo tôi, giúp tôi có thể hoàn thành khóa luận này.
Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô, các giáo sư dạy những môn học
cho tôi, giúp tôi tăng thêm nhiều kiến thức và học được rất nhiều về ngôn ngữ
học.
Tôi xin cảm ơn các thầy cô giáo của Trường Đại học Thái Nguyên và
Trường Đại học Nông Lâm, đã tạo mọi điều kiện cho tôi trong thời gian học
tập và trong quá trình làm luận văn.
Và cuối cùng, tôi xin cảm ơn Học viện Hồng Hà và các bạn học, các
bạn đồng nghiệp của tôi đã nhiệt tình ủng hộ và giúp đỡ tôi hoàn thành
chương trình học và bản luận văn này.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
i
MỤC LỤC
Trang bìa phụ
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Mục lục...................................................................................................
MỞ ĐẦU.........................................................................................
ⅰ
1
1
1
1
2
2
3
3
3
3
5
6
6
6
1
2
3
4
5
. Lý do chọn đề tài....................................................................
. Mục đích của luận văn...................................................................
.Nhiệm vụ nghiên cứu......................................................................
. Phương pháp nghiên cứu..................................................................
. Cấu trúc của luận văn.....................................................................
Nội Dung...............................................................................................
Chƣơng 1 Cơ sở lý thuyết của luận văn…………………..................
1
1
1
1
1
1
1
.1. Một số vấn đề về lý thuyết vay mượn từ vựng…………….
.1.1.Vay mượn từ vựng là hiện tượng phổ biến của mọi ngôn ngữ..
.1.2. Vay mượn là sản phẩm của tiếp xúc văn hóa..............................
.1.3. Vay mượn là sản phẩm tiếp xúc xã hội......................................
.2. Khái niệm "từ vay mượn".................................................
.2.1. Thuật ngữ ―từ vay mượn‖.....................................................
.2.2. Quan niệm về từ vay mượn của một số nhà ngôn ngữ học Trung Quốc
và Việt Nam...........................................................................
9
ii
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
.3. Phân loại từ ngoại lai........................................................
.3.1. Cách phân loại từ ngoại lai của Trung Quốc........................
.3.2. Cách phân loại của từ ngoại lai Việt Nam...................................
.4. Các cách vay mượn từ trong tiếng Hán và tiếng Việt ...
11
11
12
14
.4.1. Cách vay mượn từ trong tiếng Hán............................................ 14
.4.1.1. Dịch âm (vay mượn phát âm )................................................. 14
.4.1.2. Dịch nghĩa...............................................................................
16
.4.1.3. Kết hợp dịch âm và dịch nghĩa............................................... 17
.4.1.4. Mượn nguyên dạng của nguyên chữ...................................... 18
.4.2. Cách vay mượn từ trong tiếng Việt..........................................
.5. Tiểu kết…………………………………………………………
19
21
Chƣơng 2 Đặc điểm tiếp nhận từ ngữ tiếng Anh trong tiếng hán hiện
đại............................................................................................................... 22
2
2
.1. Vị trí tiếng Anh.............................................................................
22
.1.1. Vị trí tiếng Anh trên thế giới....................................................... 22
.1.2. Vị trí tiếng Anh trong tiếng Hán................................................. 25
.1.3. Nhận xét...................................................................................... 27
.2. Đặc điểm Hán hóa các từ mượn Anh............................................ 28
2
2
2
2
2
2
.2.1. Nhận xét chung...........................................................................
.2.2. Hán hóa từ ngữ tiếng Anh ở bình diện ngữ nghĩa..................... 29
.2.2.1. Thu hẹp nghĩa......................................................................... 30
28
iii
2
2
.2.2.2. Mở rộng nghĩa........................................................................
32
.2.2.3. Mượn và chuyển đổi nội dung ngữ nghĩa cấu tạo thành một từ
33
.2.2.4. Sự phát triển thêm nghĩa mới của các từ mượn tiếng Anh...... 34
mới ...........................................................................................
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
.2.2.5. Sự chuyển biến sắc thái ý nghĩa của từ.................................... 35
.2.2.6. Tiếp nhận toàn bộ nghĩa........................................................... 36
.2.2.7. Kết hợp dịch âm và dịch nghĩa..................................................... 37
.2.3. Ở bình diện ngữ âm và chữ viết................................................. 37
.2.3.1. Sự Hán hóa về số lượng âm tiết............................................... 38
.2.3.2. Sự Hán hóa về âm tố , tổ hợp âm tố và kết cấu âm tiết........... 40
.2.4. Ở bình diện chữ viết.................................................................... 42
.3. Nguyên tắc vay mượn từ ngữ tiếng Anh trong tiếng Hán............
44
.4. Chức năng của từ mượn Anh trong tiếng Hán trong tiếng Hán hiện
đại............................................................................................................
48
49
50
52
54
56
2
2
2
2
2
.4.1. Chức năng ngôn ngữ.................................................................
.4.2. Chức năng văn hóa...................................................................
.4.3. Chức năng năng xã hội ...........................................................
.4.4. Chức năng tâm lý..........................................................
.5. Tiểu kết......................................................................................
Chƣơng 3 Đối chiếu đặc điểm tiếp nhận từ ngữ tiếng Anh trong tiếng
Hán hiện đại và tiếng Việt hiện đại..................................................... 59
iv
3
3
3
.1. Đặt vấn đề………………………………………………………
.2. Đối chiếu về cách vay mượn giữa tiếng Hán và tiếng Việt.......
59
60
.3. Đối chiếu về sự Hán hóa và Việt hóa của từ mượn Anh trong tiếng Hán
61
.4. Đối chiếu sự quy phạm hóa từ mượn Anh trong tiếng Hán và tiếng
hiện đại và tiếng Việt hiện đại.............................................................
3
Việt ....................................................................................
63
63
66
69
70
72
74
77
79
3
3
3
3
3
3
.4.1. Quy phạm hóa từ mượn Anh trong tiếng Hán..................
.4.2. Chuẩn hoá từ mượn Anh trong tiếng Việt.......................
.4.3. Những nhận xét rút ra………………………………
.4.3.1. Ưu điểm của từ mượn Anh trong tiếng Hán và tiếng Việt.....
.4.3.2. Hạn chế của từ mượn Anh trong tiếng Hán và tiếng Việt......
.5.Tiểu kết ......................................................................................
Kết Luận..............................................................................................
Tài liệu tham khảo.............................................................................
1
MỞ ĐẦU
1
. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Trong xu thế toàn cầu hoá, tiếng Anh đang được sử dụng rộng rãi trên
toàn thế giới. Theo đó, các yếu tố của tiếng Anh mà chủ yếu là từ vựng
đang xâm nhập ngày càng nhiều vào các ngôn ngữ.
Tiếng Hán và tiếng Việt cũng không ngoại lệ. Trong hệ thống từ vựng
của tiếng Hán hiện đại và tiếng Việt có rất nhiều từ ngữ tiếng Anh. Vì thế,
luận án này tìm hiểu tình hình sử dụng các từ ngữ tiếng Anh trong tiếng
Việt hiện đại và tiếng Hán hiện đại.
2
. MỤC ĐÍCH CỦA LUẬN VĂN
Thông qua đối chiếu đặc điểm tiếp nhận từ ngữ tiếng Anh trong tiếng
Hán hiện đại và tiếng Việt hiện đại, luận văn góp phần làm rõ những đặc
điểm của từ mượn tiếng Anh trong tiếng Hán hiện đại và tiếng Việt hiện
đại, chỉ ra những điểm giống và khác nhau giữa chúng. Từ đó, luận văn
chỉ ra ảnh hưởng của tiếng Anh đối với hệ thống từ vựng tiếng Hán và
tiếng Việt.
3
. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
Từ mục đích trên, luận văn đặt những nhiệm vụ chủ yếu sau:
Giới thiệu những lý thuyết cơ bản về vay mượn từ vựng .
Mô tả những đặc điểm tiếp nhận từ ngữ tiếng Anh trong tiếng Hán hiện
đại.
-
-
-
Đối chiếu với việc tiếp nhận từ tiếng Anh trong tiếng Việt hiện đại.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
2
4
. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu sau: Phương pháp của
ngôn ngữ học đối chiếu; phương pháp diễn dịch, quy nạp; và các
phương pháp khác như thống kê, phân loại.
5
. CẤU TRÚC CỦA LUẬN VĂN
Luận văn ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, gồm ba
chương:
Chƣơng 1: Cơ sở lý thuyết của luận văn
Chƣơng 2: Đặc điểm tiếp nhận từ ngữ tiếng Anh trong tiếng Hán hiện
đại
Chƣơng 3: Đối chiếu đặc điểm tiếp nhận từ ngữ tiếng Anh trong
tiếng Hán hiện đại và tiếng Việt hiện đại
Kết Luận
Tài liệu tham khảo
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
3
NỘI DUNG
Chƣơng Ⅰ
CƠ SỞ LÝ THUYẾT
1
1
.1. Một số vấn đề về lý thuyết vay mƣợn từ vựng
.1.1. Vay mượn từ vựng là hiện tượng phổ biến của mọi ngôn ngữ
Từ vay mượn là một thành phần từ vựng phổ biến tổn tại trong các
loài ngôn ngữ. Cho nên có thể nói vay mượn từ vựng là hiện tượng phổ
biến của mọi ngôn ngữ. Các ngôn ngữ có thể vay mượn từ vựng lẫn nhau
thông qua quá trình tiếp xúc giữa chúng. Có thế nói, không có ngôn ngữ
nào là từ bắt đầu đã đầy đủ, hoàn hảo mà đều phải thông qua tiếp xúc và
giao lưu để hoàn chỉnh.
Theo thống kê, trên thế giới hiện nay có 6800 ngôn ngữ và
dường như không có ngôn ngữ nào mà trong hệ thống từ vựng của mình
lại không có hiện tượng vay mượn. Các nước muốn tồn tại và phát triển
cần phải có sự giao lưu, sự giao lưu này có thể diễn ra trong quan hệ kinh
doanh hay buôn bán thường ngày, hoặc trong quá trình vay mượn hay
trao đổi những giá trị tinh thần, nghệ thuật, khoa học, tôn giáo ... Trên cơ
sở đó, với tư cách là công cụ giao tiếp, ngôn ngữ tham gia vào quá trình
giao lưu và tiếp xúc này. Do từ vựng là một tiểu hệ thống mở của hệ
thống ngôn ngữ, nên hiện tượng vay mượn từ vựng trở nên phổ biến.
Tiếng Hán trong lịch sử phát triển đã tiếp xúc với nhiều ngôn ngữ, vì
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
4
thế, tiếng Hán vay mượn từ vựng từ nhiều nguồn khác nhau, chẳng hạn
như, từ tiếng Anh, tiếng Nhật, tiếng Mông cổ, tiếng Uây-ua, tiếng Choang,
tiếng Tạng... Theo thống kê của Lưu Chính Đàm và Sử Hữu Vi (ngôn ngữ
học Trung Quốc), vốn từ vựng tiếng Hán có nguồn gốc từ 84 loại ngôn
ngữ, trong đó, số lượng từ vay mượn có 50 từ trở lên gồm trên 15 ngôn
ngữ mà đứng đầu là tiếng Anh. Do bối cảnh xã hội lịch sử khác nhau mà
các từ vay mượn cũng khác nhau. Chẳng hạn:
Thời kì Phật giáo truyền vào Trung Quốc và dần dần trở thành một
tôn giáo chủ yếu của xã hội tại Trung Quốc. Theo đó, hàng loạt các từ
ngữ Phật giáo có nguồn gốc từ Ấn Độ xuất hiện trong tiếng Hán.
Thời kì cận đại, do những nhà truyền giáo và những thương nhân lần
lượt sang Trung Quốc, làm cho tiếng Hán xuất hiện nhiều từ vay mượn
của các ngôn ngữ phương Tây như tiếng Anh, tiếng Pháp. Bắt đầu trong
thế kỷ 19, do nhu cầu phải dịch các tác phẩm về khoa học tự nhiên, khoa
học xã hội, văn hóa phương tây từ các tiếng Anh, tiếng Pháp sang tiếng
Hán đã làm cho hàng loạt các từ mang tải các khái niệm này vào trong
tiếng Hán. Ví dụ: 咖啡（coffe）,可可（coca）,吉普车（jeep）,沙发（sofa）
芭蕾（ballet ）， 香槟（champagne）v.v.
Trong tiếng Việt cũng vậy. Hiện nay, trong hệ thống từ vựng của tiếng
Việt có nhiều từ mượn từ các nguồn khác nhau như:
(
1) Những từ ngữ vay mượn có nguồn gốc từ tiếng Hán;
2) Những từ ngữ vay mượn có nguồn gốc từ tiếng Pháp;
(
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
5
(3) Những từ ngữ vay mượn có nguồn gốc từ tiếng Anh;
(4) Những từ ngữ vay mượn từ các ngôn ngữ khác (như tiếng Nga
tiếng Đức ...);
(5) những từ vay mượn từ các ngôn ngữ dân tộc thiểu số của Việt
Nam.
Do tính đặc thù của từng ngôn ngữ nên số lượng các đơn vị từ vay
mượn giữa các ngôn ngữ không giống nhau. Ví dụ, hiện nay trong tiếng
Anh có tới 56% đơn vị từ vựng là từ ngoại lai. Trong tiếng Hán chỉ có 1%
đơn vị từ ngoại lai. Trong tiếng Việt, số lượng từ mượn tiếng Hán đã
chiếm tới 70% của tổng số từ tiếng Việt.
Tuy nhiên, những số lượng thống kê của các nước như trên cũng
không phải là số lượng chính xác cuối cùng. Bởi vì quá trình giao lưu của
các nước và toàn cầu hóa còn chưa kết thúc. Theo sự giao lưu và tiếp xúc
đi sâu và mở rộng, cũng theo sự kinh tế, khoa học, văn hóa tư tưởng phát
triển không ngừng, số lượng từ mượn của các nước cũng sẽ tiếp tục tăng
thêm.
1
.1.2. Vay mượn là sản phẩm của tiếp xúc văn hóa
Bản chất tiếp xúc ngôn ngữ là tiếp xúc văn hóa. Trong quá trình tiếp
xúc ngôn ngữ, tuy có khi có những tiếp xúc là bị ép buộc, như bị nước
ngoài xâm lược và quân sự chiếm lĩnh, nhưng phần lớn tiếp xúc với các
nước xảy ra trong quá trình bình thường như sự giao lưu về khoa học,
mậu dịch, giáo dục v.v. Nói một cách rộng hơn cũng có thể nói các tiếp
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
6
xúc như trên chính là tiếp xúc văn hóa giữa các quốc gia, dân tộc.
Có thể nhận thấy ngôn ngữ vừa là một bộ phận của văn hóa vừa là
công cụ truyền tải văn hóa. Ngôn ngữ và văn hóa có mối quan hệ chặt chẽ,
ngôn ngữ là thành tố thứ nhất của văn hóa, tiếp xúc văn hóa phải nhờ vào
tiếp xúc ngôn ngữ. Khi có hiện tượng vay mượn xẩy ra , thông qua các từ
mượn –các sản phẩm văn hóa thì có sự giao lưu tiếp xúc giữa các nền văn
hóa .Cho nên vay mượn là sản vật của tiếp xúc văn hóa .
1
.1.3. Vay mượn là sản vật tiếp xúc xã hội
Vay mượn từ phản ánh những nhu cầu của phát triển văn hóa xã hội.
Bất cứ ngôn ngữ nào tiếp xúc với ngôn ngữ khác, thường vay mượn
những từ vựng trong ngôn ngữ bản thân vốn chưa có. Xã hội luôn vận
động, phát triển là động lực cho những khái niệm mới, những từ ngữ mới
ra đời, theo đó, sự vay mượn từ vựng giữa các ngôn ngữ sẽ diễn ra
thường xuyên, liên tục. Vì thế, vay mượn từ liên quan chặt chẽ với biến
động của xã hội .Có thể nói vay mượn là sản phẩm tiếp xúc xã hội .
1
.2. Khái niệm "từ vay mƣợn"
1
.2.1. Thuật ngữ “từ vay mượn”
Vay mượn vốn là từ ngữ sử dụng trong đời sống hàng ngày, được
chuyển dụng làm thuật ngữ ngôn ngữ học .
―
Vay‖ : nhận tiền hay vật của người khác để sử dụng với điều kiền sẽ
trả lại bằng cái cùng loại ít nhất có số lượng hoặc giá trị tương đương .
mượn‖: lấy của người khác để dụng trong một thời gian, rồi sẽ trả lại
―
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
7
với sự đồng ý của người đó .Vay mượn là vay nói chung.
Cho nên trước hết vay mượn là do không có, thiếu thì phải vay mượn,
thiếu cái gì thì phải vay cái đó. Như vậy, trong ngôn ngữ cũng vậy. Trong
vốn từ của một ngôn ngữ, nếu thiếu các đơn vị từ vựng thì về lý thuyết có
thể vay mượn từ vựng của ngôn ngữ đang có.Ví dụ:
Tiếng Hán đã vay mượn các từ vốn chưa có:
巧克力（chocolate）[sô cô la]
咖啡（coffe）[cà phê]
坦克（tank）[xe tăng] v.v.
Tiếng Việt đã vay mượn các từ chưa có:
ghi-ta (guitar) [吉他]
phan (fan) (崇拜者)
ma-kê- tinh (market) [超市] v.v.
Nhưng còn có một kiểu vay mượn là mượn các đơn vị từ vựng nước
ngoài mà bản thân hệ thống từ vựng của ngôn ngữ đó đã có từ biểu thị.Ví
dụ:
Tiếng Hán hiện nay sử dụng từ ―拜拜 (bye bye) ‖ mặc dù tiếng Hán
đã có từ ―再见‖ biểu thị nghĩa đó .
Tiếng Hán hiện nay sử dụng từ “巴士‖（bus） biểu thị xe buýt, mặc
dù đã có từ ―公共汽车‖ biểu thị nghĩa đó .
Hiện nay những người trẻ Trung Quốc khi gặp nhau thích nói ―哈啰‖
(hello) thay thế từ ―你好‖.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
8
Những ví dụ như trên trong tiếng Hán không ít .
Trong tiếng Việt cũng có nhiều từ vay mượn tiếng Hán và sử dụng âm
Hán Việt mà bản thân tiếng Việt đã có từ biểu thị. Ví dụ:Từ ―quốc gia‖,
trong tiếng Việt vốn có từ ―nhà nước‖ biểu thị nghĩa đó; Từ ―bệnh ‖,
trong tiếng Việt vốn có từ ―ốm‖ biểu thị nghĩa đó; Từ ―hải ‖ trong tiếng
Việt cũng có từ ―biển ‖ biểu thị nghĩa đó.
Hiện tượng này không chỉ xuất hiện trong tiếng Hán và tiếng Việt, các
ngôn ngữ khác cũng có. Chẳng hạn, hiện tượng vay mượn các từ tiếng
Pháp dù trong ngôn ngữ bản thân của các nước châu Âu đã có. Hiện
tượng này liên quan đến nhiều yếu tố như: kinh tế văn hóa xã hội, chiến
tranh... Như chúng ta đã biết, trong thế kỷ II và III, tiếng Pháp là một
ngôn ngữ có uy tín rất cao ở châu Âu, là ngôn ngữ của ngoại giao, nghệ
thuật, văn hóa ...Nói cách khác, đó là ngôn ngữ của nền văn minh phương
Tây. Vì thế, khi đó nhiều người sử dụng tiếng Anh viết tác phẩm đều cố
gắng đưa các từ tiếng Pháp vào dù cho trong tiếng Anh đã có từ tương
đương. Cũng vậy, trước đây, nền văn minh của phương Đông cũng gắn
với tiếng Hán, tiếng Hán cũng là một ngôn ngữ có uy tín nhất ở phương
Đông, nó đã ảnh hưởng đến nhiều ngôn ngữ phương Đông như tiếng
Nhật, tiếng Triều Tiên , tiếng Việt... Bắt đầu vào cuối thế kỷ XX, một số
lượng lớn các từ tiếng Anh-Mỹ tràn vào các ngôn ngữ trên thế giới. Một
số người thích dùng tiếng Anh hơn dùng ngôn ngữ bản thân của mình,
theo đó các từ ngữ tiếng Anh xuất hiện tràn ngập vào các ngôn ngữ trên
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
9
thế giới.
.2.2. Quan niệm về từ vay mượn của một số nhà ngôn ngữ học
1
Trung Quốc và Việt Nam
Theo ―Từ Hải‖ của Trung Quốc, ―từ ngoại lai ‖cũng có thể gọi là ―từ
vay mượn ‖ hoặc ―ngôn ngữ ngoại lai‖. Đó là những từ ngữ vay mượn từ
ngôn ngữ khác.
Đối với khái niệm từ ngoại lai trong tiếng Hán, công trình đáng chú ý
nhất là của Sở Hữu Vi "Từ ngoại lai". tác giả đã giới hạn khái niệm từ
ngoại lai trong tiếng Hán như sau:
-
Thông thường nghĩa của từ ngoại lai trước hết phải có nguồn gốc
ngôn ngữ dân tộc hoặc ngôn ngữ nước ngoài ;
Về hình thức ngữ âm phải toàn bộ hoặc một bộ phận vay mượn
những từ tương ứng của ngôn ngữ dân tộc hoặc ngôn ngữ nước ngoài ;
Ở một mức độ nhất định nó đã trở thành một từ tiếng Hán, tức là đã
-
-
được Hán hóa. Nói một cách nghiêm chỉnh , những từ này phải thỏa mãn
điều kiện đã được sự dụng một quãng thời gian tương đối dài , mới có thể
gọi là từ ngoại lai.(35, tr127)
Theo cách nhìn nhận này về từ ngoại lai, có thể thấy, từ ngoại lai phải
thoả mãn ít nhất là 04 yêu cầu sau:
1
2
/ Có nguồn gốc ngôn ngữ của các dân tộc khác hoặc các nước khác.
/ Về hình thức ngữ âm, toàn bộ hoặc một bộ phần tương ứng với từ
cho vay.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
1
0
3
4
/ Mang đặc trưng thành phần ngôn ngữ của tiếng Hán.
/ Đã được sử dụng trong một quãng thời gian dài, và đã là thành viên
ổn định trong hệ thống từ vựng tiếng Hán.
Nhưng, nếu theo quan niệm này thì khái niệm từ ngoại lai chỉ bao
gồm những từ dịch âm hoặc những từ có thành phần dịch âm tham giao
cấu tạo từ, còn những từ chỉ mượn hình thái cấu tạo (chữ viết ) hoặc chỉ
mượn ý nghĩa của từ (từ dịch nghĩa ) thì không thể coi là từ ngoại lai ,như
nhiều từ trong tiếng Hán mượn từ tiếng Nhật.
Ở Việt Nam có một số nhà Việt ngữ học có các cách nhìn riêng đối
với khái niệm từ vay mượn Chẳng hạn:
Tác giả Đỗ Hữu Châu cho rằng: ― không nên mở rộng khái niệm đơn
vị từ vựng vay mượn mà nên xét đến yếu tố thời gian. Những yếu tố từ
ngữ ngoại lai nào vào tiếng Việt sau thế kỷ VI mới là yếu tố vay mượn .
Không nên xem bất cứ sự thâm nhập từ nước ngoài nào vào ngôn ngữ
cũng là từ vay mượn. Những từ vay mượn phải được cải tạo lại để có
hình thức ngữ âm, đặc điểm ngữ pháp phù hợp với hệ thống ngữ âm và
ngữ pháp của ngôn ngữ đi vay. Như vậy chỉ có những từ ngoại lai nào đã
được Việt hóa mới được tính là từ vay mượn. ‖ (3,tr 17)
Tác giả Hồ Lê trong "Vấn đề cấu tạo từ của tiếng Việt hiện đại" đã
đưa ra một khái niệm đơn giản hơn: ―Theo cách hiểu thông thường, từ
mượn là từ của một ngôn ngữ khác được nhập hệ vào một ngôn ngữ và
được bản địa hóa.‖ (3,tr 17)
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
11
Tác giả Nguyễn Thiện Giáp chia từ mượn ra hai bộ phận: Những từ
mượn đã được Việt hóa hoàn toàn (săm, lốp, keo, xăng bốt ...) và các từ
mượn ( của ngôn ngữ Ấn Âu) chưa nhập hệ gọi là những ngôn ngữ phản
quy tắc (barbarism). Như vậy, những từ ngoại lai du nhập vào tiếng việt
dù chưa nhập hệ hoàn toàn vẫn có thể coi là từ mượn. (3,tr 18)
Tác giả Nguyễn Văn Khang đã phân ba khái niệm ― từ ngữ nước
ngoài, từ ngữ vay mượn và từ ngữ quốc tế ‖. Đây là ba khái niệm có thể
dễ phân biệt về lý thuyết nhưng không dễ dàng phân biệt trên thực tế.
Khái niệm thứ hai là ―từ mượn, từ vay mượn ‖, tác giả cũng cho rằng, đó
là những từ nước ngoài đã được bản ngữ hóa, được cải tạo lại theo hình
thức ngữ âm và ngữ pháp của ngôn ngữ đi vay. (6,tr 24)
Với các quan niệm của các nhà ngôn ngữ học Trung Quốc và Việt
Nam đã nêu ra như trên, có thể tìm thấy những điểm giống nhau:
1
2
.Từ ngoại lai đều có gốc ngữ nước ngoài.
. Hình thức ngữ âm và đặc điểm ngữ pháp của ngôn ngữ cho vay đều
phù hợp với ngôn ngữ đi vay .
3
. Được bản địa hóa, tức là được Hán hóa hoặc Việt hóa.
. Đều có yếu tố của thời gian (đã được sử dụng lâu).
4
1
.3. Phân loại từ ngoại lai
1
.3.1. Cách phân loại từ ngoại lai của Trung Quốc
Theo các ngôn ngữ học nghiên cứu về từ ngoại lai của Trung Quốc .
có thể từ các góc độ khác nhau để phân chia từ ngoại lai..
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
1
2
1
/ Xuất phát từ phương thức vay mượn từ vựng có thể tách ra thành
từ mượn ngữ âm, từ mượn ngữ nghĩa, từ mượn kết hợp âm thanh và ngữ
nghĩa, từ mượn chữ viết.
2
/ Xuất phát từ nguồn gốc, có thể chia thành nhiều loại như: từ ngoại
lai gốc tiếng Anh; từ ngoại lai gốc tiếng Pháp; từ ngoại lai gốc tiếng Anh,
gốc từ tiếng Nga, tiếng Nhật, tiếng Đức, tiếng Mông Cổ, tiếng Tây Tạng,
tiếngUây-Ua, v.v.
3
/ Xuất phát từ ngữ nghĩa, có thể chia ra nhiều loại như: từ ngoại lai
triết học, khoa học xã hội và nhân văn, khoa học tự nhiên, kinh tế, công
nghiệp, quân sự, giáo dục, nghệ thuật, phong tục, sinh hoạt, v.v.
4
/ Xuất phát từ thời đại, có thể tách ra thành từ ngoại lai thượng cổ, từ
ngoại lai trung cổ, từ ngoại lai cận đại và từ ngoại lai hiện đại.
/ Ngoài ra còn có thể phân loại theo các lĩnh vực phân bố của từ
5
ngoại lai theo tầng lớp xã hội, hoặc phân loại theo dạng tồn tại, phân loại
theo gốc độ sử dụng, phân loại theo bình diện hệ thống cấu trúc v.v.
Nói chung, từ ngoại lai có nhiều cách phân loại, và tất cả cho thấy bức
tranh từ mượn trong ngôn ngữ vô cùng đa dạng và phức tạp.
1
.3.2. Cách phân loại của từ ngoại lai Việt Nam.
Trong cuốn ―Từ ngoại lai trong tiếng Việt ‖, tác giả Nguyễn Văn
Khang đã nêu ra các cách phân loại từ ngoại lai:.
1
/ Xuất phát từ nguồn gốc,.có thể tách ra được các từ ngữ gốc ngoại
trong tiếng Việt theo nguồn gốc ngôn ngữ mà chúng vay mượn. Hiện về
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
1
3
cơ bản có thể tách từ ngoại lại tiếng Việt theo bốn nguồn chính:
a. Những từ ngữ vay mượn có nguồn gốc từ tiếng Hán.
b. Những từ ngữ vay mượn có nguồn gốc tiếng từ Pháp.
c. Những từ ngữ vay mượn có nguồn gốc từ tiếng Anh.
d. Những từ ngữ vay mượn có nguồn gốc từ các ngôn ngữ khác.
2
/ Xuất phát từ góc độ sử dụng, tức là từ góc nhìn đồng đại gắn với
cảm thức của người bản ngữ để phân loại.
/ Căn cứ vào thời kỳ gắn với bối cảnh du nhập của các từ mượn
3
trong tiếng Việt có thể phân chia các từ mượn có cùng một nguồn ngôn
ngữ (tiếng Hán, tiếng Pháp, tiếng Anh ) thành các lớp.
4
/ Xuất phát từ bình diện cấu trúc hệ thống ,có thể phân loại các từ
vay mượn thành các tiểu loại:
-
-
-
-
Yếu tố cấu tạo từ .
Từ gồm từ đơn tiết và từ đa tiết .
Cụm từ cố định gồm các thành ngữ ,quán ngữ .
Sự thay đổi về cấu trúc các thành tố trong từ đa tiết và trong cụm từ
cố định.
5
/ Xuất phát từ gốc độ kiểu vay mượn ,có thể phân chia từ mượn
thành: các từ mượn được dịch ra tiếng Việt ;các từ mượn theo kiểu phiêm
âm hay phiên chuyển ;các từ mượn theo các viết như nguyên ngữ.
7
/ Xuất phát từ gốc độ ―bảo lưu‖ hay ―thay đổi ‖, có thể chia tách lớp
từ mượn trong tiếng Việt thành hai loại: (a) loại từ mượn giữ nguyên như
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
1
4
trong ngôn ngữ mượn, tức là bảo lưu như trong nguyên ngữ và (b) loại từ
mượn thay đổi dù ít hay nhiều so với chúng trong nguyên ngữ. (6, tr 57)
Thông qua những phân loại khác nhau của từ vay mượn Trung Quốc
và Việt Nam, chúng ta có thể thấy một bức tranh rất đa rạng. Có thể từ
nhiều gốc độ khác nhau để tiếp cận từ mượn của Trong Quốc và Việt
Nam.
1
.4. Các cách vay mƣợn của từ trong tiếng Hán và tiếng Việt
Tiếng Hán cũng như tiếng Việt, khi nói đến một đơn vị từ vựng
đều bảo gồm các bình diện như ngữ âm, ngữ nghĩa, hình thái cấu
trúc và chữ viết. Cho nên bất kì ngôn ngữ nào cũng vậy, khi vay
mượn một từ nào đó dù ít hay nhiều từ ngữ đó sẽ phải cải tạo về các
bình diện đó, tức là phải Hán hóa hoặc Việt hóa. Cho nên cách vay
mượn của từ cũng sẽ liên quan đến các bình diện như trên.
1
.4.1. Cách vay mượn từ trong tiếng Hán
Trong tiếng Hán phương thức vay mượn từ chủ yếu là thông qua các
hình thức phiên dịch để biểu đạt các từ ngoại lai. Xét về phương thức
biểu đạt, chữ Hán là một loại văn tự vừa có tính biểu nghĩa vừa có tính
biểu âm. Cho nên trong tiếng Hán vay mượn từ có mấy loại hình, như: từ
dịch âm, từ dịch nghĩa, từ kết hợp dịch âm và dịch nghĩa v.v.
1
.4.1.1. Dịch âm (vay mượn phát âm )
Dich âm tức là thông qua ghi lại hình thức ngữ âm của từ nước ngoài
để vay mượn từ vựng. Những từ theo phương thức này dược mượn vào
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
1
5
gọi là từ dịch âm. Nói một cách nghiêm chỉnh, dịch âm không thể coi là
dịch, bởi vì khi vay mượn từ chỉ là sử dụng một phương thức tiếp nhận
nguyên dạng ngữ âm của từ. Vì là chữ Hán không phải là chữ La-tinh, hệ
thống ngữ âm cũng có khác biệt , cho nên nếu muốn vay mượn ngữ âm
của từ, tiếng Hán đành phải theo hệ thống ngữ âm của mình, sử dụng
những chữ có phát âm tương đương với những từ cho vay và tổ hợp lại để
biểu thị. Ví dụ :
坦克 [tǎn kè]（tank）
沙发[shāfā] （sofa）
柠檬[níng méng]（lemon）
吉他[gí tā] （guitar）
巧克力[qiǎo kè lì] （chocolate）
高尔夫 [gāo ěr fū] （golf）
Từ dịch âm có các đặc điểm như sau:
-
Mỗi âm tiết, mối chữ được dụng để dịch âm, không còn mang ý
nghĩa ban đầu của nó mà chỉ giữ lại lớp vỏ ngữ âm và cách viết, và vào
trong tổ hợp đều không có ý nghĩa đơn lập .
-
Mỗi âm tiết , mỗi chữ tổ hợp lại chỉ ghi lại phát âm của từ vay
mượn.
-
Mỗi âm tiết và mỗi chữ tổ hợp lại để biểu thị một ý nghĩa có nguồn
gốc nước ngoài.
Cho nên dịch âm là một phương thức chủ yếu của vay mượn từ trong
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
1
6
tiếng Hán.
.4.1.2. Dịch nghĩa
1
Khi tiếng Hán vay mượn từ ngoại lai, một trong những phương thức
thường dùng chính là ―dịch nghĩa ‖.
Từ dịch nghĩa là trực tiếp phiên dịch nghĩa của từ vay mượn. Tức là
khi vay mượn từ chỉ có ngữ nghĩa của từ được vay, sử dụng những từ vốn
có trong tiếng Hán thay thế, biểu đạt các khái niệm, sự vật, phương thức
tư duy mới của nước ngoài. Từ dịch nghĩa có thể coi là một loại từ vay
mượn được Hán hóa.
Từ dịch nghĩa có thể chia thành hai loại: một loại là theo hình thức
cấu tạo của từ tiếng Hán, sử dụng những từ tố vốn có trong tiếng Hán
sáng tạo ra một từ mới.Ví dụ:
备份（backup）, 互联网（internet）, 随身听（walkman）,
直升机（helicopter）, 天使（angel）, 交卷（film）v.v.
Còn có một loại là dịch dựa theo hình thức và kết cấu cứ pháp của
tiếng nước ngoài, làm cho hai tiếng về bình diện từ tố có thể phối hợp với
nhau. Tình hình này thường xảy ra trong khi vay mượn từ ghép. Ví dụ:
移动电话（mobilephone）
人才市场（jobmaket）
动作片（actionfilm）
黑板（blackborad）
蓝牙（blue thooth）
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
1
7
1
.4.1.3. Kết hợp dịch âm và dịch nghĩa
Phương thức này kết hợp phiên âm và ý nghĩa của từ, tức là một bộ
phận xử lý bằng phương thức phiên âm, còn một bộ phận kia xử lý bằng
phương thức chuyển dịch. Hình thức này có thể chia thành 3 loại:
a. Nửa dịch âm nửa dịch nghĩa (Một bộ phận xử lý bằng phương thức
phiên âm, một bộ phận xử lý bằng phương thức chuyển dịch) . Ví dụ:
空中巴士（air bus）
克隆羊（cloned sheep）
新西兰（newzealand）
因特网（internet）
绿卡（green card）
迷你裙（Mini-skirt）
呼啦圈（Hula-hoop）
水上芭蕾（water-ballet）
b. Kết hợp phiên âm với việc thêm yếu tố chỉ loại. Ví du:
卡车（kǎ +che）
car
啤酒 ( pí+jiǔ)
beer
酒吧 (jiǔ+ bā)
bar
霓虹灯 (ní hóng +dēng)
高尔夫球 (gāo ěr fū+qíu)
摩托车 (mó tuó+chē)
卡通片(kǎ tōng+Pīan)
neon
golf
motobike
cartoon
c. Phiên âm kết hợp với hội ý. Hình thức này chủ yếu là khi vay mượn
từ lựa chọn những chữ có phát âm tương đương với từ cho vay, nhưng
các chữ trong tiếng Hán cũng có thể phản ánh nghĩa của từ cho vay. Tức
là, những từ vay mượn không những có liên hệ với hình thức ngữ âm của
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
1
8
từ cho vay, mà còn có liên hệ với ý nghĩa của từ cho vay. Ví dụ :
基因 （jī yīng）
gene
媒体 (méi tǐ)
Media
维他命 （wéi tā mìng）
脱口秀（tuō kǒu xiù）
台风（tái fēng）
vitamin
talkshow
typoon
1
.4.1.4. Mượn nguyên dạng của nguyên chữ
Cách này thể hiện trong hình thái chữ viết, tức là sử dụng nguyên
cách viết chỉnh tả đơn vị từ vựng của ngôn ngữ đi vay.
Do hình thái cấu tạo của chữ Hán không giống với hình thái cấu tạo
của chữ La-tih, cho nên khi vay mượn nguyên dạng có thể chia thành hai
loại: Một loại là mượn nguyên dạng những ngôn ngữ thuộc hệ thống chữ
Hán, như tiếng Nhật; Một loại là mượn nguyên dạng những ngôn ngữ
thuộc hệ thống chữ La-tinh như tiếng Anh, tiếng Pháp v.v.
Ở đây, chủ yếu nói về mượn nguyên dạng của tiếng Anh, tức là mượn
chữ cái của tiếng Anh. Khi mượn chữ cái của tiếng Anh không những
mượn nguyên dạng chữ viết, đồng thời khi đọc cũng theo phát âm của
tiếng Anh. Hình thức này cũng có thể chia thành hai loại:
a. Viết tắt thêm chữ Hán .
Ví dụ: ATM 机
T 恤
VCD 光盘
IC 卡
IBM 公司
CT 检查
AA 制
BP 机
b. Viết tắt nhưng giữ nguyên nghĩa của từ. Ví dụ :
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
1
9
IT
信息技术
世界贸易组织
首席执行官
贵宾
information technology
World Trade Organization
Chief Executive Officer
Very Important Person
music television video
WTO
CEO
VIP
MTV
音乐电视
c. Mượn nguyên dạng của tiếng Anh
Ví dụ: E-mail
Office
电子邮件
办公室软件
Windows
Visa
微软视窗操作系统
签证
1
.4.2. Cách vay mượn từ trong tiếng Việt
Cách mượn từ nước ngoài trong tiếng Việt như sau:
/ Sử dụng Hán Việt
1
Cách này được áp dụng cho các từ mượn tiếng Hán và các từ Âu Mĩ
mà tiếng Hán là trung gian. Ví dụ :
thân, bình, chính, nhân dân, dưỡng khí, sinh tố.
2
/ Dịch ra tiếng Việt
Các từ nước ngoài được dịch nghĩa ra tiếng Việt. Ví dụ :
bottle neck : nút cổ chai, visiting card : danh thiếp, lá thắm chỉ hồng.
3
/ Phiên.
Phiên được sử dụng cho các từ mượn tiếng Pháp, tiếng Anh trên cơ sở
cách đọc cách viết của nguyên ngữ. Có hai cách phiên là ―phiên âm”, và
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
2
0
―phiên chuyển‖.
-
-
Phiên âm là phỏng theo cách đọc (âm đọc) của nguyên ngữ.
Phiên chuyển là phỏng theo âm đọc nguyên ngữ kết hợp với cách
đọc bằng tiếng Việt đối với các từ này ( mà cách gọi quen thuộc là ―kết
hợp giữa phiên âm và chuyển tự‖ ). Ví dụ :
Từ valentine, nếu phiên âm phải là ve-lơn-thai, còn nếu theo cách
phiên chuyển thì là va-len-tin.
Cả hai kiểu phiên trên (phiên âm và phiên chuyển) được thể hiện như
sau :
Phiên viết rời, gồm :
+
Viết rời, có dấu chữ, dấu thanh và có gạch nối. Ví dụ :
xì-căng-đan, mít-tinh, cà-phê.
Viết rời có dấu chữ, dấu thanh và không có gạch nối. Ví dụ :
xì căng，đan, mít tinh, cà phê.
+
Phiên viết liền, gồm :
+
Viết liền có dấu chữ, dấu thanh.Ví dụ :
xìcăngđan, míttinh, càphê.
Viết liền không có dấu thanh.Ví dụ:
xicăngđan, mittinh, caphê.
/Viết theo nguên dạng
+
4
Giữ nguyên cách viết của tiếng Anh, tiếng Pháp hoặc tiếp qua con
đường tiếng Anh, tiếng Pháp. Ví du:
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
2
1
Acide/acid, computer,cravate,café
.5. Tiểu kết
1
Từ mượn hay từ ngoại lai là một bộ phận rất quan trọng trong hệ
thống từ vựng bất cứ ngôn ngữ nào. Nó tưởng trưng sự tiếp xúc giữa các
dân tộc và tiếp xúc với các nước trên thế giới, là nhu cầu của ngôn ngữ
bản thân và xã hội, cũng là nhu cầu của truyền bá tin tức. Từ mượn Anh
trong tiếng Hán và tiếng Việt đều có liên quan đến kinh tế xã hội, chính
trị, văn hóa. Các từ mượn Anh cũng đã trải qua quá trình biến đổi lâu dài
để được dung hòa trở thành một bộ phận tổ thành hữu cơ trong văn hóa
ngôn ngữ của hai nước.
Chƣơng 2
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
2
2
ĐẶC ĐIỂM TIẾP NHẬN TỪ NGỮ TIẾNG ANH
TRONG TIẾNG HÁN HIỆN ĐẠI
2
.1. Vị trí tiếng Anh
2
.1.1. Vị trí tiếng Anh trên thế giới
Xét trên phạm vi toàn thế giới, một ngôn ngữ có tầm ảnh hưởng đối
với các ngôn ngữ khác thường được quyết định bởi các phương diện sau:
1
2
3
. Số người sử dụng ngôn ngữ đó.
. Ngôn ngữ đó được sử dụng như là ngôn ngữ thứ hai.
. Số lượng quốc gia sử dụng và số lượng người sử dụng ngôn ngữ
đó .
4
5
. Lĩnh vực chủ yếu sử dụng ngôn ngữ đó trên thị trường quốc tế .
. Thực lực kinh tế của các nước sử dụng ngôn ngữ đó.
Đối chiếu với những phương diện nêu trên, có thể thấy rằng, tiếng
Anh đã trở thành một ngôn ngữ có sức ảnh hưởng mạnh trên thế giới.
Theo làn sóng của toàn cầu hóa và thông tin hóa phát triển, có một thực tế
là ngày càng có nhiều nước khác nhau đang sử dụng một ngôn ngữ giống
nhau, đó chính là tiếng Anh.
Có thể nói, cho dù có thích tiếng Anh hay không, nhưng bất cứ ai
muốn tham dự vào xu thế toàn cầu hóa và làn sóng thông tin hóa, làm cho
sụ truyền bá có hiệu lực trên thị trường quốc tế, hoặc muốn trở thành một
vị nhà chính trị, nhà khoa học và thương nhân có sức ảnh hưởng trên
phạm vi toàn cầu đều phải biết sử dụng tiếng Anh. Đây là một xu thế tất
yếu.
Vai trò quan trọng của tiếng Anh được biểu hiện như sau:
Trước hết, tiếng Anh có sức ảnh hưởng mảnh mẽ biểu hiện ở số lượng
người sử dụng. Theo thống kê trên thế giới có khoảng 30,8 triệu người
coi tiếng mẹ đẻ là Tiếng Anh. Có khoảng 20,5 triệu người sử dụng tiếng
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
2
3
Anh bằng ngôn ngữ thứ hai. Số lượng này ngày càng tăng. Theo thống kê
của Ủy ban Văn hóa nước Anh, số người trên toàn cầu đang học tiếng
Anh khoảng 10 triệu, ngoài ra còn có 15-20 triệu người mỗi ngày đều
phải sử dụng và tiếp xúc tiếng Anh. Dự tính đến năm 2050 trên toàn cầu
khoảng có một nửa người sẽ sử dụng tiếng Anh rất thành thạo. (17, tr1)
Từ góc độ ngôn ngữ học, có thể chia những người sử dụng tiếng Anh như
trên thành 3 loại：
-
Loại thứ nhất là những người lấy tiếng Anh làm tiếng mẹ đẻ, như
Anh, Mỹ, Canada, Australia, v.v.
Loại thứ hai là những người sử dụng tiếng Anh bằng ngôn ngữ thứ
-
hai. Những người này thường cư trú ở các nước từng là thuộc địa của
nước Anh, Mỹ hoặc chịu ảnh hưởng sâu sắc của các quốc gia này như
In-đô-nê-xi-a, Xi-ga-po, Phi-li-pin v.v.
-
Loại thứ ba là những nước có nhiều người học tập tiếng Anh, coi
tiếng Anh là một môn ngoại ngữ, như Trung Quốc , Nhật Bản, Hàn Quốc,
v.v.
Thứ hai, vị trí tiếng Anh trên thế giới có sức ảnh hưởng mạnh mẽ,
không những thể hiện ở số lượng người sử dụng mà còn thể hiện trong
phạm vi ứng dụng. Sau kết thức chiến tranh lạnh, theo sự phát triển của
toàn cầu hóa và thông tin hóa, tiếng Anh được ứng dụng phổ biến trong
các lĩnh vực trên thế giới. Các lĩnh vực bao gồm: chính trị, kinh tế, văn
hóa, mậu dịch, ngoại giao, du lịch, công nghệ thông tin, học thuật, v.v.
Theo thống kê, hiện nay trên thế giới có hơn 60 nước lấy tiếng Anh làm
ngôn ngữ chính thức của nhà nước, có khoảng 85% tổ chức quốc tế nhập
tiếng Anh vào ngôn ngữ thông dụng. Trên thế giới có 75% Email viết
bằng tiếng Anh, có 80% ấn phẩm và thông tin trên mạng đều dụng tiếng
Anh để xuất bản và phát hành. (17, tr 2)
Tiếng Anh có sức ảnh hưởng mạnh mẽ thể hiện trong giao lưu về lĩnh
vực nghiêm cứu khoa học nổi bật nhất. Sau chiến tranh thế giới lần thứ
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
2
4
nhất, tiếng Đức từng thay thế tiếng Anh, trở thành ngôn ngữ chủ yếu của
nghiên cứu khoa học. Nhưng sau chiến tranh thế giới lần thứ hai, nước
Mỹ đã xác định địa vị bá quyền trên thế giới, theo đó vị trí tiếng Anh đã
không thể chống lại được. Theo thống kê, năm 1997, trên thế giới có 95%
luận văn viết bằng tiếng Anh, nhưng trong đó có một nửa tác giả ngôn
ngữ thứ nhất không phải là tiếng Anh. Điều này cho thấy tiếng Anh đối
với nghiên cứu khoa học đã đóng vai trò chủ yếu.
Tiếng Anh chính thức trở thành một môn ngôn ngữ quan trọng mang
tính quốc tế là sau thế kỷ 19. Dù cho trong các ngôn ngữ phổ biến tại
châu âu tiếng Anh có coi là ra đời muộn nhất. tiếng Anh trở thành một
ngôn ngữ mang tính quốc tế và có vị trí quan trọng trên thế giới, có mấy
nguyên nhân chính như sau :
Có thế thấy, không phải là tiếng Anh bản thân tạo được vị trí như thế
cho mình, trong đó nổi bật là nguyên nhân của con người.
-
Vào thế kỷ 18-19, nhờ có cuộc cách mạng công nghiệp làm cho
sức ảnh hưởng của đế quốc Anh lan tỏa khắp các nơi trên thế giới. Theo
đó, tiếng Anh cũng phổ biến vào các nước trên thế giới và tiến bước vào
ngôn ngữ toàn cầu hóa. Nhưng tiếng Anh được xác định vị trí quốc tế hóa
chủ yếu vào sau chiến tranh thứ hai, khi nước Mỹ đã xác định địa vị
cường quốc. Ngoài những nguyên nhân như trên còn thấy, vào cuối thế
kỷ 20, theo đà kinh tế phát triển toàn cần hóa và kết cấu mới của chính trị
xác lập, các nước trên thế giới cũng rất bức thiết cần một ngôn ngữ thông
dụng mang tính quốc tế hóa. Những tiện lợi nào đó của ngôn ngữ bản
thân của tiếng Anh làm cho nó trở thành mực tiêu đầu tiên được sử dụng.
-
Xét về mặt ngôn ngữ, tiếng Anh có sức ảnh hưởng mạnh mẽ trên thế
giới có quan hệ mật thiết với sức sống của ngôn ngữ bản thân này. Trước
hết, tiếng Anh có liên hệ với tất cả ngôn ngữ thuộc ngữ hệ Ấn-Âu. So với
các ngôn ngữ Ấn-Âu, tiếng Anh mang nhiều đặc tính của ngôn ngữ thế
giới, tức là mang tính đa dạng, tính linh hoạt v.v. Ngoài ra, tiếng Anh rất
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
2
5
dễ "bản địa" hóa, làm cho người ta dễ sử dụng trong đời sống, đồng thời
còn có thể sáng tạo ra một số hình thức mới như: Japlish, Singlish,
Chinglish, Konglish(Korean-English),v.v.
-
Tiếng Anh mang tính quốc tế có quan hệ mật thiết với văn hóa của
nó. Không thể phủ nhận được, so với các nền văn hóa khác, giá trị văn
hóa Anh Mỹ thể hiện nhiều về tinh thần khích lệ, tư tưởng sáng tạo mới
và khả năng hòa hợp v.v. Đây có lợi cho truyển bá ngôn ngữ tiếng Anh.
Thứ ba, văn hóa Anh Mỹ có ảnh hưởng sâu sắc đối với các nước trên
thế giới, thông qua các phương tiện thông tin và có kỹ thuật ủng hộ, văn
hóa Anh Mỹ trên thế giới được quảng bá rộng rãi và nói không quá rằng,
nó đóng vai trò chủ đạo. Ví dụ, phim của Hollywood, các loại âm nhạc
như Pop, Rock, Rap và một số tác phẩm nổi tiếng của nước Anh Mỹ. Tất
cả này đều có thể giúp tiếng Anh cổng cố địa vị của nó.
-
Các loại văn hóa mang tính quốc tế xuất hiện theo hình thức tiếng
Anh .
2
.1.2. Vị trí tiếng Anh trong tiếng Hán
Cùng với sự phát triển của toàn cầu hóa và cùng với công cuộc cải
cách mở cửa của Trung Quốc và Trung Quốc ra nhập vào WTO, tiếng
Anh ngày còn có sức ảnh hưởng lớn đối với cuộc sống của nhân dân
Trung Quốc.
Trước đây người Trung Quốc nghĩ rằng, tiếng Anh chỉ xuất hiện trong
các lĩnh vực ngoài giao, thương mại, công nghiệp thông tin, Internet, v.v.
Dường như, tiếng Anh cách người Trung Quốc xa. Nhưng bây giờ tiếng
Anh đã xâm nhập vào đời sống của người dân Trung Quốc. Có thể nói, dù
ít hay nhiều, mọi người Trung Quốc đều phải tiếp xúc với tiếng Anh.Ví
dụ, các nhãn hiệu nổi tiếng như KFC, CK, GUCCI, Louis Vuition, Mc
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
2
6
Donal,... đã và đang tràn ngập khắp ở các Trung Tâm thương mại lớn ở
Trung Quốc. Trên các ấm phẩm như báo chí, tạp chí, các chương trình
trên truyền hình, nhất là chương trình quảng cáo, ca nhạc thể thao thường
xuyên xuất hiện tiếng Anh.
Tiếng Anh có sức ảnh hưởng mạnh, thể hiện rất rõ ràng ở Trung Quốc
là từ khoảng 20 năm trở lại đây. Một số lượng lớn từ ngữ tiếng Anh
xuất hiện nhanh chống trên các phương tiện thông tin đại chúng. Hiện
nay ở Trung Quốc, các phương tiện truyền thông trung ương sử dụng
tiếng Anh gồm: 1 kênh truyền hình, 1 kênh phát thanh ngoại ngữ, 9 cơ
quan chuyên làm báo hàng ngày và tuần báo tiếng Anh, 10 cơ quan
chuyên làm tạp chí tiếng Anh và 9 trạm Internet tiếng Anh. Đấy là chưa
kể các phương tiện khác. Điều này cho thấy, bên cạnh tiếng Hán với tư
cách là ngôn ngữ quốc gia, thì tiếng Anh đóng vai trò quan trọng. Tiếng
Anh có sức ảnh hưởng mạnh còn thể hiện về số lượng người Trung Quốc
học tiếng Anh. Theo thống kê, ở Trung Quốc bây giờ có 30 triệu người
đang học và sử dụng tiếng Anh và số lượng này đang ngày một tăng. Sự
nhiệt tình của học tiếng Anh của người Trung Quốc hiện nay có thể nói là
xưa nay chưa từng có.
Hiện tượng này xuất hiện có quan hệ mật thiết với chính sách cải cách
mở cửa của Đảng và Nhà nước Trung Quốc. Hiện nay ở Trung Quốc nhà
nước yêu cầu tất cả học sinh học trên trung học sơ cấp đều phải học tiếng
Anh. Từ năm 2001, Bộ Giáo dục quy định, đối với những thành phố có
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
2
7
điều kiện thì sẽ phổ cập tiếng Anh từ tiểu học. Thậm chí, không ít bác cha
mẹ đã cho con em mình học tiếng Anh từ mẫu giáo. Tiếng Anh trở thành
môn thi bắt buộc đối với các cuộc thi vào đại học và thi vào cao học thạc
sĩ, thi vào nghiên cứu sinh tiến sĩ. Tiếng Anh cũng là một môn thi nâng
ngạch đối với công chức và là tiêu chí đề bạt cán bộ. Tiếng Anh cũng trờ
thành một cung cụ, kỹ năng cần thiết khi xin việc. Cho nên, có thể nói,
tiếng Anh là một môn ngoại ngữ có vị trí rất cao trong xã hội Trung
Quốc.
Do tiếng Anh có sức ảnh hưởng mạnh ở Trung Quốc nên ai cũng thấy
cần phải học và sử dụng nó. Từ đây dẫn đến việc dụng các từ ngữ tiếng
Anh trong lời ăn tiếng nói hàng ngày trở thành một thói quen và hiện
tượng này đã làm cho rất nhiều từ ngữ tiếng Anh đi vào hệ thống từ vựng
tiếng Hán, tạo nên từ mượn Anh vào trong tiếng Hán. Trong đó một số thì
được Hán hóa, một số vẫn duy trì theo tính nguyên dạng của nó.
2
.1.3. Nhận xét
Qua những điều trình bày ở trên, có thể đưa ra một vài nhận xét như
sau:
1
) Tiếng Anh đã trở thành một môn ngôn ngữ quan trong trên thế giới.
Việc này khiến cho các quốc gia đều coi trọng tiếng Anh, trong đó bao
gồm Trung Quốc. Tiếng Anh được sử dụng phổ biến cũng ảnh hưởng đến
việc sử dụng của tiếng Hán.
2
) Sự phất triển của khoa học-kỹ thuật-công nghệ, đặc biệt là Internet
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
2
8
đã làm cho sự giao lưu của con người ngày càng đơn giản. theo đó, tiếng
Anh có điều kiện lan tỏa và các yếu tố tướng Anh có điều kiện du nhập
vào các ngôn ngữ trên thế giới.
3
) Theo đà phát triển mạnh mẽ của tiến trình toàn cầu hóa, sự giao lưu
giữa các quốc gia ngày một mở rộng, tiếng Anh trở thành một công cụ
chuyển tải, gánh vác nhiệm vụ giao lưu ở mọi lĩnh vực, nhất là những
lĩnh vực quan trong như văn hóa, khoa học, kinh tế, chính trị v.v. Trong
quá trình giao lưu đó, tiếng Anh tất nhiên sẽ ảnh hưởng đến các ngôn ngữ,
trong đó có tiếng Hán.
Những nhận xét như trên có thể thấy rằng, tiếng Anh là một môn ngôn
ngữ mang tính quốc tế có sức ảnh hưởng mạnh trên thế giới. Vì thế việc
tiếp nhận từ ngữ tiếng Anh trong ngôn ngữ là hiện tưởng phổ biến trên
thế giới nói chung và ở Trung Quốc nói riêng.
2
.2. Đặc điểm Hán hóa các từ mƣợn Anh
.2.1. Nhận xét chung
2
Khi từ ngữ của ngôn ngữ này gia nhập một ngôn ngữ khác chúng phải
đồng hóa để phù hợp với ngôn ngữ đó. Các từ ngữ tiếng Anh nhập vào
tiếng Hán thì phải Hán hóa.
Xét từ góc độ ngôn ngữ, sự Hán hóa của từ mượn Anh liên quan đến
các yếu tố trong cấu trúc của ngôn ngữ, đó là: ngữ âm, ngữ nghĩa và ngữ
pháp. Nói cách khác, khi các từ ngữ tiếng Anh nhập vào tiếng Hán phải
được Hán hóa, tức là phải có kết cấu ngữ âm xác định và ngữ nghĩa xác
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
2
9
định như tiếng Hán thể hiện trên văn bản hoặc sách vở là phải có hình
thức chữ viết xác định và ngữ nghĩa xác định như tiếng Hán.
Xét về đặc điểm của tiếng Hán và chữ Hán có thể thấy, quá trình Hán
hóa của từ ngoại lai nói chung, từ tiếng Anh nói riếng vừa liên quan đến
nhân tố ngôn ngữ tự thân vừa liên quan đến việc sử dung trong xã hội. Vì
thế đây là một vấn đề hết sức phức tạp. Cho nên các từ ngữ tiếng Anh
được Hán hóa, vừa phải có kết cấu ngữ âm như tiếng Hán, có ngữ nghĩa
xác định, vừa phù hợp với đặc điểm hình thức cấu trúc từ vựng tiếng Hán
còn phải biểu nghĩa rõ rằng.
Từ đây có thể quy sự Hán hóa của từ ngữ tiếng Anh ở hai phương
diện: nội dung và hình thức. Nội dung của Hán hóa chủ yếu thể hiện ở
bình diện ngữ nghĩa; phương diện hình thức của Hán hóa chủ yếu thể
hiện ở ngữ âm, hình thái cấu trúc và chữ viết.
2
.2.2. Hán hóa từ ngữ tiếng Anh ở bình diện ngữ nghĩa
Khi các từ ngữ tiếng Anh du nhập vào hệ thống từ vựng tiếng Hán, so
với nghĩa vốn có của chúng sẽ có một số khác biệt. Phần lớn những từ
này khi du nhập vào tiếng Hán đều đã có sự thay đổi về ngữ nghĩa so với
khái niệm gốc của nó. Bởi hai dân tộc khác nhau trong quá trình tiếp xúc
ắt hẳn phải làm quen với rất nhiều những khái niệm của đối phương mà
dân tộc mình không có.
Ở bình diện ngữ nghĩa này, vay mượn từ ngữ tiếng Anh và Hán hóa
cũng áp dụng những phương pháp như:dịch nghĩa, kết hợp dịch âm và
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
3
0
dịch nghĩa, dựa vào những phương thức mà có thể chia các từ mượn Anh
thành những trường hợp như sau:
2
.2.2.1. Thu hẹp nghĩa
Thu hẹp nghĩa thường xuất hiện trong quá trình vay mượn từ ngữ.
Đây là một tình trạng rất phổ biến. Có thể chia 2 trường hợp :
a. Mượn một nghĩa của từ đa nghĩa
Ví dụ:
1
.鲨鱼（Shark）Trong tiếng Anh có 5 nghĩa
（
（
（
（
（
1）鲨鱼
cá mập
2）诈骗犯
kẻ lừa tảo
3）专家，能手
4）放高利贷者
5）狡猾的人
Chuyên gia , Người tảo nghệ
Người cho vay nặng lãi
Người xảo quyệt
Từ này mượn trong tiếng Hán chỉ mượn một nghĩa là ―cá mập ‖
. 幽默（Humour）Trong tiếng Anh có 3 nghĩa
2
(1) 幽默,带喜剧色彩的
Hài hước
（
（
2）纵容，迁就
3）液体
Dung túng ,nhân nhượng
Thể nước
Trong tiếng Hán chỉ tiếp nhận nghĩa đầu
.摇滚（Rock）trong ngôn ngữ gốc có những ý nghĩa sau đây:
3
(1) 石头 hòn đá
(2) 摇滚乐 nhạc rock
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
3
1
(3) 来回摆动 động từ; lúc lắc
Nhưng khi được tiếp nhận vào tiếng Hán，từ này chỉ giữ lại một nét
nghĩa duy nhất là 摇滚乐.
b. Hiện tượng mượn hai nghĩa hoặc nhiều nghĩa của từ đa nghĩa trong
tiếng Hán
Hiện tượng này trong tiếng Hán cũng có nhưng tương đối ít. Nguyên
nhân chủ yếu là từ ngữ tiếng Anh xuất hiện trong một ngữ cảnh cụ thể,
thông qua ngữ cảnh cụ thể này để vay mượn từ ngữ. Cho nên từ ngữ được
vay mượn chỉ mang một nghĩa không thể mang toàn bộ nghĩa trong một
ngữ cảnh. Vì thế cho dù là vay mượn theo cách dịch âm hay là dịch nghĩa
thì phạm vi ngữ nghĩa đều hẹp hơn từ gốc.
Những từ ngữ tiếng Anh đa nghĩa (có hai nghĩa hoặc nhiều nghĩa)
xuất hiện trong tiếng Hán thường phải qua nhiều lần vay mượn nghĩa.
Nói cách khác, không phải các nghĩa này vào cùng một lúc mà phải thông
qua nhiều lần vay mượn trong ngữ cảnh khác nhau mới có thể tiếp nhận
nhiều nghĩa. Cho nên phạm vi ngữ nghĩa của từ tiếng Anh hẹp hơn trong
nguyên ngữ là một trong những đặc điểm của từ nghĩa Hán hóa từ tiếng
Anh.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
3
2
2
.2.2.2. Mở rộng nghĩa
Nghĩa của từ tiếng Anh trong tiếng Hán được mở rộng so với chúng
trong tiếng Anh. Hình thức biểu hiện là những từ Anh được vay mượn so
với từ gốc đã thêm nghĩa hoặc phạm vi biểu thị đã rộng hơn. Sự mở rộng
nghĩa này được thể hiện ở mấy phương diện chủ yếu là: sự mở rộng của
phạm vi ý nghĩa biểu thị và thêm nghĩa mới.
Trong tình hình này, xu hướng từ tố hóa và khẩu ngữ hóa các từ mượn
tiếng Anh đang ngày còn phổ biến. Chức năng ngữ pháp của từ mượn
biến đổi linh hoạt đến mức: có thể ―chia nhỏ‖ từ mượn đó ra, chỉ mượn
một từ tố để cấu tạo thành một từ mới. Biểu hiện của việc Hán hóa các từ
mượn tiếng Anh ở trình độ cao chính là hiện tượng ―từ tố hóa ‖ các từ
mượn tiếng Anh, hay còn gọi là phương pháp ―phỏng từ‖: mượn các từ tố
cho tiếng Anh để cấu tạo từ, bằng cách tăng thêm tiền tố hậu tố. Ví dụ :
bar (酒吧) khi được mượn trong tiếng Hán có nghĩa là khách sặn có
quầy rượu phục vụ hoặc chỉ các nhà hàng phương tây hoặc nhà hàng
chuyên làm cho khách vừa uống rượu vừa nghỉ ngơi. Nhưng không chỉ có
vậy, 酒吧 (bar) không chỉ biểu thị nhà hàng bán rượu mà còn có thể biểu
thị một số nhà hàng hưởng thụ khác như:茶吧（nhà hàng uống trà）, 网
吧（nhà hàng chuyên lên mạng）.书吧(nhà hàng xem sách ) v.v.
Từ tố này tham gia vào việc tạo thêm từ tiếng Hán linh hoạt đến mức
nó không còn mang ý nghĩa quầy rượu mà còn dụng được nói về một
phương tiện kinh doanh hay một thú vui nào đó
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
3
3
Plaza (露天广场) trong tiếng Anh có nghĩa là quảng trường hoặc
những nơi có thể tiến hành những hoạt động lớn, cũng có thể biệu thị
trung tâm thương mại lớn. Nhưng khi nhập vào tiếng Hán là 广场, đã mở
rộng phạm vi nghĩa của từ này: hầu như tất cả những nơi lớn có thể tiến
hành hoạt động thương mại đều có thể gọi là ―plaza‖ như: 美食广场
（Quảng trường món ăn ngon）,家具广场(quảng trường đồ gia dụng) v.v.
Fastfood(快餐)) trong tiếng Anh có ngĩa là món ăn thông qua phương
thức nhanh chóng và đơn giản để gia công chế tạo thành. Khi mượn trong
tiếng Hán thì chỉ rút ra ―nhanh chóng ‖ và ―đơn giản ‖ hai nghĩa để hình
thành ý nghĩa mới, dụng để thí dụ một hiện tưởng văn hóa hoặc tư tưởng
văn hóa không chú trọng đến giá trị văn hóa bên trong mà chỉ biết theo
tuổi phong cách nhanh chóng và đơn giản. Cho nên dùng khái niệm này
cấu tạo thành nhiều từ như: ―电视快餐‖，―精神快餐‖，―科普快餐‖v.v.
2
.2.2.3. Mượn và chuyển đổi nội dung ngữ nghĩa cấu tạo thành một từ
mới
Một từ khi mới xuất hiện ý nghĩa của nó thường rất đơn giản, chỉ biểu
thị một sự vật hoặc khái niệm nhất định. Nhưng tùy theo ngôn ngữ và
những sự vật ngoại bộ phát triển, ý nghĩa đơn giản của nó cũng sẽ dần
dần thay đổi và chuyển biến, phái sinh ra ý nghĩa mới. Từ tiếng Anh sau
khi được tiếp nhận vào tiếng Hán cũng như vậy: có một số từ dần dần
không giữ được nguyên nghĩa như ban đầu. Sự chuyển đổi này là tùy theo
nhu cầu của ngôn ngữ vay mượn. Ví dụ :
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
3
4
码（ mile）là một đơn vị đo lượng của Anh Mỹ, một mã bằng 0.9144
mét. Khi mượn vào tiếng Hán, một mã cũng bằng 0.9114 mét. Nhưng dần
dần người ta quen dùng một ki-lô mét đo lượng độ dài, nhưng trong tiếng
Hán vẫn quen nói từ ―码(mã). Cho nên trong tiếng Hán, ―一码‖(một mã )
cũng bằng 1000 mét. Trong một số trường hợp người ta nói ―一码‖ tương
đương với ―一公里‖（một kilô mét）.
马塞克（Mosaic） Gạch men nhỏ, Trong tiếng Anh ―Mosaic‖biểu thị:
(
(
(
1) một công nghệ nạm.
2) Đồ án làm bằng công nghệ nạm.
3) Sản phẩm mỹ nghệ làm bằng công nghiệ nạm.
Nhưng khi từ này du nhập vào tiếng Hán ―Mosaic 马塞克‖ thường
biểu thị một loại gạch men nhỏ hoặc những đồ án dùng gạch men nhỏ
ghép lại. Cho nên trong tiếng Hán từ này đã chuyển nghĩa thành công căn
cứ nghĩa vốn có của nó.
2
.2.2.4. Sự phát triển thêm nghĩa mới của các từ mượn tiếng Anh
Khi một từ đa nghĩa (có trên hai nghĩa). Trong quá trình sử dụng vào
lĩnh vực khác nhau tùy theo sự phát triển của ý nghĩa mà phái sinh ra ý
nghĩa khác, nghiã này gọi là ý nghĩa phát triển.
Khi các từ tiếng Anh được mượn vào tiếng Hán, một số từ cũng có ý
nghĩa phát triển. Ví dụ :
马拉松（marathon）[Ma-ra-tông]: Trong tiếng Anh, từ này vốn chỉ
biểu thị một hạng mục của thể dục thể thao, như thi chạy ma-ra-tông.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
3
5
Nhưng khi＂马拉松＂đi vào tiếng Hán còn biểu thị một quá trình kéo
dài, hoặc một quãng thời gian tương đối dài, rất lâu. Ví dụ: 马拉松式会
议 (hội nghị kiểu Ma-ra-tông) ,恋爱马拉松（yêu nhau kiểu Ma-ra-tông）
乌托邦（utopia）[ảo tưởng ]：Trong tiếng Anh ―utopia‖ là quốc gia
không tưởng hoặc xã hội không tưởng. Khi mượn trong tiếng Hán, 乌托
邦 thông qua sự phát triển mang nghĩa lý tưởng, tưởng tượng trong xã
hội. cũng biểu thị một nguyện vọng tốt đẹp nhưng không thể thực hiện
được.
2
.2.2.5. Sự chuyển biến sắc thái ý nghĩa của từ
Nghĩa của từ, ngoài nghĩa lý tính còn có nghĩa mang sắc thái tình cảm.
Những từ mang sắc thái tình cảm thường bao gồm từ mang nghĩa tốt hoặc
nghĩa xấu. Khi tiếng Anh được mượn vào tiếng Hán tùy theo sự mở rộng
của giao tiếp, số lượng người sử dụng tăng thêm, làm cho những từ mượn
Anh từ gốc vốn là từ trung tính cũng mang sắc thái tình cảm riêng.Ví dụ:
TOEFL(Test of English as a foreign language) 托福考试: Kiểm tra
năng lực sử dụng tiếng Anh của người nước ngoài. Trong tiếng Anh từ chỉ
biểu thị một cuộc thi rất phổ thông, không mang sắc thái tình cảm gì cả.
Nhưng khi được mượn vào tiếng Hán, thông qua dịch âm, từ này được
dịch thành ―托福考试‖: hai chữ ―托福‖trong tiếng Hán biểu thị ý nghĩa
rất tốt, gửi nhờ một nguyện vọng tốt đẹp, hy vọng những người tham gia
cuộc thi này đều có thể qua được và thực hiện nguyện vọng tốt đẹp của
mình. Cho nên từ này mượn vào tiếng Hán đã mang một sắc thái tình cảm
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
3
6
tốt.
T-shirt T 恤：Trong tiếng Anh chỉ biểu thị một trang phục phổ thông
không mang sắc thái tình cảm gì cả. Nhưng khi ra nhập vào tiếng Hán
không chỉ biểu thị một loại trang phục phổ thông còn biểu thị một
phương thức cuộc sống nhàn rỗi, dễ chịu, cũng tiêu biểu một loại văn hóa
đại chúng. Cho nên từ ―T 恤‖ trong tiếng Hán cũng mang theo sắc thái
tình cảm có ý nghĩa tốt.
2
.2.2.6. Tiếp nhận toàn bộ nghĩa
Đây là trường hợp xảy ra trong các từ đơn nghĩa hoặc các thuật ngữ
khoa học với các từ đơn nghĩa. Hiện tượng này cũng rất phổ biến trong
khi tiếng Hán tiếp nhận từ mượn Anh, bởi vì khi tiếng Anh du nhập vào
tiếng Hán thường căn cứ vào những khái niệm khoa học kỹ thuật mới, nét
văn hóa mới hoặc các sự vật mới mà "quyết định" du nhập hay không.Ví
dụ :
-
Trường hợp tiếp nhận nghĩa của các từ đơn nghĩa: cheese 奶酪，起
司，Kentucky 肯德基，Jazz 爵士乐，Bikini 比基尼，Sauna 桑拿，
Supermarket 超市，superman 超人，greencard 绿卡，basket-ball 篮
球，roadshow 路演，fastfood 快餐，falsies 假发.
-
Trường hợp tiếp nhận nghĩa của các thuật ngữ như: IC, DNA,
E-mail, Mouse, Internet, DVD, information superhighway 信息高速公路,
test-tubebaby 试管婴儿, software 软件，robt 机器人.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
3
7
2
.2.2.7. Kết hợp dịch âm và dịch nghĩa
Đây là phương pháp tổng hợp sách lược quy hóa và dị hóa: thông qua
việc thêm vào từ đồng loại hoặc lựa chọn những từ tố gốc Hán có thể biểu
thị thông tin cùng loại để bổ sung thêm những thông tin bí mật dị cho từ
mượn trong quá trình được tiếp nhận vào tiếng Hán. có hai phương pháp
kết hợp dịch âm và dịch nghĩa.
a. Dịch âm thêm yếu tố chỉ loại.
Đây là phương pháp kết hợp các từ dịch âm đơn âm tiết hoặc đa âm
tiết với một từ gốc Hán. Ngữ tố dịch âm có thể đứng trước hoặc sau ngữ
tố gốc Hán tùy thuộc vào vai trò của nó trong cấu tạo từ.
Ví dụ：保龄+球（bowling），雪茄+烟（cigar ）， 拉力+赛（rally），
桑拿+浴（sauna），芭蕾+舞（ballrt），披萨+饼（pizza）.
b. Nửa dịch âm nửa dịch nghĩa .
Đây là phương pháp phiên âm từ mượn, nhưng các chữ được chọn để
phiên âm không chỉ phải có âm đọc giống với từ gốc mà còn phải có mối
liên hệ nào đó với ngữ nghĩa của từ mượn.
Ví dụ: 霓虹（neon ）， 踢踏舞（tittup），蹦极跳（bungie jumping ），
俱乐部（club ）， 脱口秀（talkshow），台风（typoon），托福（TOFEL），
维他命（vitamin）
2
.2.3. Ở bình diện ngữ âm và chữ viết
Một từ tiếng Anh muốn nhập vào hệ thống từ vựng tiếng Hán, trước
hết phải được biến đổi về mặt ngữ âm cho phù hợp với đặc điểm của
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
3
8
tiếng Hán. Đây là một trong những cách Hán hóa của từ mượn Anh.
Do tiếng Anh và tiếng Hán là hai ngôn ngữ khác nhau về mặt loại
hình, vì tiếng Hán thuộc loại hình ngôn ngữ đơn lập chữ viết là chữ tượng
hình, tiếng Anh thuộc loại hình ngôn ngữ tổng hợp tính, chữ viết là chữ
cái Latin. cho nên khi tiếng Anh du nhập vào tiếng Hán đều phải ―cải tạo‖
lại theo mô hình cấu trúc âm tiết của tiếng Hán. Có thể áp dụng những
cách như: dịch âm, đây là phương pháp dựa vào âm đọc ban đầu của từ
cho vay ghi lại bằng chữ Hán để tạo thành từ mới. Việc phiên âm các từ
tiếng Anh vẫn phải tôn theo các quy tắc âm hệ tiếng Hán. Cho nên từ
mượn tiếng Anh sẽ có sự khác biệt so với cách đọc ban đầu, âm hệ tiếng
Hán sẽ biến đổi những từ mượn này ở mức độ nào đó như thay đổi âm
tiết, đây cũng có nhiều phân loại, sẽ lấy cụ thể như sau:
2
.2.3.1. Sự Hán hóa về số lượng âm tiết
) Giản hóa số lượng âm tiết
1
Giản hóa số lượng âm tiết là một thủ pháp Hán hóa chủ yếu đối với
các từ ngữ Ấn Âu nói chung, từ tiếng Anh nói riêng. Cùng với đó là việc
có thể sáng tạo ra ngữ tố mới, thậm chí từ đơn âm mới. Lí do chủ yếu là
từ tiếng Anh có số lượng âm tiết quá nhiều không phù hợp với từ tiếng
Hán .
Thông thường trong tiếng Hán, số lượng âm tiết của từ không vượt
qua 3 âm tiết, trong đó từ song âm tiết và đơn âm tiết chiếm đại đa số.
Những đơn vị từ vựng có bốn âm tiết chủ yếu là thành ngữ tục ngữ. Các
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
3
9
từ mượn Anh nếu có số lượng âm tiết quá nhiều, mà được sử dụng nhiều
lần trong giao tiếp thì không phù hợp với thói quen của tiếng Hán, cho
nên phải giảm bớt số lượng âm tiết, để thích ứng nhu cầu của cấu tạo từ
của tiếng Hán. Ví dụ :
Romantic (3 âm tiết ): 浪漫 (2 âm tiết )
Cigarette (3 âm tiết) : 雪茄 (2 âm tiết)
Morphine (3 âm tiết): 吗啡（2 âm tiết）
Honeymoon(3 âm tiết):蜜月（2 âm tiết）
Co thể nói, giảm hóa số lượng âm tiết là một khuynh hướng của tiếng
Hán khi thu nhận từ ngoại lai. Giảm hóa số lượng âm tiết của từ có lợi
cho việc sử dụng, có lợi cho việc cấu tạo từ mới, cũng có lợi cho tăng
cượng chức năng của từ. Tuy nhiên trong một số trường hợp vẫn phải
chấp nhận các từ mượn Anh đa âm tiết. Ví dụ:
布尔什维克 : Bolshevik
斯堪的纳维亚: Scandinavia
布宜诺斯艾利斯 Buenos aires
Mặc dù là đa âm tiết nhưng cấu trúc của các từ này phải phù hợp với
cấu trúc âm tiết, phù hợp với hình thức và ý nghĩa.
2
) Tăng thêm số lượng âm tiết
Trong tiếng Anh tiếng Anh cũng có nhiều từ là đơn âm tiết, khi những
từ du nhập vào tiếng Hán lại thường trở thành song âm tiết. Hiện tượng
này được gọi là tăng thêm số lượng âm tiết. Đây cũng là một hiện tượng
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
4
0
Hán hóa về ngữ âm. Ví dụ :
Gene (1âm tiết ) : 基因（2 âm tiết）
Bus (2 âm tiết）: 巴士（2 âm tiết）
Golf (2 âm tiết）: 高尔夫（3 âm tiết）
Mummy(2 âm tiết):木乃伊（3 âm tiết）
Hysteria(3 âm tiết) :歇斯底里(4 âm tiết)
Brandy(2 âm tiết)：白兰地（3 âm tiết）
Sự tăng thêm số lượng âm tiết cũng là một thủ pháp của Hán hóa về
mặt ngữ âm.
.2.3.2. Sự Hán hóa về âm tố, tổ hợp âm tố và kết cấu âm tiết
2
Sự Hán hóa về âm tố, tổ hợp âm tố và kết cấu âm tiết đối với các từ
tiếng Anh là dựa vào quy luật âm thanh hài hòa của tiếng Hán. Cụ thể:
-
Bộ sung thanh điệu: Tiếng Hán là một loại ngôn ngữ có thanh điệu,
cho nên trong quá trình các từ tiếng Anh nhập vào tiếng Hán sẽ được cấp
thêm thanh điệu.Ví dụ:
Clone : 克隆 (kè lóng)
sandwich 三明治( sān míng zhì)
bikini 比基尼（bǐ jī ní）
Waltz : 华尔兹 (huá ěr zī）
Marathon 马拉松（mā lā sōng） modern 摩登（mó dēng）
Clone vốn chỉ có một âm tiết, khi du nhập vào tiếng Hán thì trở thành
hai âm tiết, đồng thời có thanh điệu.
waltz vốn chỉ có một âm tiết, khi du nhập vào tiếng Hán thì trở thành
3
âm tiết, đồng thời có thanh điệu.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
4
1
Nói chung tất cả từ mượn Anh được nhập vào trong tiếng Hán thông
qua phương thức dịch âm đều phải được bổ sung thanh điệu.
-
Thay đổi một bộ phận âm tố trong âm tiết
Một số âm tố của từ tiếng Anh không có trong hệ thống ngữ âm tiếng
Hán. Cho nên khi dịch âm các từ tiếng Anh thì phải sử dụng âm tố của
tiếng Hán có âm sắc tương đối gần với âm tiếng Anh. Nếu dựa theo cách
phiên âm chữ Hán như hiện nay thì có thể rút ra vài quy tắc trong cách
phiên âm từ mượn tiếng Anh như sau:
(
1) [r]——l
Ví du: ramifon——léi mǐ fēng 雷米封
2) [m]——n ng
Ví du:muslim——mù sī lín 穆斯林
3) [v]——f w
radar——léi dá 雷达
totem——tú téng 图腾
(
(
Ví du: vasaline——fán shì lín 凡士林
Vitamin——wéi tā mìn 维他命
volt——fú tè 福特
venus——wéi nà sī 维纳斯
(
4) [θ]—s t
Ví du:gothic—gē tè tǐ 哥特体
5) [ t ] [d]—sh zh j q
marathon—mǎ lā sōng 马拉松
(
Ví du: chocolate—qǐao kè lì 巧 克 力 ,
engine—yín qíng 引擎
chess—qǐ sī 起 司 ,
(6) [z]—z c s zh ch x
Ví du: Zamenho——柴门霍夫
zine—xīn 锌 (13, tr 35)
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
4
2
Tất nhiên đây mới chỉ là một vài quy tắc thường gặp, không có tính
chính xác tuyệt đối và không phải trong trường hợp nào cũng được áp
dụng, vẫn có một số phải quy phảm hóa trong tiếng Việt.
2
.2.4. Ở bình diện chữ viết
Do tiếng Hán và tiếng Anh là khác nhau về chữ viết, cho nên khi từ
mượn Anh du nhập vào tiếng Hán phải Hán hóa trên bình diện chữ viết.
Tiếng Hán vốn có nhiều chữ đồng âm, hoặc có cách đọc tương tự, các
chữ này có ý nghĩa và khả biểu đạt khác nhau. Đây là cơ sở để có nhiều
sự lựa chọn cho việc phiên âm, cũng tức là tạo nên việc xuất hiện nhiều
biến thể cách đọc, cách viết khác nhau của từ mượn. Dưới đây là một số
cách thay đổi.
-
Sử dụng những chữ dễ nhớ và kết hợp có ý nghĩa.
Hán hóa các từ tiếng Anh bằng những chữ dễ nhớ hoặc những chữ kết
hợp có ý nghĩa, làm cho những từ mượn Anh truyền bá nhanh hơn hoặc
còn dễ được người ta tiếp nhận.Ví dụ :
Fans :粉丝. Trong tiếng Hán hai chữ này vốn là một loại thức phẩm
(
miến ), do hai chữ này phát âm vừa giống với fans vừa làm cho người dễ
nhớ, và có ấn tượng sâu sắc.
Những loại hình thế này còn có nhiều từ như：shopping(血拼)，
dacron(的确良), 维他命(vitamin), hacker(黑客) v.v
-
Sử dụng những chữ làm cho người ta có thể liên tưởng tới thuộc tính
của khái niệm mà từ biểu đạt.(sử dụng những chữ tượng hình tăng thêm ý
nghĩa).
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
4
3
Tiếng Hán là văn tự tượng hình, nên khi tham gia vào cấu tạo từ nó
dần hình thành cho người đọc thói quen tư duy ―từ chữ sang nghĩa‖. Bộ
thủ của chữ Hán thường mang tính biểu nghĩa. Đặc biệt là bộ thủ có thể
biểu thị loại hình của nghĩa từ, như bộ thủy, bộ mộc, bộ mịch,...Cho nên,
khi từ mượn Anh được du nhập vào tiếng Hán được viết bằng chữ Hán
với các bộ thủ sẽ làm cho từ mượn Anh còn nổi bật hơn, dễ nhớ hơn.Ví
dụ:
Lemon 柠檬：Hai chữ Hán này đều mang bộ mộc ―木‖. Nhờ có bộ
thủ này có thể biết từ này liên quan đến thực vật.
Ice-cream 冰激凌: ba chữ Hán này đều có bộ thủy, có liên quan với
nước.
Những từ được tiếp nhận kiểu này, do khả năng ―hội ý‖ và ―liên
tưởng ‖ phụ hợp với đặc trưng của tiếng Hán, nên được gọi là đã Hán hóa
một cách sâu sắc nhất.
-
Sử dụng chữ Hán có cách phát âm giống nhau (đồng âm) để biểu thị
một từ mượn Anh .
Trong tiếng Hán, hiện tượng đồng âm rất phổ biến, thường là một âm
tiết có thể sử dụng các chữ Hán khác nhau để biểu thị. Hiện tượng này
được áp dụng vào trong việc chuyển dịch từ mượn Anh.
Ví dụ : Jacket : 夹克，茄克
AIDS : 艾滋病，爱滋病
Ice-cream : 冰淇淋，冰激凌
-
Sử dụng chữ cái đầu trong tiếng Anh hoặc sử dụng nguyên dạng của
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
4
4
tiếng Anh.
Hình thức này xuất hiện nhiều sau khi Trung Quốc tiến hành cải cách
mở cửa, thường là các danh từ và từ chỉ tên riêng. Các từ này cũng hầu
hết là những từ mang tính quốc tế, do chữ cái Latin được sử dụng phổ
biến ở khắp nơi trên thế giới, cho nên khi đi vào tiếng Hán nó cũng được
chấp nhận nhanh chóng. từ mượn tiếng Anh kiểu này gồm hai loại: Từ
viết tắt chữ cái đầu đơn thuần và từ viết tắt thêm chữ Hán.
Ví dụ: CD (compact disc), VCD ( video campact disc), KTV (karaoke
television), MTV (music television), SOS (save our soul), TV (television),
UFO (unidentified flying object),
-
Chữ cái đầu viết tắt + chữ Hán
CT 检查, BP 机, T 恤衫, IC 卡, PHS 电话机, B 超…
2
.3. Nguyên tắc vay mƣợn từ ngữ tiếng Anh trong tiếng
Hán
Khi chúng ta du nhập một số từ mượn tiếng Anh trong tiếng Hán có
phải là không có nguyên tắc gì mà cứ tiếp nhận? Rõ ràng là không phải.
Bởi khi từ mượn Anh gia nhập vào trong hệ thống tiếng Hán thì sẽ dần
dần trở thành một bộ phận tổ thành của hệ thống từ vựng tiếng Hán. Cho
nên khi chúng ta tiếp nhận từ mượn Anh vào sẽ phải suy nghĩ về hiện
trạng của hệ thống từ vựng tiếng Hán hiện nay, bởi nó có tác dụng hạn
chế đối với tiếp nhận từ mượn Anh. Nói cụ thể phải phù hợp với 3
nguyên tắc như sau:
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
4
5
-
Nguyên tắc cần phải
Một ngôn ngữ có cần thiết phải vay mượn từ ngữ của ngôn ngữ khác
hoặc phải mượn những từ gì, đầu tiên phải xem ngôn ngữ này có phải là
thực sự cần từ này hay không. Thông thường một loại ngôn ngữ phải
mượn từ của ngôn ngữ khác là do hệ thống ngôn ngữ tự mình không có
phương thức biểu đạt tương ứng, nhưng mà trong giao tiếp vẫn phải sử
dụng khái niệm đó để biểu đạt. Lúc này vay mượn từ vựng của ngôn ngữ
khác sẽ dễ dàng và tự nhiên hơn. Ví dụ khi ―choco ate‖ mới xuất hiện
trong xã hội Trung Quốc chúng ta không biết phải dừng khái niệm gì biểu
đạt sự vật này. Tùy theo sự thực phẩm này ngày càng được người ta ưa
thích, chúng ta rất bức thiết phải tìm được một từ xưng hô thích hợp để
biểu đạt cái thực phẩm này. Cho nên mượn từ ―chocolate‖ vào và cải tạo
thành từ ―巧克力‖ là một lựa chọn thích hợp. Bởi vì trong tiếng Hán
trước đây không có từ nào có thể hình dung được thực phẩm này. bây giờ
chúng ta cần phải miêu tả nó, cho nên phải mượn từ vào.
Ngược lại, khi mượn những từ nước ngoại vào nếu trong quá trình
ngôn ngữ giao tiếp thường ngày ít sử dụng, những từ được mượn vào sẽ
dần dần biến mất.
-
Nguyên tắc biểu đạt ngữ nghĩa rõ ràng
Trong hệ thống từ vựng tiếng Hán đã tiếp nhận một lượng lớn từ mượn
Anh. Nhưng khi tiếp nhận những từ mượn này chúng ta không thể tiếp nhận
tùy ý, chúng ta phải đảm bảo nguyên tắc biểu đạt ngữ nghĩa rõ ràng.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
4
6
―Ý nghĩa rõ ràng ‖ ít nhất phải bao gồm hai hàm ý như sau:
（
1）Sự lựa chọn chữ Hán có thể phản ánh ý nghĩa từ gốc tương đối
chính xác. Bất cứ ngôn ngữ nào đều có ba yếu tố：ngữ âm, ngữ nghĩa, chữ
viết. Khi chúng ta mượn từ tiếng Anh áp dụng phương thức nào phải theo
tình hình cụ thể. Trong tiếng Hán đã tiếp nhận nhiều từ thông qua phương
thức dịch âm, dịch nghĩa và kết hợp dịch âm và dịch nghĩa. Nhưng một số
từ dịch âm này có nhiều cách đọc phức tạp, gây khó khăn cho việc tiếp
nhận. Những từ dịch âm lại là chữ viết không có liên hệ về mặt ý nghĩa
với từ gốc. Cho nên có nhiều từ ý nghĩa biểu đạt không rõ ràng. Ví dụ:
梵阿玲（violin）—— 小提琴
德谟克拉西（democracy）—— 民主
赛因斯（science）—— 科学
德律风（telephone）—— 电话
Những từ như trên trong quá trình sử dựng được thay thế bằng một
phương thức đơn giản, làm cho người sử dung dễ tiếp nhận hơn và có ngữ
nghĩa rõ ràng hợn.
Hơn nữa khi chữ Hán tham gia vào việc Hán hóa từ mượn Anh, do
chữ Hán là văn tự tượng hình, người đọc vốn có thói quen tư duy ―từ chữ
sang nghĩa ‖, nếu lựa chọn chữ viết phiên âm có tính tượng hình cao sẽ
làm cho khả năng biểu đạt của từ mượn thêm sâu sắc. khiến cho người ta
khi nhìn vào chữ viết sẽ thấy ngay khái niệm mà nó biểu đạt thuộc phạm
trù nào, có đặc tính gì. ví dụ:
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
4
7
版克（bank）——银行
马杀鸡（massage）——按摩
Những từ bị thay thế như trên là do nhìn con chữ còn dễ lý giải nghĩa
của từ gốc.
Chúng tôi sử dụng những phương thức như trên để tiếp nhận từ mượn
Anh, nguyên nhân căn bản là đảm bảo nguyên tắc biểu đạt ngữ nghĩa rõ
ràng.
（
2）Từ ngữ được tiếp nhận không thể phá hoại hệ thống từ vừng ngữ
nghĩa của tiếng Hán.
Các thành viên trong hệ thống từ vựng của các loại ngôn ngữ đều
phân công rõ rằng về mặt ngữ nghĩa. Cho nên khi mượn từ nước ngoài
vào không được phá hoại hệ thống từ vựng ngữ nghĩa của nó.
Ví dụ: ―Sydney‖ là một thành phố của Australia, ở Hồng Kông người
ta dịch từ này thành ―雪梨‖，nhưng ở Trung Quốc đại lục ―雪梨‖ là một
loại quả lê, cho nên không thể dụng từ này để dịch, nếu không thì sẽ làm
cho ý nghĩa biểu đạt không rõ ràng trong tiếng phổ thông, mà phá hoại hệ
thống từ vựng trong tiếng Hán. Cho nên ở Trung Quốc đại lục người ta
dịch từ này thành ―悉尼‖.
-
Nguyên tắc hài hoà về mặt ngữ âm
Nguyên tắc này đối với từ mượn tiếng Anh, chủ yếu là giảm hóa số
lượng âm tiết, Trong tiếng Anh số lượng âm tiết thường có nhiều, đặc biệt
như một số tên người hoặc địa danh, khi thông qua dịch âm vào trong
tiếng Hán cảm thấy khó nhớ, khó lý giải. Như: ―斯堪的纳维亚‖，―列夫
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
4
8
托尔斯泰‖，―布宜诺斯艾利斯‖ ... Nhưng trong tiếng Hán số lượng âm
tiết tương đối ít, các từ ngữ đơn âm tiết, song âm tiết và ba âm tiết chiếm
đại đa số, các từ bốn âm tiết phần lớn là thành ngữ tục ngữ. Nhưng vượt
qua cái số lượng này như từ năm âm tiết thì tương đối ít. Đặc điểm này
của tiếng Hán khiến người ta không thích sử dụng những từ mượn đa âm
tiết. Cho nên khi thu nhập từ mượn Anh trong tiếng Hán dưới điều kiện
ngữ nghĩa rõ ràng sẽ giảm bớt số lượng âm tiết để làm cho các từ mượn
dễ dùng, dễ nhớ.
Ví dụ: ―modem‖ khi mượn vào tiếng Hán được dịch nghĩa thành ―调
制解调器‖ do âm tiết quá nhiều, hiện nay người ta thích gọi nó là ―猫‖
（dụng phương thức dịch âm）, còn có 德谟克拉西(democracy), có năm
âm tiết, không tiện cho người ta nhớ và sử dụng. Cho nên cuối cùng dùng
―民主‖ để dịch từ này, giản hóa thành 2 âm tiết.
Nói chung căn cứ vào những nguyên tắc như trên chúng ta có thể rút
ra một số quy luật khi mượn từ tiếng Anh vào trong tiếng Hán. Nắm bắt
những nguyên tắc này có thể làm cho chúng ta khi sử dụng các từ ngoại
lai này còn chính xác và dễ dàng hơn.
2
.4. Chức năng của từ mƣợn Anh trong tiếng Hán hiện đại
Chức năng của từ mượn Anh trong tiếng Hán đứng trong các góc độ
khác nhau. Chúng ta có thể chia từ mượn Anh trong tiếng Hán hiện đại
có bốn công năng như sau: chức năng ngôn ngữ, chức năng văn hóa,
chức năng xã hội và chức năng tâm lý.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
4
9
2
.4.1. Chức năng ngôn ngữ
Chức năng ngôn ngữ của từ mượn Anh, biểu hiện nổi bật là nó đáp
ứng nhu cầu của hệ thống từ vựng tiếng Hán khi sử dụng những từ vựng
này có hai mặt biểu hiện cụ thể như sau:
-
Kích thích và phát triển phương thức cấu tạo từ. Từ mượn Anh khi
du nhập vào tiếng Hán thông qua Hán hóa, một số trở thành từ tố, có thể
tham gia vào cấu tạo từ mới trong tiếng Hán.
Như: Mini :迷你，từ này có thể tham gia vào cấu tạo từ mới trong
tiếng Hán, hình dung rất nhỏ bé. Như ―迷你电视‖（TV bé ）， ―迷你汽
车‖(xe bé).
Từ tố cấu tạo từ ―的‖ trong từ mượn 的士（taxi）đã tham gia vào một
loạt các từ trong tiếng Hán có liên quan đến taxi như:的哥，的姐，打的...
-
Làm cho địa vị từ dịch âm và từ viết bằng hình thức chữ cái được
tăng cường.
Khi tiếng Anh du nhập vào tiếng Hán thì tạo nên nhiều ảnh hưởng
đối với tiếng Hán, đặc biệt là một số hàng hóa của Âu Mỹ khi tiến vào thị
trường Trung Quốc ngay lập tức được người ta ưa thích kèm theo cái tên
dịch âm như:McDonald’s 麦当劳, Cocacola 可口可乐, Sprite 雪碧, 批
萨（pizza）v.v.
Hiện tượng này kích thích những xí nghiệp, công ty, các cửa hàng,
thầm chí trung tâm thương mại của Trung Quốc ... Cho nên dâng lên một
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
5
0
làn sóng tức là những sản phẩm và nhãn hiệu đặt tên bằng hình thức dịch
âm của từ mượn Anh như：―海尔 Haier‖，―美的 Midea‖, ―海信
Hisense ‖,
Sức ảnh hưởng của tiếng Anh rất lớn, đã làm cho vị trí của chữ cái
Latin được tăng cường. Cho nên các từ mượn Anh viết bằng nguyên chữ
hoặc viết tắt chữ cái đầu của tiếng Anh trong tiếng Hán có rất nhiều, như:
KTV, MTV, CD, Email, Office ... Thậm chí những tên gọi viết bằng phiên
âm của tiếng Hán, người ta đều thích dùng chữ cái tiếng Anh để viết tắt
như: ―汉语水平考试 (hàn yǚ shǔi píng kǎo shì)‖ viết bằng ―HSK‖, và
được dùng phổ biến.
2
.4.2. Chức năng văn hóa
Tùy theo cải cách mở cửa của Trung Quốc, văn hóa Trung Quốc và
Anh Mỹ có thể thông qua nhiều phương thức nhiều tầng lớp để giao lưu
và tiếp xúc, quan hệ của những nước này cũng ngày càng mật thiết. Cho
nên những quan niệm truyền thống của người Trung Quốc ngày càng biến
đổi, nhiều sự vật mới và kỹ thuật mới của phương tây ồ ạt vào xã hội
Trung Quốc. Việc này thể hiện trên ngôn ngữ là nhiều từ mượn Anh hội
nhập vào cuộc sống của chúng ta. Từ mượn Anh là một sản phẩm tiếp xúc
ngôn ngữ và sự giao lưu của văn hóa, là một vị sứ giả để thực hiện củng
cố và truyền bá các văn hóa ngoại lai, mang đến phong thổ nhân tình
phương tây cho xã hội nói tiếng Hán, cũng mang đến các loại tin tức về
khoa học kỹ thuật hiện đại và nghệ thuật văn hóa. Nói hẹp lại, văn hóa là
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
5
1
một khả năng tinh thần và thành quả hoạt động của nhân loại, Ngay từ
đầu đã có mối duyên tỏ bền chặt với ngôn ngữ. Ngôn ngữ mang lại văn
hóa trong hệ thống của mình, là một phương thức truyền bá trực tiếp nhất,
chính xác nhất, toàn diện nhất. Tùy theo sự giao lưu đối ngoại của Trung
Quốc ngày còn cấp tập, số lượng tiếp nhận và thu nhập từ mượn Anh
trong tiếng Hán cũng ngày càng tăng thêm, hơn nữa còn thấm vào các
lĩnh vực của cuộc sống xã hội, mang lại sức sống mới cho ngôn ngữ giao
tiếp. Thực sự ngôn ngữ chúng ta chính nhờ thu nhập nhiều chất dinh
dưỡng từ các bình diện mà làm nó phong phú thêm. Công năng văn hóa
của từ mượn Anh thể hiện nổi bật ở hai phương diện như sau:
-
Từ mượn Anh là một phương tiện chuyển tải văn hóa ngoại lai.
Văn hóa ngoại lai còn được nhân dân đại chúng quen thuộc, tiếp nhận
hình thức ngôn ngữ của nó, thì từ mượn Anh còn có cơ sở văn hóa xã hội
vững chắc và còn được người ta sử dụng quen thuộc. Hiện nay khi chúng
ta ăn KFC, McDonala’s, mặc áo Nike, Adidas, mua những hàng hóa của
LV, CK, thưởng thức múa ballet, đi Taxi, Bus. Chúng ta đã thích ứng và
quen thuộc phương thức cuộc sống này, hình như đã không thể cảm nhận
được những phương thức cuộc sống là do văn hóa ngoại lai mang lại.
Hiện tượng này đã chứng minh rằng văn hóa ngoại lai bao gồm từ mượn
Anh đã dung hòa vào cuộc sống của chúng ta và đã được người ta tiếp
nhận.
-
Văn hóa ngoại lai do từ mượn Anh mang lại bao gồm những đặc
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
5
2
điểm văn hóa riêng của nó.
Từ mượn Anh trong một mức độ lớn đã phản ánh ra nhận thức đặc
trương văn hóa ngoại lai của xã hội Hán ngữ. Ví dụ khi từ ―Bus‖ du nhập
vào tiếng Hán được dịch thành ―巴士‖，Tùy theo người ta tìm hiểu và
quen thuộc với từ này ―巴‖，dần dần trở thành một từ tố của tiếng Hán và
được dụng để tham gia vào các cấu tạo từ và xuất hiện những từ như ―大
巴‖，―小巴‖ ,―中巴‖ ... Phản ánh xã hội Hán ngữ đối với văn hóa có nhận
thức chỉnh thể, đặc biệt về văn hóa― bus‖ .
Hiện nay trên thế giới khoa học kỹ thuật biến chuyển từng ngày,
Trung Quốc muốn thực hiện khoa học kỹ thuật hiện đại hóa, tất nhiên cần
phải thu nhập nhiều kỹ thuật mới và khái niệm mới. Cho nên nhiều từ
mượn Anh đang mang đặc điểm này đã du nhập vào cuộc sống chúng ta.
như: 基因（gene ）， 克隆（clone ）， 黑客（hacker），艾滋病（AIDS ），
B 超，CT, UFO ... Đồng thời các từ mượn Anh có liên quan đến quan
niệm mới, tư tưởng mới hoặc cuộc sống kinh tế cũng xuất hiện nhiều
trong cuộc sống chúng ta, như:朋克 ponk, 嬉皮士 hippies, 踢踏舞
tittup，爵士乐 jazz，嘻哈 hiphop，OPEC 欧佩克, WTO 世界贸易组织
v.v. Những từ trong các ví dụ như trên đều phản ánh đặc điểm văn hóa
của nó.
2
.4.3. Chức năng xã hội
Ngôn ngữ là kết quả nhu cầu và trí tuệ của nhân loại. Nhân loại có
khả năng sáng tạo ra ngôn ngữ cũng có khả năng phát triển ngôn ngữ.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
5
3
Vay mượn từ ngoại lai cũng là một phương pháp phát triển ngôn ngữ. Vay
mượn từ tiếng Anh là một trong những phương pháp thành công để phát
triển tiếng Hán.
Trong hệ thống từ vựng tiếng Hán, từ mượn tiếng Anh là một thành
viên hơi đặc biệt. Cho nên các xã hội thành viên khác nhau trong xã hội
tiếng Hán, khi họ sử dụng và tiếp nhận từ mượn Anh cũng mang tính giai
tầng. Vì thế từ mượn Anh trở thành một dấu hiệu của xã hội văn hóa, khi
được sử dụng trong một giai tầng xã hội nào đó, có thể phản ánh thân
phận và giai tầng xã hội của người sử dụng.
Nói về tuổi tác, cho dù trong một gia đình thói quen cuộc sống giống
nhau, nhưng tuổi tác khác nhau thì sử dụng từ mượn Anh cũng có khác
biệt. Nó liên quan đến hoàn cảnh xã hội sở trú và khả năng tiếp nhận sự
vật mới, hoặc đặc trưng tâm lý của người sử dụng. Ví dụ: Xem về đặc
trưng tâm lý, Thanh niên so với người già thì còn thích theo sự vật mới và
có yêu cầu sáng tạo mới hơn. Nếu một người thanh niên nào đó đã có ý
thức biết từ mượn Anh tiêu biểu một loại văn hóa tiên tiến hơn và mốt
hơn, Họ sẽ tiếp nhận và sử dụng nó rất nhanh. Ngược lại người già thì
quen và có tình cảm sâu sắc với hệ thống ngôn ngữ họ đã sử dụng thuộc
lòng. Cho nên không dễ tiếp nhận từ ngoại lai mới. Đương nhiên người
cùng tuổi cũng sẽ do giới tính, nghề nghiệp, trình độ văn hóa mà xuất
hiện khác biệt. Ví dụ Hồng Kông và Đài Loan của Trung Quốc, do những
nguyên nhân lịch sử tạo nên người cư trú trong hai khu vực này sử dụng
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
5
4
tiếng Anh càng phổ biến hơn, và tốc độ tiếp nhận sự vật mới và tư tưởng
mới càng nhanh hơn, cho nên người ta tiếp nhận từ mượn Anh so với
người bằng tuổi cư trú ở Trung Quốc đại lục càng dễ hơn. Thậm chí một
số từ mượn Anh du nhập vào Hồng Kông, Đài Loan trước, thông qua phát
triển và người ta sử dụng một quãng thời gian dài mới truyền bá đến
Trung Quốc đại lục và mới được thừa nhận và tiếp nhận.
2
.4.4. Chức năng tâm lý
Những đặc điểm của công năng tâm lý chủ yếu do người sử dụng từ
mượn Anh trong quá trình sử dụng thể hiện ra. Đặc điểm này chủ yếu thể
hiện ở hai phương diện: một là tâm lý cầu mới, hai là tâm lý đơn giản
hóa.
-
Tâm lý cầu mới
Thông thường đối với nhiều sự vật, người ta đều có một tâm lý cầu
mới, Do bị tâm lý này tri phối không những thu nhập nhiều từ trong tiếng
Hán không có, mà còn thu nhận nhiều từ trong tiếng Hán đã có, như: ―的
士 (Taxi)-出租车‖, ―巴士 (bus) -公共汽车‖ ... Hơn nữa còn phái sinh ra
một số từ như : ―打的‖，―中巴‖ ...Theo các sự vật có kích thích mới là
bản tính của nhân loại, cho nên trong ngôn ngữ sử dụng cũng có thể hiện.
Tâm lý cầu mới này cụ thể thể hiện ở ba phương diện như sau:
Tâm lý bức thiết tiếp nhận, truyền bá và thích ứng các sự vật mới và
quan niệm mới.
Khi một sự vật mới xuất hiện thì người ta đều thích nghĩ ra một biện
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
5
5
pháp nào đó để làm cho nó truyền bá ra. Cho nên những từ phản ánh sự
vật mới này thường truyền ra trong một thời gian ngắn. Hiện tượng này
do người dân đối với một sự vật mới có hứng thú lớn mà tạo nên. Cho
nên những từ mượn Anh, đặc biệt là những từ thường dùng thường được
người ta dễ và nhanh tiếp nhận.
Thích hình thức ngôn ngữ mới
Khi một từ vựng nào đó đã sử dựng một thời gian lâu dài, dần dần thì
người ta không chú trọng đến nó, hoặc không có tình cảm mới lạ nữa.
Cho dù ý nghĩa không có gì biến đổi nhưng người ta cũng muốn dùng
một từ thay thế nó, cho dù chỉ là thay thế hình tưởng của chữ viết, như:
không nói 公共汽车 phải nói 巴士, không nói 动画片 phải nói 卡通片,
迷 thay bằng 粉丝，你好 thay bằng 哈啰，出租车 thay bằng 的士 v.v.
Những ví dụ đều phản ánh một tâm lý ―có mới nới cũ ‖ của người dân .
Người sử dụng thích nêu mới lạ
Khi người ta biểu đạt tư duy thường thích mang nét riêng của mình, để
làm cho người khác chú ý đến. Cho nên trong tiếng Hán người ta sử dụng
từ mượn Anh. Có khi chỉ thông qua xem chữ của từ mượn Anh dừng
phương thức dịch âm nhập vào không thể biết được từ này có ý nghĩa là
gì, tạo nên một cảm giác thần bí, uyên thâm, làm cho nó khác thường và
khiến cho người ta đi tìm hiểu và có ấn tượng sâu sắc.
-
Tâm lý đơn giản hóa
Tất cả sự việc hoặc sự vật đều muốn được giản hóa là một tâm lý phổ
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
5
6
biến đối với người sử dụng ngôn ngữ, ―bớt đi phức tạp làm cho nó đơn
giản hóa‖ là một yêu cầu trong quá trình sử dụng. Cho nên tâm lý đòi
giản chủ yếu thể hiện ở hai phương diện như sau:
Khi người ta sử dụng và quen thuộc với một nội dung ý nghĩa của
hình thức ngôn ngữ phức tạp, sau đó thì không muốn nhờ vào nội bộ cấu
tạo của hình thức ngôn ngữ bản thân để đưa ra ý nghĩa của từ. Khi đó
hình thức ngôn ngữ phức tạp thì trở thành một gánh nặng, người ta muốn
giản hóa nó thành một từ tinh giản để tiện cho sử dụng. Ví dụ : 奥林匹克
运动会-奥运会. Hoặc trực tiếp dụng chữ cái đầu thay thế như:IQ(智商)，
EQ(情商), IBM(公商管理硕士) v.v.
Có khi phải du nhập một từ mượn Anh vào, tâm lý đòi giản khiến
cho người ta tìm một cách nào đó để làm cho nó giản hóa, phù hợp với
thói quen sử dụng ngôn ngữ trong tiếng Hán và tiếng Việt.Ví dụ:
Romantic—— 罗曼蒂克——浪漫
Internet——因特网——网络
Angle——安吉尔——天使
Nói chung tâm lý giản hóa là một hiện tượng phổ biến trong ngôn ngữ,
làm cho du nhập từ mượn Anh còn dễ và đơn giản hơn. Nhưng trước tiên
phải đảm bảo sự giao lưu và giao tiếp thuận lợi. Có thể nói ngôn ngữ
không do giản hóa quá đáng mà bị mất đi tác dụng giao tiếp.
2
.5. Tiểu kết
Các từ mượn Anh du nhập vào tiếng Hán thường thông qua các bình
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
5
7
diện như sau được Hán hóa, bình diện ngữ nghĩa, bình diện ngữ âm và
bình diện chữ viết .
1
/ Khảo sát các từ mượn Anh trên bình diện ngữ nghĩa, chúng ta có
thể thấy rằng, phương thức Hán hóa từ mượn Anh trên bình diện ngữ
nghĩa rất phong phú và phức tạp.
Đối với từ mượn Anh đơn nghĩa, tiếng Hán thường tiếp nhận nghĩa
trọn vẹn. Đối với từ mượn Anh đa nghĩa, tiếng Anh thường tiếp nhận một
bộ phận.
Các từ mượn Anh vào trong tiếng Hán có thể mở rộng nghĩa, tăng
thêm sắc thái ý nghĩa hoặc chuyển nghĩa.
Vay mượn là một hiện tượng ngôn ngữ học xã hội và ngôn ngữ văn
hóa, cho nên thông qua việc vay mượn các từ Anh có thể làm phong phú
thêm các nét văn hóa Anh trong tiếng Hán.
Nói chung các phương thức Hán hóa trên bình diện ngữ nghĩa đều
nhằm làm cho các từ tiếng Anh thực sự được Hán hóa cả hình thức và nội
dung.
2
/ Khảo sát từ mượn Anh trên bình diện ngữ âm, có thể thấy rằng do
tiếng Hán và tiếng Anh là hai ngôn ngữ có sự khác nhau khá lớn trên bình
diện ngữ âm, cho nên khi được mượn vào tiếng Hán, các từ tiếng Anh
phải thay đổi ngữ âm cho phù hợp với cấu trúc âm tiết tiếng Hán. Hầu hết
các từ mượn Anh đều đã biến đổi theo hướng âm tiết hóa như: giảm hóa
số lượng âm tiết, vừa phải tăng thêm số lượng âm tiết, tăng thêm thanh
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
5
8
điệu, thay đổi âm tố trong âm tiết. Các phương thức này tạo điều kiện cho
các từ tiếng Anh được Hán hóa.
3
/ Khảo sát các từ mượn Anh trên bình diện chữ viết có thể thấy rằng,
cũng như bình diện ngữ âm, ở bình diện chữ viết tiếng Hán và tiếng Anh
cũng là hai hệ thống có khác biệt rất lớn. Cho nên khi từ tiếng Anh mượn
trong tiếng Hán nhất thiết phải được cải tạo. Đây cũng là một tình trạng
tương đối phức tạp. Do chữ Hán có rất nhiều loại hình, như một âm tiết
có thể có nhiều chữ biểu thị, hoặc một chữ có thể có mấy âm tiết, cũng có
chữ tượng hình, có chữ mang bộ thủ ... cho nên từ mượn Anh được Hán
hóa về chữ viết theo nhiều cách như: Sử dụng bộ thủ dễ nhớ, sử dụng
những chữ tượng hình tăng thêm ngữ nghĩa, sử dụng chữ Hán đồng âm,
sử dụng chữ cái đầu trong tiếng Anh, sử dụng nguyên dạng của tiếng
Anh.
4
/ Thông qua tổng kết ,chúng ta có thể rút ra 3 nguyên tắc khi vay
mượn từ ngữ tiếng Anh trong tiếng Hán là: Nguyên tắc cần phải, Nguyên
tắc biểu nghĩa rõ ràng và ngyuên tắc hài hoà về ngữ âm. Những nguyên
tắc làm cho chúng ta khi vay mượn từ ngữ tiếng Anh vào trong tiếng Hán
có những lý luận ủng hộ.
5
/ Từ mượn Anh trong tiếng Hán có thể rút ra bốn công năng,là: Công
năng ngôn ngữ, Công năng văn hóa, Công năng xã hộ và Công năng tâm
lý.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
5
9
Chƣơng 3
ĐỐI CHIẾU ĐẶC ĐIỂM TIẾP NHẬN TỪ NGỮ
TIẾNG ANH TRONG TIẾNG HÁN HIỆN ĐẠI VÀ
TIẾNG VIỆT HIỆN ĐẠI
3
.1. Đặt vấn đề
Trong quá trình lịch sử phát triển của ngôn ngữ học tiếng Hán và
tiếng Việt đều tồn tại hiện tượng tiếp nhận và vay mượn nhiều từ ngoại lai,
các từ ngoại lai đều có đặc điểm riêng của nó, đây cũng là một hiện tưởng
phổ biến trong tiếng Hán và tiếng Việt. Đặc biệt là hiện tưởng tiếp nhận
từ mượn Anh. Do văn hóa hai nước Trung Quốc và Việt Nam chịu ảnh
hưởng lớn của văn hóa các nước sử dụng tiếng Anh. Cho nên trong tiếng
Hán và tiếng Việt có nhiều từ mượn Anh, hai nước tiếp nhận từ mượn
Anh đều mang đặc điểm riêng của mình. Cho nên đối chiếu đặc điểm tiếp
nhận từ ngữ tiếng Anh trong tiếng Hán hiện đại và tiếng Việt hiện đại, có
thể thấy ràng ra giống nhau và khác nhau. Tổng kết xu thế phát triển của
từ mượn Anh và khái quát ưu điểm và khuyết điểm của nó, làm cho
chúng ta có thể tìm hiểu sâu sắc đối với từ mượn Anh trong tiếng Hán và
tiếng Việt, cũng có thể nắm vững và sử dụng từ mượn Anh chính xác, giữ
gìn sự trong sáqng của tiếng Hán và tiếng Việt.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
6
0
3
.2. Đối chiếu về cách vay mƣợn giữa tiếng Hán và tiếng Việt
Về cách vay mượn từ ngữ Anh giữa tiếng Hán và tiếng Việt, bên cạnh
những điểm giống nhau thì cũng có những điểm khác nhau. Dưới đây là
những đối chiếu cụ thể.
Trước hết có thể thấy những cách vay mượn chủ yếu của hai ngôn
ngữ như sau:
Cách thức vay mượn chủ yếu của tiếng Việt là: Dịch hay can kết ngữ
nghĩa, phiên âm, chuyển tự, kết hợp phiên âm và dịch nghĩa, mượn
nguyên dạng của nguyên ngữ.
Cách thức vay mượn chủ yếu của tiếng Hán là: dịch âm tương đương
với phỏng âm, dịch nghĩa, kết hợp dịch âm và dịch nghĩa, mượn nguyên
dạng của nguyên chữ .
Sự giống nhau và khác nhau của cách vay mượn giữ tiếng Hán và
tiếng Việt như sau:
Giống nhau: Hai ngôn ngữ khi tiếp nhận từ ngoại lai vào trong ngôn
ngữ của mình đều phải thông qua một số cải tạo trên bình diện ngữ âm,
ngữ nghĩa, hình thái cấu trúc, chữ viết, các từ ngoại lai thông qua những
cải tạo này đều được đồng hóa, tức là được nhập hệ vào hệ thống ngôn
ngữ đi vay, những từ vay mượn được cải tạo lại để có hình thức ngữ âm,
đặc điểm ngữ pháp phù hợp với hình thức ngữ âm và ngữ pháp của ngôn
ngữ đi vay và đều được dùng trong tiếng Hán và tiếng Việt, được người
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
6
1
dân sử dụng thừa nhận.
Khác nhau: Do tiếng Hán và tiếng Việt thuộc hai ngữ hệ khác nhau.
Tiếng Hán thuộc ngữ hệ Hán Tạng, tiếng Việt thuộc ngữ hệ Nam Á. tiếng
Anh thuộc ngữ hệ Ấn Âu. Hơn nữa, tiếng Hán và tiếng Việt thuộc loại
hình ngôn ngữ đơn lập, chữ viết tiếng Hán là chữ tượng hình, tiếng Anh
thuộc loại hình ngôn ngữ tổng hợp tính, chữ viết là chữ cái Latin. Nhưng
các chữ cái của tiếng Việt và tiếng Anh đều viết bằng chữ Latin. Cho nên
hai ngôn ngữ này có khác biệt lớn với chữ cái tiếng Hán.
Nói chung cách vay mượn của từ ngoại lai trong tiếng Hán và tiếng
Việt đại thể nhất trí, cụ thể đến khi nhập tiếng Anh vào trong hai ngôn
ngữ thì hơi có khác biệt trên bình diện chữ viết và ngữ âm.
3
.3. Đối chiếu về sự Hán hóa và Việt hóa của từ mƣợn Anh
trong tiếng Hán hiện đại và tiếng Việt hiện đại.
Có thể thấy những nét tổng quát là, sự Hán hóa và Việt hóa các từ
ngữ tiếng Anh đều diễn ra ở các bình diện ngữ âm, hình thái cấu trúc, ngữ
nghĩa và chữ viết.
Giống nhau:
-
Sự Hán hóa hoặc Việt hóa đều để làm cho từ mượn Anh trong tiếng
Hán và tiếng Việt có thể sử dụng quy phạm và chính xác. Làm cho các từ
mượn Anh có thể nhập hệ vào hệ thống từ vựng của hai ngôn ngữ.
-
Thông qua sự Hán hóa và Việt hóa có thể tăng thêm sức lý giải đối
với từ mượn Anh, nắm vững đặc điểm hàm ý của từ mượn Anh, hợp lý
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
6
2
thu nhập từ ngoại lai, thúc tiến sự giao lưu của văn hóa, thúc đẩy chuyển
bá về tin tức, làm cho hình thức diễn đạt của tiếng Hán và tiếng Việt
phong phú thêm, giữ gìn sức sống thịnh vượng của hệ thống ngôn ngữ
tiếng Hán và tiếng Việt.
-
Quá trình Hán hóa và Việt hóa trên bình diện ngữ nghĩa đại thể
giống nhau, Đây là do hai nước có bối cảnh văn hóa gần nhau, vị trí địa lý
gần nhau và nhiều nguyên nhân lịch sử tạo nên. Từ xưa đến nay tiếng
Việt và tiếng Hán có nhiều tiếp xúc, hơn nữa tiếng Hán có nhiều ảnh
hưởng với tiếng Việt. Cho nên nhân dân hai nước đối với những từ mới
có khả năng lý giải cũng giống nhau, vì thế khi tiếp nhận từ mượn Anh
trong tiếng Hán và tiếng Việt, sự Hán hóa và việt hóa trên bình diện ngữ
nghĩa thì giống nhau.
Khác nhau:
-
Trong quá trình Hán hóa và Việt hóa của từ mượn Anh có những
khác biệt. Những khác biệt chủ yếu trên bình diện ngữ âm và chữ viết .
Nguyên nhân của nó chủ yếu là do tiếng Hán và tiếng Việt thuộc hai ngữ
hệ (tiếng Hán thuộc ngữ hệ Hán Tạng, tiếng Việt thuộc ngữ hệ Nam Á).
Chữ cái của hai nước cũng có khác biệt lớn, tiếng Hán sử dụng văn từ
biểu hình, thuộc chữ tượng hình. Tiếng Việt sử dụng chữ Latin. Cho nên
nói về bản thân của hai ngôn ngữ này về phát âm và chữ viết đều có khác
biệt lớn, thì trong quá trình Hán hóa và Việt hóa từ mượn Anh trên bình
diện phát âm và chữ Viết có khác biệt lớn.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
6
3
-
Do chữ cái tiếng Anh và chữ cái tiếng Việt đều thuộc chữ Latin. Cho
nên khi từ mượn Anh ra nhập vào tiếng Việt có thể đọc và viết đúng theo
từ trong nguyên ngữ. Đặc điểm này trong tiếng Hán thì không thể thực
hiện được. Cũng là do tiếng Anh và tiếng Hán ngữ hệ khác nhau và chữ
cái không cùng loại hình tạo nên.
3
.4. Đối chiếu sự quy phạm hóa từ mƣợn Anh trong tiếng
Hán và tiếng Việt
3
.4.1. Quy phạm hóa từ mượn Anh trong tiếng Hán
Tùy theo sự phát triển của ngôn ngữ, việc quy phạm hóa ngôn ngữ
cũng dựa trên các hình thức mà tồn tại và phát triển không ngừng. Nếu sự
quy phạm hóa ngôn ngữ không kịp thời sẽ ảnh hưởng đến hiệu quả giao
tiếp, thậm chí ảnh hưởng đến việc giữ gìn sự trong sáng của ngôn ngữ
bản thân. Quy phạm hóa hệ thống từ vựng cũng là một việc tất yếu. Một
số từ vựng trong quá trình sử dụng dần dần bị loại bỏ, cũng không phải
toàn do phát triển của xã hội, hoặc nhận thức của nhân loại được nâng cao
mà tạo thành, một số cũng là do ngôn ngữ quy phạm hóa không kịp thời
tạo nên. Cho nên trong quá trình phát triển của từ vừng, quy phạm hóa là
một việc rất quan trọng, nó ảnh hưởng đến các phương diện của từ vựng.
Nhìn về gốc độ từ mượn Anh trong tiếng Hán, chủ yếu liên quan đến: quy
phạm hóa các bình diện ngữ âm, ngữ nghĩa, hình thái cấu trúc và chữ viết.
Nói chung quy phạm hóa từ mượn tiếng Anh trong tiếng Hán có tác dụng
giữ gìn sự trong sáng của tiếng Hán và phát triển từ mượn Anh.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
6
4
Nhìn về góc độ quy phạm hóa ngôn ngữ, khi tiếp nhận từ ngữ tiếng
Anh vào trong tiếng Hán phải chú ý đến 4 điểm như sau:
-
Không nên một từ có nhiều hình thức phiên dịch.
Khi mượn từ tiếng Anh vào trong tiếng Hán có khi xuất hiện nhiều
biến thể, Cho nên việc sử dụng các từ vay mượn này thường không nhất
quán, hình thức vay mượn hỗn tạp, nhiều cách tiếp nhận của cùng một từ
vay mượn đều được sử dụng tùy theo sở thích và thói quen của người sử
dụng mà không cần tuân theo một quy định nào.
Ví dụ: từ ―laser‖ trong tiếng Hán có nhiều hình thức phiên dịch: 镭
射，雷射，莱塞，激光 v.v
Từ ―dacron‖ cũng có nhiều hình thức như: 的确良，的确凉，涤确良.
Tên nhà nước ―New zealand‖ vào trong tiếng Hán có hai hình thức:新
西兰，纽西兰.
―sandwich‖ có thể dịch thành 三明治 hoặc 三文治.
Những từ mượn Anh có nhiều hình thức phiên dịch như trên trong
tiếng Hán cũng có nhiều. Hiện tượng này làm khó khăn cho người sử
dụng, không thể xác định dùng từ nào. Cho nên lựa chọn một từ tương
đối ổn định về phát âm và chữ viết để tiếp nhận và quy phạm hóa từ
mượn Anh là một việc tất yếu.
-
Phiên dịch thống nhất
Mượn từ tiếng Anh về tên người, tên nhà nước, địa danh v.v. vào
trong tiếng Hán, khi dịch thể hiện ở hình thức chữ viết phải thống nhất.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
6
5
Ví dụ: [r] [l] dùng cách phiên âm chữ Hán để dịch phải thống nhất
dùng chữ ―尔‖. ―-son‖ phải dùng chữ ―逊‖ để dịch.
Khi mượn từ vào nên dùng phương thức dịch nghĩa hoặc kết hợp dịch
âm và dịch nghĩa, như thế vừa phù hợp với thói quen sử dụng của tiếng
Hán, vừa dễ được tiếp nhận.
Ví dụ: sử dụng ―电话‖ mà không dụng ―德律风‖
Sử dụng ―科学‖ mà không dụng ―赛因斯‖.
Cho nên khi trong quá trình mượn một từ Anh vào, nếu xuất hiện
nhiều hình thức phiên dịch, tốt nhất là chỉ sử dụng một hình thức để quy
phạm hóa và thống nhất.
-
Đối với những từ đã có trong tiếng Hán nên ít nhập vào.
Do bị nước Anh Mỹ ảnh hưởng sâu sắc, và có tâm lý chuộng mới, ở
Trung Quốc nhiều trường hợp tuy từ tiếng Hán bản ngữ có thể thay thế,
nhưng người dân vẫn ―sính‖ dùng từ mượn. Thậm chí có trường hợp
không hiểu đúng, không hiểu hết nghĩa của từ mượn mà vẫn sử dụng một
cách bừa bãi.
Ví dụ: 菲林（胶卷 film），曲奇（甜饼 cookie）, 新地（圣代 sundae）
Những từ như trên nhìn về gốc độ quy phạm hóa của ngôn ngữ là
không cần phải nhập vào một lần nữa, bởi trước khi đã dùng cách dịch
nghĩa tiếp nhận vào, bây giờ dùng cách dịch âm mượn vào để sử dụng dễ
tạo nên hỗn loạn.
-
Khi mượn từ tiếng Anh vào chủ yếu nên áp dụng phương thức dịch
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
6
6
nghĩa.
Trong quá trình tiếp nhận từ mượn Anh trong tiếng Hán có rất nhiều
phương thức tiếp nhận. Nhưng sử dụng phương thức dịch nghĩa có lợi
cho quy phạm hóa từ vựng và ngôn ngữ. Dụng phương thức này làm cho
chúng ta dễ dàng nắm bắt và sử dụng, nhờ đó mà rút ngắn quá trình giao
tiếp văn hoá và giảm hóa, khắc phục những xung đột văn hoá. Các từ
được tiếp nhận theo phương pháp dịch nghĩa này không những khiến cho
người đọc tìm được mối quan hệ thông tin đối ứng giữa từ vựng nước
ngoài và từ vựng tiếng Hán mà còn tuân theo nguyên tắc kinh tế và
nguyên tắc ngữ pháp một cách chặt chẽ, còn dễ gia nhập vào hệ thống từ
vựng tiếng Hán.
3
.4.2. Chuẩn hoá từ mượn Anh trong tiếng Việt
Từ ngoại lai hiện đang xuất hiện ngày một nhiều trong tiếng Việt. Từ
gốc nhìn theo diễn tiến của lịch sử, tiếng Việt đã tiếp thu một số lượng
không nhỏ các từ ngữ của các ngôn ngữ khác để làm giàu cho vốn từ của
mình.
Trước hết phải khẳng dình rằng, từ ngoại lai là một nguồn bổ sung từ
ngữ cho bất kỳ một ngôn ngữ nào, trong đó có tiếng Việt. Các thế hệ
người Việt Nam khi sử dụng tiếng Việt đã tiếp nhận, đồng hóa các từ ngữ
nước ngoài để chúng thực sự trở thành những từ ngữ Việt như bất kỳ
những từ ngữ Việt nào khác. Sở dĩ có biết bao nhiêu từ ngữ gốc tiếng
nước ngoài, đặc biệt là gốc Ấn-Âu mà người sử dụng tiếng Việt hàng
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
6
7
ngày không có cảm giác là gốc ngoại, chính là nhờ sự Việt hóa cao độ ở
cả cách đọc lẫn cách viết. Điều này khẳng định rằng, đồng hóa, chuẩn hóa
và quy phạm hóa các từ ngữ nước ngoài khi nhận vào tiếng Việt là một tất
yếu trong cuộc giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt nói riêng và giữ gìn
bản sắc văn hóa dân tộc nói chung.
Ở Viê
năm đâu thê
nhà chính trị. Nô
kỳ này là : cân pha
của tiếng Việt, không la
cân thiêt.
Nhìn lại sơ lược về lịch sử phát triển của tiếng Việt có th ể thâ
trong sư tiêp xuc vơi tiêng Han va tiêng Phap , tiêng Viêt đa vay mươ
nhiêu yêu tô cua hai ngôn ngư nay , đăc biêt la tiêng Han. Đặc biệt như
yêu tô vay mươn tư tiêng Han tư trươc cho tơ
cách riêng của người Việt mà trong giới ngôn ngữ học thường gọi là
cách đọc Hán - Viêt" VD: 山--> sơn, 北京--> Băc Kinh. Còn lại việc
vay mượn từ tiếng Pháp cũng như nhiêu tư gôc ngoai Ấn - Âu trong tiêng
Viêt đa trai qua con đương như sau: đâu tiên la dịch nghĩa hay phiên âm
qua cach đoc Han - Viêt, rôi sau trơ lai tiêng gân đên cach viêt, cách đo
của nguyên ngữ (ngôn ngư gôc). Thí dụ: Montesquieu (nguyên ngư tiêng
Pháp) --> Mạnh Đꢀc Tư Cưu (viêt, đoc theo âm Ha - Viêt) -->
̣
t Nam công viê
ky XX , bơi ca
i dung chu
i bao vê ba
m dung ca
̣
c chu ẩn hoá tiếng Việt đa
c nha khoa hoc , các nhà báo nhà văn và các
yêu trong quan niêm vê chuân mưc hoa thơ
n săc cua tiêng Viêt , giư gin sư trong sang
c tư vay mươn nươc ngoai n ếu không
̃ đư ợ c chú ý t ừ nh ữ ng
̀
́
̉
̉
́
̀
̣
̣
̉
́
̣
̀
̉
̣
́
ở
̀ i
̀
̉
̉
̣
̉
́
̉
́
̣
̃
̀
̣
́
̣
̣
́
̀
̣
́
̀
̀
́
́
y r ằ ng:
̣
́
́
́
́
́
̀
́
́
́
̣
̃
̣
n
̀
́
́
̉
̃
̀
̣
̣
̀
́
́
̃
ng
́
́
̣
̀
́
́
̀
́
́ i nay đều được phát âm theo
"
̣
́
̀
̀
́
̣
́
̣
̃
̉
̀
̀
̀
́
̣
́
̣
̀
̉
̣
́
̀
́
́
́
̣ c
̃
́
̃
́
́
̣
́
n
̣
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
6
8
Mông-tét-ski-ơ (phiên âm theo tiê
tiêng Viêt). Thay đôi cách tiếp cận như vậy do tác động của yếu tố tâm ly
ngôn ngư. Coi chât liêu Han - Viêt la "dê nghe" hơn chât liêu Ấn - Âu
vê cơ ban la cach nghi , là tâm lý của thế hệ những người song ngữ Việt
Hán đâu thê ky XX ; còn với lơp ngươi song ngư Viêt - Pháp sau đó và
gân đây là song ngữ Việt - Nga va nhât là song ngữ Việt - Anh hiên nay
thì nổi lên là yêu cầu phải đạt được sự chính xác trong dùng từ ; thí dụ: tư
marketing mơi đươc du nhâp va o tiêng Viêt mây năm gân đây (khi Viê
Nam bươc vao thơi ky Đôi mơi va chuyên sang nên kinh tê thi trương
lúc đầu được dịch là "tiêp thi" , nhưng gân đây co xu hương phô biên la
dùng phiên âm: ma-kꢁt-tinh để biểu thị chính xác khái niệm. Lẽ tất nhiên,
khi co thê dich chinh xac thuât ngư Ấn - Âu sang tiêng Viêt thi chuân vâ
sẽ là sự lựa chọn yếu tố Việt hay Hán - Viêt; thí dụ sau khi Việt Nam gia
nhâp ASEAN thi trong tiêng Viêt đa xuât hiên tư "đông thuân" để dịch từ
consensus " của tiếng Anh.
Trong bôi canh co nhưng sư
thiên vê măt nghia như vưa nêu, trong tiê
trương hơp đươc goi là "lương kha " ( two possibilities), nghĩa là song
song tôn tai hai cach noi , cách viết chứ chưa có một cái nào trong số đó
đươc coi la chuân ; thí dụ: Festival --> Phꢁt-ti-van ( phiên âm, ấn - âu) /
Lê hôi (dùng yếu tố Hán - Viêt).. (13, tr 74-75)
Tìm hiểu nhưng giải pháp cụ thể trong công việc chuẩn hoá tiếng Việt,
́ ng Ph á p , có biến đổi cho phù hợp với
́
̣
̉
́
-
̃
́
̣
́
̣
̀
̃
́
̣
̀
̉
̀
́
̃
-
̀
́
̉
́
̀
̃
̣
̀
̀
́
̣
̀
́
̣
̣
̀
́
̣
́
̀
̣ t
́
̀
̀
̀
̉
́
̀
̉
̀
́
̣
̀
)
́
̣
̀
́
́
̉
́
̀
́
̉
̣
́
́
̣
̃
́
̣
̀
̉
̃ n
̣
̣
̀
́
̣
̃
́
̣
̀
̀
̣
"
́
̉
́
̃
̣
lư
̣
a cho
̣
n khi thi
̀
thiên vê
̀
mă
̣
t âm khi thi
̀
̀
̣
̃
̀
́
ng Viê
̣
t hiên nay đang co
̣
́
nhưng
̃
̀
̣
̣
̣
̃
̉
̀
̣
́
́
̣
̀
̉
̃
̣
̣
̃
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
6
9
có thể phát hiện ra, ẩn dưới bề sâu của chúng, như
khác nhau về sự bảo vệ và phát triển một ngôn ngữ , vê
chưc năng cua ngôn ngư , vê sư kê hoach hoa ngôn ngư ...trong bô
hiên nay cua sư
̃
ng quan điê
cac phong ca
i ca
̉
m khoa ho
̣
c
̀
́
́
ch
nh
́
̉
̃
̀
̣
́
̣
́
̃
́
̉
̣
̉
̣
khu vực hoá, toàn cầu hoá. Trong sự phát triển của xã hội,
ngôn ngữ luôn là một nhân tố đóng vai trò quan trọng. Vị trí và vai trò ấy
đặt ra yêu cầu chuẩn hoá nó về mặt chữ viết, từ vựng, ngữ pháp, và ngữ
âm. Chuẩn hoá tiếng Việt là xác định tính chất đúng đắn và thống nhất
của các quy tắc trong ý thức "giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt", tức là
giữ gìn cái bản sắc đẹp đẽ, cái bản lĩnh độc đáo của tiếng Việt, đồng thời
xác nhận những hiện tượng mới nảy sinh trong quá trình phát triển mạnh
mẽ của tiếng Việt.
3
.4.3. Những nhận xét rút ra
Trong tiếng Hán và tiếng Việt đều có từ mượn Anh, tiếng Anh có ảnh
hưởng sâu sắc đối với ngôn ngữ hai nước và làm cho ngôn ngữ hai nước
tăng thêm nhiều từ mới, đáp ứng nhu cầu của giao tiếp. Những từ mượn
Anh trong quá trình sử dụng của hai nước cũng mang đến một số ưu điểm
và hạn chế. Xét về phương thức du nhập từ mượn Anh của tiếng Hán và
tiếng Việt, quá trình Hán hóa và Việt hóa của từ mượn Anh, chúng ta có
thể thấy rằng có nhiều điểm giống nhau. Cho nên sự ưu điểm và hạn chế
của từ mượn Anh trong tiếng Hán và tiếng Việt nói về căn bản đều là như
nhau.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
7
0
3
.4.3.1. Ưu điểm của từ mượn Anh trong tiếng Hán và tiếng Việt
Từ mượn Anh đáp ứng nhu cầu gọi tên với những sự vật mới xuất
-
hiện trong xã hội giao tiếp, làm cho tiếng Hán và tiếng Việt có sự thay đổi
lớn. Sự xuất hiện của từ mượn Anh trong ngôn ngữ hai nước Trung Quốc
và Việt Nam rất cần thiết và rất có ý nghĩa. Nếu không có tác dụng thì từ
mượn Anh trong hai ngôn ngữ đã mất giá trị của nó .
Bất cứ trong tiếng Hán hay tiếng Việt, mỗi năm đều có nhiều từ
mượn Anh du nhập vào hệ thông ngôn ngữ của hai nước, hiện tượng này
làm phong phú thêm hệ thống từ vựng tiếng Hán và tiếng Việt. Nhưng
mặt khác, đối với quy phạm sử dụng ngôn ngữ Hán Việt và dạy ngôn ngữ
cũng là một thách thức mới.
-
Từ mượn Anh làm phong phú thêm và bổ sung thêm những không
đầy đủ của hệ thống từ vựng tiếng Hán và tiếng Việt, Hơn nữa từ mượn
Anh có thể biểu đạt một số khái niệm mới, sự vật mới, cũng có thể thay
thế những chữ không thể dịch ra trong tiếng Hán và tiếng Việt. Ví dụ :
Tiếng Hán: Sofa ——沙发
Hamburger——汉堡包
Bikini——比基尼
Tiếng Việt : Coffe——càfe
Halloween——he lâu in
Download——đao lốt
-
Từ mượn Anh không những tăng thêm từ vựng mới trong hệ thống
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
7
1
ngôn ngữ tiếng Hán và tiếng Việt, còn mang đến nhiều khái niệm mới về
khoa học kỹ thuật. Cho nên dùng từ mượn Anh biểu đạt khái niệm khoa
học kỹ thuật hoặc những từ chuyên dụng, còn chính xác hơn.
Ví dụ: UFO——不明飞行物
GDP——国内生产总值
WTO——世贸组织
-
Từ mượn Anh dễ dùng, dễ nhớ, còn đơn giản, sống động và thời
thượng.
Ví dụ: PC——Personal computer——个人电脑——máy tính
Chat————网上聊天——nói chuyển trên mạng
DNA——Deoxyribo Nucleic Acid—— 脱氧核糖核酸
-
Từ mượn Anh phản ánh và đáp ứng nhu cầu của hiện đại hóa và
công nghiệp hóa, và có nhiều từ mượn Anh thể hiện ra đặc điểm này
trong tiếng Hán và tiếng Việt.
Tùy theo sự phát triển của khoa học kỹ thuật, đặc biệt là phát triển của
kỹ thuật thông tin và y học, có nhiều thông tin có liên quan ồ ạt vào trong
xã hội chúng ta. Nếu trực tiếp dịch nó thành tiếng Hán và tiếng Việt thì
rất phức tạp, nhưng nếu sử dụng từ ngoại lai hoặc các chữ cái Latin thì
nhanh hơn và đơn giản hơn. Các từ mượn Anh làm cho tốc độ truyền bá
thông tin nhanh hơn, và làm cho tốc độ đổi mới tri thức nhanh hơn, sự
tăng thêm của từ mượn Anh cũng mang lại nhiều tin tức mới và tri thức
mới .
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
7
2
Ví dụ: Về kỹ thuất thông tin：Fax——传真，CPU——处理器
Về y học : CT, X 光, B 超
-
Từ ngoại lai có tính thống nhất quốc tế
Hệ thống Internet làm cho các sự vật mới có thể truyền bá nhanh lên
đến khắp mỗi nơi trên toàn cầu. Các từ vựng mới xuất hiện ở các nước,
truyền bá lẫn nhau, thấm vào lẫn nhau, lấy làm gương với nhau, làm cho
nó dần dần có điểm giống nhau, thậm chí sử dụng cùng một từ. Hiện
tượng này trong tiếng Hán và tiếng Việt cũng có. Hai ngôn ngữ sử dụng
cùng một từ mượn Anh thể hiện cùng một ý nghĩa.Ví dụ :
CD, DVD, TV, DJ, Email, IT, IQ,DNA ,NBA v.v.
-
Từ mượn Anh tiện cho việc giao lưu
Bất cứ trong tiếng Hán hay tiếng Việt, có khi người ta đều thích trộn
lẫn một hai câu hoặc một hai từ tiếng Anh để biểu thị quan hệ thân thiết
hoặc ngôn ngữ mốt, để tiện cho sự giao lưu. Ví dụ: Hello 你好, Bye 再见,
Ok 同意, Thank you 谢谢.
3
.4.3.2. Hạn chế của từ mượn Anh trong tiếng Hán và tiếng Việt
Cũng như sự ưu điểm của từ mượn Anh trong tiếng Hán và tiếng Việt,
từ mượn Anh cũng có những hạn chế ảnh hưởng đến hệ thống ngôn ngữ
hai nước.
-
Phạm vi sử dụng có hạn, không phải là tất cả trường hợp đều thích
hợp sử dụng từ mượn Anh.Ví dụ trong một số công văn, văn bản chính
thức của nhà nước, hoặc trong trường hợp chính thức không thể sử dụng
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
7
3
từ mượn Anh. Cho nên từ mượn Anh thường dùng trong những trường
hợp sách báo, khẩu ngữ giao tiếp, quảng cáo, các nhãn hiểu trang phục
hoặc ẩm thực v.v.
-
Từ mượn Anh không có tính phổ biến trong xã hội do không phải là
tất cả người đều biết ý nghĩa của các từ mượn Anh, nó liên quan đến tri
thức văn hóa của người sử dụng, hoặc những người biết tiếng Anh. Cho
nên những người già, người quê, người có trình độ văn hóa thấp ...đều
không sử dụng được từ mượn Anh.
-
Từ mượn Anh có ảnh hưởng sâu sắc đối với ngôn ngữ hai nước. Cho
nên dễ phá hoại sự trong sáng của tiếng Hán và tiếng Việt. Mang khó
khăn cho chuẩn hóa ngôn ngữ hai nước.
-
Do ảnh hưởng của thể chế, thói quen, văn hóa, thậm chí ngôn ngữ
địa phương của nước mình, làm cho từ mượn Anh du nhập vào hai ngôn
ngữ có một số không thể thống nhất được, bất cứ về hình thức hay là cách
đọc, đều gây khó khăn cho việc quy phạm hóa từ mượn Anh. Ví dụ:Trong
tiếng Hán ―Chocolate‖ có thể dịch thành ―巧克力‖，―朱古力‖，―查古律‖.
―
UFO‖ dịch thành ―幽浮‖，―飞碟‖, ―不明飞行物‖. Trong tiếng Việt
album‖có thể biến thể thành ―an bom‖, ―an bum‖, ―an-bum‖. ―Baby‖ có
―
thể biến thể thành ―bê-bi‖, ―bây bi‖ . Tất nhiên cách đọc cũng không
giống nhau .
-
Sự quan niệm và tư duy do từ mượn Anh mang lại sẽ ảnh hưởng đến
người dân của nước tiếp nhận từ mượn Anh này. Làm cho người ta khó
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
7
4
giữ được bản tính và truyền thống, dễ làm cho văn hóa truyền thống của
nước mình trộn lẫn.
Chúng ta đều thừa nhận, từ mượn Anh làm cho hệ thống ngôn ngữ
phong phú thêm. Bất cứ trong tiếng Hán và tiếng Việt. Nhìn về gốc độ
văn hóa hay ngôn ngữ, hiện tượng tiếp nhận và phát triển từ ngữ tiếng
Anh trong tiếng Hán và tiếng Việt đều là việc có lợi, đều là việc được
hoan nghênh. Nhưng nếu không hạn chế, không quy phạm hóa, tất phải
làm cho tiếng Hán và tiếng Việt thay đổi kết cấu hoặc ngữ pháp, không
giữ được sự trong sáng của tiếng Hán và tiếng Việt.
3
.5. Tiểu kết
) Từ mượn Anh là một hiện tượng phổ biến trong các ngôn ngữ
1
trên thế giới nói chung và trong tiếng Hán và tiếng Việt nói riêng. Do
Trung Quốc và Việt Nam là hai nước láng giềng với nhau, có bối cảnh
văn hóa giống nhau, và có ảnh hưởng lẫn nhau, khi trong quá trình tiếng
Anh được tiếp nhận vào ngôn ngữ hai nước, chắc chắn sẽ có một số điểm
giống nhau, đương nhiên cũng có điểm khác nhau.
2
) Thông qua so sánh đối chiếu về phương pháp vay mượn, sự Hán
hóa và Việt hóa từ mượn Anh , tác dụng từ mượn Anh trong tiếng Hán và
tiếng Việt, ưu điểm và sự hạn chế của từ mượn Anh trong ngôn ngữ hai
nước, Có thể rút ra một số điểm giống nhau và khác nhau, chúng ta có thể
quy nạp như sau:
-
Tiếng Hán và tiếng Việt đều là ngôn ngữ có thanh điệu, cho nên khi
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
7
5
tiếp nhận từ mượn Anh vào ngôn ngữ đều khó xác định ngữ âm, đều có
nhiều phương thức dịch âm .
-
Khi từ tiếng Anh du nhập vào hai ngôn ngữ, đều phải căn cứ vào
ngữ âm, ngữ nghĩa, chữ viết và quy luật ngữ pháp của ngôn ngữ đi vay để
cải tạo ‖, làm cho nó trở thành một bộ phận của ngôn ngữ đi vay. Tức là
đều phải được đồng hóa và Hán hóa hoặc Việt hóa.
Phương thức Hán hóa và Việt hóa của từ mượn Anh. Nói về cơ bản
―
-
có nhiều điểm giống nhau, nhưng cũng có một số khác biệt trên bình diện
ngữ âm và ngữ nghĩa.
-
Trong tiếng Hán, phương thức du nhập từ mượn Anh chủ yếu là
phương thức dịch nghĩa. Nhưng trong tiếng Việt chủ yếu sử dụng phương
thức dịch âm. Dịch nghĩa còn phù hợp với tập quán và đặc điểm của dân
tộc Hán, và vẫn có thể biểu rõ ý nghĩa của từ mượn Anh, tuy hiện nay
Trung Quốc ngày càng mở rộng liên hệ với quốc tế và với nhiều ảnh
hưởng của Internet, từ mượn Anh bằng phương thức dịch âm cũng tăng
thêm nhiều, nhưng vẫn là từ dịch nghĩa chiếm đại đa số. Ngược lại từ
dịch âm trong tiếng Việt cũng xuất hiện nhiều thế.
-
Việc quy phạm hóa và chuẩn hóa từ mượn Anh trong tiếng Hán và
tiếng Việt đối với ngôn ngữ hai nước rất quan trọng. Nó liên quan đến
bảo vệ và phát triển ngôn ngữ hai nước và giữ gìn sự trong sáng của ngôn
ngữ bản thân.
-
Về từ mượn Anh bất cứ trong tiếng Hán hay tiếng Việt sự ưu điểm
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
7
6
nhiều hơn hạn chế, làm cho hai ngôn ngữ còn phong phú thêm, thúc tiến
hệ thống ngôn ngữ đổi mới, dẫn ngôn ngữ hai nước đi vào quốc tế hóa .
-
Việc sử dụng từ mượn Anh đã thấm vào sâu sắc trong các phương
diện cuộc sống xã hội của hai nước. Tùy theo sự phát triển của chính trị,
kinh tế, khoa học văn hóa ,ký thuật và thương mại, hai nước ngày càng
mật thiết với thế giới. Từ mượn Anh chắc chắn sẽ truyền bá ngày càng
rộng và phát triển ngày còn nhanh trên lãnh thổ hai nước. Nhưng cũng sẽ
mang đến một số vấn đề mới và những ưu điểm,hạn chế mới cho nhân
dân hai nước để giải quyết.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
7
7
KẾT LUẬN
1
. Sự nhu cầu và phát triển của xã hội, là một điều kiện cơ bản và một
động lực lớn mạnh khiến cho từ vựng ngôn ngữ tùy theo phát triển. Cùng
với sự phát triển của xã hội, các sự vật mới, khái niệm mới xuất hiện
không ngừng, tư duy của người dân ngày càng phong phú, các nước tiếp
xúc ngày càng mật thiết, tốc độ giao lưu về thông tin ngày càng nhanh ch
óng. Tất cả như trên đều thúc đẩy ngôn ngữ các nước trên thế giới phải
tiếp thu những yếu tố đặc sắc của ngôn ngữ khác để bổ sung và hoàn
thiện cho chính nó. Cho nên thu nhập từ ngoại lai là một phương pháp
quan trọng nhất.
2
. Tiếng Anh là một ngôn ngữ có vị trí rất cao và được dùng phổ biến
trên thế giới, đây đã là một sự thật không thể phủ nhận được. Tiếng Anh
như một làn sóng không chỉ ồ ạt tràn vào tiếng Hán và tiếng Việt, mà còn
tràn vào nhiều ngôn ngữ trên thế giới, chúng ta không thể cưỡng lại được.
Bởi vị từ chối tiếng Anh đồng nghĩa với từ chối quá trình toàn cầu hóa và
từ chối tiếp xúc với các nước khác. Cho nên tiếp nhận từ ngữ tiếng Anh là
một hiện tượng không tránh khỏi được trong tiếng Hán và tiếng Việt.
3
. Khi từ ngữ tiếng Anh ra nhập vào tiếng Hán và tiếng Việt đều phải
thông qua cải tạo trên các bình diện ngữ nghĩa, ngữ âm và chữ viết v.v.
Trong quá trình Hán hóa và Việt hóa từ mượn Anh, đã xẩy ra nhiều điểm
giống nhau và khác nhau. Đây là do vị trí địa lý, nguyên nhân lịch sử, bối
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
7
8
cảnh văn hóa tạo nên. Tuy vậy sự Hán hóa và Việt hóa vẫn là một việc tất
yếu.Việc này mang đến những lợi cho giữ trong sáng của tiếng Hán và
tiếng Việt.
4
. Từ mượn Anh trong tiếng Hán và tiếng Việt mang nhiều đặc điểm:
Số lượng thu nhập lớn. Phạm vi thu nhập rộng. Phương thức du nhập đa
dạng hóa. Cụ thể thể hiện ở mấy phương diện như sau:
(
1). Sử dụng từ ngữ tiếng Anh bằng cách để nguyên dạng chữ viết và
giữ cách đọc nguyên dạng có nhiều ưu thế trong từ mượn Anh.
2).Việc thu nhập các từ ngữ tiếng Anh chủ yếu trong các lĩnh vực
(
như khoa học kỹ thuật, văn hóa, cuộc sống xã hội. Nhưng tùy theo sự liên
hệ với các nước trên thế giới ngày còn mật thiết, mà phạm vi thu nhập
còn sẽ mở rộng ra ở mọi phương diện.
(
3). Sử dụng từ ngữ tiếng Anh đạt tên cho những nhãn hiểu và sản
phẩm đã trở thành một xu thế phổ biến .
4). Thông qua đối chiếu đặc điểm tiếp nhận từ ngữ tiếng Anh trong
(
tiếng Hán hiện đại và tiếng Việt hiện đại về các phương diện, không
những rút ra những điểm giống nhau và khác nhau, mà còn làm cho
chúng ta thấy rằng việc thu nhập từ ngữ tiếng Anh sẽ tiếp tục phát triển và
hoàn thiện. Nhưng sự quy phạm hóa sử dụng từ ngữ tiếng Anh và giữ gìn
tính thuận khiết của hai ngôn ngữ vẫn là một vấn đề để giải quyết.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
7
9
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tiếng Việt
. Đỗ Hữu Châu (2004), Giáo trình Từ vựng học tiếng Việt (giáo trình
1
Cao đẳng sư phạm), NXB ĐHSP, Hà Nội. tr.230-239.
. Phan Văn Các (1981)，Từ ngữ gốc Hán với việc giữ gìn sự trong sáng
2
của tiếng Việt (Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt về mặt từ ngữ)，NXB
KHXH，Hà Nội.
3
. Đỗ Hồng Dương (2005), Khảo sát các từ mượn tiếng Anh đang sử
dụng trong tiếng việt đời sống, Luận án ngôn ngữ học, Trường đại học
khoa học xã hội và Nhân văn, Hà Nội.
4
. Nguyễn Thiện Giáp (2001), Từ vừng tiếng Việt. Nxb đại học quốc gia,
Hà Nội.
. Vũ Bá Hùng (2000), “Cần có các nhìn thỏa dáng đối với vấn đề phiên
chuyển từ ngữ nước ngoài sang tiếng Việt”, Tập chí ngôn ngữ số 4, tr.
5
5
6
9-67.
. Nyuễn Văn Khang (2007), Từ ngoại lai trong tiếng Việt, Nxb Giáo dục,
Hà Nội. tr. 321-379.
. Nyuễn Văn Khang (2000), ―Những vấn đề đặt ra đối với việc xử lý từ
ngữ nước ngoài trong tiếng Việt”. Tập chí ngôn ngữ số 10, tr.70-76.
. Nguyễn Văn Khang (1999), Ngôn ngữ học xã hội (Những vấn đề cơ
bản ). Nxb Khoa học xã hội, HCM.
. Hồ Lê (2003), Cấu tạo từ tiếng Việt hiền đại, Nxb khoa học xã hội,
7
8
9
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
8
0
HCM.
1
0. Bưử Thảo (1981), ―Tiếp nhận và Việt hóa từ ngữ nước ngoại‖. Giữ
gìn sự trong sáng của tiếng Việt về mặt từ ngữ (Uỷ ban Khoa học xã
hội Việt Nam, viện ngôn ngữ học, Nxb KHXH, Hà Nội, tr. 216-219.
11. Lê Văn Thới (1981), ―Việc tiếp nhận và Việt hóa từ ngữ nước
ngoài‖,Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt về mặt từ ngữ (Uỷ ban
Khoa học xã hội Việt Nam, Viện Ngôn ngữ học, Nxb KHXH, Hà Nội,
tr. 224-229.
1
2. Lê Đức Trọng (1981), ―Vấn đề từ vay mượn trong tiếng Việt hiện đại‖,
Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt về mặt từ ngữ (Ủy ban Khoa học
xã hội Việt Nam, Viện Ngôn Ngữ học), Nxb KHXH, Hà Nội, tr.
2
20-224.
1
1
3. Nguyễn Lê Thy Trương (2009) Đặc điểm của từ mượn tiếng Anh
trong tiếng Hán hiện đại, Luận án ngôn ngữ học, Trường đại học khoa
học xã hội và Nhân văn, Hà Nội.
4. Trần Ngộc Thêm (1981), ―Tìm hiểu các từ tắt có ngồn gốc vay mượn
trong tiếng Việt‖, Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt về mặt từ
ngữ(Uỷ ban Khoa học xã hội Việt Nam, Viện Ngôn ngữ học), Nxb
KHXH, Hà Nội, tr. 229-239.
Tiếng Hán
1
1
5. 古川（2008）， 外来词，上海锦绣文章出版社, 上海。
6. 郭伏良（2001）， 新中国成立以来汉语词汇发展变化研究，山东
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
8
1
大学出版社，山东。
1
1
1
2
2
7. 郭可（2002）， 国际传播中的英语强势及影响，现代传媒第 6 期，
北京。
8. 郭鸿杰（2002 ）， 从形态学的角度论汉语中的英语借词对汉语构
词发的影响，上海交通大学学报第4期，上海。
9. 黄卫平（2007 ）， 现代汉语中英语借词及其社会文化心理探析,
十堰技术学院学报第4期，湖北。
0. 红宝书 （2006），英语外来词的文化分析及翻译方式，中国日
报网
1. 韩庆果 (2003)，英语新词及其汉译研究，解放军外国语学院学报
第6期，西安。
2
2
2. 卢顺英 (2007)，现代汉语词汇学，复旦大学出版社，上海。
3. 吕杭 (2006), ,从词义来看汉语外来词的汉化及表现，社会科学
家第S1期。
2
4. 赖彦 (2008)，汉语借用英语外来词的特点及语用理论，汉语学习，
第3期。
2
5. 刘茹斐 (2005), 现代英语新词对汉语词汇系统的影响，理工大学
学报第5期。
2
6. 罗常培 (1996)，语言与文化，语文出版社，北京。
7. 刘正埮、高名凯、麦永乾、史有为（1984）外来词词典，上海辞
书出版社第一版，上海。
2
2
8. 史有为（2000 ）， 汉语外来词，商务印书馆，北京。
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
8
2
2
3
9. 史有为（2004 ）， 外来词异文化的使者，上海辞书出版社，上海。
0. 汤志祥（2003 ）， 汉语词汇的“借用”和“移用”及其深层社会
意义，语言教学与研究出版社，北京。
3
3
3
3
1. 万红（2007），当代汉语的语言学观照：外来词进入汉语的第三
次高潮和港台词，南开大学出版社，南京。
2. 王宇翼（2005）， 现代汉语中的英语外来词研究，语言学硕士论
文，中央民族大学，北京。
3. 王艳艳，王光林（2010 ）， 全球化背景下英语帝国主义现象剖析，
华东师范大学学报第 42 卷第 5 期, 上海。
4. 王琚敏 （2009）,论现代汉语对英语外来词的吸收与使用，中国
教育与社会科学第 3期。
3
3
5. 杨锡彭 (2007)，汉语外来词研究，上海人民出版社, 上海。
6. 周红红（2009）， 汉语外来词的社会语言学研究，北京交通大学
出版社，北京。
3
7. 周国猛（2008）， 现代汉越语外来词对比研究，汉语言文学硕士
论文，广西师范大学，广西。
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
© 2024 - nslide
Website chạy thử nghiệm. Thư viện tài liệu miễn phí mục đích hỗ trợ học tập nghiên cứu , được thu thập từ các nguồn trên mạng internet ... nếu tài liệu nào vi phạm bản quyền, vi phạm pháp luật sẽ được gỡ bỏ theo yêu cầu, xin cảm ơn độc giả