LÞch sö ©m nh¹c ViÖt Nam

PhÇn I:        Kh¸i qu¸t vÒ ©m nh¹c ViÖt Nam

                     vµ lÞch sö ©m nh¹c ViÖt Nam

 

Bµi 1

(2 tiÕt)

 

 

 

 

 

¢m nh¹c ViÖt Nam lµ s¶n phÈm cña nÒn v¨n ho¸ vËt chÊt vµ t©m linh cña c¸c c­ d©n trªn ®Êt n­íc ta

I. ¢m nh¹c ra ®êi sím

sù hiÖn diÖn sím cña con ®­êng trªn ®Êt n­íc ta

Sù ®Þnh c­ mét c¸ch liªn tôc qua c¸c thêi ®ã lµ ®å ®¸ ®å ®ång ®å s¾t

- c¸c c­ d©n n¬i ®©y sím b­íc vµo mét thêi ®¹i v¨n minh trång lóa n­íc vµ c¸c kü thuËt chÕ t¸c ®å gèm

- ©m nh¹c ViÖt Nam lµ mét nÒn ©m nh¹c ®a s¾c téc

- §Þa lý n¬i ®©y rÊt ®a d¹ng cã nhiÖu s«ng nói ng¨n c¸ch c¸c vïng d©n c­     ®· ¶nh h­ëng tíi tõng vïng tõng d©n téc

- ¢m nh¹c ViÖt Nam g¾n liÒn víi ®Æc s¶n quª h­¬ng vµ cuéc sèng lao ®éng cña c¸c c­ d©n

-c¸c ®Æc s¶n ®Þa ph­¬ng liªn quan ®Õn c¸c nh¹c cô

- ¢m nh¹c ViÖt Nam víi ngän nguån t©m linh tÝn ng­ìng vµ phong tôc tËp qu¸n d©n téc

- §ãn nhËn thªm nhiÒu t«n gi¸o míi nh­ :phËt gi¸o,thiªn chóa gi¸o

- Tù sù ph¸t sinh vÒ t«n gi¸o mµ t¹o ra m«i tr­êng quan träng cho sù ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn ©m nh¹c

- Do ®Æc ®iÓm cña mét sè nghi lÔ tÝn ng­ìng ®· dÉn ®Õn mét sè quy ®Þnh vÒ sö dông nh¹c cô ,còng nh­ c¸c thµnh viªn tham gia

 

II. ¢m nh¹c ViÖt Nam mang truyÒn thèng v¨n ho¸

1 Kh¸i niÖm vÒ ®«ng nam ¸ vµ vµi nÐt ®Æc tr­ng cña ®«ng nam ¸

- Hä s¸ng t¹o truyÒn b¸ réng r·i viÖc trång lóa n­íc kÕt hîp víi ch¨n nu«i gia sóc

- Phæ biÕn quan niÖm  v¹n vËt h­ò linh tôc th¬ cóng tæ tiªn

2 ¢m nh¹c viÖt Nam víi truyÒn thèng ©m nh¹c ®«ng nam ¸

-§­îc thÓ hiÖn qua ba yÕu tè :

-Nh¹c cô næi bËt lµ trèng ®ång cång chiªng

- Thang ©m sö dông thang n¨m ©m

- Ph­¬ng thøc diÔn tÊu

III.NÒn ©m nh¹c ViÖt Nam ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trªn nÒn t¶ng cña ©m nh¹c d©n gian phong phó cña c¸c téc ng­êi trªn ®Êt n­íc ta nÒn t¶ng cña ©m nh¹c b¸c häc

- bÊt cø nÒn ©m nh¹c nµo còng gåm hai thµnh phÇn ;©m nh¹c d©n gian vµ chuyªn nghiÖp trtong ®ã nÒn ©m nh¹c d©n gian lµ nÒn t¶ng .tuy nhiªn tû lÖ gi÷a hai nÒn t¶ng ©m nh¹c nµy ë mçi n­íc cã kh¸c nhau ViÖt Nam lµ mét n­íc cã kh¸c nhau .ViÖt nam lµ mét n­íc n«ng ngiÖp thuÇn tuý cã tr×nh ®é ph¸t triÓn ch­a cao nªn ©m nh¹c d©n gian chiÕm tØ lÖ lín ,vµ gi÷ vÞ trÝ hÕt søc quan träng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña lÞch sö ©m nh¹c d©n téc

-¢m nh¹c d©n gian lµ khëi nguån cho mäi dßng ©m nh¹c ,trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña lÞch sö ©m nh¹c d©n gian cã t¸c ®éng ¶nh h­ëng qua l¹i víi dßng ©m nh¹c cung ®×nh ,b¶o vÖ vµ có­ nguy cho ©m nh¹c cung ®×nh khái sù suy vong b¶o tån nh÷ng tinh hoa cña nÒn ©m nh¹c ViÖt Nam

 

IV TÝnh chÊt nhiÒu tÇng ,nhiÒu líp trong ©m nh¹c ViÖt Nam

-Do tr×nh ®é ph¸t triÓn x· héi gi÷a c¸c c­ d©n cã mét ®é chªnh lín vµ do sù kÕ thõa liªn tôc cña lÞch sö ®· dÉn ®Õn sù tån t¹i ®ång thêi cña nh÷ng lo¹i h×nh ©m nh¹c thuéc nhiÒu tr×nh ®é ph¸t triÓn kh¸c nhau

-tÝnh nhiÒu tÇng ,nhiÒu líp trong ©m nh¹c sÏ t¹o ra nh÷ng thËn lîi vµ khã kh¨n cho viÖc t×m hiÓu vµ nghiªn cøu ©m nh¹c ViÖt Nam

-thuËn lîi lµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ta t×m hiÓu vµ nghiªn cøu ©m nh¹c trong lÞch sö

+ khã kh¨n do ©m nh¹c d©n gian mang ®Æc tÝnh phi v¨n b¶n nªn rÊt khã x¸c ®Þnh vÒ mÆt lÞch ®¹i chØ cã thÓ ®­a ra nh÷ng tiªn ®o¸n mang tÝnh t­¬ng ®èi vÒ tÝnh cæ h¬n ,hay míi h¬n mµ th«i

 

Bµi 2

(2 tiÕt)

¢m nh¹c thêi ®¹i hïng v­¬ng

 

 

 

I.bèi c¶nh chung

 

-Thêi ®¹i hïng v­¬ng truyÒn 18 ®êi ,trong qu¸ tr×nh dùng n­íc , thêi nµy ®· t¹o ra mét nÒn v¨n ho¸ kh¸ cao ®iÓn h×nh lµ trèng ®ång ®«ng s¬n hay nh÷ng chiÕc th¹p ®ång næi tiÕng ,nh÷ng hoa v¨n tinh s¶o

- Thêi ®¹i nµy ®· t¹o ®­îc cho m×nh mét nÒn v¨n ho¸ kh¸ cao v¨n ho¸ nghÖ thuËt cña cña ng­êi v¨n lang ®­îc ®Þnh h×nh mét c¸ch v÷ng ch¾c vµ sím biÓu lé nh÷ng s¾c th¸i riªng.

 

II.Sinh ho¹t ©m nh¹c thêi ®¹i hïng v­¬ng

-Sinh ho¹t ©m nh¹c g¾n víi sinh ho¹t ®êi th­êng

-C¸c thÓ lo¹i h¸t ru ,h¸t giao duyªn ,kÓ chuyÖn

- ¢m nh¹c g¾n víi cuéc sèng lao ®éng ;nh÷ng ®iÖu hß s¬ khai

- ¢m nh¹c g¾n víi nghi lÔ .tÝn ng­ìng (phong phó nhÊt )

*N«ng nghiÖp ;TÕ ng­êi cho thÇn n­íc ,®­îc tæ chøc d­íi thuyÒn víi sù tham gia cña trèng ®ång ,trèng da lín

+LÔ cÇu m­u :thùc hiÖn trªn c¹n dïng 3-4 chiÕc trèng ®ång ®¸nh

+LÔ phån thùc :cÇu mïa mµng tèt t­¬i

*Ngµy héi lµng

-§ã lµ nh÷ng cuéc móa h¸t cã ho¸ trang

 

III.Nh¹c cô thêi ®¹i hïng v­¬ng

-B¾t ®Çu h×nh thµnh vµ rÊt phong phó ,®­îc ph©n bè ®Òu trªn bèn hä

+Hä 1:Hä tù th©n vang cã :trèng ®ång cång chiªng ,chu«ng xªnh

+Hä 2:Hä mµng rung cã :trèng to trèng nhá

+Hä 3:hä h¬i cã khÌn vµ mét sè nh¹c cô h¬i ®¬n gi¶n cïng lo¹i nh­ :tï vµ

+Hä 4:Hä d©y

 

IV.Mét vµi nÐt vÒ c¸c c­ d©n ngoµi biªn giíi phÝa nam cña n­íc v¨n lang ¢u l¹c vµ ©m nh¹c cña hä

- cïng víi sù h×nh thµnh nÒn v¨n ho¸ ®«ng s¬n th× xuÊt hiÖn nÒn v¨n ho¸ sa huúnh ë phÝa nam nh­ nh÷ng ®«i khuyªn tai ,®å gèm ,chum v¹i ,b¸t

_Sù t­¬ng ®ång gi÷a nh¹c cô ;khÌn,s¸o ,tï ,chiªng ,cång

_Sù ph¸t hiÖn  thÓ hiÖn qua :trèng ®ång ë phÝa b¾c ,c¸c nh¹c cô gâ cã ®Þnh ©m ë phÝa nam :®µn ®¸ tre nøa

V. §Æc tr­ng ©m nh¹c thêi hïng v­¬ng  cã ý nghÜa lÞch sö cña ©m nh¹c trong giai ®o¹n b¾t ®Çu dùng n­íc ®èi víi lÞch sö cña ©m nh¹c ViÖt Nam

-TiÕt tÊu ®ãng vai trß quan träng (hä mµng rung ,tù vang)

-Kh¶ n¨ng thÈm ©m rÊt phong phó kh¸ ph¸t triÓn .KÕt hîp mÇu ©m kh¸c nhau cña c¸c nh¹c cô víi nhau hoÆc c¸c nh¹c cô ví giäng h¸t trong viÖc thÓ hiªn chÊt mÒm m¹i hay r¾n rái hoµnh tr¸ng phï h¬p víi m«i tr­êng còng nh­ tÝnh chÊt cña sinh ho¹t ©m nh¹c

-Cã ©m nh¹c ®a ©m (khÌn bÇu )

-¢m nh¹c chñ yÕu g¾n víi nghi lÔ ,phôc vô cho nhu cÇu t©m linh cña con ng­êi thêi bÊy giê

-¢m nh¹c mang tÝnh §«ng Nam ¸ (cã hai trong sè ba nh¹c cô mang tÝnh §.N.A,cång chiªng .trèng ®ång khÌn

-ý nghÜa lÞch sö

-§©y chÝnh lµ c¬ së .nÒn t¶ng trong sù ph¸t triÓn cña ©m nh¹c d©n téc V.N trong nh÷ng giai ®o¹n kÕ tiÕp vµ nã thÓ hiÖn søc bÒn v÷ng tr­íc mäi th¨ng trÇm cña lÞch sö d©n téc ®Ó ngµy cµng ®­îc bæ sung ph¸t triÓn duy tr× cho tíi ngµy nay

- Vai trß quan träng cña nh¹c khÝ gâ vÉn ®­îc gi÷ l¹i trong sinh ho¹t ©m nh¹c hiÖn t¹i cña ng­êi ViÖt còng nh­ cña c¸c téc kh¸c trªn ®Êt n­íc ta ngµy nay.

 

Bµi 3: ¢m nh¹c thêi LÝ TrÇn

(4 tiÕt)

 

 

 

 

I.§Æc ®iÓm lÞch sö vµ qu¸ tr×nh ph©n ho¸ thµnh 2 bé phËn ©m nh¹c cung ®×nh vµ d©n gian

-Víi chiÕn th¾ng ng« quyÒn (938) ®Êt n­íc ta b­íc vµo kû nguyªn míi, kû nguyªn ®éc lËp ,phôc h­ng v¨n ho¸ d©n téc v× s¨u h¬n 1000 n¨mb¾c thuéc nÒn v¨n ho¸ d©n téc nµy míi cã ®iÒu kiÖn ®Ó phôc håi vµ ph¸t triÓn, x©y dùng nÒn v¨n ho¸ d©n téc víi nÒn v¨n minh ®¹i viÖt th«ng qua c¸c thêi ®¹i Ng« -§inh –TiÒn Lª -Lý –TrÇn

-Cïng víi sù h×nh thµnh cña giai cÊp phong kiÕn nÒn ©m nh¹c ViÖt Nam giai ®o¹n nµy §ang h×nh thµnh 2 bé phËn lµ ©m nh¹c d©n gian vµ ©m nh¹c cung ®×nh nh­ng ©m nh¹c d©n gian vÉn cã chç ®øng trong triÒu ®×nh vµ ©m nh¹c cung ®×nh vÉn b¸m rÔ trong ©m nh¹c d©n gian .TÇng líp nghÖ sü ®­îc coi träng vµ phong chøc

-Mèi quan hÖ bu«n b¸n víi c¸c n­íc §-N-A:Trung hoa ,ch¨m pa ph¸t triÓn ®· t¹o ®iÒu kiÖn viÖc giao l­u v¨n ho¸ víi c¸c n­íc nµy ,®Èy m¹nh thªm 1 b­íc qu¸ tr×nh giao l­u héi nhËp v¨n ho¸ ViÖt h¸n ,ViÖt ch¨m th«ng qua ch¨m lµ nh÷ng yÕu tè v¨n ho¸ Ên ®é nhÊt lµ trong lÜnh vùc nh¹c cô vµ lý thuyÕt ©m nh¹c .tªn gäi b¸t ©m

-TiÕp thu tõ Ên ®é ,trung ¸ qua ch¨m nh­ mâ ,®µn bå ,trèng tÇm v«ng (phong yªu cæ )tiÓu qu¶n ,trèng c¬m ,®µn 7 d©y 1 d©y ,s¸o ngang

-PhËt gi¸o nho gi¸o ®¹o gi¸o tiÕp tôc song song tån t¹i nh­ng phËt gi¸o lµ thÞnh ®¹t nhÊt ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn næ ré cña c¸c thÓ lo¹i ca nh¹c gÇn víi t«n gi¸o

 

II.Sù ph¸t triÓn phong phó cña c¸c thÓ lo¹i ca nh¹c d©n gian

*d©n ca sinh ho¹t vµ d©n ca nghi lÔ ngµy cµng phong phó vµ ®i dÇn vµo chÝnh thøc

¢m nh¹c d©n gian ®­îc nhµ n­íc coi träng vµ hç trî vÒ vËt chÊt cho x©y dùng ®Òn miÕu v× thÕ c¸c lÔ héi vµ d©n ca nghi lÔ tiÕp tôc ph¸t triÓn vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng

+ C¸c lÔ héi lín nh­ : Héi cê lau tËp trËn ca ngîi §inh Tiªn Hoµng;H¸t dÆm ë Hµ Nam; chÌo ch¶i ë thiÖu s¬n Thanh Ho¸

- Nhµ n­íc cho x©y dùng thÓ chÕ thê cóng b¾t c¸c quan l¹i ph¶i ghi chÐp l¹i c¸c thÇn tÝch, ngäc ph¶ v× thÕ c¸c thÓ lo¹i d©n ca nghi lÔ còng ®· ®i vµo lÒ lèi nhÊt ®Þnh

- Lµn ®iÖu d©n ca thêi k× nµy còng ®­îc ch¶i chuèt víi thµnh phÇn ©m phong phó h¬n (th­êng mang tÝnh ngò cung)®· t¹o nªn tÝnh chÊt tr÷ t×nh trong c¸c diÔn x­íng d©n gian vµ d©n ca nghi lÔ.

-Sù ph¸t triÓn cña c¸c lµng nghÒ ®· n¶y sinh ra nh÷ng lo¹i hinmhf ca h¸t cã ®Æc tr­ng riªng, bªn c¹nh c¸c lo¹i h×nh nghÖ thuËt ®· cã tõ thÕa kØ tr­íc nay ®­îc bæ xung thªm H¸t §óm;h¸t GhÑo; Quan hä

 

III ¢m nh¹c cung ®×nh

- B¾t ®Çu tõ thêi LÝ bé phËn cung ®×nh ®· ®­îc x¸c lËp, sinh ho¹t ca móa nh¹c trong cung ngµy cµng phong phó vÒ lo¹i h×nh còng nh­ bµi b¶n dÇn ®i ®Õn chÝnh qui ho¸.

- ¢m nh¹c cung ®×nh thêi LÝ cã pha ®Ëm mµu s¾c cña Ch¨m Pa ®Õn thêi trÇn ©m nh¹c cung ®×nh ®· mang tÝnh chuyªn nghiÖp râ nÐt ®Æc biÖt lµ viÖc qui ®Þnh cho tõng lo¹i nh¹c ,tõng lo¹i dµn nh¹c ®­îc sö dông trong nh÷ng m«i tr­êng nµo. Thêi k×  nµy dµn nh¹c ®­îc chia lµm 3 tæ chøc chÝnh

- Dµn §¹i Nh¹c : Dµnh riªng cho quèc v­¬ng vµ dïng trong c¸c tÕ lÔ lín,biªn chÕ dµn nh¹c nµy gåm 5 nh¹c cô thuéc hä th©n vang, mµng rung, hä h¬i.

- Dµn tiÓu nh¹c Sö dông chung cho c¸c tÇng líp gåm 6 lo¹i nh¹c cô chñ yÕu lµ hä D©y vµ H¬i

- Dµn nh¹c tÕ lÔ phËt gi¸o trong cung: C¸c nh¹c cô chñ yÕu lµ hä D©y vµ H¬i

HÖ thèng bµi b¶n th­êng gåm 5 bµi

 

IV. Nh÷ng nh¹c khÝ vµ nh÷ng tæ chøc dµn nh¹c thêi LÝ TrÇn

* Nh÷ng nh¹c khÝ míi

- Nh¹c khÝ tiÕp thu tõ Trung Hoa: §µn CÇm ®µn tranh ®µn NguyÖt ,Tú Bµ

- Nh¹c khÝ cã nguån gèc Ên §é,trung ¸ gåm trèng tÇm b«ng ,mâ, ®µn Hå

*C¸c tæ chøc dµn nh¹c

- Dµn nh¹c cung ®×nh

-Dµn nh¹c thêi trÇn chñ yÕu lµ nh÷ng nh¹c khÝ cã ©m l­îng lín thuéc hä h¬i vµ nh¹c khÝ gâ

Bµi 4 : ¢m nh¹c thêi Lª

(ThÕ kØ 15 - thÕ kØ 18)

(6 tiÕt)

 

 

 

 

I. Bèi c¶nh chung vµ diÔn tr×nh lÞch sö ©m nh¹c

1.TÝch cùc chÝnh qui ho¸ nÒn ©m nh¹c d©n téc ®Æc biÖt lµ ©m nh¹c cung ®×nh

* Khuynh h­íng x©y dùng nÒn ©m nh¹c d©n téc theo nh÷ng khu«n mÉu trung hoa vµ cuéc ®Êu tranh vÒ quan ®iÓm trong néi bé giai cÊp phong kiÕn

* Khuynh h­íng t¸ch rêi ©m nh¹c cung ®×nh khái ©m nh¹c d©n gian truyÒn thèng vµ nh÷ng ®æi thay trong quan niÖm ®¸nh gi¸ ©m nh¹c d©n téc cæ truyÒn

- x· héi cã c¸i nh×n sai lÖch vÒ ©m nh¹c d©n gian coi ©m nh¹c d©n gian lµ tÇng líp d­íi bÞ khinh ghÐt vµ coi th­êng.

- TriÒu ®×nh ®· khÐp nÕp sèng x· héi vµ mäi quan hÖ gi÷a ng­êi víi ng­êi vµo nh÷ng luËt lÖ kh¾t khe chÆt chÏ, ranh giíi gi÷a vua t«i cgµy mét xa nhau ®ã chÝnh lµ nh÷ng nguyªn nh©n g©y ra sù r¹n nøt mèi quan hÖ gi÷a vua quan vµ d©n chóng.

- D­íi con m¾t cña quan l¹i  nhiÔm s©u ©m nh¹c ca x­íng dÇn kh«ng ®­îc coi träng, nhµ n­íc cÊm ®o¸n con c¸i nhµ ca x­íng kh«ng ®­îc lÊy nh÷ng con nhµ quyÒn chøc.

* Nh÷ng thµnh tùu míi trong c«ng cuéc nghiªn cøu ®óc kÕt vµ x©y dùng lÝ thuyÕt ©m nh¹c

- S¸ng t¹o lo¹i ©m luËt gåm cã 4 cung vµ 2 luËt : 4 cung gåm Hoµng chung, §¹i th¹ch,cung Nam, Cung B¾c.

2 luËt gåm: luËt ©m kiÒu vµ luËt d­¬ng kiÒu

- Ra ®êi cuèn HÝ ph­êng ph¶ lôc cña L­¬ng ThÕ Vinh ®óc kÕt nh÷ng nguyªn t¾c trong h¸t móa ®¸nh trèng.

* B­íc suy vi cña ©m nh¹c cung ®×nh vµ sù trçi dËy cña ©m nh¹c d©n gian

-  Khi Thêi Lª thÞnh kh«ng cßn th× nÒn ©m nh¹c cung ®×nh thêi Lª cung dÇn dÇn tan r·

- ¢m nh¹c ë triÒu ®×nh kh«ng cßn ph©n chia t¸ch b¹ch nh­ tr­íc n÷a thËm chÝ mét sè nghi lÔ trong triÒu ®Òu cã sù tham gia cña dµn nh¹c ngoµi d©n gian.

 

II. C¸c tæ chøc dµn nh¹c vµ nh¹c khÝ

1. ®­êng th­îng chi nh¹c vµ ®­êng h¹ chi nh¹c

- ®­êng th­îng chi nh¹c ®¸nh trªn thÒm gåm 8 lo¹i nh¹c khÝ chÝnh c¸c nh¹c cô cÊu tróc theo b¸t ©m trung hoa

- §­êng h¹ chi nh¹c gåm c¸c nh¹c cô víi c¸c chÊt liÖu nh­: Kim, ty c¸ch, tróc

2. §ång v¨n vµ nh· nh¹c

3. Dµn nh¹c ty gi¸o ph­êng

lµ ban nh¹c dïng ngoµi d©n gian c¸c nh¹c khÝ gåm cã : §µn ®¸y ; ®Þch cæ; c¸i ph¸ch; sinh tiÒn; trèng c¬m.

Ngoµi ra cßn cã dµn nh¹c dïng ®Ó ®Öm cho h¸t trong cung ®×nh vµ ®éi b¸ lÞnh trong phñ chóa TrÞnh

 

III. C¸c thÓ lo¹i ca móa nh¹c bµi b¶n vµ tiÕt môc

§ã lµ 8 thÓ lo¹i ®­îc ®Þnh chÕ theo c¸ch cña nhµ Minh

- Nh¹c tÕ giao

- Nh¹c tÕ miÕu

- Nh¹c tÕ ngò tù

- Nh¹c tÕ cöu nhËt nguyÖt giao trïng

- Nh¹c ®¹i triÒu

-Nh¹c th­êng triÒu

- Nh¹c ®¹i yÕn

- Nh¹c trong cung

 

IV. H¸t cöa ®×nh vµ c¸c nh¸nh cña nã

- H¸t cöa ®×nh g¾n víi m«i tr­êng diÔn x­íng lµ c¸c ng«i ®×nh vµ viÖc thê thÇn

- H¸t cöa ®×nh xuÊt hiÖn kho¶ng thÕ kØ 15 sau ®ã t¸ch ra thµnh h¸t ¶ ®µo nh­ng nã vÉn cã sù kÕ thõa vèn nghÖ thuËt ca móa nh¹c tõ thêi tr­íc nh­ móa bµnh b«ng ..hay nh­ng c©u ca chøa ®ùng ng«n ng÷ cæ

- tr­íc khi cã ë ®×nh th× nã ®· cã mÆt ë trong chïa

- S¬ ®å vÒ sù ph¸t triÓn cña h¸t cöa ®×nh nh­ sau:

H¸t cöa ®×nh (H¸t ca trï ; H¸t nhµ trß) – H¸t ¶ ®µo – H¸t nhµ t¬ - H¸t cöa quyÒn – H¸t c« ®Çu

V. NghÖ thuËt s©n khÊu tuång chÌo b­íc vµo giai ®o¹n t¸c gi¶ t¸c phÈm

- nghÖ thuËt chÌo thêi k× nµy ch­a cã s©n khÊu nªn hay diÔn chÌo ë s©n ®×nh hoÆc c¸c t­ gia tuy cßn rÊt th« s¬ song chÌo ®· cã mét sè vë diÔn víi t­ c¸ch cã ®Çu cã cuèi. KÞch b¶n cæ nhÊt cßn l¹i ®Õn ngµy nay lµ vë “HuyÕt Hå Phó” viÕt n¨m 1455

- Tuång ®Õn thÕ kØ 18 cã mét sè vë nh­ “Lôc sóc tranh c«ng” cña NguyÔn C­ Trinh

Bµi 5: ¢m nh¹c thêi NguyÔn

(8 tiÕt)

 

 

 

 

I.Bèi c¶nh vµ t×nh h×nh chung vÒ ©m nh¹c

- Cuèi thÕ kØ 18 sau c¸i chÕt ®ét ngét cña vua Quang Trung n¨m 1802 NguyÔn ¸nh chiÕm ®­îc kinh thµnh Th¨ng Long kh«i phôc chÕ ®é phong kiÕn ph¶n ®éng NguyÔn ¸nh ®ãng ®« ë HuÕ vµ cñng cè ®Þa vÞ chÝnh trÞ ë ®©y

- VÒ ©m nh¹c còng nh­ mäi lÜnh vùc kh¸c nhµ NguyÔn ®Òu häc theo qui chÕ cò cña nhµ Thanh nh­: X©y dùng c¸c tæ chøc dµn nh¹c; c¸c môc trong ch­¬ng tr×nh nh¹c lÔ; sö dông c¸c nh¹c khÝ cña trung hoa ®· bÞ bá r¬i trong thÕ kØ tr­íc.

Ngoµi ra nhµ NguyÔn cßn tiÕp tôc ®Ò ra nh÷ng thÓ chÕ luËt lÖ ®Ó ng¨n c¸ch gi÷a cung ®×nh vµ d©n gian

- Tuy nhiªn ©m nh¹c d©n gian vÉn ph¸t triÓn m¹nh mÏ víi sù hoµn thiÖn cña c¸c thÓ lo¹i ©m nh¹c cò ,tiÕp tôc h×nh thµnh nh÷ng thÓ lo¹i ©m nh¹c míi thËm chÝ cßn t¹o ra sù dung hoµ nhÊt ®Þnh gi÷a ©m nh¹c d©n gian vµ ©m nh¹c cung ®×nh.

- Trong qu¸ tr×nh nam tiÕn do tiÕp xóc víi ©m nh¹c phÝa Nam th× ©m nh¹c d©n gian ngµy cµng ph¸t triÓn vµ cã thªm s¾c th¸i míi.

 

II.  C¸c tæ chøc dµn nh¹c vµ nh¹c khÝ

1. Dµn nh¹c trong cung ®×nh

a. nh· nh¹c

So víi dµn nh¹c trong triÒu ®×nh Trung Hoa th× dµn nh¹c nµy chØ thiÕu chiÕc ®µn HuyÒn tó(®µn 3 d©y)

- Dµn nh¹c nµy th­êng ®­îc sö dung trong lÔ tÕ Nam giao

b. Nh¹c HuyÒn

Cã cÊu tróc gièng B¸t ©m trung hoa vµ gièng §­êng th­îng chi nh¹c ®êi nhµ Lª

c.Dµn ®¹i nh¹c: cßn gäi lµ Cæ suý ®¹i nh¹c gåm nh÷ng nh¹c cô cã ©m h­ëng lín th­êng chØ ®­îc dïng trong c¸c lÔ lín nh­ tÕ Nam giao vµ nh÷ng lÔ ®¹i triÒu

d. Dµn tÕ nh¹c: cßn gäi lµ ti tróc tÕ nh¹c

e. Tæ chøc ty chung ty kh¸nh

®­îc t¸ch ra tõ nh¹c huyÒn gåm 2 chÊt liÖu ®¸ vµ chu«ng

f. Tæ chøc ty cæ: gåm c¸c lo¹i trèng

Ngoµi ra cßn cã qu©n nh¹c

2. C¸c dµn nh¹c lÔ ngoµi d©n gian

a. MiÒn B¾c

gåm 2 tæ chøc dµn nh¹c

- Ph­êng B¸t ©m : gåm 8 thø tiÕng cã thÓ dung trong ®¸m c­íi, lÔ r­íc hay trong c¸c ®¸m ma lín

- Ph­êng kÌn sö dông trong c¸c ®¸m ma

b. MiÒn nam

- Ph­êng Ngò ©m: dïng trong c¸c lÔ héi gåm 2 tæ chøc

+ tæ chøc phôc vô cho phe v¨n

+ tæ chøc phôc vô cho phe vâ

Ngoµi ra cßn cã nhiÒu cÊu tróc dµn nh¹c kh¸c nh­ dµn nh¹c dïng cho h¸t cöa ®×nh, ¶ ®µo,ca huÕ,tµi tö,tuång ,chÌo,chÇu v¨n, h¸t xÈm

 

III. Mét sè thÓ lo¹i ca  nh¹c vµ bµi b¶n

1. Ca nh¹c thÝnh phßng

a. H¸t ¶ ®µo

Cuèi thÕ kØ 18 H¸t ¶ ®µo ®· mÊt dÇn truyÒn thèng cæ vµ nã ®· cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi ©m nh¹c thÝnh phßng

- D­íi thêi nhµ NguyÔn h¸t ¶ ®µo ®­îc phæ biÕn ë nhiÒu n¬i nhÊt lµ ë Hµ néi, víi sù xuÊt hiÖn cña nhiÒu nhµ h¸t ë c¸c phè nh­ Hµng giÊy; « caauf dÒn ; kh©m thiªn; Kim liªn Bªn c¹nh sè tiÕt môc kh¸ phong phó ®· cã trong sö s¸ch thêi tr­íc nh­ : Gi¸o trèng ; Gi¸o h­¬ng ; D©ng h­¬ng ; thÐt nh¹c ; th¬ phó; t× bµ hµnh; H¸t ¶ ®µo thêi k× nµy ®· ®­îc bæ xung thªm mét sè ®iÖu h¸t lÝ;ru; xÈm nh­ng ®· ®­îc ¶ ®µo ho¸.

- Dµn nh¹c ®Öm ®· ®­îc gi¶n tiÖn tíi møc tèi ®a chØ cßn 3 nh¹c cô ®ã lµ: §µn ®¸y ; trèng chÇu ; Cæ ph¸ch

- Cã thÓ nãi nghÖ thuËt h¸t ¶ ®µo ®· ®¹t tíi møc cùc thÞnh d­íi thêi NguyÔn thÕ kØ 19

b. Ca HuÕ

§­îc h×nh thµnh ®Çu thÕ kØ 19 cã nguån gèc tõ trong cung ®×nh lµ s¶n phÈm cña triÒu ®×nh nhµ NguyÔn

- HÖ thèng bµi b¶n cña ca HuÕ gåm cã mét sè bµi ®­îc rót ra tõ TÕ nh¹c vµ mét sè b¶n s¸ng t¸c míi vÝ dô nh­ c¸c bµi: Long Ng©m; ngò ®èi th­îng ; ngò ®èi h¹. Mét sè b¶n do c¸c «ng hoµng,bµ chóa s¸ng t¸c vµ hä tù biªn so¹n,tù ch¬i nh­ bµi:Tø ®¹i c¶nh do vua Tù §øc s¸ng t¸c

- Ca huÕ ®¹t cù thÞnh vµo thêi vua Tù §øc (1858-1882) ca huÕ rÊt ph¸t triÓn mang tÝnh chuyªn nghiÖp cao ®iÒu ®ã ®­îc thÓ hiÖn ë tËp ca nh¹c HuÕ gåm 25 bµi ®­îc ghi chÐp l¹i vµo n¨m 1863, trong ®ã cã 15 bai kh«ng lêi vµ 10 bµi cã lêi ca (9 bµi viÕt b»ng ch÷ H¸n vµ 1 bµi viÕt b»ng ch÷ n«m)

- Nöa sau thÕ kØ 19 sau khi thùc d©n Ph¸p chiÕm ®ãng ca nh¹c huÕ ®· phæ biÕn ra ngoµi d©n gian ®­îc nh©n d©n b¶o tån vµ ph¸t huy.

2. NghÖ thuËt s©n khÊu cæ truyÒn

a. H¸t béi

- ThÕ kØ 19 lµ thêi k× cùc thÞnh cña h¸t béi ®Æc biÖt lµ thÕ kØ 19 sau khi cã sù ch¨m sãc cña c¸c vua quan triÒu NguyÔn nghÖ thuËt Tuång ngµy cµng ®­îc chau chuèt t¹o nªn mét phong c¸ch riªng, triÒu ®×nh nhµ NguyÔn rÊt quan t©m tíi viÖc ph¸t triÓn nghÖ thuËt s©n khÊu tuång thÓ hiÖn ë c¸c ®iÓm:

+ Cho x©y dùng nhiÒu nhµ h¸t trong ®ã DuyÖt thÞ ®­êng ®­îc coi lµ nhµ h¸t ®Çu tiªn ,tiÕp ®ã cßn cã rÊt nhiÒu c¸c nhµ h¸t kh¸c nh­: §µi th«ng minh,Thanh b×nh th­îng;Minh khiªm ®­êng.

+ TuyÓn mé c¸c ®µo kÐp næi tiÕng ë mäi n¬i vÒ kinh biÓu diÔn, xuÊt hiÖ nhiÒu g¸nh h¸t .

+ Më tr­êng ®µo t¹o diÔn viªn: Thanh b×nh thù hay Häc bé dÜnh lµ c¸c tr­êng ®µo t¹o diÔn viªn

+ Ch¨m lo tíi viÖc so¹n vë: vua Tù ®øc ®· më ra phßng hiÖu th¬ ®Ó ®µm ®¹o vµ so¹n vë ®ång thêi phong phÈm hµm chøc t­íc cho nh÷ng ng­êi lµm nghÒ ®Ó yªn t©m phôc vô

+ Víi sù quan t©m ®ã ®· gióp cho nghÖ thuËt h¸t tuång ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ rÊt phong phó víi sù ®a d¹ng vÒ thÓ lo¹i  trong ®ã cã sù ph©n chia râ rµng gi÷a tuång cung ®×nh vµ tuång d©n gian.

b. H¸t ChÌo

Tr­íc sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña nghÖ thuËt tuång th× chÌo còng ®· cã ¶nh h­ëng nhÊt ®Þnh,tuy nhiªn chÌo vÉn tiÕp tôc c¸c b­íc ph¸t triÓn cña m×nh nãi lªn tiÕng nãi cu¶ nh©n d©n lao ®éng v¹ch mÆt bän quan l¹i s©u bä chuyªn ®ôc khoÐt nh©n d©n ®¶ kÝch thãi h­ tËt xÊu khiÕn triÒu ®×nh phong kiÕn nhiÒu lóc lao ®ao.

- ChÌo ®· chÞu mét sè ¶nh h­ëng cña tuång nh­ du nhËp thªm mét sè nh©n vËt cña tuång;trªn s©n khÊu xuÊt hiÖn nh÷ng c¶nh ®ao th­¬ng

- Tõ sau khi Ph¸p x©m l­îc n­íc ta g©y ra nh÷ng thay ®æi lín trong ®êi sèng tinh thÇn trong ®ã cã viÖc ph¸t triÓn cña nghÖ thuËt chÌo.

PhÇn II: ¢m nh¹c ViÖt Nam tõ khi thùc d©n Ph¸p x©m l­îc ®Õn c¸ch m¹ng th¸ng 8 n¨m 1945

 

 

Bµi 1: ¢m nh¹c ViÖt Nam tõ gi÷a thÕ kØ 19 ®Õn ®Çu thÕ kØ 20

(1 tiÕt)

 

 

 

I.Qu¸ tr×nh ph¸t t¸n vµ chuyÓn ho¸ ©m nh¹c cung ®×nh trong d©n gian vµ viÖc tiÕp tôc viÖt ho¸ mét sè yÕu tè trung quèc du nhËp tõ thÕ kØ tr­íc

- Sau khi Ph¸p x©m l­îc n­íc ta chÕ ®é phong kiÕn môc rçng ®· kh«ng tr¸nh khái sù diÖt vong, cïng chung sè phËn ®ã ©m nh¹c cung ®×nh tõ nöa cuèi thÕ kØ 19 còng r¬i vµo t×nh tr¹ng bÊp bªnh

- Ca huÕ ®· ®­îc truyÒn ra ngoµi d©n gian bé phËn ca nh¹c cung ®×nh nµy dÇn ®­îc bæ xung thªm nh÷ng ®iÖu hß lÝ vµ ngµy cµng ®­îc ­a chuéng.

- Qu¸ tr×nh d©n gian ho¸ d©n gian ho¸ dßng nh¹c cung ®×nh ngµy cµng râ rÖt nhiÒu yÕu tè trung hoa mµ dµn nh¹c cung ®×nh tr­íc ®©y tiÕp nhËn mét c¸ch ch­a nhuÇn nhuyÔn ngµy nay ®­îc t­ duy d©n gian uèn n¾n

- Tªn cao ®é vµ thang ©m trong ©m nh¹c ViÖt: Tr­íc ®©y ng­êi ViÖt vÉn sö dông hÖ thèng ch÷ nh¹c : Hß ,xù, xang, xª,cèng phan,lÝu,ó nh­ng ®Õn thêi k× nµy ®Ó phï hîp víi ©m nh¹c cña ng­êi ViÖt hÖ thèng nµy ®· bæ xung thªm 2 ©m ®ã lµ: “Xõ” vµ “O¸n”

- VÒ ©m luËt: Thêi k× nµy cã c¸c cung nh­: Cung Huúnh,B¾c ,Pha, Nam vµ 2 luËt D­¬ng kiÒu vµ ©m kiÒu,ngoµi 2 ®iÖu thøc chÝnh th× nh¹c tµi tö cßn cã c¸c h¬i.

II. ý nghÜa cña sù lan trµn vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c¸c thÓ lo¹i ca nh¹c vµ kÞch h¸t cæ truyÒn ë ViÖt Nam

- Cuèi thÕ kØ 19 Tuång vµ ca HuÕ kh«ng chØ ph¸t triÓn m¹nh trong cung mµ cßn phæ biÕn réng ngoµi d©n gian ®ång thêi s¶n sinh ra mét sè thÓ lo¹i míi nh­: ®ên ca tµi tö Nam bé, trong thêi buæi lo¹n li nµy th× kh«ng thÓ coi ®©y lµ mét thóa ¨n ch¬i h­ëng l¹c mµ nã cã Ýt nhiÒu liªn quan ®Õn phong trµo kh¸ng chiÕn chèng x©m l­îc cña nh©n d©n cïng c¸c sÜ phu yªu n­íc.

- Th«ng qua lo¹i h×nh nghÖ thuËt nµy ng­êi d©n ViÖt nam muèn thÓ hiÖn nçi ®au ®ín cña m×nh qua ®ã khÝch lÖ lßng yªu n­íc ngÊm ngÇm vµ vun ®óc mét cuéc ®Êu tranh ngoan c­êng, lín tiÕng qu¸t m¾ng vµo mÆt bän ph¶n quèc, ®ång th¬× nh¾c nhë nhau gi÷ v÷ng hån d©n téc.

Bµi 2: ¢m nh¹c ViÖt Nam tõ ®Çu thÕ kØ 20 ®Õn

c¸ch m¹ng th¸ng 8 n¨m 1945

(3 tiÕt)

 

 

 

 

I. Bèi c¶nh chung

- §Çu thÕ kØ 20 chiÕn dÞch b×nh ®Þnh vÒ tinh thÇn cña thùc d©n Ph¸p ®­îc tiÕn hµnh víi hi väng ®Èy lïi nh÷ng ¶nh h­ëng cña nho gi¸o vµ ®Èy m¹nh viÖc tuyªn truyÒn cho v¨n ho¸ Ph¸p.

- Tõ ®©y v¨n ho¸ ph­¬ng t©y ®Æc biÖt lµ v¨n ho¸ Ph¸p b¾t ®Çu x©m nhËp vµo n­íc ta mét c¸ch m¹nh mÏ dÉn tíi sù ra ®êi cña mét lo¹i h×nh ca nh¹c míi ®ã lµ ©m nh¹c c¶i c¸ch _ t©n nh¹c nÒn t¶ng cña ©m nh¹c ViÖt Nam ®­¬ng ®¹i

- Tr­íc sù thay ®æi lín lao vµ s©u s¾c trong toµn bé x· héi ViÖt Nam th× nÒn ©m nh¹c cæ truyÒn nhÊt lµ s©n khÊu ChÌo; ¶ ®µo ®· chÞu sù biÕn ®æi ®¸ng kÓ trong ®ã mét sè thÓ lo¹i ®i theo h­íng canh t©n ®æi míi cßn mét sè l¹i cã phÇn suy yÕu mÊt chç ®øng trong cuéc sèng.

- Trong x· héi còng h×nh thµnh thªm mét sè lo¹i ca kÞch d©n téc míi dùa trªn vèn nghÖ thuËt ©m nh¹c cã s½n cña d©n téc kÕt hîp víi phÇn nµo nh÷ng yÕu tè míi cña ph­¬ng T©y h×nh thµnh ra nh­: C¶i l­¬ng; bµi chßi; ca HuÕ

II.Phong trµo canh t©n s©n khÊu truyÒn thèng vµ sù ra ®êi cña nh÷ng h×nh thøc s©n khÊu d©n téc míi

1. S©n khÊu chÌo

- cuèi thÕ kØ 19 cïng víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c ®o thÞ ë MiÒn B¾c NghÖ thuËt chÌo ®· ®­îc chuyÓn dÇn tõ chiÕu chÌo s©n ®×nh vÒ thµnh thÞ

- ChÌo s©n ®×nh vÒ c¬ b¶n vÉn gi÷ ®­îc phong c¸ch cæ truyÒn nh­ kÞch b¶n , diÔn xuÊt .

- ChÌo ®« thÞ ho¹t ®éng theo h­íng kh¸c ®· cã nhµ h¸t, dµn nh¹c ®­îc bæ xung thªm mét sè nh¹c cô nh­: §µn Tam;NguyÖt ; BÇu..

- Néi dung diÔn xuÊt thêi k× nµy lµ ca ngîi vµ cæ vò lßng yªu n­íc  víi viÖc thÓ hiÖn b»ng nhiÒu thñ ph¸p r¾n rái. Tuy ®· ®­îc chÌo ho¸ vÒ nhiÒu mÆt song giai ®o¹n nµy chÌo vÉn cã nhiÒu ®o¹n g­îng Ðp v× vËy ®· ra ®êi mét lo¹i h×nh míi.

* ChÌo v¨n minh

- §Ò x­íng n¨m 1907 nh­ng ®Õn n¨m 1913 th× chÌo v¨n minh míi thùc sù ra ®êi

- VÒ s©n khÊu ®· cã ph«ng mµn,ho¸ phôc trang..

- VÒ kÞch b¶n ®­îc s¾p xÕp thµnh tõng håi tõng líp.

- ¢m nh¹c cã pha c¶ giäng tuång

- Dµn nh¹c cã thªm kÌn bÇu,®µn nguyÖt

* ChÌo c¶i l­¬ng

- XuÊt hiÖn n¨m 1923 do «ng NguyÔn §×nh NghÞ ®Ò x­íng

- S©n khÊu gièng chÌo v¨n minh

- KÞch b¶n nhiÒu vë chÌo cæ ®· ®­îc viÕt l¹i còng chia lµm nh÷ng håi líp víi s©n khÊu míi ngoµi ra cßn mét sè vë míi víi néi dung tõ cuéc sèng ®­¬ng thêi nh»m phª ph¸n ®¶ kÝch thãi h­ tËt xÊu.

- ¢m nh¹c ®­îc ®­a thªm nh÷ng lµn ®iÖu d©n ca ®ång b»ng B¾c Bé, mét sè lµn ®iÖu ca huÕ c¶ nh÷ng bµi cña T©y nªn rÊt khã phï hîp

- Víi sù phong phó vÒ ®Ò tµi lµn ®iÖu vµ mét sè c¶i c¸ch trong c¸c h×nh thøc th× chÌo c¶i l­¬ng ®· ®­îc c«ng chóng miÒn B¾c hoan nghªnh nh­ng do søc Ðp cña nghÖ thuËt ®iÖn ¶nh vµ c¶i l­¬ng Nam k× qu¸ m¹nh nªn chÌo c¶i l­¬ng còng dÇn l©m vµo bÕ t¾c.

2. Nh÷ng chuyÓn biÕn trªn s©n khÊu Tuång b¾c trung nam

- Do ¶nh h­ëng cña nh÷ng ®iÒu kiÖn x· héi míi vµ c¸c luång v¨n ho¸ nghÖ thuËt n­íc ngoµi,nghÖ thuËt tuång còng cã nh÷ng chuyÓn biÕn râ rÖt ®­îc thÓ hiÖn ë:

- S©n khÊu,néi dung,®Ò tµi ®­îc më réng ngoµi nh÷ng tÝch cæ trung quèc nh÷ng ®Ò tµi míi ®­îc rót ra tõ sö ViÖt truyÖn N«m thÓ hiÖn lßng yªu n­íc ®­îc khai th¸c kh¸ nhiÒu

- DiÔn xuÊt tuy chó träng tíi viÖc ®Æt vë luyÖn tËp nh­ng nghÖ thuËt biÓu diÔn truyÒn thèng ®· tõng ®¹t ®Õn ®Ønh cao lóc nµy ®ang bÞ tho¸i ho¸ ..

- ¢m nh¹c t¨ng c­êng tÝnh tr÷ t×nh uû mÞ ®Ó phï hîp víi t×nh yªu l·ng m¹n

- Nh¹c cô gi¶m nh÷ng nh¹c khÝ mang tÝnh kªu gäi mµ thay vµo ®ã lµ c¸c nh¹c khÝ ªm dÞu

* Nam k×

- ChÞu ¶nh h­ëng cña hÝ khóc TQ

- XuÊt hiÖn mét sè g¸nh h¸t Béi pha c¶i l­¬ng víi nh÷ng vë ®­îc chuyÓn thÓ tõ ®iÖn ¶nh.

* B¾c k×

- Ngoµi thÓ lo¹i tuång c­¬ng cßn cã tuång t©n thêi ¶nh h­ëng m¹nh mÏ cña kÞch nãi ph­¬ng T©y

* Trung k×

- NghÖ thuËt truyÒn thèng ®­îc b¶o tån l©u phhá biÕn 2 lo¹i: tuång tiÓu thuyÕt vµ tuång pha c¶i l­¬ng

Bµi 3 Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña

s©n khÊu c¶i l­¬ng

(2 tiÕt)

 

 

 

I. C¬ së ®iÒu kiÖn vµ qu¸ tr×nh h×nh thµnh

- Cuèi thÕ kØ 19 ®Çu thÕ kØ 20 Ca huÕ lan dÇn vÒ phÝa Nam chuyÓn dÇn thµnh phong trµo ®ên c©y dïng trong nh÷ng dÞp tÕ lÔ ma chay,®©y lµ mét bé phËn cña dµn nh¹c lÔ t¸ch ra , nh÷ng b¶n nh¹c lÔ cã thªm lêi ca nµy kÕt hîp víi mét sè bµi nh· nh¹c du nhËp tõ miÒn Trung vµo, phong trµo nµy lan réng thµnh phong trµo ®ên ca tµi tö tiÕp thu thªm c¸c lo¹i h×nh d©n gian ®Þa ph­¬ng nh­ lÝ,hß,nãi th¬..vµ ph¸t triÓn bëi nh÷ng bµi b¶n míi ®­îc s¸ng t¸c theo h¬i nh¹c cæ truyÒn

- Tõ chç ch¬i nh¹c theo kiÓu tµi tö n¨m 1911 ®ên ca tµi tö lÇn ®Çu tiªn ®­îc tr×nh diÔn trªn s©n khÊu do ban nh¹c tµi tö cña «ng NguyÔn Tèng TriÒu biÓu diÔn ®· ®­îc hoan nghªnh nhiÖt liÖt vµ s¸ng kiÕn nµy nhanh chãng lan ra kh¾p c¸c tØnh Nam bé.

- N¨m 1916 «ng Tèng H÷u §Þnh ®· dµn dùng vë vµ cho diÔn viªn ®øng ë trªn v¸n võa ca võa ra bé chÝnh v× thÕ h×nh thµnh thÓ lo¹i ca ra bé.

- N¨m 1917 g¸nh h¸t cña thÇy N¨m tó víi tªn gäi g¸nh h¸t c¶i l­¬ng thÇy n¨m tó ra ®êi ®· khai sinh ra bé m«n ca kÞch c¶i l­¬ng vµ nÒn t¶ng ©m nh¹c cña nã lµ nh¹c lÔ, ca huÕ,vµ ca nh¹c d©n gian Trung Nam Bé.

II. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ ph©n ho¸ cña c¶i  l­¬ng cho ®Õn

c¸ch m¹ng th¸ng 8-1945

- B¾t ®Çu tõ g¸nh h¸t cña thÇy N¨m tó phong trµo c¶i l­¬ng lan ra kh¾p Nam bé kho¶ng n¨m 1920 c¶i l­¬ng trë thµnh bé m«n s©n khÊu v÷ng vµng tiÕp tôc lan ra B¾c Bé do sù t¸c ®éng m¹nh mÏ cña x· héi,sù c¹nh tranh cña c¸c lo¹i h×nh nghÖ thuËt míi c¶i l­¬ng còng kh«ng tr¸nh khái sù ph©n ho¸ thµnh nhiÒu lo¹i h×nh nh»m ®¸p øng kÞp thêi nh÷ng nhu cÇu kh¸c nhau cña kh¸n gi¶.

1. C¶i l­¬ng tuång tÇu

- §ã lµ nh÷ng vë lÊy tõ tÝch cæ trung quèc vµ nã cã ¶nh h­ëng cña nghÖ thuËt tuång

- Dµn nh¹c sö dông dµn nh¹c tµi tö bæ xung thªm kÌn gâ

2. C¶i l­¬ng Qu¶ng

- ¶nh h­ëng râ nÐt cña nghÖ thuËt biÓu diÔn Qu¶ng §«ng

- Dµn nh¹c cã thªm kÌn Hå Qu¶ng

3. C¶i l­¬ng x· héi

- PhÇn lín lÊy ®Ò tµi tõ x· héi ViÖt Nam ®­¬ng thêi dùa vµo ¶nh h­ëng cña nghÖ thuËt ph­¬ng t©y nhÊt lµ Ph¸p.Hä chñ tr­¬ng chuyÓn s©n khÊu c¶i l­¬ng thµnh s©n khÊu kÞch nãi v× thÕ bµi b¶n c¶i l­¬ng còng h¹n chÕ ®ång thêi ®­a thªm mét sè ca khóc Ph¸p

- Dµn nh¹c bá kÌn gâ vµ thªm mét sè nh¹c cô ph­¬ng t©y ®Ó ®Öm nh­: violon; piano

4. C¶i l­¬ng kiÕm hiÖp

- Ph¸t triÓn kho¶ng n¨m 1930-1940 c¸c vë chñ yÕu m­în tõ chuyÖn Ên §é

* C¶i l­¬ng lan ra B¾c vµo ®Çu nh÷ng n¨m 20 vµ v÷ng vµng vµo nh÷ng n¨m 1925 – 1927 vµ ph¸t triÓn tõ 1935- 1941 ¨n s©u b¸m rÔ ë trung Bé tõ nh÷ng n¨m 30-45 nh­ng khi NhËt vµo §«ng D­¬ng c¶i l­¬ng còng r¬i vµo con ®­êng bÕ t¾c kh«ng lèi tho¸t.

III. Nh÷ng ®ãng gãp vµ ý nghÜa cña sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña s©n khÊu c¶i l­¬ng nöa ®Çu thÕ kØ 20

 

1. Nh÷ng ®ãng gãp

- §­a lªn s©n khÊu nhiÒu bµi n¶n cña ©m nh¹c thÝnh phßng,cung ®×nh,nhiÒu lµn ®iÖu d©n ca Namn trung bé

- TiÕp thu vµ c¶i l­¬ng ho¸ kh¸ tèt mét sè lµn ®iÖu hÝ khóc cña Trung Quèc

- §ãng gãp nhiÒu bµi b¶n s¸ng t¸c míi theo phong c¸ch cæ truyÒn cã gi¸ trÞ

2. ý nghÜa

- Tr­íc sù khñng ho¶ng cña c¸c bé m«n s©n khÊu cæ truyÒn trong viÖc thÓ hiÖn néi dung ®Ò tµi,ph­¬ng thøc tr×nh diÔn, c¶i l­¬ng ra ®êi mét mÆt vÉn duy tr× vèn ©m nh¹c cæ truyÒn mét mÆt kh«ng bÞ gß bã bëi khu«n mÉu v× thÕ nã dÔ dµng ®¸p øng víi thÞ hiÕu quÇn chóng còng nh­ dung hoµ ®­îc ý nguyÖn cña mét bªn lµ kh¸n gi¶ ­a lèi tr×nh diÔn míi cña Ph¸p, mét bªn lµ kh¸n gi¶ quen víi s©n khÊu d©n téc.

Bµi 4: Phong trµo s¸ng t¸c theo ph­¬ng ph¸p ¢u t©y sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña ©m nh¹c c¶i c¸ch cho tíi c¸ch m¹ng th¸ng 8-1945

(3 tiÕt)

 

 

 

I. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh

1. Sù truyÒn b¸ ©m nh¹c ph­¬ng T©y vµo ViÖt Nam vµ phong trµo häc nh¹c ¢u t©y

- ©m nh¹c míi ®­îc h×nh thµnh trong bèi c¶nh lÞch sö cña giai cÊp c«ng nh©n ViÖt Nam ®· thµnh lËp chÝnh ®¶ng cña m×nh, d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng céng s¶n ViÖt nam ®Ò c­¬ng v¨n ho¸ ra ®êi, héi v¨n ho¸ cøu quèc thµnh lËp, nh÷ng t¸c ®éng cã tÝnh quyÕt ®Þnh t¹o ra mét h­íng ®i ®óng ®¾n cho ©m nh¹c míi ViÖt Nam ngay tõ nh÷ng ngµy ®Çu.

2. Sù truyÒn b¸ ©m nh¹c ph­¬ng T©y vµo ViÖt nam

- Cuèi thÕ kØ 19 ®Çu thÕ kØ 20 v¨n ho¸ ph­¬ng t©y ®· trµn vµo ViÖt Nam ngµy cµng m¹nh mÏ b»ng nhiÒu con ®­êng kh¸c nhau nh­:

+ TruyÒn ®¹o

+ ©m nh¹c cña cña c¸c dµn kÌn phôc vô trong quan ®éi

+ ¢m nh¹c trong c¸c phßng trµ, ®iÖu nh¶y

+ ¢m nh¹c trªn mµn ¶nh

+ ¢m nh¹c do c¸c ®oµn nghÖ thuËt t¹p kÜ cña n­íc ngoµi sang biÓu diÔn…

+ HÖ thèng ®µo t¹o nh¹c T©y trong c¸c tr­êng tiÓu häc ViÖt Ph¸p ®Æc biÖt n¨m 1927 nh¹c viÖn ViÔn §«ng ra ®êi

3. Phong trµo häc nh¹c T©y

- Nh÷ng sù míi l¹ vÒ nh¹c cô còng nh­ h¬i nh¹c cña ph­¬ng T©y ®· kÝch thÝch sù tß mß muèn t×m hiÓu nh¹c t©y trong ®«ng ®¶o quÇn chóng nh©n d©n ë nh÷ng thµnh phè lín nhÊt lµ tÇng líp thanh niªn. Hä b¾t ®Çu bá r¬i dÇn nh÷ng nh¹c cô d©n téc vµ nh÷ng bµi b¶n cæ ®Ó t×m ®Õn nh÷ng nh¹c cô míi nh­: ghi ta; m¨ngd«lin. phong trµo häc nh¹c T©y theo n¨m th¸ng ph¸t triÓn.

4. Phong trµo so¹n lêi ca theo kiÓu t©y vµ h¸t theo ®iÖu t©y

- Tõ chç hä h¸t nguyªn lêi Ph¸p ®Õn pháng dÞch theo lêi Ph¸p råi ®Æt lu«n lêi ViÖt cho nh÷ng bµi ci-nª ®ang thÞnh hµnh ®· dÉn ®Õn mét phong trµo so¹n vµ h¸t bµi ca theo ®iÖu t©y phong trµo nµy hÝnh lµ sù biÓu hiÖn cña sù x©m nhËp ©m nh¹c ch©u ©u vµo ViÖt Nam vµ xu h­íng ViÖt ho¸ lµ b­íc ®Çu ®Ó tiÕn tíi sù ra ®êi cña c¸c ca khóc míi.

- Tõ phong trµo ®Æt lêi ca theo ®iÖu T©y ý ®å s¸ng t¸c lÊy c¶ lêi lÉn ca dÇn ®­îc h×nh thµnh, c«ng viÖc nµy ®Çu tiªn tiÕn hµnh bÝ mËt ë mét sè nhãm do t©m lÝ tù ti d©n téc khiÕn hä kh«ng d¸m ®­a t¸c phÈm cña m×nh ra ®ã lµ mét nhãm c¸c nh¹c sÜ nh­: D­¬ng ThiÖu T­íc; ThÈm O¸nh; ThiÖn T¬;NguyÔn TrÇn D­ vµ mét sè nh¹c sÜ trÎ nh­ : V¨n Chung; Do·n MÉn; Lª Yªn

5. Phong trµo s¸ng t¸c míi diÔn ra c«ng khai- Sù ra ®êi cña ©m nh¹c c¶i c¸ch

- §Õn n¨m 1938 sau chuyÕn l­u diÔn 3 miÒn cña «ng NguyÔn V¨n Tuyªn cïng víi chñ tr­¬ng lÊy nèt nh¹c ph­¬ng T©y ®Ó chÐp nh¹c ®ång thêi s¸ng t¹o nh÷ng b¶n  nh¹c míi thÓ hiÖn chÊt d©n téc trªn c¬ së b¸m s¸t tiÕng ViÖt ®· thæi bïng lªn lµn giã míi rÊt nhiÒu c¸c s¸ng t¸c míi ra ®êi vµ ®­îc giíi thiÖu víi nhiÒu tªn tuæi cña c¸c t¸c gi¶ nh­ : NguyÔn Xu©n Kho¸t; NguyÔn V¨n Tuyªn; Lª Th­¬ng.

II. Sù ph¸t triÓn cña ©m nh¹c c¶i c¸ch tíi tr­íc c¸ch m¹ng th¸ng 8-1945

- Nh÷ng s¸ng t¸c trong thêi k× nµy cã thÓ ®­îc chia lµm 3 h­íng chÝnh:

1. Khuynh h­íng l·ng m¹n(1938)

- ChiÕm tØ lÖ lín t¸c phÈm nã lµ tiÕng nãi cña nh÷ng ng­êi thuéc tÇng líp tiÓu t­ s¶n tho¸t li ®Êu tranh chÝnh trÞ quay l­ng l¹i víi thùc tÕ ®en tèi cña x· héi ®­¬ng thêi cã liªn quan mËt thiÕt ®Õn phong trµo th¬ míi vµ v¨n ch­¬ng l·ng m¹n

- Chñ ®Ò phong phó víi nhiÒu t×nh c¶m kh¸c nhau ,l·n m¹n,viÓn v«ng, trèn tr¸nh thùc t¹i

- Mang tÝnh chÊt gi¶i trÝ

- Göi g¾m t×nh yªu quª h­¬ng ®Êt n­íc

- §åi truþ kªu gäi thanh niªn ®¾m ch×m trong ch¬i bêi tr¸c t¸ng..

- Béc lé t©m tr¹ng ch¸n ch­êng,bÕ t¾c.

* §Æc ®iÓm:

Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña khuynh hø¬ng l·ng m¹n dùa trªn c¬ së lµ nÒn nh¹c h¸t trong ®ã næi bËt lµ ca khóc,ca khóc tr÷ t×nh ®Æc biÖt lµ t×nh ca trë thµnh thÓ lo¹i bao trïm

- Giai ®iÖu th­êng dïng ®iÖu thøc thø trong t­ duy ®iÖu tÝnh,nhiÒu ca khóc mang mµu s¾c vui vÎ trÎ trung cã d¸ng dÊp cña vò ®iÖu Vall,Swing;tanggo...

- CÊu tróc sö dông th­êng lµ 2 ®o¹n ®¬n;3 ®o¹n ®¬n ngoµi ra vÒ ®iÖu thøc cßn sö dông mét phÇn ®iÖu thøc 5 ©m d©n téc

2. Khuynh h­íng hïng ca yªu n­íc

-H×nh thµnh kho¶ng nh÷ng n¨m 1939-1940 dßng ca khóc nµy lµ tiÕng nãi ®Êu tranh cña mét bé phËn tiÕn bé trong tÇng líp thanh niªn trÝ thøc thµnh thÞ,khuynh h­íng nµy thÓ hiÖn ®­îc t×nh c¶m d©n téc lßng yªu n­íc vµ ý t­ëng dÊn th©n v× nghÜa c¶

- Thêi k× ®Çu lµ nh÷ng bµi ca mang néi dung khoÎ kho¾n trong s¸ng viÕt cho phong trµo h­íng ®¹o cña Ph¹m v¨n Xung;Hoµng Quý…sau nµy cã thªm mét vµi bµi viÕt vÒ cuéc ®Êu tranh d©n téc nh­ cña nh¹c sÜ L­u H÷u Ph­íc.

- N¨m 1940 xuÊt hiÖn thªm c¸c ca khóc cña mét sè nh¹c sÜ ®­îc tiÕp xóc víi c¸ch m¹ng tham gia ho¹t ®éng trong tæ chøc cña §¶ng víi môc tiªu yªu n­íc.Tõ n¨m 1943 khuynh h­íng nµy gÇn nh­ në ré ¸t h¼n dßng nh¹c l·ng m¹n

-§Ò tµi: Phæ biÕn lµ ®Ò tµi lÞch sö ®Êu tranh chèng ngo¹i x©m ph­¬ng b¾c bªn c¹nh ®ã cã nh÷ng ®Ò tµi vÒ thêi cuéc trong ®ã chñ nghÜa yªu n­íc lµ c¶m høng xuyªn suèt trong toµn bé t¸c phÈm

- ThÓ lo¹i chñ yÕu lµ thÓ lo¹i hµnh khóc ng«n ng÷ ©m nh¹c cã nguån gèc Ch©u ©u víi thang ©m 7 ©m víi cÊu tróc kh¸ c©n ph­¬ng

- C¸c t¸c gi¶ tiªu biÓu nh­: L­u H÷u Ph­íc víi Lªn ®µng,TiÕng gäi thanh niªn,ng­êi x­a ®©u t¸.Hoµng Quý víi Vui ca lªn, Trªn s«ng Bach §»ng.V¨n Cao víi TH¨ng Long hµnh khóc.§ç NhuËn víi Tr­ng V­¬ng, lêi cha giµ...

3. Khuynh h­íng c¸ch m¹ng

- Lµ khuynh h­íng nghÖ thuËt ®­îc soi s¸ng bëi t­ t­ëng chÝnh trÞ cña giai cÊp c«ng nh©n trong ®¶ng céng s¶n §«ng D­¬ng. Ngay tõ nh÷ng n¨m 1930 ®· xuÊt hiÖn nh÷ng bµi ca c¸ch m¹ng víi chñ ®Ò ®oµn kÕt nh÷ng ca khóc trong thêi k× nµy kh«ng nh÷ng chøa ®ùng lßng yªu n­íc mµ cßn ca ngîi phong trµo c¸ch m¹ng thÕ giíi h­íng vÒ nhµ n­íc XHCN ®Çu tiªn cña thÕ giíi

- T¸c gi¶, t¸c phÈm thêi k× ®Çu ca khóc c¸ch m¹ng do c¸c chiÕn sÜ céng s¶n s¸ng t¸c ®ã lµ nh÷ng bµi ca ®­îc s¸ng t¸c tËp thÓ mang tÝnh khuyÕt danh,ca khóc më ®Çu cho khuynh h­íng nµy lµ: Cïng nhau ®i hång binh cña §inh Nhu s¸ng t¸c n¨m 1930

- Tõ nh÷ng n¨m 1940 ca khóc c¸ch m¹ng ph¸t triÓn m¹nh mÏ víi c¸c t¸c phÈm nh­: Tam b×nh cña TrÇn V¨n Thôc; Cê ViÖt Minh cña V­¬ng Gia Kh­¬ng; TiÕn qu©n ca cña V¨n Cao; DiÖt ph¸t xÝt cña NguyÔn §×nh Thi. Trong thêi k× nµy nhiÒu nh¹c sÜ ®· trë thµnh chiÕn sÜ c¸ch m¹ng trªn mÆt trËn v¨n ho¸ nghÖ thuËt nh­: §ç NhuËn; V¨n Cao.

 

C©u hái «n tËp

1. Tr×nh bµy mét sè nÐt vÒ ©m nh¹c thêi Hïng V­¬ng

2. C¸c nh¹c khÝ thêi Hïng V­¬ng

3. Nh÷ng nh¹c khÝ vµ tæ chøc dµn nh¹c thêi LÝ trÇn

4. DiÔn tr×nh lÞch sö ©m nh¹c thêi Lª

5. DiÔn tr×nh lÞch sö ©m nh¹c thêi NguyÔn

6. C¸c thÓ lo¹i ca nh¹c bµi b¶n tiÕt môc thêi Lª

7. C¸c tæ chøc dµn nh¹c vµ nh¹c khÝ thêi NguyÔn

8. TR×nh bµy vÒ h¸t ¶ ®µo thêi NguyÔn

9. NghÖ thuËt h¸t béi

10. Nh÷ng chuyÓn biÕn trªn s©n khÊu chÌo trong phong trµo canh t©n s©n khÊu truyÒn thèng ®Çu thÕ kØ 20

11. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña s©n khÊu c¶i l­¬ng

12. Tr×nh bµy khuynh h­íng l·n m¹n trong sù ph¸t triÓn cña ©m nh¹c c¶i c¸ch tr­íc c¸ch m¹ng th¸ng 8-1945

13. tr×nh bµy khuynh h­íng hïng ca yªu n­íc cho vÝ dô bµi h¸t

14. Tr×nh bµy khuynh h­íng c¸ch m¹ng cho vÝ dô vÒ c¸c ca khóc.