Bài 1. Pháp luật và đời sống

      Giáo viên sử dụng phương pháp thuyết trình kết hợp với hoạt động nhóm và đàm thoại.

      Nhóm 1: Các em hãy cho biết một XH mà không có pháp luật thì điều gì sẽ xẩy ra? Ngược lại một XH có PL thì sẽ ntn? TS XH có PL thì mọi việc sẽ trật tự an toàn?

      Nhóm 2: Theo em công dân có quyền và nghĩa vụ nào? các nghĩa vụ đó do ai đặt ra? Ai sẽ thực hiện quyền và nghĩa vụ đó? Nếu không thực hiện đúng thì nhà nước sẽ làm gì?

     GV giới thiệu sơ lược về nguồn gốc pháp luật sau đó đưa ra câu hỏi (2 câu hỏi tình huống)

                - Không thờ cúng tổ tiên

                - Vi phạm luật ATGT như vượt đèn đỏ

1. Khái niệm pháp luật

a. Pháp luật là gì?

- Pháp luật là hệ thống các quy tắc xử sự mang tính bắt buộc chung do nhà nước ban hành và thực hiện bằng quyền lực nhà nước.

- Pháp luật do nhà nước xây dựng, ban hành và đảm bảo thực hiện

- Nội dung của pháp luật.

      ? Theo em cả 2 trường hợp trên có bị phạt tiền không? vì sao?

      ? Qua hai ví dụ trên em hiểu như thế nào về pháp luật?

      ? Em hãy kể tên một số luật mà em biết, những luật đó do ai ban hành, nhằm mục đích gì?

      ? Em hiểu thế nào là quyền và lợi ích của pháp luật? Cho ví dụ minh họa?

      ? Em hiểu thế nào là nghĩa vụ và trách nhiệm của pháp luật? Cho ví dụ minh họa?

      ? Theo em pháp luật thể hiện ý chí của ai?

(Nhân dân)

       ? Theo em pháp luật được thực thi bằng sức mạnh của ai? Cho ví dụ minh họa?

        Nêu nên được các đặc trưng của PL. GV sử dụng phương pháp thuyết trình kết hợp với thảo  luận theo cả lớp.

      Cho học sinh đọc phần “b” sau đó đưa ra câu hỏi tình huống.

      ? Theo em pháp luật có những đặc trưng cơ bản nào?                

(có 3 đặc trưng cơ bản)

     Thảo luận: PL có 3 đặc trưng cơ bản vậy nội dung cơ bản của các đặc trưng này ra sao?

     ? Theo em đặc trưng tính quy phạm phổ biến của pháp luật được thể hiện như thế nào?

      ? Theo em đặc trưng tính quyền lực và bắt buộc chung của PL được thể hiện ntn?

      ? Theo em đặc trưng tính xác định chặt chẽ về hình thức của PL được thể hiện như thế nào?

+ Quyền và lợi ích: được làm gì? hưởng những lợi ích gì?

+ Nghĩa vụ và trách nhiệm: phải làm gì? không được làm gì? phải chịu trách nhiệm gì?

b. Các đặc trưng của pháp luật.

- Có tính quy phạm phổ biến.

+ Là quy tắc xử sự chung, là khuân mẫu chung

+ Được áp dùng lần, nhiều nơi

+ Được áp dụng cho mọi người, mọi lĩnh vực

- Tính quyền lực và bắt buộc chung: tức thể hiện sức mạnh của nhà nước nếu vi phạm sẽ bị  cưỡng chế.

- Tính xác định chặt chẽ về mặt hình thức.

+ Diễn đạt phải chính xác, dễ hiểu

+ Phù hợp với Hiến pháp

Khái niệm

Đặc trưng

Quy tắc xử sự chung

Tính quy phạm phổ biến

Được nhà nước công nhận

Tính quyền lực và bắt buộc chung

Được nhà nước đảm bảo thực hiện

Tính xác định chặt chẽ  về hình thức = các VBPL

     Giáo viên sử dụng phương pháp thuyết trình kết hợp với vấn đáp từ đó giúp học sinh nắm được bản chất giai cấp của pháp luật.

     ? Bằng kiến thức đã học em cho biết nhà nước có mang bản chất giai cấp không?

     ? Vậy tại sao pháp luật lại mang bản chất giai cấp?

     ? Theo em nhà nước ta có mang bản chất giai cấp nào?

2. Bản chất của pháp luật.

a. Bản  chất giai cấp của pháp luật.

- PL do nhà nước xây dựng và đại diện cho giai cấp cầm quyền.

- Các QPPL phải phù hợp với ý chí của giai cấp cầm quyền.

- PLVN mang bản chất của GCCN và NDLD dưới sự lãnh đạo của ĐCS VN và phải thể hiện quyền làm của NDLD trên tất cả các lĩnh vực.

     Vì vậy pháp luật nước ta mang bản chất giai cấp GCCN và đại diện cho toàn thể ND LĐ. nên CT HCM “PL của ta là PL thực sự dân chủ vì nó bảo vệ quyền tự do, dân chủ rộng rãi cho ND LĐ”

     Giảng giải + vấn đáp để giúp học sinh nắm được bản chất xã hội của PL.

     ? Theo em tại sao pháp luật lại mang bản chất xã hội?

     ? Theo em tại sao nhà nước phải xây dựng pháp luật? Lấy ví dụ chứng minh?

    (Pháp luật để điều chỉnh các mối quan hệ trong xã hội. Mà pháp luật được bắt nguồn từ thực tiễn và thực hiện trong thực tiễn xã hội)

    Bằng phương pháp giảng giải kết hợp với thảo luận nhóm (cặp đôi) từ đó giúp học sinh nắm được MQH giữa đạo dức.

     Cho HS tìm hiểu nội dung về mối quan Theo em tại sao pháp luật lại có mối quan hệ với hệ giữa pháp luật với đạo đức.

     Đạo đức là những quy tắc xử sự và PL là khuân mẫu chung cho những quy tắc xử sự cho mọi người

b. Bản chất xã hội của pháp luật.

- Pháp luật bắt nguồn từ xã hội cho nên:

+ Phải phản ánh được nhu cầu lợi ích của các giai cấp và tầng lớp trong xã hội.

+ Các hành vi xử sự của cá nhân, tổ chức, cộng đồng phải phù hợp với quy định của pháp luật.

Như vậy: pháp luật là công cụ nhận thức và giáo dục.

3. Mối quan hệ giữa pháp luật với kinh tế, chính trị, đạo đức.

a. Quan hệ giữa pháp luật với kinh tế.

( Đọc thêm)

b. Quan hệ giữa pháp luật với chính trị.

( Đọc thêm)

c. Quan hệ giữa pháp luật với đạo đức.

- PL có cơ sở từ đạo đức và bảo vệ đạo đức.

- NN luôn đưa những quy phạm đạo đức  vào trong các QPPL

- Các QPPL luôn thể hiện các quan niệm về đạo đức

VD: Như sự công bằng, bình đẳng, tự do, lẽ phải... đều là giá đạo đức mà con người luôn hướng tới.

So sánh

Pháp luật

Đạo đức

Giống nhau

Đều là phương thức điều chỉnh hành vi của con người

Khác nhau

Nguồn gốc

Các quy tắc xử sự được ghi nhận thành các QPPL

Hình thành từ đời sống xã hội

Nội dung

Các quy tắc xử sự mang tính khuân mẫu chung

Các quan niệm, chuẩn mực thuộc đời sống tinh thần

Hình thức thể hiện

Văn  bản QPPL

Trong nhận thức, tình cảm của con người

Phương thức tác động

Giáo dục, cưỡng chế

Dư luận xã hội

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung kiến thức cần đạt

  HOẠT ĐỘNG 1: (10’)

3. Mối quan hệ giữa pháp luật với kinh tế, chính trị, đạo đức.

+ Đạo đức là những qui tắc xử sự hình thành trên cơ sở các quan niệm về thiện, ác, nghĩa vụ, lương tâm, danh dự, nhân phẩm…(con người tự điều chỉnh hành vi một cách tự giác cho phù hợp những chuẩn mực chung của xh).

+ Các qui phạm PL luôn thể hiện các quan niệm về đạo đức. Các giá trị đạo đức khi đã trở thành nội dung của qui phạm PL thì đảm bảo thực hiện bằng quyền lực nhà nước.

+ PL là phương tiện đặc thù để thể hiện và bảo vệ các giá trị đạo đức. Những giaátrị PlL cũng là những giá trị đạo đức cao cả con người hướng tới.

- HS: Trao đổi. Nêu VD thực tiễn

- GV: N/xét, bổ xung, kết luận.GV laáy ví duï trong thöïc teá veà nhöõng quan nieäm ñaïo ñöùc truyeàn thoáng tröôùc ñaây ñöôïc Nhaø nöôùc ñöa vaøo thaønh caùc quy phaïm phaùp luaät ñeå HS khaéc saâu kieán thöùc.

Ví duï:

              Coâng cha nhö nuùi Thaùi Sôn

       Nghóa meï nhö nöôùc trong nguoàn chaûy ra

              Moät loøng thôø meï kính cha

       Cho troøn chöõ hieáu môùi laø ñaïo con.

Hoaëc:

             Anh em nhö theå tay chaân

     Raùch laønh ñuøm boïc, dôû hay ñôõ ñaàn.

Caùc quy taéc ñaïo ñöùc treân ñaây ñaõ ñöôïc naâng leân thaønh quy phaïm phaùp luaät taïi Ñieàu 35 Luaät Hoân nhaân vaø Gia ñình naêm 2000: “Con coù boån phaän yeâu quyù, kính troïng, bieát ôn, hieáu thaûo vôùi cha meï, laéng nghe nhöõng lôøi khuyeân baûo ñuùng ñaén cuûa cha meï, giöõ gìn danh döï, truyeàn thoáng toát ñeïp cuûa gia ñình.”

  HOẠT ĐỘNG 2: (20’)

 GV tiến hành thuyết trình + hoạt động nhóm + đàm thoại.

    Các mối quan hệ xã hội rất đa dạng, muôn hình muôn vẻ diễn ra trên tất cả các lĩnh vực. Vì vậy để điều chỉnh các mối quan hệ này NN phải đề ra pháp luật nhằm điều chỉnh các mối quan hệ đó trong khuân khổ chung.

a. Quan hệ giữa pháp luật với kinh tế.

( Đọc thêm)

b. Quan hệ giữa pháp luật với chính trị.

( Đọc thêm)

c. Quan hệ giữa pháp luật với đạo đức.

- PL có cơ sở từ đạo đức và bảo vệ đạo đức.

- NN luôn đưa những quy phạm đạo đức  vào trong các QPPL

- Các QPPL luôn thể hiện các quan niệm về đạo đức

VD: Như sự công bằng, bình đẳng, tự do, lẽ phải... đều là giá đạo đức mà con người luôn hướng tới.

4. Vai trò của pháp luật trong đời sống xã hội.

a. Pháp luật là phương tiện để nhà nước quản lí xã hội.

- NN quản lí xã hội bằng nhiều phương tiện như: Giáo dục, đạo đức, chính sách, kế hoạch...trong đó PL là

     ? Theo em để quản lí xã hội nhà nước cần dùng  biện pháp nào? (Pháp luật)

     ? Vậy ngoài pháp luật để quản lí xã hội NN còn quản lí bằng phương tiện nào nữa? (giáo dục, đạo đức, chính sách, kế hoạch)

     ? Theo em nhà nước quản lí xã hội bằng pháp luật như thế nào?

  ? Tại sao nhà nước quản lí xã hội bằng pháp luật lại đảm bảo tính dân chủ?

? Tại sao nhà nước quản lí xã hội bằng pháp luật lại đảm bảo tính thống nhất?

? Tại sao nhà nước quản lí xã hội bằng pháp luật lại đảm bảo tính có hiệu lực?

? Theo em để tăng cường pháp chế trong quản lí NN thì NN cần phải làm gì?

  Cho HS đọc phần b và cùng thảo luận sau đó GV đưa ra câu hỏi cùng đàm thoại.

? Khi tính mạng, tài sản, quyền tự do...của mình bị đe doạ chúng ta phải dựa vào đâu? (Pháp luật)

     ? Vậy PL có vai trò gì đối với mỗi công dân? (là công cụ để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân)

     ? Chúng ta phải làm gì để thực hiện tốt vai trò của mình đối với pháp luật?

phương tiện hữu hiệu nhất mà không một phương tiện nào có thể thay thế được.Không có pháp luật, xã hội sẽ không có trật tự, ổn định, không thể tồn tại và phát triển được.

- Nhờ có pháp luật, nhà nước phát huy được quyền lực của mình và kiểm tra, kiểm soát được các hoạt động của mọi cá nhân, tổ chức, cơ quan trong phạm vi lãnh thổ của mình.

- NN quản lí xã hội bằng PL sẽ đảm bảo:

+ Tính dân chủ (vì phù hợp với lợi ích ý chí của ND)

+ Tính thống nhất (vì PL có tính bắt buộc chung)

+ Tính có hiệu lực (vì PL có sức mạnh cưỡng chế)

- Để tăng cường pháp chế trong quản lí NN phải: Xây dựng pháp luật, thực hiện pháp luật, bảo vệ pháp luật.

b. PL là phương tiện để công dân thực hiện và bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp của mình.

- PL là công cụ thực hiện quyền của mình

- Công dân phải chấp hành PL, tuyên truyền cho mọi người, tố cáo những người VPPL.

     Như vậy: PL vừa quy định quyền công dân vừa quy định cách thức để công dân thực hiện.

  Để quản lý đất nước, NN không chỉ ban hành PL mà còn phải làm cho các quy định của PL đi vào đời sống được thực hiện đầy đủ và nghiêm chỉnh.

  GV yêu cầu HS đọc hai tình huống ở trong SGK, sau đó hướng dẫn học sinh khai thác vấn đề bằng cách đưa ra các câu hỏi.

     ? Trong VD 1 chi tiết nào trong tình huống thể hiện hành động thực hiện pháp luật giao thông đường bộ một cách có ý thức, có mục đích? Sự tự giác đó đã đem lại tác dụng như thế nào?

     ? Trong VD 2 để xử lí 3 thanh niên  vi phạm, cảnh sát giao thông đã làm gì?( áp dụng pháp luật, xử phạt hành chính) Mục đích của việc xử phạt đó để làm gì? (Răn đe hành vi VPPL và GD hành vi thực hiện đúng PL

1. Khái niệm, các hình thức và các giai đoạn thực hiện pháp luật.

a. Khái niệm thực hiện pháp luật.

- Khái niệm: THPL là quá trình hoạt động có mục đích, làm cho những quy định của PL đi vào cuộc sống, trở thành những hành vi hợp pháp của các cá nhân, tổ chức.

- THPL là hành vi của con người, là hành vi phù hợp với những quy định của pháp luật.

b. Các hình thức thực hiện pháp luật.

- Sử dụng pháp luật: là các cá nhân, tổ chức sử dụng đúng các quyền của mình

cho 3 thanh niên).

     Từ những câu trả lời của HS, GV tổng kết và đi đến kết luận trong SGK.

     ? Thực hiện pháp luật là hành vi của ai? Phù hợp với những các gì?

     Giáo viên chia lớp thành 4 nhóm tương ứng với 4 hình thức THPL. Yêu cầu mỗi nhóm thực hiện trong 3 phút sau đó nêu ra nội dung và lấy VD minh hoạ. Cuối cùng đại diện từng nhóm trình bày kết quả của nhóm mình.

Nhóm 1: Thảo luận ý Sử dụng pháp luật.

- Chủ thể của SDPL là ai?

- Chủ thể SDPL để làm gì? lấy VD minh hoạ?

Nhóm 2: Thảo luận ý Thi hành pháp luật.

- Chủ thể của THPL là ai?

- Chủ thể Thi hành pháp luật để làm gì? lấy VD minh hoạ?

Nhóm 3: Thảo luận ý Tuân thủ pháp luật.

- Chủ thể của TTPL là ai?

- Chủ thể tuân thủ pháp luật để làm gì? lấy VD minh hoạ?

Nhóm 4: Thảo luận ý áp dụng pháp luật.

- Chủ  thể của ADPL là ai?

- Chủ thể ADPL để làm gì? lấy VD minh hoạ?

 VD: Công dân có quyền bầu cử, ứng cử, quyền khái nại tố cáo.

- Thi hành pháp luật: là cá nhân, tổ chức thực hiện đúng nghĩa vụ của mình.

VD: 1 công dân SX-KD thì phải nộp thuế…

- Tuân thủ pháp luật: là cá nhân, tổ chức không được làm những điều mà pháp luật cấm.

VD: không được tự tiện phá rừng, đánh bạc…

- Áp dụng pháp luật: là cơ quan, công chức nhà nước có thẩm quyền căn cứ vào quy định của pháp luật để đưa ra quyết định phát sinh chấm dứt hoặc thay đổi các quyền nghĩa vụ cụ thể của cá nhân, tổ chức.

c. Các giai đoạn thực hiện pháp luật.

( Không dạy)

Khác

Sử dụng PL

Thi hành PL

Tuân thủ PL

áp dụng PL

Chủ thể

Cá nhân, tổ chức

Cá nhân, tổ chức

Cá nhân, tổ chức

Cơ quan, công chức NN có thẩm quyền

Mức độ chủ động của chủ thể

Chủ động thực hiện quyền (những việc được làm)

Chủ động thực hiện nghĩa vụ (những việc phải làm)

Không được làm những việc mà PL cấm

CQ, NN chủ động đưa ra quyết định hoặc thực hiện hành vi PL theo chức năng thẩm quyền được giao

Giống

Đều là những hoạt động có mục đích nhằm đưa pháp luật vào cuộc sống

     GV sử dụng VD trong SGK và yêu cầu HS chỉ ra các dấu hiệu của vi phạm pháp luật..

     ? Qua ví dụ trong SGK em hãy chỉ ra các hành vi của chủ thể?

(gồm có dấu hiệu trái pháp luật ;

có lỗi ; năng lực trách nhiệm pháp lý)

     ? Vậy theo các em những ý nghĩ, tư tưởng ý chí VPPL có được coi là VPPL không?    

(không)

     Lưu ý: Pháp luật không điều chỉnh suy nghĩ của con người bởi đặc tính đó chưa biểu hiện thành hành vi cụ thể.

      ? Vậy phải có biểu hiện như thế nào mới được coi là hành vi trái pháp luật?

     ? Em hiểu như thế nào là hành động của hành vi trái pháp luật ? Lấy ví dụ minh họa ?

      ? Em hiểu như thế nào là không hành động của hành vi trái pháp luật? lấy ví dụ minh hoạ?

2. Vi phạm pháp luật và trách nhiệm pháp lí.

a. Vi phạp pháp luật.

* Các dấu hiệu cơ bản của VPPL.

- Là hành vi trái PL xâm hại tới các quan hệ xã hội được pháp luật bảo vệ. Biểu hiện:

+ Hành động: Chủ thể làm những việc không được làm theo quy định của pháp luật.

     VD: Nhà máy thải chất ô nhiễm …

+ Không hành động: Chủ thể không làm những việc phải làm theo quy định của PL.

VD: SX-KD không nộp thuế, đi xe mô tô đèo ba người….

- Do người có nằng lực trách nhiệm pháp lí thực hiện.

+ Đạt độ tuổi nhất định (16 tuổi) tâm sinh lí bình thường.