Bài 1. Thế giới quan duy vật và phương pháp luận biện chứng

Ho¹t ®éng Gv và học sinh

Néi dung kiÕn thøc c¬ b¶n

 Ho¹t ®éng 1: Th¶o luËn líp t×m hiÓu vai trß cña TGQ, PPLcña TriÕt häc.

* Môc tiªu: Häc sinh n¾m ®­îc TH nghiªn cøu nh÷ng quy luËt chung, phæ biÕn- kh¸c víi c¸c m«n KH kh¸c -> trë thµnh TGQ, PPL chung cña khoa häc.

* C¸ch tiÕn hµnh:

- GVHD häc sinh nghiªn cøu sgk, liªn hÖ víi c¸c m«n khoa häc kh¸c, tr¶ lêi c©u hái:

- C©u hái th¶o luËn:

Triết học lµ g× ?

H·y nªu ®èi t­îng nghiªn cøu cña c¸c m«n khoa häc cô thÓ? (VD:)

§èi t­îng nghiªn cøu cña TriÕt häc lµ g× ?

T¹i sao TH cã vai trß lµ TGQ, PPL cña khoa häc ?

* HS th¶o luËn tr¶ lêi tõng c©u hái.

* GV tãm t¾t c¸c ý kiÕn, nhËn xÐt, bæ sung vµ kÕt luËn

* Cñng cè: HDHS lµm bµi tËp so s¸nh ®èi t­îng nghiªn cøu cña TriÕt häc vµ c¸c m«n KH cô thÓ:

Ho¹t ®éng 2: Häc sinh th¶o luËn nhãm t×m hiÓu TGQ duy vËt vµ TGQ duy t©m

* Môc tiªu: HS hiÓu ®­îc: ThÕ giíi quan lµ g× ? C¬ së ®Ó ph©n biÖt TGQ DV vµ TGQ DT.

* C¸ch tiÕn hµnh:

Gv: Giảng giải, theo cách hiểu thông thường, “ thế giới quan” là quan niệm của con người về thế giới. Tuy nhiên, để hiểu được khái niệm thế giới quan một cách sâu sắc chúng ta cần làm rõ khái niệm này

Gv nêu câu hỏi

Trong cuộc sống khi quan sát các sự vật xung quanh em muốn đạt được điều gì? Cho ví dụ minh họa

Hs suy nghĩ trả lời

Gv: Chốt lại – Đó là tri thức, sự hiểu biết… hình thành quan điểm về sự vật, hiện tượng.

* Những hiểu biết về sự vật xung quanh sẽ đem lại cho con người điều gì?

* Sự hiểu biết và niềm tin của con người sẽ tác động như thế nào đến hoạt động của con người?

Hs trả lời

Gv: Chốt lại

Từ những phân tích ở trên em hiểu thế nào là thế giới quan?

Hs: Nêu khái niệm

Gv: Theo em thế giới quan của con người có thay đổi không? Vì sao?

Hs trả lời

Gv nhận xét chốt lại

Thế giới luôn luôn biến đổi chính vì thế nhận thứ của con người cũng thay đổi. Do đó quan niệm của con người nói riêng và của nhân loại nói chung cũng thay đổi theo hướng ngày càng sâu sắc hơn, đầy đủ hơn về thế giới xung quanh

Mỗi người có cách nhìn nhận, thái độ và niềm tin khác nhau về thế giới xung quanh. Tuy nhiên tùy thuộc vào câu trả lời về vấn đề cơ bản của triết học mà các nhà triết học có thể phân làm hai trường phái cơ bản là duy vật hay duy tâm.

 Gv: Đặt câu hỏi

     VÊn ®Ò c¬ b¶n cña TH lµ g× ? C¬ së ®Ó ph©n lo¹i c¸c h×nh th¸i TGQ?

Hs: Đọc sgk trả lời

Gv: Chia lớp thành hai nhóm để trả lời hai câu hỏi trên

Hs trả lời câu hỏi bằng cách điền thông tin vào phiếu học tập

        TGQDV      -        TGQDT

     Quan ®iÓm:

     Vai trß:

      ý nghÜa:

- §¹i diÖn c¸c nhãm tr×nh bµy néi dung ®· th¶o luËn

- GV nhËn xÐt, kÕt luËn

1- ThÕ giíi quan vµ ph­¬ng ph¸p luËn

a) Vai trß cña thÕ giíi quan, ph­¬ng ph¸p luËn cña TriÕt häc.

- TriÕt häc lµ hÖ thèng c¸c quan ®iÓm lý luËn chung nhÊt vÒ thÕ giíi vµ vÞ trÝ cña con ng­êi trong thÕ giíi ®ã.

- §èi t­îng nghiªn cøu cña TriÕt häc: Lµ nh÷ng quy luËt chung nhÊt, phæ biÕn nhÊt vÒ sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña giíi tù nhiªn, ®êi sèng x· héi vµ t­ duy.

- TriÕt häc cã vai trß lµ thÕ giíi quan, ph­¬ng ph¸p luËn chung cho mäi ho¹t ®éng thùc tiÔn vµ ho¹t ®éng nhËn thøc cña con ng­êi.

b) ThÕ giíi quan duy vËt vµ thÕ giíi quan duy t©m.

* ThÕ nµo lµ thÕ giíi quan:

ThÕ giíi quan lµ toµn bé nh÷ng quan ®iÓm vµ niÒm tin ®Þnh h­íng ho¹t ®éng cña con ng­êi trong cuéc sèng.

* Néi dung vÊn ®Ò c¬ b¶n cña TriÕt häc gåm cã 2 mÆt:

- MÆt thø nhÊt tr¶ lêi c©u hái: Gi÷a vËt chÊt (tån t¹i, tù nhiªn) vµ ý thøc (t­ duy, tinh thÇn) c¸i nµo cã tr­íc, c¸i nµo cã sau, c¸i nµo quyÕt ®Þnh c¸i nµo ?

- MÆt thø 2: Tr¶ lêi c©u hái: Con ng­êi cã thÓ nhËn thøc ®­îc thÕ giíi kh¸ch quan kh«ng ?

* Dùa vµo c¸ch gi¶i quyÕt mÆt thø nhÊt vÊn ®Ò c¬ b¶n cña TriÕt häc mµ chia thµnh TGQDV hay TGQDT.

- TGQ DV cho r»ng: Gi÷a VC vµ YT th× VC lµ c¸i cã tr­íc, c¸i quyÕt ®Þnh YT. ThÕ giíi VC tån t¹i kh¸ch quan, ®éc lËp víi ý thøc cña con ng­êi, kh«ng do ai s¸ng t¹o ra vµ kh«ng ai tiªu diÖt ®­îc.

=> TGQDV cã vai trß tÝch cùc trong viÖc ph¸t triÓn khoa häc.

- TGQDT cho r»ng: ý thøc lµ c¸i cã tr­íc vµ lµ c¸i s¶n sinh ra giíi tù nhiªn.

=> TGQDT lµ chç dùa vÒ lý luËn cho c¸c lùc l­îng x· héi lçi thêi, k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lÞch sö.

Biểu hiện

Duy vật

Duy tâm

1. Dâng sao giải hạn

2. Chữa bệnh theo hướng dẫn của bác sĩ

3. Hai người yêu nhau nhưng không dám kết hôn vì thầy bói phán rằng tuổi hai người không hợp nhau

4. Có niềm tin vào năng lực của bản thân

5. Mời thầy cúng về để trừ tà ma

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung kiÕn thøc c¬ b¶n

Ho¹t ®éng 1: Häc sinh th¶o luËn líp t×m hiÓu vÒ PPLBC vµ PPLSH.

* Môc tiªu: HS hiÓu ®­îc kh¸i niÖm: PPL, PPL TriÕt häc, ph©n biÖt ®­îc PPL biÖn chøng vµ PPL siªu h×nh.

* C¸ch tiÕn hµnh:

- GV HD häc sinh ®äc sgk, t×m hiÓu

C©u hái:

1- ThÕ nµo lµ ph­¬ng ph¸p ? PP luËn ?

2- Ph©n biÖt PPL biÖn chøng vµ PP luËn siªu h×nh ? Cho vÝ dô ?

- HS nghiªn cøu tµi liÖu, tr¶ lêi c©u hái.

- GV nhËn xÐt, bæ sung.

* Cñng cè:

- HS lµm bµi tËp 5 sgk trang 11

GV: chuyÓn ý sang môc 2.

Ho¹t ®éng 2: GV h­íng dÉn häc sinh ph©n tÝch t×m hiÓu vÒ CNDV biÖn chøng.

* Môc tiªu: HS hiÓu râ CNDVBC lµ sù thèng nhÊt h÷u c¬ gi÷a TGQDV vµ PPLBC

* C¸ch tiÕn hµnh:

- GV giíi thiÖu vÒ quan ®iÓm cña mét sè nhµ TH tr­íc M¸c, quan ®iÓm TH cña C.M¸c; HD so s¸nh ®Ó rót ra kÕt luËn.

VD: DV: Hªrac¬lit; §i®r«; H«nbach; L.Ph¬b¾c, C¸c M¸c

         DT: Plat«n; Bec¬li; Hªghen

         Ngoµi ra: R¬nª §ªcact¬; Xpin«ra

C©u hái:

1- Em h·y nhËn xÐt vÒ quan ®iÓm TGQ vµ PPL cña c¸c nhµ TH tr­íc M¸c ?

2- §iÓm kh¸c nhau c¨n b¶n vÒ quan ®iÓm TGQ vµ PPL cña c¸c nhµ TH tr­íc M¸c vµ TH M¸c lµ g× ?

3- B¶n chÊt cña CNDVBC lµ g× ? T¹i sao l¹i nh­ vËy ?

- Häc sinh ph¸t biÓu tr¶ lêi c¸c c©u hái, nªu ý kiÕn nhËn xÐt.

- GV ghi tãm t¾t ý kiÕn cña HS, nhËn xÐt, bæ sung vµ rót ra kÕt luËn.

* Cñng cè: HD häc sinh lËp b¶ng so s¸nh:

           TGQ – PPL - VÝ dô

C¸c nhµ DV tr­íc M¸c

C¸c nhµ BC tr­íc M¸c

TH M¸c – Lª nin

1-c) Ph­¬ng ph¸p luËn biÖn chøng vµ ph­¬ng ph¸p luËn siªu h×nh.

- Ph­¬ng ph¸p luËn lµ khoa häc vÒ ph­¬ng ph¸p, vÒ nh÷ng ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu.

- Ph­¬ng ph¸p luËn biÖn chøng: Xem xÐt sù vËt hiÖn t­îng trong sù rµng buéc lÉn nhau gi÷a chóng, trong sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn kh«ng ngõng.

- Ph­¬ng ph¸p luËn siªu h×nh: Xem xÐt sù vËt, hiÖn t­îng mét c¸ch phiÕn diÖn, chØ thÊy chóng tån t¹i trong tr¹ng th¸i c« lËp, kh«ng vËn ®éng, kh«ng ph¸t triÓn.