Bài 1. Truyền thống đánh giặc giữ nước của dân tộc Việt Nam

Hoạt động GV và HS

                  Nội dung

- GV: Tõ thuë khai sinh, n­íc ta cã tªn lµ g×? Do ai l·nh ®¹o? Cã ®Æc ®iÓm g× næi bËt?

HS :

V¨n Lang.  §uîc coi lµ quèc hiÖu ®Çu tiªn cho ViÖt Nam. Kinh ®« t¹i Phong Ch©u- Phó Thä, l·nh thæ bao gåm khu vùc ®ång b»ng b¾c bé vµ 3 tØnh Thanh Ho¸, NghÖ An, Hµ TÜnh. Tån t¹i ®Õn n¨m 258 TCN.

¢u L¹c. 257 TCN do An D­¬ng V­¬ng dùng lªn liªn kÕt tõ c¸c bé l¹c L¹c ViÖt vµ ¢u ViÖt. N¨m 208 TCN nhµ TÇn ®¸nh ¢u L¹c, nhµ n­íc ¢u L¹c bÞ xo¸ sæ.

- V× sao n­íc ta l¹i bÞ c¸c thÕ lùc ph­¬ng b¾c nhßm ngã?

Hs: Do cã vÞ trÝ ®Þa lý vµ ®iÒu kiÖn kinh tÕ, n­íc ta lu«n bÞ c¸c thÓ lùc ngo¹i x©m dßm ngã.

-V× sao An D­¬ng V­¬ng l¹i chñ quan khi mµ qu©n TriÖu §µ lu«n cã ý muèn x©m l­îc n­íc ta?

HS tr¶ lêi:

+ Do ®· gi¶ng hoµ vµ g¶ Mþ Ch©u cho Träng thuû

+ Do An D­¬ng V­¬ng cËy cã ná thÇn.

Gv kết luận cho học sinh ghi chép những ý chính.

I. Lịch sử đánh giặc giữ nước của dân tộc Việt Nam  

1. Nh÷ng cuéc chiÕn tranh gi÷ n­íc ®Çu tiªn

- Từ thuở vua Hùng dựng nước Văn Lang cách đây hàng nghìn năm, lịch sử dân tộc Việt Nam bước vào thời kì dựng nước và giữ nước.

- Nhà nước Văn Lang là nhà nước đàu tiên của dân tộc ta. Lãnh thổ Văn Lang khá rộng và ở vào vị trí địa lí quan trọng, năm trên đầu mối những đường giao thông qua bán đảo Đông Dương. Từ buổi đầu ông cha ta đã xây dựng nên nền văn minh sông Hồng, còn gọi là văn minh Văn Lang mà đỉnh cao là văn hóa Đông Sơn.

- Do vị trí địa lí và điều kiện kinh tế, nước ta luôn bị các thế lực ngoại xâm nhòm ngó.

Yêu cầu chống giặc ngoại xâm, bảo vệ độc lập đã sớm xuất hiện trong lịch sử dân tộc ta.

- Cuộc kháng chiến chống quân Tần: Năm 214 TCN nhà Tần mang quân xâm lược nước ta. Nhân dân ta dưới sự lãnh đạo của vua Hùng và sau đó là Thục Phán đứng lên kháng chiến. Thục Phán đã thay thế Vua Hùng thống nhất 2 bộ tộc Lạc Việt và Âu Việt, lập ra nhà nước Âu Lạc, dời đô từ Lâm Thao (Phú Thọ) về Cổ Loa (Hà Nội).

Quân Tần 50 vạn quân do tướng Đồ Thư xâm lược. Người Việt dùng chiến tranh du kích chống lại, dẫn tới cuộc chiến kéo dài tới 10 năm, tướng giặc Đồ Thư bị giết.

- Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Triệu Đà: Do An Dương Vương lãnh đạo từ năm 184 đến năm 179 TCN bị thất bại.

Đất nước rơi vào thảm họa hơn một nghìn năm phong kiến phương Bắc đô hộ.

2. Cuộc đấu tranh giành độc lập (từ thế kỉ I đến thế kỉ thứ X)

- Trải qua nhiều triều đại phong kiến phương Bắc luôn tìm cách vơ vét của cải, áp bức, đồng hóa dân ta, biến nước ta thành quận huyện của chúng.

Gv: Bị chính quyền phong kiến phương Bắc đô hộ nhân dân ta đã làm gì?

Hs trả lời

Gv kết luận cho học sinh ghi chép những ý chính.

Gv: Em hãy kể tên các cuộc kháng chiến tiêu biểu từ thế kỉ thứ I đến thế kỉ thứ X?

Học sinh nghiên cứu SGK trả lời

GV kết luận, cho học sinh ghi chép những ý chính.

Dân ta quyết không chịu khuất phục, nêu cao tinh thần bất khuất, kiên cường và bền bỉ chống áp bức, bóc lột, giữ gìn bản sắc dân tộc và quyết tâm đứng lên giành độc lập tự do.

- Tiêu biểu: Cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng (năm 40), bà Triệu (248), Lí Bí (542), Triệu Quang Phục (548), Mai Thúc Loan (năm 722), Phùng Hưng (năm 766), Khúc Thừa Dụ (năm 905).

Năm 906 nước ra giành lại quyền tự chủ. Cuộc kháng chiến chống quân Nam Hán dưới sự lãnh đạo của Dương Đình Nghệ (năm 931) và Ngô Quyền (năm 938).

Với chiến thắng Bạch Đằng 938, dân tộc ta giành lại độc lập tự do cho Tổ quốc.

Hoạt động GV và HS

                  Nội dung

? Từ thế kỉ X – thế kỉ XIX có các cuộc đấu tranh nào tiêu biểu?  Do ai lãnh đạo?

Học sinh nghiên cứu SGK trả lời

GV kết luận, cho học sinh ghi chép những ý chính.

? Em hãy nêu những nét đặc sắc nghệ thuật quân sự trong các cuộc chiến tranh từ thế kỉ X đến thế kỉ XIX?

Học sinh nghiên cứu SGK trả lời

GV kết luận, cho học sinh ghi chép những ý chính.

3. C¸c cuéc chiÕn tranh gi÷ n­íc(TK X-TK XIX)

- N­íc §¹i ViÖt thêi Lý, TrÇn vµ Lª S¬ víi kinh ®« Th¨ng Long lµ mét quèc gia c­êng thÞnh ë ch©u Á, lµ mét trong nh÷ng thêi k× ph¸t triÓn rùc rì nhÊt, thêi k× v¨n minh §¹i ViÖt.

- D©n téc ta ph¶i ®øng lªn ®Êu tranh chèng x©m l­îc, tiªu biÓu lµ:

+ C¸c cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n Tèng

• LÇn thø nhÊt (981) do Lª Hoµn l·nh ®¹o
• LÇn thø hai (1075 - 1077) d­íi triÒu Lý.

+ C¸c cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n M«ng- Nguyªn (1258 - 1288)

LÇn thø nhÊt (1258); LÇn hai (1285); LÇn ba (1287 - 1288)

+Cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n Minh (®Çu TK XV)

• Do Hå Quý Ly l·nh ®¹o
• Khëi nghÜa Lam S¬n do Lª Lîi, NguyÔn Tr·i l·nh ®¹o.

+ Cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n Xiªm - M·n Thanh (cuèi TK XVIII)

* NÐt ®Æc s¾c vÒ nghệ thuật quân sự (TK X ®Õn cuèi TK XVIII): 

+ Tiªn ph¸t chÕ nh©n.

+ LÊy ®o¶n binh th¾ng tr­êng trËn.

+ LÊy yÕu chèng m¹nh, Ýt ®Þch nhiÒu.

+ Lóc ®Þch m¹nh ta lui, ®Þch yÕu ta bÊt ngê chuyÓn sang tiÕn c«ng tiªu diÖt ®Þch.

4. Cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc, lËt ®æ chÕ ®é thùc ®©n nöa phong kiÕn

- Th¸ng 9 - 1858 thùc d©n ph¸p tiÕn c«ng x©m l­îc n­íc ta, triÒu NguyÔn ®Çu hµng. N¨m 1884 Ph¸p chiÕm c¶ n­íc ta, nh©n d©n ViÖt Nam ®øng lªn chèng

? Em hãy kể tên một số cuộc khởi nghĩa tiêu biểu trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, lật đổ chế độ thực dân nửa phong kiến (từ thế kỉ XIX đến năm 1945)? Nguyên nhân thất bại của các cuộc khởi nghĩa đó?

Học sinh nghiên cứu SGK trả lời

GV kết luận, cho học sinh ghi chép những ý chính.

Em hãy kể tên các chiến thắng tiêu biểu trong kháng chiến chống thực dân Pháp? Nguyên nhân thắng lợi?

Học sinh nghiên cứu SGK trả lời

GV kết luận, cho học sinh ghi chép những ý chính.

Mục đích của Đế quốc Mĩ khi dựng lên chính quyền tay sai Ngô Đình Diệm là gì?

Học sinh nghiên cứu SGK trả lời

GV kết luận, cho học sinh ghi chép những ý chính.

Nêu các chiến lược của Đế quốc Mĩ tại miền Nam Việt Nam?

Học sinh nghiên cứu SGK trả lời

GV kết luận, cho học sinh ghi chép những ý chính.

Ph¸p kiªn c­êng.

- N¨m 1930 жng céng s¶n ViÖt Nam ra ®êi do l·nh tô NguyÔn ¸i Quèc s¸ng lËp. D­íi sù l·nh ®¹o cña жng, c¸ch m¹ng ViÖt Nam tr¶i qua c¸c cao trµo vµ giµnh th¾ng lîi lín:

      + X« viÕt NghÖ TÜnh n¨m 1930 - 1931

      + Phong trµo ph¶n ®Õ vµ tæng khëi nghÜa n¨m 1940 - 1945, ®Ønh cao lµ c¸ch m¹ng th¸ng 8 n¨m 1945 lËp ra n­íc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ.

5. Cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n ph¸p x©m l­îc (1945 - 1954)

-23/9/1945 thùc d©n Ph¸p x©m l­îc n­íc ta lÇn thø hai.

- Ngµy 19/12/1946 Chñ TÞch Hå ChÝ Minh kªu gäi toµn quèc kh¸ng chiÕn.

- Tõ n¨m 1947 - 1954 qu©n d©n ta ®· lËp ®­îc nhiÒu chiÕn c«ng trªn kh¾p c¸c mÆt trËn:

    + ChiÕn th¾ng ViÖt B¾c thu ®«ng n¨m 1947.

    + ChiÕn th¾ng Biªn giíi n¨m 1950.

    + ChiÕn th¾ng §«ng xu©n n¨m 1953 - 1954, ®Ønh cao lµ chiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ, buéc ph¸p ph¶i kÝ kÕt hiÖp ®Þnh Gi¬-ne-v¬ vµ rót qu©n vÒ n­íc.

6. Cuéc kh¸ng chiÕn chèng ®Õ quèc Mü (1954 - 1975)

- §Õ quèc Mü thay thùc d©n Ph¸p x©m l­îc n­íc ta, dùng lªn chÝnh quyÒn tay sai Ng« §×nh DiÖm biÕn miÒn Nam n­íc ta thµnh thuéc ®Þa kiÓu míi, hßng chia c¾t l©u dµi ®Êt n­íc ta.

- Nh©n d©n miÒn nam l¹i mét lÇn n÷a ®øng lªn chèng Mü:

     + Tõ 1959- 1960 phong trµo ®ång khëi, thµnh lËp mÆt trËn d©n téc gi¶i phãng miÒn nam.

     + §¸nh b¹i chiÕn l­îc “ChiÕn tranh ®Æc biÖt” n¨m 1961 - 1965.

     + §¸nh b¹i chiÕn l­îc “ChiÕn tranh côc bé” n¨m 1965 - 1968.

     + §¸nh b¹i chiÕn l­îc “ViÖt Nam ho¸

chiÕn tranh” n¨m 1968 - 1972, buéc Mü ph¶i kÝ hiÖp ®Þnh Pa-ri, rót qu©n vÒ n­íc.

     + §¹i th¾ng mïa xu©n 1975, ®Ønh cao lµ chiÕn dÞch Hå ChÝ Minh, gi¶i phãng miÒn Nam, thèng nhÊt ®Êt n­íc, c¶ n­íc ®i lªn CNXH.

* Trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü, mäi tinh hoa truyÒn thèng ®¸nh giÆc, gi÷ n­íc qua mÊy ngh×n n¨m cña c¶ d©n téc ®· ®­îc vËn dông mét c¸ch s¸ng t¹o. §· kÕt hîp nhuÇn nhuyÔn gi÷a võa ®¸nh, võa ®µm, ®¸nh ®Þch trªn 3 mòi gi¸p c«ng, trªn c¶ 3 vïng chiÕn l­îc.

Hoạt động GV và HS

                  Nội dung

Tại sao dựng nước đi đôi với giữ nước lại là một quy luật tồn tại và phát triển của dân tộc ta?

Học sinh nghiên cứu SGK trả lời

GV kết luận, cho học sinh ghi chép những ý chính.

Mở rộng trong thời đại hiện nay mối quan hệ giữa phát triển kinh tế với củng cố quốc phòng an ninh.

Truyền thống lấy nhỏ chống lớn, lấy ít địch nhiều xuất phát từ đâu? Em hãy lấy ví dụ minh họa?

Học sinh nghiên cứu SGK trả lời

GV kết luận, cho học sinh ghi chép những ý chính.

II. Truyền thống vẻ vang của dân tộc ta trong sự nghiệp đánh giặc giữ nước

1. Truyền thống dựng nước đi đôi với giữ nước

- Ngay từ buổi đầu dựng nước, chống giặc ngoại xâm đã trở thành một nhiệm vụ cấp thiết. Đây là một quy luật tồn tại và phát triển của dân tộc ta.

- Từ cuối TK thứ III TCN đến nay, dân tộc ta phải tiến hành gần 20 cuộc chiến tranh bảo vệ tổ quốc, hàng trăm cuộc khởi nghĩa và chiến tranh giải phóng dân tộc.

- Đánh giặc giữ nước là nhiệm vụ thường xuyên, cấp thiết và luôn gắn liền với nhiệm vụ xây dựng đất nước.

2. Truyền thống lấy nhỏ chống lớn, lấy ít địch nhiều

- Lấy nhỏ chống lớn, lấy ít địch nhiều, bởi vì các cuộc chiến tranh xảy ra, về so sánh lực lượng giữa ta và địch quá chênh lệch, kẻ thù thường là nước lớn, có tiềm lực kinh tế, quân sự hơn ta nhiều lần lần:

• TK XI trong cuộc kháng chiến chống Tống nhà Lí có 10 vạn, địch có 30 vạn.
• Cuộc kháng chiến chống Mông – Nguyên ở TK XIII: lúc cao nhất nhà Trần có khoảng 20 – 30 vạn, địch có 50 – 60 vạn.
• Cuộc kháng chiến chống Mãn Thanh: Quang Trung có 10 vạn, địch có 29 vạn.
• Cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ về tiềm lực kinh tế và quân sự thì Pháp và Mĩ mạnh hơn chúng ta nhiều lần..

Lấy nhỏ chống lớn, lấy ít địch nhiều là một tất yếu, trở thành truyền thống trong đấu tranh giữ nước của dân tộc ta.

Giáo viên giải thích các thuật ngữ cả nước chung sức đánh giặc, toàn dân đánh giặc, đánh giặc toàn diện.

GV kết luận, cho học sinh ghi chép những ý chính.

Em hãy kể tên và chiến công của một số tấm gương anh dũng chiến đấu hi sinh vì độc lập dân tộc?

Học sinh nghiên cứu SGK trả lời

GV kết luận, cho học sinh ghi chép những ý chính.

3. Truyền thống cả nước chung sức đánh giặc, toàn dân đánh giặc, đánh giặc toàn diện

- Để chiến thắng giặc ngoại xâm có tiềm lực kinh tế, quân sự hơn ta nhiều lần, nhân dân Việt Nam phải đoàn kết toàn dân tộc thành nguồn sức mạnh to lớn của dân tộc, chiến thắng mọi kẻ thù xâm lược.

• Thời Trần 3 lần đánh thắng quân Mông – Nguyên, chủ yếu là vì “bấy giờ vua tôi đồng lòng, anh em hoà thuận, cả nước góp sức chiến đấu, nên giặc mới bó tay”.
• Nghĩa quân Lam Sơn đánh thắng quân Minh bởi vì “tướng sĩ một lòng phụ tử, hoà nước sông chén rượu ngọt ngào”, nêu hiệu gậy làm cờ, tụ tập khắp bốn phương dân chúng”.
• Thời kì chống pháp, thực hiện theo lời dạy của Chủ Tịch Hồ Chí Minh “Bất kì đàn ông, đàn bà, bất kì người già, người trẻ, không chia tôn giáo, đảng phái, dân tộc. Hễ là người Việt Nam thì phải đứng lên đánh thực dân pháp cứu tổ quốc. Ai có súng dùng súng, ai có gươm dùng gươm, không có gươm thì dùng cuốc, thuổng, gậy gộc. Ai cũng phải ra sức chống thực dân cứu nước”.

Trong cuộc kháng chiến chống Mĩ, Đảng ta đã đưa cuộc chiến tranh nhân dân lên một tầm cao mới. Đẩy mạnh chiến tranh toàn dân, toàn diện, kết hợp đấu tranh của nhân dân trên các mặt trận chính trị, kinh tế với đấu tranh quân sự ,  của lực lượng vũ trang lên một quy mô chưa từng có trong lịch sử.

Trong lịch sử đánh giặc giữ nước của dân tộc ta đã có nhiều tấm gương anh dũng chiến đấu hi sinh vì độc lập tự do của tổ quốc.