Bài 20 : NƯỚC ĐẠI VIỆT THỜI LÊ SƠ ( 1428 – 1527 )

Tiết 44 : IV. Một số danh nhân văn hóa xuất sắc của nhân loại

  1. Mục tiêu bài học :
  1. Kiến thức : Hiểu biết sơ lược về cuộc đời và những công hiến to lớn của một số danh nhân văn hóa, tiểu biểu là Nguyễn Trãi và Lê Thánh Tông đối với sự nghiệp phát triển văn hóa của nước Đại Việt ở thế kỉ XV.
  2. Kĩ năng : Phân tích, đánh giá các sự kiện lịch sử và nhân vật lịch sử.
  3. Thái độ : Giáo dục lòng tự hào và biết ơn đối với những bậc danh nhân thời Lê, từ đó hình thành ý thức trách nhiệm giữ gìn và phát huy truyền thống văn hóa của dân tộc.
  4. Năng lực: Mô tả tranh ảnh, nhận xét đánh giá về nhân vật Lịch Sử, liên hệ với các kiến thức môn học khác có nội dung liên quan đến bộ môn Lịch Sử.
  1. Phương pháp và phương tiện dạy học:
  1. Phương pháp:

- Phương pháp thuyết trình.

- Phương pháp sử dụng tài liệu lịch sử, tài liệu văn học

- Phương pháp sử dụng sách giáo khoa lịch sử.

- Phương pháp sử dụng tranh ảnh minh họa.

- Phương pháp vấn đáp.

- Phương pháp giải thích.

- Tích hợp liên môn như lịch sử với kiến thức văn học

  1. Phương tiện:

-         Giáo viên : Hình ảnh minh họa, giáo án, sgk.

-         Học sinh : sgk, vở bài soạn

  1. Tiến trình dạy học :

1. Ổn định tổ chức:1

2. Kiểm tra bài cũ: 2

-         Tình hình giáo dục và thì cử thời Lê Sơ có điểm gì nổi bật?

-         Nêu một số thành tựu văn hóa tiểu biểu ?

3.Giảng bài mới: 2’ Thời Lê sơ thế kỉ XV được xem là thời kỳ vàng son của lịch sử phong kiến nước nhà, phát triển về mọi mặt kinh tế chính trị văn hóa và giáo dục.  Nhất là về mặt văn hóa ta đã được nhiều thành tựu tiểu biểu. Để làm nên một nền văn hóa phát triển rực rỡ như vậy một phần lớn phải kể đến công lao đóng góp của những danh nhân văn hóa như: Nguyễn Trãi, Lê Thánh Tông, Ngô Sĩ Liên, Lương Thế Vinh. Muốn biết rõ hơn về những cống hiến của họ đối với Triều Lê Sơ nói riêng và văn hóa Việt Nam nói chung, hôm nay chúng ta sẽ tiếp tục đi vào mục

IV. một số danh nhân văn hóa dân tộc.

Thời gian

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung kiến thức

12 phút

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

10 phút

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

8phút

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

8 phút

 

 

 

 

 

 

 

 

Hoạt động 1: Tìm hiểu về Nguyễn Trãi

GV : (Treo chân dung Nguyễn Trãi) Các em hãy quan sát và mô tả bức tranh này ?

HS: Qua bức tranh ta có thể thấy Nguyễn Trãi người tầm thước, khuôn mặt nhân hậu thông minh, mũ và áo ông mặc là trang phục của viên quan thời Lê.

GV(tt):Em nào cho cô biết một vài nét về tiểu Sử của Nguyễn Trãi?

HS: Hiệu là Ức Trai, sinh ra ở Thăng Long. Năm 1400 thi đổ Tiến sĩ và ra làm quan phục vụ cho nhà Hồ sau đó quân Minh xâm lược nước ta, chúng bắt giam ông ở Đông Quan vì ông không nghe theo lời dụ dỗ.

GV chốt: Nguyễn Trãi (1380- 1442) Hiệu là Ức Trai, sinh ra ở Thăng Long cha là Nguyễn Ứng Long, mẹ là Trần Thị Thái. Năm 1400 thi đổ Tiến sĩ và ra làm quan phục vụ cho nhà Hồ được 6 năm sau đó quân Minh xâm lược nước ta, chúng bắt giam ông ở Đông Quan vì ông không nghe theo lời dụ dỗ.

Năm 1416 khi Lê Lợi dấy binh khởi nghĩa, ông dâng lên vua Lê tập Bình Ngô Sách bàn về quan điểm về chiến lược và chiến thuật chống quân Minh và được bổ nhiệm làm quan giúp sức cho nhà vua.

GV: Trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, Nguyễn Trãi có vai trò như thế nào ?

HS: Là nhà chính trị quân sự tài ba, trở thành quân sư cho nghĩa quân Lam Sơn.

Giáo viên chốt: Ông là nhà chính trị quân sự tài ba, trở thành quân sư cho nghĩa quân Lam Sơn, ông cùng với Lê Lợi lãnh đạo cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc đi đến thắng lợi.

- Góp tài sức trong việc xây dựng nhà nước Lê sơ buổi đầu.

GV: Sau cuộc khởi nghĩa Lam Sơn ông có những đóng góp gì cho đất nước ?

HS: Ông đã sáng tác nhiều tác phẩm có giá trị. Như Bình Ngô Đại Cáo Quốc Âm thi tập, Quân trung từ mệnh tập, Chí Linh Sơn Phú...

GV chốt: Nguyễn Trãi không những là một nhà quân sự chính trị tài ba, mà còn là một nhà văn hóa lỗi lạc. Ông đã sáng tác nhiều tác phẩm có giá trị, góp phần vào kho tàng văn học cho đất nước.

+ Về văn học: có Bình Ngô Đại Cáo (được xem như bảng tuyên ngôn độc lập thứ hai sau Nam Quốc Sơn hà của lý Thường Kiệt), Quốc Âm thi tập, Quân trung từ mệnh tập.

+ Sử học: Lam Sơn Thực Lục.

+ Địa lý: Dư địa chí.

GV: Các tác phẩm của ông tập trung phán ánh nội dung gì?

HS: Thể hiện tinh thần yêu nước, niềm tự hào dân tộc, nêu cao tinh thần nhân nghĩa, nhân đạo.

GV chốt:

- Các tác phẩm của Nguyễn Trãi không những thể hiện niềm tự hào dân tộc, tự hào về một nền văn hiến đã có từ lâu, tinh thần nhân nghĩa, nhân đạo sâu sắc trong “Bình Ngô Đại Cáo”.

- Mà hơn thế nữa thơ văn của ông cũng phản phức tấm lòng thương dân luôn nghĩ đến nhân dân bốn cõi. Ông là nhân vật lịch sử đầu tiên nêu cao lý tưởng vì dân, tình cảm thương dân, tư tưởng quý trọng dân, tin theo dân “Lật thuyền mới biết dân như nước/ Dân là dân nước, nước là nước của dân” hay “Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân”

- Ông thường suy nghĩ và mong muốn “ăn lọc đền ơn kẻ cấy cày”, “nơi thôn cùng xóm vắng không một tiếng hờn giận oán sầu”. Tấm lòng ông trải suốt ngàn thu.

GV gọi HS đọc dòng chữ in nghiềng

  Qua phần nhận xét của Lê Thánh Tông, em có cảm nghĩ về Nguyễn Trãi?

HS: Là anh hùng dân tộc là bậc mưu lược trong khởi nghĩa Lam Sơn. Là nhà văn hóa kiệt suất, là tinh hoa của thời đại...

GV: Em phải làm gì để thể hiện tình cảm của mình để xứng đáng với cha ông ta ngày trước?

HS: Em sẽ tìm và đọc thơ của ông, cố gắng phấn đấu trong học tập, yêu thương san sẽ và giúp đỡ với những người xung quanh. Trở thành một người có ích cho xã hội.

GV giãng thêm: Trong quá trình làm quan dưới triều Lê ông đã bộc lộ được tài năng của mình, có những cống hiến trong cuộc kháng chiến, trong việc phát triển văn hóa dân tộc, năm 1428 ông soạn thảo Bình Ngô Đại Cáo thay vua cáo chiếu với thiên hạ. Được vua trọng dụng . Làm quan chưa được lâu thế mà ông bị bọn nịnh thần ganh ghét dèm pha, ông đã cáo quan xin về Côn Sơn sống một cuộc đời không màn đến thế sự nhưng ông vẫn canh cánh trong lòng vì hoài bão cõn còn chưa thực hiện được. Năm 1440  được thì ông lại vua Lê Thái Tông  mời về làm quan, ông làm tới chức Hàn Lâm Đại Học Sĩ. Đây là thời kì tâm đắc nhất của Nguyễn Trãi,  nhưng sau đó ông lại bị kẻ gian hãm hạị qua vụ án “Lệ Chi Viên” phải tru di tam tộc. Đây được xem là án oan lớn nhất trong Lịch Sử. Ông mất vào năm 1442 nhưng mãi cho đến năm 1464 ông mới được vua Lê Thánh Tông minh oan.

Chuyển ý: Nhắc đến vua Lê Thánh Tông ta sẽ biết ông là một vị vua anh minh và tài giỏi, ông đã có nhiều đóng góp cho nhà Lê sơ. Vậy công lao của ông đối với nhà Lê sơ như thế nào thì cô và các em sẽ tiếp tục đi vào phần 2. Lê Thánh Tông (1442- 1495).

Hoạt động 2: Tìm hiểu về Lê Thánh Tông

GV: Em nào có thể mô tả về vua Lê Thánh Tông qua những bức tranh này?

HS: “Thiên tử tuyệt đẹp, thần sắc khác thường, vẻ người tuấn tú, nhân hậu, rạng rỡ, nghiêm trang, thực là bậc thông minh xứng đáng làm vua, bậc trí dũng đủ để giữ nước” (Đại Việt sử ký toàn thư”

Dựa vào SGK trình bày những hiểu biết của em về vua Lê Thánh Tông ?

 Là vị vua thứ năm của triều Lê, là con thứ 4 của vua Thái Tông và bà Ngô Thị Ngọc Giao. Sử gia đời sau coi Thánh Tông là vị vuatừ trời cao siêu, anh minh quyết đoán, có hùng tài đại lược”(Quỳnh Vũ). Thánh Tông là người yêu thơ văn, ông đề xướng các cuộc xướng cung đình, triệu tập 28 văn thần tạo thành Tao Đàn Nhị Thấp Bát Tú., hội Tao Đàn do ông sáng lập từ năm 1495 và duy trì đến 1497. Ông là một nhà vua anh minh, có nhiều cuộc cải cách cả về chính trị lẫn văn hóa đánh dấu bước phát triển rực rỡ cho đất nước.

GV: Ông có những đóng góp gì cho việc phát triển chính trị, kinh tế, văn hóa, giáo dục ?

  + Chính trị :Hoàn thiện bộ máy nhà nước, ban hành luật Hồng Đức, vẽ bản đồ…

   + Kinh tế : Ban chiếu khuyến nông, chiếu lập đồn điền, đắp đê, đào sông

   + Văn hóa – GD: Dựng lại Quốc Tự Giám, bia tiến sĩ, mở trường học, khoa thi…

GV:  Em hãy kể những đóng góp của vua Lê Thánh Tông trong lĩnh vực văn học ở thế kỉ XIV ?

Lê Thánh tông không những là vị vua trị nước giỏi, mà còn là nhà văn hóa lớn – vừa viết văn, làm thơ (cả thơ Nôm lần thơ chữ Hán) với khối lượng đồ sộ, nội dung chứa đựng tính nhân bản cao.

- Lập Hội Tao Đàn, đánh dấu bước phát triển cao về văn chương đương thời.

- Sáng tác nhiều tác phẩm có giá trị, bằng cả chữ Hán (> 300 bài) và chữ Nôm.

Kể tên các tác phẩm có giá trị của ông ?

  + Các tác phẩm chủ yếu của ông :

       Hồng đức quốc âm thi tập

       Quỳnh uyển cửu ca

       Minh lương cẩm tú

       Văn minh cổ xúy

       Chinh tây kỷ hành

       Cổ tâm bách vinh

       Xuân văn thi tập

GV: Các em hãy cho biết nội dung tác phẩm của ông thể hiện điều gì ?

Thơ văn của ông chứa đựng tinh thần yêu nước và tinh thần dân tộc sâu sắc, tinh thần thương dân lo cho bá tánh, coi việc bình trị thiên hạ là việc hiễn nhiên mà bậc minh quân nào cũng làm.

Đức nhân ban bố đã bao lăm,

Giáng phúc trời cho lúa bội tăng…

Dân chúng ấm no điềm thịnh hiện, Sớm khuya nơm nớp với chuyên cần.

Giúp nhà vua, yêu nhân dân là ý nghĩ thiên cổ,

Chống kẻ thù bên ngoài, yên trong nước là tâm sự suốt đời.

GV: Em có cảm nghĩ gì về Vua Lê Thánh Tông?
HS: Ông là vị vua anh minh, tài ba, sáng suốt, biết trọng dụng người tài, yêu nước và thương dân, em rất khâm phục và tự hào tài năng và đức độ của ông.
GV: Em sẽ làm gì để thể hiện tình cảm đó?

HS: Em sẽ phấn đấu học tập, yêu thương đoàn kết với bạn bè, nghiêm khắc và rèn luyện bản thân, trở thành một người công dân tốt có ích cho xã hội.
HĐ 3 : NGÔ SĨ LIÊN

GV : các em hãy quan sát và mô tả về chân dung của Ngô Sĩ Liên ?

HS : trả lời

GV: nhận xét và chốt đáp án.

Đây là bức ảnh chân dung của NSL, nhìn trong bức ảnh ta thấy ông mặc áo dài, đầu đội khăn sếp- trang phục của các sĩ phu thời phong kiến, ông có khuôn mặt hình chữ V, gò má hơi cao, đôi mắt sâu,có bộ râu dài.

GV : em biết gì về NSL ?

HS : TL

GV : chốt đáp án

NSL là người làng Chúc Lý ,huyện Chương Đức ( nay thuộc xã Ngọc Hòa , huyện Chương Mỹ , Hà Nội ) . Ông là một nhà sử học nổi tiếng  tk XV . Năm 1442 ông đỗ tiến sĩ , Sau khi thi đỗ, Ngô Sĩ Liên đã từng giữ các chức Phó Đô ngự sử dưới triều Lê Nhân Tông, Lê Nghi Dân  Lê Thánh Tông, Lễ bộ Hữu thị lang, Triều liệt đại phu kiêm Quốc Tử Giám Tư nghiệp kiểm Sử quan tu soạn dưới triều Lê Thánh Tông.

GV : ông đã có những đóng góp gì cho sử học nước ta ?

HS : TL

GV : chốt đáp án

Đóng góp to lớn mà ông để lại cho đời sau chính là bộ “ Đại việt sử kí toàn thư “ mà ông đã biên soạn theo lệnh của nhà vua , được bắt đầu soạn vào năm ký hợi , niên hiệu Hồng Đức thứ 10 (1479) đời Lê  Thánh Tông, Đại Việt sử ký toàn thư của Ngô Sĩ Liên chia thành hai phần là Ngoại kỷ toàn thư  Bản kỷ toàn thư. Phần Ngoại kỷ bắt đầu từ họ Hồng Bàng đến hết năm 938, năm Tiền Ngô Vương đại phá quân Nam Hán trong trận Bạch Đằng. Phần Bản kỷ bắt đầu từ năm 938, năm thành lập nhà Ngô, đến hếtnăm 1427, năm kết thúc sự thống trị của nhà Minh trên đất Đại Việt. Cộng tất cả gồm 15 quyển.

GV : Em có cảm nghĩ gì về Ngô Sĩ Liên ?

HS :TL

GV :

Ông là một nhà sử học nổi tiếng , tài giỏi , đã để lại nhiều dấu ấn nổi tiếng trong cuộc sống như : tên phố , tên trường học ,..ông là một tấm gương sáng để chúng ta cố gáng học hỏi và noi theo .
GV: Em sẽ làm gì để thể hiện tình cảm đó?

HS: Em sẽ phấn đấu học tập, yêu thương đoàn kết với bạn bè, nghiêm khắc và rèn luyện bản thân, trở thành một người công dân tốt có ích cho xã hội

LƯƠNG THẾ VINH (hoạt động 4)

GV : Các em hãy quan sát lên bảng và mô tả về chân dung của LTV ?

HS : TL

GV : nhận xét và chốt lại

Nhìn vào ảnh ta thấy ông mặc áo dài , trên áo có thêu nhiều nét hoa văn , đầu đội mũ cánh chuông- trang phục quan lại Việt Nam thời phong kiến . ông có đôi mắt sáng, khuôn mặt cương nghị, khảng khái .

GV : em biết gì về Lương Thế Vinh ?

HS: Lương Thế Vinh sinh ra tại thôn Cao Phương, xã Liên Bảo , huyện Vụ Bản, tĩnh Nam Định .từ nhỏ Lương Thế Vinh nổi tiếng về thần đồng khả năng học mau thuộc, nhanh hiểu. Năm 1463 ông đỗ trạng nguyên, làm quan tại Viện Hàn Lâm, ông là một trong 28 nhà thơ của hội Tao Đàn . được người đời ngợi ca “tài hoa , danh vọng bậc nhất”, đến nay còn được gọi là “Trạng Lường”

GV: em hãy cho biết Lương Thế Vinh có những cống hiến trên những lĩnh vực nào ?

HS:

+ Về toán học: có Đại Thành Toán Pháp , Khải Minh Toán Học .

+ về lịch sử hát chèo: Hý Phương Phả Lục

+ Về phật học: Thiên Môn Giáo khoa, bài Tựu Sách Nam Tông Tư Pháp Đồ sách lịch sử đạo phật Việt Nam do thiên sư Thường Chiếu, tịch năm 1203 viết ra .

GV : Em có cảm nghĩ gì và học được những gì từ ông ?

Ông là một nhà đại tài, thông minh, ham học, chúng ta học được từ ông là phải năng động, linh hoạt trong học tập và học hỏi làm được nhiều việc, biết được nhiều thứ.

GV: Em phải làm gì để thể hiện tình cảm đó?

HS: Em sẽ phấn đấu học tập, yêu thương đoàn kết với bạn bè, nghiêm khắc và rèn luyện bản thân, trở thành một người công dân tốt có ích cho xã hội

1.Nguyễn Trãi ( 1380 – 1442 )

- Là nhà chính trị, quân sự tài ba, một anh hùng dân tộc.

- Là một danh nhân văn hóa thế giới.

- Có nhiều tác phẩm có giá trị như : Quân trung từ mệnh tập, Bình Ngô Đại Cáo, Chí Linh sơn phú, Quốc âm thi tập, địa chí…

=>Thể hiện tưởng nhân đạo,yêu nước thương dân.

2. Thánh Tông ( 1442 – 1497)

- Là vị vua anh minh

- Là nhà văn, nhà thơ lớn, nổi tiếng tài ba của dân tộc ở thế kỉ XV.

- Lập Hội Tao Đàn

- Các tác phẩm có giá trị : Hồng đức quốc âm thi tập, Quỳnh uyển cửu ca, Minh lương cẩm tú,Văn minh cổ xúy, Chinh tây kỷ hành, Cổ tâm bách vinh, Xuân văn thi tập.

3. NGÔ SĨ LIÊN

- là nhà sử học nổi tiếng

- là một trong những tác giả bộ “ đại việt sử ký toàn thư “

4. LƯƠNG THẾ VINH ?

- Là nhà toán học nổi tiếng

- các công trình: đại thành toán pháp, thiên môn giáo khoa .

 

 

 

 

 

  1. Củng cố: 4

1)     Tác phẩm “Quân Trung Từ Mệnh Tập” do ai sáng tác:

  1. Lê Thánh Tông
  2. Lương Thế Vinh
  3. Ức Trai
  4. Ngô Sĩ Liên

2)     Vua Lê Thánh Tông sáng lập hội Tao Đàn từ năm nào?

  1. 1494
  2. 1495
  3. 1496
  4. 1497

3)     Ai được vua phong danh hiệu là” Trạng Lường”?

  1. Ngô Sĩ Liên
  2. Lương Thế Vinh
  3. Nguyễn Hiền
  4. Nguyễn Bính Khiêm

4)     Ai là một trong số tác giả đã viết nên cuốn “Đại Việt sử kí toàn thư”

  1. Lê Thánh Tông
  2. Nguyễn Trãi
  3. Ngô Sĩ Liên
  4. Lương Thế Vinh
  1. Chuẩn bị bài mới:

-         Học thuộc bài 20, phần 4.

-         Chuẩn bị bài sự suy yếu của nhà nước phong kiến tập quyền (TK XVI- XVIII), trả lời các câu hỏi màu xanh trong sgk

 

nguon VI OLET