Câu hỏi ôn tâp HK2 Sinh 8

C©u hái «n tËp

m«n: sinh 8

 

 

C©u 1: Bµi tiÕt ®ãng vai trß quan träng nh­ thÕ nµo víi c¬ thÓ cña chóng ta (Bµi tiÕt lµ g× hoÆc tr×nh bµy kh¸i niÖm bµi tiÕt)? C¸c s¶n phÈm th¶i chñ yÕu cña c¬ thÓ lµ g×? ViÖc bµi tiÕt chóng do c¬ quan nµo ®¶m nhiÖm?

C©u 2: HÖ bµi tiÕt cã cÊu t¹o nh­ thÕ nµo? (tr×nh bµy c¸c thµnh phÇn cña hÖ bµi tiÕt n­íc tiÓu?)

C©u 3: Tr×nh bµy sù t¹o thµnh n­íc tiÓu ë c¸c ®¬n vÞ chøc n¨ng cña thËn?

C©u 4: Thµnh phÇn n­íc tiÓu ®Çu kh¸c víi m¸u ë chç nµo? N­íc tiÓu chÝnh thøc kh¸c víi n­íc tiÓu ®Çu ë chç nµo? Thùc chÊt cña qu¸ tr×nh t¹o thµnh n­íc tiÓu lµ g×?

C©u 5: Sù th¶i n­íc tiÓu diÔn ra nh­ thÕ nµo?

C©u 6: Tr×nh bµy cÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña da? Nh÷ng ®Æc ®iÓm cÊu t¹o nµo cña da gióp da thùc hiÖn ®­îc nh÷ng chøc n¨ng ®ã?

C©u 7: Tr×nh bµy cÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña n¬ron thÇn kinh?

C©u 8: Tr×nh bµy c¸c bé phËn cña hÖ thÇn kinh vµ thµnh phÇn cÊu t¹o cña chóng d­íi d¹ng s¬ ®å? Ph©n biÖt chøc n¨ng cña hÖ thÇn kinh sinh d­ìng vµ hÖ thÇn kinh vËn ®éng?

C©u 9: Khi tiÕn hµnh thÝ nghiÖm t×m hiÓu chøc n¨ng cña tuû sèng gåm cã 3 b­íc.

Em h·y cho biÕt mçi b­íc thÝ nghiÖm ®ã nh»m môc ®Ých g×?

C©u 10: Nªu cÊu t¹o ngoµi vµ cÊu t¹o trong cña tuû sèng?

C©u 11: Tr×nh bµy cÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña d©y thÇn kinh tuû? T¹i sao nãi d©y thÇn kinh tuû lµ d©y pha?

C©u 12 : Trªn mét con Õch ®· mæ ®Ó nghiªn cøu rÔ tuû, em Quang ®· v« ý thóc mòi kÐo lµ ®øt mét sè rÔ. B»ng c¸ch nµo em cã thÓ ph¸t hiÖn ra rÔ nµo cßn vµ rÔ nµo mÊt ?

C©u 13: LËp b¶ng so s¸nh cÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña trô n·o, n·o trung gian vµ tiÓu n·o? Gi¶i thÝch v× sao ng­êi say r­îu th­êng cã hiÖn t­îng ch©n nam ®¸ ch©n chiªu?

C©u 14: Tr×nh bµy cÊu t¹o ngoµi vµ c©u t¹o trong cña ®¹i n·o? Nªu râ c¸c ®Æc ®iÓm cÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña ®¹i n·o ng­êi, chøng tá sù tiÕn ho¸ cña ng­êi so víi c¸c ®éng vËt kh¸c trong líp Thó?

C©u 15: Tr×nh bµy sù gièng vµ kh¸c nhau vÒ mÆt cÊu tróc vµ chøc n¨ng gi÷a 2 ph©n hÖ giao c¶m vµ ®èi giao c¶m? H·y tr×nh bµy ph¶n x¹ ®iÒu hoµ ho¹t ®éng cña tim vµ hÖ m¹ch trong c¸c tr­êng hîp sau:

- Lóc huyÕt ¸p t¨ng cao?

- Lóc ho¹t ®éng lao ®éng nÆng?

C©u 16: M« t¶ cÊu t¹o cña cÇu m¾t nãi chung vµ mµng l­íi nãi riªng?

C©u 17 : CËn thÞ lµ do ®©u ? lµm thÕ nµo ®Ó nh×n râ? T¹i sao ng­êi giµ th­êng ph¶i ®eo kÝnh l·o? T¹i sao kh«ng nªn ®äc s¸ch ë n¬i thiÕu ¸nh s¸ng, trªn tµu xe bÞ xãc nhiÒu?

C©u 18: Nªu râ nh÷ng hËu qu¶ cña bÖnh®au m¾t hét vµ c¸ch phßng tr¸nh?

C©u19: Tr×nh bµy cÊu t¹o cña èc tai vµ qu¸ tr×nh thu nhËn sãng ©m? V× sao ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc ©m ph¸t ra tõ bªn ph¶i hay bªn tr¸i?

C©u 20: Ph©n biÖt PXC§K vµ PXK§K? Nªu râ ý nghÜa cña sù h×nh thµnh vµ øc chÕ PXC§K ®èi víi ®êi sèng con ng­êi vµ ®éng vËt? LÊy VD vÒ sù h×nh thµnh 1 PXC§K vµ nªu râ nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó sù h×nh thµnh cã kÕt qu¶?

C©u 21: Nªu râ ý nghÜa cña giÊc ngñ? Muèn ®¶m b¶o giÊc ngñ tèt cÇn nh÷ng ®iÒu kiÖn g×?

C©u 22: Trong vÖ sinh hÖ thÇn kinh cÇn quan t©m tíi nh÷ng vÊn ®Ò g×? V× sao?

C©u 23: LËp b¶ng so s¸nh cÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña tuyÕn néi tiÕt vµ tuyÕn ngo¹i tiÕt. Chóng gièng vµ kh¸c nhau ë nh÷ng ®iÓm nµo?

C©u 24: Nªu vai trß cña hoocmon, tõ ®ã x¸c ®Þnh tÇm quan träng cña hÖ néi tiÕt?

Ph©n biÖt bÖnh Baz¬®« víi bÖnh b­íu cæ?

C©u 25: Tr×nh bµy chøc n¨ng cña c¸c hoocmon tuyÕn tuþ? Vai trß cña tuyÕn trªn thËn?

C©u 26: Tr×nh bµy s¬ ®å qu¸ tr×nh ®iÒu hoµ l­îng ®­êng trong m¸u, ®¶m b¶o gi÷ gluc«z¬ ë møc æn ®Þnh nhê c¸c hoocmon cña tuyÕn tuþ?

C©u 27: Tr×nh bµy c¸c chøc n¨ng cña tinh hoµn vµ buång trøng? Nguyªn nh©n dÉ tíi nh÷ng biÕn ®æi c¬ thÓ ë tuæi dËy th× ë nam vµ n÷ lµ g×? Trong nh÷ng biÕn ®æi ®ã biÕn ®æi nµo lµ quan träng cÇn l­u ý?

C©u 28: Tr×nh bµy c¬ chÕ ho¹t ®éng cña tuyÕn tuþ? Nªu râ mèi quan hÖ trong ho¹t ®éng ®iÒu hoµ cña tuyÕn yªn ®èi víi c¸c tuyÕn néi tiÕt?

C©u 29: Hoµn thµnh b¶ng 61 SGK tr. 192?

C©u 30: Lµm c©u hái vµ bµi tËp SGK tr. 195?

C©u 31: AIDS lµ g×? Nguyªn nh©n dÉ tíi AIDS lµ g×? KÓ tªn nh÷ng con ®­êng l©y nhiÔm HIV/AIDS? Phßng tr¸nh l©y nhiÕm HIV b»ng c¸ch nµo? Cã nªn c¸ch li ng­êi bÖnh ®Ó khái bÞ l©y nhiÔm kh«ng?

C©u 32: LËp b¶ng tæng kÕt vai trß cña c¸c tuyÕn néi tiÕt ®· häc theo mÉu b¶ng 56.2? Ph©n biÖt bÖnh Baz¬®« víi bÖnh b­íu cæ?

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Mét sè gîi ý tr¶ lêi ®Ò c­¬ng «n tËp cuèi n¨m

m«n sinh 8

 

c©u 1: Bµi tiÕt ®ãng vai trß quan träng nh­ thÕ nµo víi c¬ thÓ cña chóng ta (Bµi tiÕt lµ g× hoÆc tr×nh bµy kh¸i niÖm bµi tiÕt)? C¸c s¶n phÈm th¶i chñ yÕu cña c¬ thÓ lµ g×? ViÖc bµi tiÕt chóng do c¬ quan nµo ®¶m nhiÖm?

*  Nhê cã bµi tiÕt mµ c¸c tÝnh chÊt cña m«i tr­êng bªn trong c¬ thÓ (pH, nång ®é c¸c ion, ¸p suÊt thÈm thÊu, ...) lu«n æn ®Þnh, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng trao ®æi chÊt diÔn ra b×nh th­êng.(Bµi tiÕt lµ mét ho¹t ®éng cña c¬ thÓ th¶i lo¹i c¸c chÊt cÆn b· vµ c¸c chÊt ®éc h¹i kh¸c ®Ó duy tr× tÝnh æn ®Þnh cña m«i tr­êng trong.)

* C¸c s¶n phÈm th¶i chñ yÕu cña c¬ thÓ lµ må h«i, n­íc tiÓu vµ CO­2. ViÖc th¶i chóng do c¸c c¬ quan sau ®¶m nhiÖm:

- Da th¶i lo¹i må h«i.

- HÖ h« hÊp th¶i lo¹i CO2.

- HÖ bµi tiÕt n­íc tiÓu th¶i lo¹i n­íc tiÓu.

C©u 2: HÖ bµi tiÕt cã cÊu t¹o nh­ thÕ nµo? (tr×nh bµy c¸c thµnh phÇn cña hÖ bµi tiÕt n­íc tiÓu?)

- HÖ bµi tiÕt n­íc tiÓu gåm: thËn, èng dÉn n­íc tiÓu, bãng ®¸i vµ èng ®¸i.

- ThËn lµ c¬ quan quan träng nhÊt cña hÖ bµi tiÕt n­íc tiÓu, gåm 2 qu¶ thËn; Mçi qu¶ thËn chøa kho¶ng 1 triÖu ®¬n vÞ chøc n¨ng ®Ó läc m¸u vµ h×nh thµnh n­íc tiÓu.

- ThËn gåm cã phÇn vá, phÇn tuû víi c¸c ®¬n vÞ chøc n¨ng cña thËn cïng víi èng gãp vµ bÓ thËn.

- Mçi ®¬n vÞ chøc n¨ng cña thËn gåm cÇu thËn, nang cÇu thËn vµ èng thËn.

C©u 3: Tr×nh bµy sù t¹o thµnh n­íc tiÓu ë c¸c ®¬n vÞ chøc n¨ng cña thËn?

* Sù t¹o thµnh n­íc tiÓu gåm c¸c qu¸ tr×nh sau:

- Qu¸ tr×nh läc m¸u diÔn ra ë cÇu thËn vµ nang cÇu thËn t¹o ra n­íc tiÓu ®Çu.

- Qu¸ tr×nh hÊp thô l¹i c¸c chÊt dinh d­ìng, n­íc vµ c¸c ion cÇn thiÕt nh­: Na+, Cl+…diÔn ra ë èng thËn.

- Qu¸ tr×nh bµi tiÕt tiÕp c¸c chÊt ®éc h¹i vµ c¸c chÊt kh«ng cÇn thiÕt kh¸c ®Ó h×nh thµnh n­íc tiÓu chÝnh thøc, duy tr× sù æn ®Þnh c¸c thµnh phÇn trong m¸u. Qu¸ tr×nh nµy diÔn ra ë èng thËn.

C©u 4: Thµnh phÇn n­íc tiÓu ®Çu kh¸c víi m¸u ë chç nµo? N­íc tiÓu chÝnh thøc kh¸c víi n­íc tiÓu ®Çu ë chç nµo? Thùc chÊt cña qu¸ tr×nh t¹o thµnh n­íc tiÓu lµ g×?

* Sù kh¸c biÖt trong thµnh phÇn n­íc tiÓu ®Çu vµ m¸u:

- N­íc tiÓu ®Çu kh«ng cã c¸c tÕ bµo m¸u vµ pr«tªin.

- M¸u cã c¸c tÕ bµo m¸u vµ pr«tªin.

* Sù kh¸c biÖt trong thµnh phÇn gi÷a n­íc tiÓu ®Çu vµ n­íc tiÓu chÝnh thøc lµ:

ChØ tiªu so s¸nh	N­íc tiÓu ®Çu	N­íc tiÓu chÝnh thøc
Nång ®é c¸c chÊt hoµ tan	Lo·ng h¬n	§Ëm ®Æc h¬n
C¸c chÊt cÆn b· vµ ®éc h¹i	Ýt h¬n	NhiÒu h¬n
C¸c chÊt dinh d­ìng	NhiÒu h¬n	GÇn nh­ kh«ng cßn.

* Thùc chÊt cña qu¸ tr×nh t¹o thµnh n­íc tiÓu lµ qu¸ tr×nh läc m¸u vµ th¶i bá c¸c chÊt cÆn b·, c¸c chÊt ®éc h¹i, c¸c chÊt thõa khái c¬ thÓ ®Ó duy tr× tÝnh æn ®Þnh m«i tr­êng trong c¬ thÓ.

C©u 5: Sù th¶i n­íc tiÓu diÔn ra nh­ thÕ nµo?

- Sù t¹o thµnh n­íc tiÓu diÔn ra liªn tôc nh­ng sù bµi tiÕt n­íc tiÓu ra khái c¬ thÓ l¹i gi¸n ®o¹n, cã sù kh¸c nhau ®ã lµ do: M¸u lu«n tuÇn hoµn qua cÇu thËn nªn n­íc tiÓu h×nh thµnh liªn tôc, nh­ng n­íc tiÓu chØ ®­îc bµi tiÕt ra ngoµi c¬ thÓ khi l­îng n­íc tiÓu trong bãng ®¸i lªn ®Õn 200ml …

- N­íc tiÓu chÝnh thøc ®­îc ®æ vµo bÓ thËn, qua èng dÉn n­íc tiÓu xuèng tÝch tr÷ ë bãng ®¸i, råi ®­îc th¶i ra ngoµi nhê ho¹t ®éng cña c¬ vßng èng ®¸i, c¬ bãng ®¸i vµ c¬ bông.

C©u 6: Tr×nh bµy cÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña da? Nh÷ng ®Æc ®iÓm cÊu t¹o nµo cña da gióp da thùc hiÖn ®­îc nh÷ng chøc n¨ng ®ã?

* CÊu t¹o cña da: Da cã cÊu t¹o gåm 3 líp:

+ Líp biÓu b× cã tÇng sõng vµ tÇng tÕ bµo sèng.

+ Líp b× cã c¸c bé phËn gióp da thùc hiÖn chøc n¨ng c¶m gi¸c, bµi tiÕt ®iÒu hßa th©n nhiÖt.

+ Trong cïng lµ líp mì d­íi da.

* Chøc n¨ng cña da vµ nh÷ng ®Æc ®iÓm gióp da thùc hiÖn ®­îc nh÷ng chøc n¨ng ®ã lµ:

- B¶o vÖ c¬ thÓ chèng c¸c yÕu tè g©y h¹i cña m«i tr­êng do ®Æc ®iÓm cÊu t¹o tõ c¸c sîi m« liªn kÕt, líp mì d­íi da vµ tuyÕn nhên.

- §iÒu hoµ th©n nhiÖt nhê sù co, d·n cña m¹ch m¸u d­íi da, tuyÕn må h«i, c¬ co ch©n l«ng. Líp mì d­íi da gãp phÇn chèng mÊt nhiÖt.

- NhËn biÕt c¸c kÝch thÝch cña m«i tr­êng nhê c¸c c¬ quan thô c¶m.

- Tham gia ho¹t ®éng bµi tiÕt qua tuyÕn må h«i.

- Da vµ c¸c s¶n phÈm cña da t¹o nªn vÎ ®Ñp cho con ng­êi.

C©u 7: Tr×nh bµy cÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña n¬ron thÇn kinh?

* CÊu t¹o cña n¬ron thÇn kinh:

- Th©n chøa nh©n.

- C¸c sîi nh¸nh vµ sîi trôc, trong ®ã sîi trôc cã bao miªlin bao ngoµi. C¸c bao miªlin ®­îc ng¨n c¸ch b»ng c¸c eo R¨ngviª.

- TËn cïng lµ c¸c cóc xinap.

* Chøc n¨ng: c¶m øng vµ dÉn truyÒn xung thÇn kinh.

C©u 8: Tr×nh bµy c¸c bé phËn cña hÖ thÇn kinh vµ thµnh phÇn cÊu t¹o cña chóng d­íi d¹ng s¬ ®å? Ph©n biÖt chøc n¨ng cña hÖ thÇn kinh sinh d­ìng vµ hÖ thÇn kinh vËn ®éng?

* C¸c bé phËn cña hÖ thÇn kinh vµ thµnh phÇn cÊu t¹o cña chóng:

 

                                                                                  N·o bé ChÊt x¸m

 

 

                                   Bé phËn trung ­¬ng

                                                                                    Tuû sèng            ChÊt tr¾ng

HÖ thÇn kinh

  Bã sîi

 D©y thÇn kinh c¶m gi¸c

                                 Bé phËn ngo¹i biªn

 Bã sîi

  VËn ®éng

 

 

 

 H¹ch thÇn kinh

 

 

* Ph©n biÖt chøc n¨ng cña hÖ thÇn kinh sinh d­ìng vµ hÖ thÇn kinh vËn ®éng:

- HÖ thÇn kinh vËn ®éng: ®iÒu khiÓn ho¹t ®éng cña hÖ c¬ x­¬ng, lµ ho¹t ®éng cã ý thøc.

- HÖ thÇn kinh sinh d­ìng ®iÒu hoµ ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan néi t¹ng, lµ ho¹t ®éng kh«ng cã ý thøc.

C©u 9: Khi tiÕn hµnh thÝ nghiÖm t×m hiÓu chøc n¨ng cña tuû sèng gåm cã 3 b­íc.

Em h·y cho biÕt mçi b­íc thÝ nghiÖm ®ã nh»m môc ®Ých g×?

- B­íc 1 gåm cã thÝ nghiÖm 1, 2 vµ 3, kÕt qu¶ thÝ nghiÖm cho biÕt:

+ Trong tuû sèng cã nhiÒu c¨n cø thÇn kinh ®iÒu khiÓn sù vËn ®éng cña c¸c chi.

+ C¸c c¨n cø ®ã ph¶i cã sù liªn hÖ víi nhau theo c¸c ®­êng liªn hÖ däc (v× khi kÝch thÝch m¹nh chi d­íi kh«ng chØ c¸c chi d­íi co mµ c¶ c¸c chi trªn còng co hoÆc ng­îc l¹i khi kÝch thÝch m¹nh c¸c chi trªn lµm co c¶ c¸c chi d­íi).

- B­íc 2 gåm thÝ nghiÖm 4 vµ 5 tiÕn hµnh sau khi c¾t ngang tuû, kÕt qu¶ thÝ nghiÖm nh»m kh¼ng ®Þnh cã sù liªn hÖ gi÷a c¸c c¨n cø thÇn kinh ë c¸c phÇn kh¸c nhau cña tuû sèng (gi÷a c¸c c¨n cí ®iÒu khiÓn chi tr­íc vµ c¸c c¨n cø ®iÒu khiÓn chi sau.

- B­íc 3 gåm thÝ nghiÖm 6 vµ 7 tiÕn hµnh sau khi ®· huû tuû ë phÇn trªn vÕt c¾t (tøc lµ huû c¸c c¨n cø thÇn kinh ®iÒu khiÓn c¸c chi tr­íc) nh»m kh¼ng ®Þnh trong tuû sèng cã nhiÒu c¨n cø thÇn kinh ®iÒu khiÓn sù vËn ®éng cña c¸c chi (v× khi ®· huû phÇn trªn vÕt c¾t, kÝch thÝch m¹nh chi tr­íc, chi tr­íc kh«ng co n÷a, nh­ng kÝch thÝch m¹nh chi sau, chi sau vÉn co v× con gi÷ nguyªn phÇn tuû d­íi vÕt c¾t).

Nh­ vËy chøc n¨ng cña tuû sèng lµ:

- ChÊt x¸m lµ c¨n cø cña c¸c PXK§K.

- ChÊt tr¾ng lµ c¸c ®­êng dÉn truyÒn nèi c¸c c¨n cø trong tuû sèng víi nhau vµ víi n·o bé.

C©u 10: Nªu cÊu t¹o ngoµi vµ cÊu t¹o trong cña tuû sèng?

* CÊu t¹o ngoµi:

- Tuû sèng ®­îc b¶o vÖ trong cét sèng, tõ ®èt sèng cæ  I ®Õn ®èt sèng th¾t l­ng II, dµi 50cm, cã 2 phÇn ph×nh cæ vµ phÇn ph×nh th¾t l­ng.

- Tuû sèng ®­îc bäc trong líp mµng tuû gßm mµng cøng, mµng nhÖn vµ mµng nu«i.

* CÊu t¹o trong:

- Gåm chÊt x¸m ë gi÷a vµ bao quanh lµ chÊt tr¾ng.

- ChÊt x¸m lµ c¸c c¨n cø cña c¸c ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn vµ chÊt tr¾ng lµ c¸c ®­êng dÉn truyÕn däc nèi c¸c c¨n cø trong tuû sèng víi nhau vµ víi n·o bé.

C©u 11: Tr×nh bµy cÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña d©y thÇn kinh tuû? T¹i sao nãi d©y thÇn kinh tuû lµ d©y pha?

* CÊu t¹o d©y thÇn kinh tñy :

Cã 31 ®«i d©y thÇn kinh tñy lµ c¸c d©y pha gåm cã c¸c bã sîi thÇn kinh h­íng t©m( c¶m gi¸c) vµ c¸c bã sîi thÇn kinh li t©m (vËn ®éng) ®­îc nèi víi tñy qua c¸c rÔ sau vµ rÔ tr­íc.

* Chøc n¨ng cña d©y thÇn kinh :

- RÔ tr­íc dÉn truyÒn xung thÇn kinh vËn ®éng tõ trung ­¬ng tíi c¬ quan ®¸p øng.

- RÔ sau dÉn truyÒn xung thÇn kinh c¶m gi¸c tõ c¬ quan thô c¶m vÒ trung ­¬ng thÇn kinh.

* Nãi d©y thÇn kinh tuû lµ d©y pha v× : d©y thÇn kinh tuû bao gåm c¸c bã sîi c¶m gi¸c vµ bã sîi vËn ®éng ®­îc liªn hÖ víi tuû sèng qua rÔ sau vµ rÔ tr­íc. RÔ sau lµ rÔ c¶m gi¸c, rÔ tr­íc lµ rÔ vËn ®éng.

C©u 12 : Trªn mét con Õch ®· mæ ®Ó nghiªn cøu rÔ tuû, em Quang ®· v« ý thóc mòi kÐo lµ ®øt mét sè rÔ. B»ng c¸ch nµo em cã thÓ ph¸t hiÖn ra rÔ nµo cßn vµ rÔ nµo mÊt ?

- KÝch thÝch m¹nh mét chi tr­íc (cßn c¶ rÔ sau vµ rÔ tr­íc v× kh«ng mæ ®Õn), chi sau bªn nµo co th× chøng tá rÔ tr­íc bªn ®ã cßn.

- RÔ sau bªn nµo cßn th× kÝch thÝch vµo chi ®ã sÏ lµm co chi cßn l¹i rÔ tr­íc hoÆc co c¸c chi trªn. NÕu kÝch thÝch chi sau mµ kh«ng thÊy co chi nµo c¶ th× ch¾c chÊn rÔ sau bªn ®ã ®· ®øt.

C©u 13: LËp b¶ng so s¸nh cÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña trô n·o, n·o trung gian vµ tiÓu n·o? Gi¶i thÝch v× sao ng­êi say r­îu th­êng cã hiÖn t­îng ch©n nam ®¸ ch©n chiªu?

* LËp b¶ng so s¸nh cÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña trô n·o, n·o trung gian, tiÓu n·o:

C¸c bé phËn   §Æc ®iÓm	Trô n·o	N·o trung gian	TiÓu n·o
CÊu t¹o	- Gåm: hµnh n·o, cÇu n·o vµ n·o gi÷a. - ChÊt tr¾ng bao ngoµi vµ chÊt x¸m ë trong lµ c¸c nh©n x¸m.	- Gåm: ®åi thÞ vµ vïng d­íi ®åi. - §åi thÞ vµ c¸c nh©n x¸m vïng d­íi ®åi lµ chÊt x¸m	- Vá chÊt x¸m ë ngoµi . - ChÊt tr¾ng lµ c¸c ®­êng dÉn truyÒn liªn hÖ gi÷a tiÓu n·o víi c¸c phÇn kh¸c cña hÖ thÇn kinh.
Chøc n¨ng	§iÒu khiÓn ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan sinh d­ìng: tuÇn hoµn, h« hÊp, tiªu ho¸, ...	§iÒu khiÓn qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt vµ ®iÒu hoµ th©n nhiÖt.	§iÒu hoµ vµ phèi hîp c¸c ho¹t ®éng phøc t¹p vµ gi÷ th¨ng b»ng cho c¬ thÓ.

* Gi¶i thÝch:

Ng­êi say r­îu th­êng cã hiÖn t­îng ch©n nam ®¸ ch©n chiªu do r­îu ®· ng¨n c¶n, øc chÕ sù dÉn truyÒn qua xinap gi÷a c¸c tÕ bµo cã liªn quan ®Õn tiÓu n·o khiÕn sù phèi hîp c¸c ho¹t ®éng phøc t¹p vµ gi÷ th¨ng b»ng c¬ thÓ bÞ ¶nh h­ëng.

C©u 14: Tr×nh bµy cÊu t¹o ngoµi vµ cÊu t¹o trong cña ®¹i n·o? Nªu râ c¸c ®Æc ®iÓm cÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña ®¹i n·o ng­êi, chøng tá sù tiÕn ho¸ cña ng­êi so víi c¸c ®éng vËt kh¸c trong líp Thó?

*CÊu t¹o ngoµi cña ®¹i n·o:

- R·nh liªn b¸n cÇu chia ®¹i n·o lµm 2 nöa.

- R·nh s©u chia b¸n cÇu ®¹i n·o lµm 4 thuú lµ thuú tr¸n, thuú chÈm, thuú ®Ønh vµ thuú th¸i d­¬ng.

- Khe vµ r·nh t¹o thµnh khóc cuén n·o lµm t¨ng diÖn tÝch bÒ mÆt n·o.

* CÊu t¹o trong cña ®¹i n·o gåm:

- ChÊt x¸m t¹o thµnh vá n·o lµ trung t©m cña c¸c ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn.

-  ChÊt tr¾ng n»m gi÷a vá n·o lµ nh÷ng ®­êng thÇn kinh nèi c¸c phÇn cña vá n·o víi nhau vµ vá n·o víi c¸c phÇn d­íi cña hÖ thÇn kinh. Trong chÊt tr¾ng cßn cã c¸c nh©n nÒn.

*C¸c ®Æc ®iÓm cÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña ®¹i n·o ng­êi, chøng tá sù tiÕn ho¸ cña ng­êi so víi c¸c ®éng vËt kh¸c trong líp Thó lµ:

- Khèi l­îng n·o so víi c¬ thÓ ë ng­êi lín h¬n c¸c ®éng vËt thuéc líp Thó.

- Vá n·o cã nhiÒu khe vµ r·nh lµm t¨ng bÒ mÆt chøa c¸c n¬ron (khèi l­îng chÊta x¸m lín).

- ë ng­êi, ngoµi c¸c trung khu vËn ®éng vµ c¶m gi¸c nh­ c¸c ®éng vËt thuéc líp Thó, cßn cã c¸c trung khu c¶m gi¸c vµ vËn ®éng ng«n ng÷ (nãi, viÕt, hiÓu tiÕng nãi, hiÓu ch÷ viÕt).

C©u 15: Tr×nh bµy sù gièng vµ kh¸c nhau vÒ mÆt cÊu tróc vµ chøc n¨ng gi÷a 2 ph©n hÖ giao c¶m vµ ®èi giao c¶m? H·y tr×nh bµy ph¶n x¹ ®iÒu hoµ ho¹t ®éng cña tim vµ hÖ m¹ch trong c¸c tr­êng hîp sau:

- Lóc huyÕt ¸p t¨ng cao?

- Lóc ho¹t ®éng lao ®éng nÆng?

* Sù gièng vµ kh¸c nhau vÒ mÆt cÊu tróc vµ chøc n¨ng gi÷a 2 ph©n hÖ giao c¶m vµ ®èi giao c¶m:

- Gièng nhau: vÒ mÆt cÊu t¹o ®Òu gåm cã 2 bé phËn lµ:

+ Bé phËn trông ­¬ng n»m trong n·o vµ trong tuû sèng.

+ Bé phËn ngo¹i biªn lµ c¸c d©y thÇn kinh vµ h¹ch thÇn kinh:

. H¹ch thÇn kinh lµ n¬i chuyÓn tiÕp n¬ron.

. N¬ron tr­íc h¹ch lµ sîi trôc cã bao miªlin.

. N¬ron sau h¹ch lµ sîi trôc kh«ng cã baomiªlin

 

 

 

 

 

 

 

 

 

- Kh¸c nhau:

ChØ tiªu so s¸nh		Ph©n hÖ giao c¶m	Ph©n hÖ ®èi giao c¶m
CÊu t¹o	Trung ­¬ng	C¸c nh©n x¸m n»m ë sõng bªn tuû sèng	C¸c nh©n x¸m ë trô n·o vµ ®o¹n cïng tuû sèng
	Ngo¹i biªn gåm: - H¹ch thÇn kinh     - N¬ron tr­íc h¹ch - N¬ron sau h¹ch	- Chuçi h¹ch n»m gÇn cét sèng, xa c¬ quan phô tr¸ch. - Sîi trôc ng¾n.   - Sîi trôc dµi.	- H¹ch n»m gÇn c¬ quan phô tr¸ch.   - Sîi trôc dµi.   - Sîi trôc ng¾n.
Chøc n¨ng		Cã t¸c dông ®èi l¹p víi ph©n hÖ ®èi giao c¶m.	Cã t¸c dông ®èi víi ph©n hÖ giao c¶m.

* Ph¶n x¹ ®iÒu hoµ ho¹t ®éng cña tim vµ hÖ m¹ch trong c¸c tr­êng hîp:

- Lóc huyÕt ¸p t¨ng cao:

¸p thô quan kÝch thÝch, xuÊt hiÖn xung truyÒn vÒ trung ­¬ng phô tr¸ch tim m¹ch n»m trong c¸c nh©n x¸m thuéc ph©n hÖ ®èi giao c¶m , theo d©y li t©m (d©y X hay mª tÈu) tíi tim lµm nhÞp co vµ lùc co ®ång thêi lµm d·n c¸c m¹ch da vµ m¹ch ruét g©y h¹ huyÕt ¸p.

- Lóc ho¹t ®éng lao ®éng nÆng:

Khi lao ®éng x¶y ra sù oxi ho¸ gluc«z¬ ®Ó t¹o n¨ng l­îng cÇn cho sù co c¬, ®ång thêi s¶n phÈm ph©n huû cña qu¸ tr×nh nµy lµ CO2 tÝch luü dÇn trong m¸u (thùc chÊt lµ H ®­îc h×nh thµnh do:

 

 

 

                            CO2 + H2O H2CO3

 

 

                                                              HCO3

 

 

H sÏ kÝch thÝch ho¸ thô quan g©y ra xung thÇn kinh h­íng t©m truyÒn vÒ trung khu h« hÊp vµ tuÇn hoµn n»m trong hµnh tuû, truyÒn tíi trung khu giao c¶m, theo d©y giao c¶m ®Õn tim, m¹ch m¸u ®Õn c¬ lµm t¨ng nhÞp, lùc co tim vµ m¹ch m¸u ®Õn co d·n ®Ó cung cÊp O2 cÇn cho nhu cÇu n¨ng l­îng co c¬, ®ång thêi chuyÓn nhanh s¶n phÈm ph©n huû ®Õn c¸c c¬ quan bµi tiÕt)

C©u 16: M« t¶ cÊu t¹o cña cÇu m¾t nãi chung vµ mµng l­íi nãi riªng?

a. CÊu t¹o cña cÇu m¾t bao gåm :

- Mµng bäc gåm :

+ Mµng cøng : phÝa tr­íc lµ mµng gi¸c.

+ Mµng m¹ch : phÝa tr­íc lµ lßng ®en.

+ Mµng l­íi gåm:

. TÕ bµo nãn

. TÕ bµo que

- M«i tr­êng trong suèt:

+ Thuû dÞch

+ ThÓ thuû tinh

+ DÞch thuû tinh

b. CÊu t¹o cña mµng l­íi

* Mµng l­íi cã chøa c¸c tÕ bµo thô c¶m thÝnh gi¸c bao gåm:

- TÕ bµo nãn: tiÕp nhËn kÝch thÝch ¸nh s¸ng m¹nh vµ mµu s¾c.

- TÕ bµo que: tiÕp nhËn ¸nh s¸ng yÕu, gióp nh×n râ vÒ ban ®ªm.

* §iÓm vµng lµ n¬i tËp trung tÕ bµo nãn.

* §Óm mï lµ n¬i kh«ng cã tÕ bµo thô c¶m thÞ gi¸c.

C©u 17 : CËn thÞ lµ do ®©u ? lµm thÕ nµo ®Ó nh×n râ? T¹i sao ng­êi giµ th­êng ph¶i ®eo kÝnh l·o? T¹i sao kh«ng nªn ®äc s¸ch ë n¬i thiÕu ¸nh s¸ng, trªn tµu xe bÞ xãc nhiÒu?

- CËn thÞ do 2 nguyªn nh©n sau:

+ BÈm sinh: do cÇu m¾t dµi

+ Do kh«ng gi÷ kho¶ng c¸ch ®óng khi ®äc s¸ch (®äc qu¸ gÇn).

- §Ó nh×n râ: ®eo kÝnh cËn (kÝnh mÆt lâm).

- Ng­êi giµ th­êng ph¶i ®eo kÝnh l·o v×: thuû tinh thÓ bÞ l·o ho¸ mÊt kh¶ n¨ng ®iÒu tiÕt.

-Kh«ng nªn ®äc s¸ch ë n¬i thiÕu ¸nh s¸ng, trªn tµu xe bÞ xãc nhiÒu v×: kho¶ng c¸ch tõ  s¸ch tíi m¾t kh«ng ®¶m b¶o (hoÆc qu¸ gÇn hoÆc qu¸ xa).

C©u 18: Nªu râ nh÷ng hËu qu¶ cña bÖnh ®au m¾t hét vµ c¸ch phßng tr¸nh?

- HËu qu¶:

Khi hét vì lµm thµnh sÑo l«ng quÆm ®ôc mµng gi¸c mï loµ.

- C¸ch phßng tr¸nh:

+ Gi÷ vÖ sinh m¾t: röa m¾t th­êng xuyªn b»ng n­íc muèi lo·ng, kh«ng dïng chung kh¨n mÆt.

+ Dïng thuèc theo chØ dÉn cña b¸c sÜ.

C©u19: Tr×nh bµy cÊu t¹o cña èc tai vµ qu¸ tr×nh thu nhËn sãng ©m? V× sao ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc ©m ph¸t ra tõ bªn ph¶i hay bªn tr¸i?

a. CÊu t¹o cña èc tai: èc tai xo¾n 2 vßng r­ìi gåm:

+ èc tai x­¬ng (ë ngoµi).

+ èc tai mµng (ë trong) ggåm:

. Mµng tiÒn ®×nh (ë trªn).

. Mµng c¬ së (ë d­íi).

b. C¬ chÕ truyÒn ©m vµ s­ thu nhËn c¶m gi¸c ©m thanh:

Sãng ©m mµng nhÜ chuçi x­¬ng tai cöa bÇu chuyÓn ®éng ngo¹i dÞch vµ néi dÞchØchung mµng c¬ sëkÝch thÝch c¬ quan coãcti xuÊt hiÖn xung thÇn kinh vïng thÝnh gi¸c (ph©n tÝch cho biÕt ©m thanh).

c. Ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc ©m ph¸t ra tõ bªn ph¶i hay bªn tr¸i lµ v×: ta nghe b»ng 2 tai:

NÕu ë bªn ph¶i th× sãng ©m truyÒn ®Õn tai ph¶i tr­íc tai tr¸i vµ ng­îc l¹i.

C©u 20: Ph©n biÖt PXC§K vµ PXK§K? Nªu râ ý nghÜa cña sù h×nh thµnh vµ øc chÕ PXC§K ®èi víi ®êi sèng con ng­êi vµ ®éng vËt? LÊy VD vÒ sù h×nh thµnh 1 PXC§K vµ nªu râ nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó sù h×nh thµnh cã kÕt qu¶?

a. Ph©n biÖt PXC§K vµ PXK§K:

- PXK§K lµ ph¶n x¹ sinh ra ®· cã, kh«ng cÇn ph¶i häc tËp.

- PXC§K lµ ph¶n x¹ ®­îc h×nh thµnh trong ®êi sèng c¸ thÓ, lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh häc tËp, rÌn luyÖn.

b. ý nghÜa cña sù h×nh thµnh vµ øc chÕ PXC§K ®èi víi ®êi sèng con ng­êi vµ ®éng vËt lµ:

- ®¶m b¶o sù thÝch nghi víi m«i tr­êng vµ ®iÒu kiÖn sèng lu«n thay ®æi.

- H×nh thµnh thãi quen vµ tËp qu¸n tèt ®èi víi con ng­êi vµ ®éng vËt.

c. LÊy VD vÒ PXC§K:

Khi cho gµ ¨n kÕt hîp víi tiÕng gâ mâ, lµm nhiÒu lÇn nh­ vËy ë gµ h×nh thµnh  PXC§K lµ: “TiÕng gâ mâ lµ tÝn hiÖu gäi ¨n”, nªn khi nghe mâ lµ gµ ch¹y vÒ ¨n. Së dÜ nh­ vËy lµ do gi÷a vïng thÝnh gi¸c vµ vïng ¨n uèng cña vá n·o ®· h×nh thµnh ®­êng liªn hÖ thÇn kinh t¹m thêi. Tuy nhiªn, nÕu gâ mâ gµ ch¹y vÒ mµ kh«ng ®­îc ¨n nhiÒu lÇn th× vÒ sau cã tiÕng mâ gµ còng kh«ng ch¹y vÒ n÷a. §ã lµ do ®­êng liªn hÖ thÇn kinh t¹m thêi gi÷a vïng thÝnh gi¸c vµ vïng ¨n uèng kh«ng ®­îc cñng cè ®· mÊt.

§iÒu kiÖn cÇn ®Ó h×nh thµnh ®­îc ph¶n x¹ lµ:

- Ph¶i cã sù kÕt hîp gi÷a kÝch thÝch cã ®iÒu kiÖn (tiÕng gäi gµ) víi kÝch thÝch kh«ng ®iÒu kiÖn (thøc ¨n). KÝch thÝch  cã ®iÒu kiÖn ph¶i t¸c ®éng tr­íc kichs thÝch kh«ng ®iÒu kiÖn mét thêi gian ng¾n.

- Qu¸ tr×nh kÕt hîp ®ã ph¶i ®­îc lÆp ®i lÆp l¹i nhiÒu lÇn.

C©u 21: Nªu râ ý nghÜa cña giÊc ngñ? Muèn ®¶m b¶o giÊc ngñ tèt cÇn nh÷ng ®iÒu kiÖn g×?

- ý nghÜa:

Ngñ lµ qu¸ tr×nh øc chÕ cña bé n·o ®¶m b¶o sù phôc håi kh¶ n¨ng lµm viÖc cña hÖ thÇn kinh.

- BiÖn ph¸p ®Ó cã giÊc ngñ tèt:

+ C¬ thÓ s¶ng kho¸i.

+ Chç ngñ thuËn tiÖn.

+ Kh«ng dïng chÊt kÝch thÝch nh­ chÌ, cµ phª, thuèc l¸,…

C©u 22: Trong vÖ sinh hÖ thÇn kinh cÇn quan t©m tíi nh÷ng vÊn ®Ò g×? V× sao?

* Trong vÖ sinh hÖ thÇn kinh cÇn quan t©m tíi nh÷ng vÊn ®Ò sau:

- ®¶m b¶o giÊc ngñ h»ng ngµy ®Ó phôc håi kh¶ n¨ng lµm viÖc cña hÖ thÇn kinh sau mét ngµy lµm viÖc c¨ng th¼ng.

- Gi÷ cho t©m hån ®­îc thanh th¶n, tr¸nh suy nghÜ lo ©u.

- X©y dùng mét chÕ ®é lµm viÖc vµ nghØ ngh¬i hîp lý.

- Tr¸nh l¹m dông c¸c chÊt kÝch thÝch vµ øc chÕ thÇn kinh nh­: r­¬u, n­íc chÌ, cµ phª, thuèc l¸, ma tuý, …

* V×:

-  c¬ thÓ con ng­êi lµ mét khèi thèng nhÊt, mäi ho¹t ®éng ®Òu chÞu sù ®iÒu khiÓn, ®iÒu hoµ, phèi hîp cña hÖ thÇn kinh. Søc khoÎ con ng­êi phô thuéc vµo tr¹ng th¸i hÖ thÇn kinh. V× vËy cÇn gi÷ g×n vµ b¶o vÖ hÖ thÇn kinh tr¸nh g©y t¸c ®éng xÊu ®Õn ho¹t ®éng cña hÖ thÇn kinh.

- C¸c chÊt kÝch kÝch thÝch nh­ r­îu sÏ lµm cho ho¹t ®éng cña vá n·o bÞ rèi lo¹n trÝ nhí kÐm, cßn n­íc chÌ cµ phª g©y khã ngñ.

- C¸c chÊt g©y nghiÖn nh­ thuèc l¸: lµm cho c¬ thÓ suy yÕu, dÔ m¾c c¸c bªnh ung th­. Kh¶ n¨ng lµm viÖc trÝ ãc gi¶m, trÝ nhí kÐm. Cßn ma tuý th× lµm suy yÕu nßi gièng, c¹n kiÖt kinh tÕ, l©y nhiÔm HIV, mÊt nh©n c¸ch,…

C©u 23: LËp b¶ng so s¸nh cÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña tuyÕn néi tiÕt vµ tuyÕn ngo¹i tiÕt. Chóng gièng vµ kh¸c nhau ë nh÷ng ®iÓm nµo?

* Gièng nhau: c¸c tÕ bµo tuyÕn ®Òu t¹o ra s¶n phÈm tiÕt.

* Kh¸c nhau:

ChØ tiªu so s¸nh	TuyÕn néi tiÕt	TuyÕn ngo¹i tiÕt
CÊu t¹o	C¸c tÕ bµo tuyÕn n»m c¹nh m¹ch m¸u.	C¸c tÕ bµo tuyÕn n»m c¹nh èng dÉn.
Chøc n¨ng	S¶n phÈm tiÕt ra lµ c¸c hoocmon ®­îc ngÊm th¼ng vµo m¸u.	S¶n phÈm tiÕt tËp trung vµo èng dÉn ®Ó ®æ ra ngoµi.

C©u 24: Nªu vai trß cña hoocmon, tõ ®ã x¸c ®Þnh tÇm quan träng cña hÖ néi tiÕt?

 

- Vai trß cña hoãc m«n ®èi víi c¬ thÓ lµ:

+ Duy tr× tÝnh æn ®Þnh cña m«i tr­êng bªn trong c¬ thÓ.

+ §iÒu hßa c¸c qu¸ tr×nh sinh lÝ diÔn ra b×nh th­êng.

- tÇm quan träng cña hÖ néi tiÕt: s¶n phÈm tiÕt cña tuyÕn néi tiÕt lµ Hoãc m«n cã ho¹t tÝnh sinh häc cao, chØ cÇn mét l­îng nhá còng lµm ¶nh h­ëng râ rÖt ®Õn qu¸ tr×nh sinh lÝ, ®Æc biÖt lµ qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt, qu¸ tr×nh chuyÓn hãa trong c¸c c¬ quan diÔn ra b×nh th­êng .

C©u 25: Tr×nh bµy chøc n¨ng cña c¸c hoocmon tuyÕn tuþ? Vai trß cña tuyÕn trªn thËn?

a. Chøc n¨ng cña tuyÕn tuþ:

- TuyÕn tuþ võa lµm chøc n¨ng ngo¹i tiÕt, võa lµm chøc n¨ng néi tiÕt.

- Chøc n¨ng néi tiÕt do c¸c tÕ bµo ®¶o tuþ thùc hiÖn.

+ TÕ bµo : tiÕt glucagon cã t¸c dông biÕn ®æi glic«gen thµnh glucoz¬ ®Ó n©ng l­îng ®­êng huyÕt trong m¸u trë l¹i b×nh th­êng.

+ TÕ bµo : tiÕt insulin cã t¸c dông chuyÓn glucoz¬ thµnh glic«gen dù tr÷ trong gan vµ c¬.

Nh­ vËy, nhê t¸c dông ®èi lËp cña 2 lo¹i hoocmon mµ tû lÖ ®­êng huyÕt lu«n æn ®Þnh ®¶m b¶o ho¹t ®éng sinh lý cña c¬ thÓ diÔn ra b×nh th­êng.

b. Vai trß cña tuyÕn trªn thËn

TuyÕn trªn thËn gåm cã phÇn vá vµ phÇn tuû.

- PhÇn vá gåm 3 phÇn:

+ Líp ngoµi (líp cÇu) tiÕt hoocmon ®iÒu hoµ c¸c muèi Na, K trong m¸u.

+ Líp gi÷a (líp sîi) tiÕt hoocmon ®iÒu hoµ l­îng ®­êng huyÕt (t¹o gluc«z¬ tõ pr«tªin vµ lipit).

+ Líp trong (líp l­íi) tiÕt c¸c hoocmon ®iÒu hoµ sinh dôc nam, g©y nh÷ng biÕn ®æi ®Æc tÝnh sinh dôc ë nam.

- PhÇn tuû tiÕt A®rªnalin vµ Nora®rªnalin coa t¸c dông ®iÒu hoµ ho¹t ®éng tim m¹ch vµ h« hÊp, gãp phÇn cïng glucag«n ®iÒu chØnh l­îng ®­êng trong m¸u.

C©u 26: Tr×nh bµy s¬ ®å qu¸ tr×nh ®iÒu hoµ l­îng ®­êng trong m¸u, ®¶m b¶o gi÷ gluc«z¬ ë møc æn ®Þnh nhê c¸c hoocmon cña tuyÕn tuþ?

 

 

 

 

 

 

 Khi ®­êng huyÕt t¨ng                                            Khi ®­êng huyÕt gi¶m

                                (+)                                        (+)

 (-)  (-)         

                                                                                                                        

 

 

 Insunlin                               Glucag«n

 

         Gluc«z¬                 Glic«gen                                        Gluc«z¬

 

 

                    §­êng huyÕt gi¶m xuèng            §­êng huyÕt t¨ng lªn

                         møc b×nh th­êng                         møc b×nh th­êng

 

             (-): KÝch thÝch                                              (+): K×m h·m 

 

 

C©u 27: Tr×nh bµy c¸c chøc n¨ng cña tinh hoµn vµ buång trøng? Nguyªn nh©n dÉn tíi nh÷ng biÕn ®æi c¬ thÓ ë tuæi dËy th× ë nam vµ n÷ lµ g×? Trong nh÷ng biÕn ®æi ®ã biÕn ®æi nµo lµ quan träng cÇn l­u ý?

a. Chøc n¨ng cña tinh hoµn vµ buång trøng:

* Tinh hoµn:

- S¶n sinh ra tinh trïng.

- TiÕt hoocmon sinh dôc nam Testosteron.

* Buång trøng:

- S¶n sinh trøng .

- TiÕt hoocmon sinh dôc n÷ ¥strogen.

b. Nguyªn nh©n dÉn tíi nh÷ng biÕn ®æi c¬ thÓ ë tuæi dËy th× ë nam vµ n÷ lµ:

- §èi víi nam: la hoocmon sinh dôc nam Testosteron.

- §èi víi n÷: lµ hoocmon sinh dôc n÷ ¥strogen.

c. Trong nh÷ng biÕn ®æi ®ã, biÕn ®æi quan träng ®¸ng l­u ý lµ nh÷ng biÕn ®æi chøng tá ®· cã kh¶ n¨ng sinh s¶n nh­ xuÊt tinh lÇn ®Çu ë nam vµ hµnh kinh lÇn ®Çu ë n÷.

C©u 28: Tr×nh bµy c¬ chÕ ho¹t ®éng cña tuyÕn tuþ? Nªu râ mèi quan hÖ trong ho¹t ®éng ®iÒu hoµ cña tuyÕn yªn ®èi víi c¸c tuyÕn néi tiÕt?

a. C¬ chÕ ho¹t ®éng cña tuyÕn tuþ:

Sù phèi hîp ho¹t ®éng cña c¸c tÕ bµo vµ cña ®¶o tuþ trong tuyÕn tuþ khi l­îng ®­êng trong m¸u gi¶m hay t¨ng chÝnh lµ ®Ó gi÷ cho nång ®é ®­êng trong m¸u ®­îc æn ®Þnh .

Khi l­îng ®­êng trong m¸u gi¶m sau c¸c ho¹t ®éng m¹nh hoÆc ®ãi kÐo dµi , kh«ng chØ c¸c tÕ bµo cña ®¶o tuþ ho¹t ®éng tiÕt glucag«n mµ cßn cã sù phèi hîp ho¹t ®éng cña c¶ 2 tuyÕn trªn thËn. TuyÕn nµy tiÕt Cooctiz«n ®Ó gãp phÇn vµo sù chuyÓn ho¸ lipit vµ pr«tªin lµm t¨ng ®­êng huyÕt.                           

b. Mèi quan hÖ trong ho¹t ®éng ®iÒu hoµ cña tuyÕn yªn ®èi víi c¸c tuyÕn néi tiÕt kh¸c.

- TuyÕn yªn tiÕt hoocmon ®iÒu khiÓn s­ ho¹t ®éng cña c¸c tuyÕn néi tiÕt:

VD: TuyÕn yªn tiÕt TSH kÝch thÝch tuyÕn gi¸p tiÕt Tiroxin.

TuyÕn yªn tiÕt ACTH kÝch thÝch vá tuyÕn trªn thËn tiÕt Cooctiz«n.

- Ho¹t ®éng cña tuyÕn yªn t¨ng c­êng hay k×m h·m chÞu sù chi phèi cña c¸c hoocmon do c¸c tuyÕn néi tiÕt tiÕt ra ®ã lµ c¬ chÕ tù ®iÒu hoµ c¸c tuyÕn néi tiÕt nhê th«ng tin ng­îc.

VD: Khi Tir«xin trong m¸u qu¸ nhiÒu l¹i cã t¸c dông lµm cho vïng d­íi ®åi tiÕt ra chÊt øc chÕ tuyÕn yªn hoÆc Tir«xin theo m¸u lªn thuú tr­íc tuyÕn yªn, øc chÕ tuyÕn yªn tiÕt TSH. Cuèi cïng, do kh«ng cã TSH, tuyÕn gi¸p ngõng tiÕt Tir«xin, l­îng chÊt nµy trë vÒ møc b×nh th­êng.

C©u 29: Hoµn thµnh b¶ng 61 SGK tr. 192?

§¸p ¸n:

a 7, b8, c3, d6, e4, g2, h: 9 vµ 5

C©u 30: Lµm c©u hái vµ bµi tËp SGK tr. 195?

1- cã thai vµ sinh con; 2- trøng; 3- sù rông trøng; 4- thô tinh; 5 vµ 9: mang thai; 6- tö cung; 7- lµm tæ; 8- nhau.

C©u 31: AIDS lµ g×? Nguyªn nh©n dÉn  tíi AIDS lµ g×? KÓ tªn nh÷ng con ®­êng l©y nhiÔm HIV/AIDS? Phßng tr¸nh l©y nhiÔm HIV b»ng c¸ch nµo? Cã nªn c¸ch li ng­êi bÖnh ®Ó khái bÞ l©y nhiÔm kh«ng?

- ADIS lµ h«i chøng suy gi¶m miÔn dÞch m¾c ph¶i do bÞ l©y nhiÕm HIV, lµm c¬ thÓ mÊt kh¶ n¨ng chèng bÖnh vµ ch¾c ch¾n dÉn tíi tö vong.

- Nguyªn nh©n: lµ do mét lo¹i virut g©y suy gi¶m miÔn dÞch ë ng­êi (HIV) ®­îc truyÒn tõ ng­êi bÖnh ®Õn c¸c ng­êi kh¸c trong céng ®ång.

- C¸c con ®­êng l©y nhÔm:

+ Qua quan hÖ t×nh dôc.

+ Qua truyÒn m¸u vµ tiªm chÝch ma tuý.

+ Qua nhau thai (mÑ m¾c truyÒn cho con qua nhau thai).

- C¸c biÖn ph¸p phßng tr¸nh :

+ CÇn chñ ®éng phßng tr¸nh bÞ l©y nhiÔm (kh«ng tiªm chÝch, kh«ng quan hÖ t×nh dôc mÊt an toµn, kh«ng sö dông chung ®å víi ng­êi bÞ nhiÔm HIV,….)

+ Chó ý kh«ng lµm l©y nhiÔm HIV cho ng­êi kh¸c (nÕu ®· bÞ nhiÔm HIV).

- Kh«ng nªn xa l¸nh ng­êi nhiÔm HIV / ADIS lµ v×: trong c¸c sinh ho¹t b×nh th­êng (kh«ng tiªm chÝch vµ truyÒn m¸u) th× ng­êi bÖnh kh«ng truyÒn HIV sang ng­êi lµnh (®Ó g©y bÖnh). MÆt kh¸c, còng cÇn ®éng viªn an ñi ng­êi bÖnh sèng cã Ých qu·ng ®êi cßn l¹i. Tuy nhiªn, cÇn chó ý kh«ng sö dông chung ®å dïng cña ng­êi nhiÔm HIV.

C©u 32: LËp b¶ng tæng kÕt vai trß cña c¸c tuyÕn néi tiÕt ®· häc theo mÉu b¶ng 56.2? Ph©n biÖt bÖnh Baz¬®« víi bÖnh b­íu cæ?

* LËp b¶ng:

 

STT	TuyÕn néi tiÕt	Vai trß
1	TuyÕn yªn	Lµ tuyÕn quan träng nhÊt tiÕt c¸c hoocmon kÝch thÝch ho¹t ®éng cña nhiÒu tuyÕn néi tiÕt kh¸c. §ång thêi tiÕt c¸c hoocmon cã ¶nh h­ëng ®Õn sinh tr­ëng, trao ®æi gluc«z¬, c¸c chÊt kho¸ng, n­íc vµ co th¾t c¬ tr¬n.
2	TuyÕn gi¸p	Cã vai trß quan träng trong chuyÓn hãa vËt chÊt vµ n¨ng l­îng cña c¬ thÓ.
3	TuyÕn cËn gi¸p	Cïng víi tuyÕn gi¸p cã vai trß ®iÒu hoµ trao ®æi Ca vµ P trong m¸u.

 

 

* Ph©n biÖt bÖnh Baz¬®« víi bÖnh b­íu cæ:

BÖnh b­íu cæ do thiÕu Ièt	BÖnh Baz¬®«
Khi thiÕu Ièt, chÊt Tirooxin kh«ng ®­îc tiÕt ra, tuyÕn yªn sÏ tiÕt nhiÒu hoocmon thóc ®Èy tuyÕn gi¸p ho¹t ®éng g©y ph× ®¹i tuyÕn lµm thµnh b­íu cæ. TrÎ em bÞ bÖnh Ï chËn lín, trÝ n·o kÐm ph¸t triÓn; ng­êi lín ho¹t ®éng thÇn kinh gi¶m sót, trÝ nhí kÐm.	Do tuyÕn gi¸p ho¹t ®éng m¹nh tiÕt nhiÒu hoocmon lµm t¨ng trao ®æi chÊt, nhÞp tim t¨ng, ng­êi bÖnh lu«n trong tr¹ng th¸i håi hép, c¨ng th¼ng, mÊt ngñ sót c©n nhanh. Do tuyÕn ho¹t ®éng m¹nh nªn còng g©y b­íu cæ, låi m¾t.