CỜ VUA CHIẾN THUẬT KHAI CUỘC - NHỮNG ĐIỀU PHẢI NHỚ

CỜ VUA
CHIẾN THUẬT KHAI CUỘC - NHỮNG ĐIỀU PHẢI NHỚ

Tác giả: MAI LUÂN

LỜI NÓI ĐẦU

Cờ Vua là môn thể thao trí tuệ, các nước đi luôn thay đổi thiên biến vạn hóa và chiến thuật thi đấu lại rất phong phú đa dạng tùy thuộc vào trình độ của người cầm quân.

Những năm gần đây có rất nhiều cuốn sách viết về cờ Vua đã và đang được sự quan tâm của đông đảo quần chúng không chỉ vì nó là môn chơi trí tuệ mà còn là những nhu cầu muốn tìm hiểu, nghiên cứu về giá trị của cờ Vua đối với sự phát triển tư duy logic và sức khỏe cho người chơi.

Để giúp bạn đọc có thêm tư liệu trong việc tìm hiểu học tập và nghiên cứu được thuận lợi, tiếp theo cuốn “Tự học chơi cờ Vua” của Nhà xuất bản, xuất bản năm 2005 và tái bản năm 2006. Nhà xuất bản tiêp tục xuất bản cuốn “Cờ Vua – chiến thuật khai cuộc, những điều phải nhớ” của tác giả Mai Luân. Đây cũng là một trong những cuốn trong tủ sách Bạn yêu cờ của Nhà xuất bản. Với nội dung phong phú bao gồm những nguyên tắc và phương pháp vận dụng chiến thuật trong khai cuộc, cũng như những sai lầm tai hại nếu không tuân thủ triệt để và linh hoạt các nguyên tắc đó. Bằng cách trình bày ngắn gọn thông qua các ví dụ đã được chọn lọc từ những ván đấu, tác giả đưa ra các dạng chiến thuật cụ thể hy vọng sẽ giúp bạn học chơi cờ Vua đạt được nhiều tiến bộ trong quá trình học tập và thi đấu cờ Vua.

Trong quá trình biên soạn và biên tập, mặc dù đã cố gắng đáp ứng nhu cầu của bạn đọc, song chắc không tránh khỏi thiếu sót, mong nhận được sự góp ý chân thành của các đồng nghiệp và bạn yêu cờ để lần xuất bản sau được hoàn chỉnh hơn.

Chúc các bạn thành công!

NHÀ XUẤT BẢN VĂN HÓA THÔNG TIN

Chương 1. NHỮNG NGUYÊN TẮC CỦA CHIẾN THUẬT KHAI CUỘC

Trong khai cuộc, nguyên tắc quan trọng nhất là phải triển khai quân nhanh, đều và cố gắng chiếm giữ những vị trí xung yếu phù hợp cho tấn công và phòng ngự. Hiện nay đã có rất nhiều sách viết dành riêng cho khai cuộc, đã cụ thể hóa các nguyên tắc này như sau:

- Phải phát triển quân nhẹ trước rồi mới đên quân nặng.

- Không nên đi một quân hai lần khi các quân khác chưa phát triển.

- Ngay từ đầu ván cờ khi triển khai các quân phải đặc biệt chú ý đến các ô f7, f2 là những ô xung yếu nhất.

- Nên tìm cách nhập thành sớm để bảo đảm an toàn cho Vua và đưa xe vào cuộc chiến.

Đây là những nguyên tắc được rút ra trong thực tiễn cuộc đấu, song trong mỗi ván đấu cụ thể, tùy thuộc vào tình hình cụ thể diễn ra, nó cũng không phải là những điều bất di bất dịch mà người đấu thủ đều có thể vận dụng sáng tạo cho phù hợp. Đây chính là chỗ khó của nghệ thuật vận dụng trong chơi cờ và cũng là chỗ tạo cho người chơi thả sức suy nghĩ sáng tạo để có thể tìm ra những nước cờ tuyệt diệu theo suy nghĩ của mình. Tuy nhiên nếu vi phạm nguyên tắc khai cuộc thì hậu quả cũng không lường được.

Chiến thuật khai cuộc là một vấn đề rất quan trọng của một ván đấu, vì vậy mọi kỳ thủ cũng cần tìm hiểu sâu và nắm vững mọi diễn biến trong phương pháp dùng quân mới có thể hy vọng tăng nhanh thành tích.

Sau đây là một số ví dụ cụ thể về sự vận dụng chiến thuật trong khai cục không tuân thủ các nguyên tắc dẫn đến thất bại đáng tiếc để bạn đọc tham khảo và áp dụng.

Ví du 1: Sai lầm khi không tuân theo nguyên tắc khai cuộc.

1. e2 - e4 e7 - e5 

2. f2 - f4

Ngay từ nước thứ hai, bên Trắng đã thí ngay quân Tốt cột f. Đây là một kiểu khai cuộc gọi là gambit cánh vua với ý đồ đoạt lấy khu trung tâm, mở cột f tạo điều kiện nhòm ô xung yếu f7.

Tuy nhiên bên Đen cũng không bao giờ chấp nhận thí Tốt, nên đã không ăn mà đi.

2… d2 - d5

3. e4xd5 Vd8xd5

Ngay ở nước thứ ba mà Đen đã đưa Hậu lên ăn Tốt, điều này đã phạm một sai lầm là không tuân theo nguyên tắc phát biểu quân (nhẹ trước, nặng sau).

Ở nước này theo lời khuyên của các chuyên gia thì bên Đen nên đi Tốt lên e4 (3...e5-e4) nhằm làm đảo lộn chiến thuật triển khai quân của bên Trắng để giành quyền chủ động.

4. Mb1=c3 Hd5-e6

5. f4xe5 He6xe5+

6. tf1-e2 Tc8-g4

7. d2-d4 He5-e6

8. Hd1-d3

Qua một số nước trên, ta thấy rõ là sau khi đưa Hậu lên ăn Tốt ngay từ nước thứ ba, bên Đen lại phải di chuyển Hậu thêm 2 lần nữa trong khi các quân khác còn chưa được triển khai. Bên Trắng đến lúc này đã triển khai đồng đều hơn và đang tạo điều kiện để có thể nhập thành cánh Hậu (nhập thành xa).

8... c7-c6

Bên Đen đi nước này không ngoài ý đồ ngăn nước 9.d5 của Trắng.

9. Tc1-f4 Mg8-f6

10. 0-0-0 Tg4xe2

11. Mg1xe2 Tf8-d6

Hình 1 

Nhìn vào cục diện ván cờ lúc này ta thấy ưu thế về triển khai quân trong khai cục đã nghiêng hẳn về bên Trắng. Trong khi các quân bên Trắng đã triển khai đều và chiếm giữ những vị trí xung yếu ở khu trung tâm thì bên Đen chưa nhập thành; Hai Xe còn chưa xuất.

Ở nước 11 này, nếu Đen không đi Tượng lên d6 mà thay bằng 11... Tf8-e7 thì 12.d4-d5 c6xc5; 13. Me2-d4 He6-g4; 14. Tf4xb8 Xa8xb8; 15. Xh1-e1, bên Trắng cũng có ưu thế. Nước hợp lý ở đây là 11... Mb8-d7 còn ổn định hơn. Chính Đen đi nước 11... Tf8-d6 đã dẫn đến thua cờ nhanh.

12. d4-d5

Ý đồ của Trắng đi nước này là giải tỏa ô d4 và mở cột để lợi dụng nhanh ưu thế tiếp tục triển khai kế hoạch tấn công.

12. … Mf6xd5

Nếu Đen đi 12... He6-d7 thì 13. Tf4xd6 Hd7xd6; 14.d5xc6 Hd6xd3, 15.c6xb7 Hd3-e3+; 16.b7xVa1. Bên Trắng lúc này đã tạo được một Hậu mới, đồng thời lại lợi thêm được 1 Xe.

13. Mc3xd5 c6xd5

14. Hd3-g3 Td6xf4+

15. Me2xf4 He6-h6

16. Xh1-e1+ Ve8-f8.

Nếu ở nước này bên Đen thay bằng đi 16... Vd8 thì 17.Xxd5+ Vc8 (nếu 17... Md7 thì 18. Hg4 rồi chiêu hết); 18.Xh5 Hf6; 19.Md5, bên Đen sẽ mất Hậu.

17. Hg3-a3+

Đến đây bên Đen đành chịu thua, bởi vì nếu 17... Vg8 thì 18. Xe8 hết cờ.

Để giành được lợi thế trong chiến thuật triển khai quân trong khai cuộc, ngươi ta có thể quyết định thí Tốt, có khi thí một lúc liền 2 Tốt, hoặc cần thiết người ta cũng có thể thí ngay cả một quân nhẹ. Điều này sẽ làm cho đối phương cứ tập trung vào ăn Tốt, ăn quân mà triển khai quân chậm và sẽ rơi vào thế bị động đối phó với những đợt tấn công bất ngờ. Sau đây là một ví dụ cụ thể về thí quân giành thế.

Ví dụ 2: Thí quân giành thế

1. e2-e4 e7-e5

2. d2-đ4 e5xd4

3. c2-c3 d4xc3

4. Tf1-c4 C3xb2

5. Tc1xb2

Đây là loại hình khai cuộc gọi là khai cuộc trung tâm. Vừa vào trận bên Trắng thí ngay 2 Tốt để giành lợi thế về phát triển quân. Kết quả là Trắng đã nhanh chóng đưa được cả 2 Tượng lên chiếm những vị trí tích cực.

5... Tf8-b4+

6. Mb1-d2 Hd8-g5

Bên Đen đưa quân Hậu lên trước khi phát triển các quân nhẹ là vi phạm vào nguyên tắc phát triển quân. Bên Đen có ý đồ nhòm ô g2 và có âm mưu đưa Hậu lên g5 để bảo vệ ô g7. Nhưng liệu cách đi này có phải là một ngoại lệ sáng tạo trong phát triển quân không?

7. Mg1-f3 Hg5-g2

8. Xh1-g1 Tb4xd2+

Hình 2 

Bên Đen, ngay từ khi đi nước thứ 6... Hg5 đã có sự tính toán trước diễn biến những nước tiếp theo cho đến 8... Txd2+, nhưng lại cho rằng thế trận sau nước thứ tám (8... Txd2+) là có lợi cho bên Đen, vì bây giờ bên Trắng buộc phải ăn quân Tượng đang chiếu Vua ở d2 bằng Vua thì 9... Hxf2+ rồi tiếp tục có thế tấn công; còn nếu ăn bằng Hậu thì 9... Hxf3, bên Đen cũng hơn quân. Nhưng diễn biến mà bên Trắng đi nước tiếp theo lại khác hẳn.

9. Ve1-e2

Bên Trắng đi nước này đã ra ngoài sự dự kiến của bên Đen. Bây giò thì Hậu của bên Đen không thể đứng ở g2 được nữa. Không ăn được vào quân Mã f3 hoặc Tốt f2.

9. … Hg2-h3

10. Hd1-d2

Bên Trắng đã lật lại thế cờ sau khi ăn được quân Tượng Đen. Thế tấn công của Trắng lúc này rất mạnh.

10. … Mg8-f6 +

11. Tc3-f7+ V38-d8

Nước này bên Đen không đi 11... Vxf7 vì tiếp đó Trắng sẽ 12. Mg5+ ăn Hậu. Đen cũng không đi 11... Vf8 vì sẽ 12. Ta3+ Vxf7; 13. Mg5+ ăn Hậu. 

12. Xg1xg7 Mf6xe4

13. Hd2-g5+ Me4xg5

14. Tb2-f6# Đen thua

Qua ví dụ này cho thấy bên Trắng giành ưu thế bằng cách thí 2 Tốt rồi lợi dụng ưu thế đó để kết thúc nhanh ván cờ bằng một đòn phối hợp tuyệt đẹp bao gồm nhiều nước thí quân kể cả thí Hậu.

Ví dụ 3: Sai lầm về chậm triển khai quân

1. e2-e4 e7-e6

2. d2-d4 d7-d5

3. Mb1-c3 Mg8-f6

4. e4xd5 Mf6xd5

Ở nước này bên Đen nên đi 4... exd5, không để cho bên Trắng khống chế trung tâm.

5. Mg1-f3 c6-c5

Đen đi nước này chỉ làm mất thời gian. Nước này Đen nên đi 5... Te7 rồi 6... 0-0; 1... b6 và 8... Tb7. Tuy nhiên sau nước thứ năm của Đen 5... Te7 bên Trắng sẽ đáp lại bằng 6. Me4 rồi 7.c4, bên Trắng vẫn có lợi thế.

6. Mc3xd5 Hđ8xd5

7. Tc1-e3! C5xd4

8. Mf3xd4 a7-a6

9. Tf1-e2

Lúc này ưu thế hoàn toàn thuộc về bên Trắng, cả 3 quân nhẹ còn lại đã được phát triển và chiếm được những vị trí tích cực. Còn bên Đen thì cả mấy quân nhẹ còn lại đều nằm nguyên tại chỗ ở các vị trí ban đầu, thế mà bên Đen vẫn mải mê ăn Tốt.

9... Hd5xg2

10. Te2-f3 Hg2-g6

11. Hd1-d2 e6-e5

12. 0-0-0

Bên Đen đi nước 11... e5 là muốn đuổi quân Mã rời khỏi ô d4. Song bên Trắng đã không chạy Mã mà đi 12.0-0-0; tranh thủ đưa Xe vào tham chiến, mặc cho bên Đen ăn Mã.

12... e5xd4

13. Te3xd4 Mb8-c6 (H.3)

Đến đây thì ưu thế rõ ràng đã thuộc về bên Trắng và từ đây Trắng có thể kết thúc ngay ván cờ bằng một đòn phối hợp.

14. Td4-f6 Hg6xf6

Đen ăn Tượng g6 một nước bắt buộc, bởi vì nếu không thì 15. Hd8+Mxd8; 16. Xxd8 Đen hết cờ. Còn

Hình 3

nếu nước này Đen đi Tốt g6 ăn Tượng f6 (14... g6xf6) thì 15. Txc6+ bxc6; 16. Hd8 Đen hết cò.

15. Xh1 – e1+ Tf8-e7.

Nếu nước này Đen đi 15... Te6 thì 16. Hd7 hêt cờ. Còn nếu đi 15... Me7 thì 16. Hd8 Đen hết cờ.

16. Tf3xc6+ Ve8-f8

Nếu bên Đen đi 16...bxc6 hoặc 16... Hc6 thì 17. Hd8 Đen hết cờ.

17. Hd2-d8+ Te7xd8

18. Xel-e8 Đen hết cờ.

Ở ván này, ngưòi cầm quân Đen vẫn chưa dứt bỏ được bệnh tham ăn Tốt, ăn quân đã dẫn tới sai lầm từ việc chậm triển khai quân. Khi bên Đen đi 9... Hxg2 là đã có sự tính đến diễn biến của các nước tiếp sau, nhưng lại cho rằng với các nước: 10... Hg6 rồi 11... e5 bên Đen vẫn có thể giữ được thế bình ổn.

Đây lại là một bài học về vận dụng chiến thuật trong khai cuộc, đặc biệt là mỗi khi định đi một nước cờ, định ăn một quân của đối phương nhất thiết phải được cân nhắc, tính toán cho kỹ, cho hết những diễn biến tiếp theo. Nếu không tính hết, chỉ một sơ sót cũng có thể dẫn đến sự thất bại nhanh chóng.

Đúng là các nguyên tắc về khai cuộc chỉ có tính chất hướng dẫn chứ không phải là sự bất di bất dịch cứng nhắc, do đó khi vận dụng các nguyên tắc đó nhất thiết phải thông qua sự phân tích cụ thể tình hình thế trận và cố gắng đừng để sai sót nước dẫn đến hậu quả đáng tiếc.

Ví dụ 4: Sự sai lầm trong chiến thuật phát triển quân.

1. e2-e4 c7-c5

2. Mg1-f3 d7-d6

3. TY1-b5+ Tc8-d7

4. Tb5xd7 Hd8xd7

5. c2-c4 Hd7-g4

Bên Đen đưa Hậu lên với ý đồ nhòm 2 Tốt của bên Trắng (e4 và g2). Nhưng Đen không hiểu rằng đưa Hậu lên giữa bàn cờ trong thời điểm này trong khi chưa phát triển các quân khác là vi phạm nguyên tắc phát triển quân - vừa rất nguy hiểm lại vừa mất thời gian. Bên Đen chắc cũng đã nghĩ tới nhưng có lẽ cho là vẫn giữ được sự bình ổn.

6. 0-0 Hg4xe4

7. d2-d4 Mb8-c6

8. Mb1-c3 He4-g4

9. Mc3-b5 Hg4-d7

10. d4xc5 d6xc5

11. Tc3-f4! 0-0-0

Ở nước này nếu Đen đi 11... Hxd1 thì 12. Mc7+Vd8; 13. Xxdl+ Vc8; 13.Mxa8... Bên Trắng hơn ngay 1 Xe và quân Mã đứng ở a8 thoát ra dễ dàng vì đã có Tượng ở f4 bảo vệ ô C7.

12. Hd1-a4

Trắng đi nước này là có ý đồ dọa đi tiếp 13. Hxa7 Mxa7; 14. Ma7 Hết cờ.

12... Hd7-f5

Đen đi nước này nhằm giải thoát cho Vua. Nếu Đen đổi thành 12... a6 thì 13. Me5 Mxe5; 14. Txe5 rồi 15. Ma7 Hết cờ.

13. Tf4-g3 a7-a6

Đen đi Tốt lên a6 với ý đồ buộc quân Mã Trắng phải rời khỏi ô b5 để có điều kiện phát triển quân bên cánh Vua.

14. Xa1-d1 Xd8xd1

Đen không đi 14...axb5, vì biết chắc nước 15.Ha8, Hết cờ.

15. Xf1xd1 Mg8-f6

Hình 4

Đi nước này ý đồ của Đen là bảo vệ ô e8, ngăn Trắng đánh đòn tiếp theo 16.Ma7+ MxaT: 17 He8. Nhưng Đen không biết rằng bên Trắng còn có một đòn khác cũng kết thúc ngay ván cờ.

16. Ha4-a5

Đến đây thì Đen đã giơ tay chịu thua vì: Nếu 16... Mxa5 thì 17. Ma7 Hết cờ. Còn nếu 16... Me8 thì 17. Hd8+Mxd8; 18. Ma7 Hết cờ. Nếu 16... Hd7 thì 17. Ma7+Mxa7; 18. Xxd7 Vxd7; 19. Hc7+Ve6; 19. Hxb7... Cuối cùng vẫn thất bại.

Cũng như ví dụ này, các bạn hãy tham khảo thêm một ví dụ nữa về sai lầm trong thứ tự triển khai quân.

Ví dụ 5: Triển khai Hậu khi các quân khác chưa triển khai

1. e2-e4 c7-c5

2. Mg1-f3 d5-d6

3. Tf1-b5+ Tc8-d7

4. Tb5xd7+ Hd8xd7

5. c2-c4 Hd7-g4

6. 0-0 Hg4xe4

7. d2-d4 c5xd4

Ở nước này, như ở ví dụ 4 thì Đen đi 7... Mc6, nhưng ở đây Đen không theo nước cũ mà đi 7... Cxd4.

8. Xf1-e1 He4-c6

9. Mf3xd4 Hc6xc4

Qua mấy nước đi trên đây, ta thấy: Bên Đen đã đưa Hậu lên tham chiến sớm lại di chuyển Hậu tới 5 lần (d7; g4; e4; c6; c4) trong khi đại bộ phận các quân còn lại vẫn chưa được triển khai. Ngược lại bên Trắng thì đã nhập thành, 1 Xe đã di chuyển ra khống chế cột e, quân Mã Trắng đã nhanh chóng chiếm giữ ô d4 rõ ràng đã giành được ưu thế.

Nếu ở nước 9, bên Đen không đi Hxc4 mà đổi thành 9... Hd7 thì 10. Mb5 e6; 11. Tf4 e5; 12. Mc3 a6; 13. Ha4 (nếu Đen 12... Mf6 thì 13. c5).

10. Mb1-a3 Hc4-c8