D¹ng 3:
1. Nhaän bieát vaø taùch caùc chaát:
Phöông phaùp chung: Duøng caùc phaûn öùng ñaëc tröng cuûa caùc chaát ñeå nhaän ra chuùng. Cuï theå laø nhöõng phaûn öùng gaây ra caùc hieän töôïng maø ta thaáy ñöôïc nhö keát tuûa ñaëc tröng, maøu ñaëc tröng, khí sinh ra coù muøi ñaëc tröng (Thí duï: NH3 muøi khai, H2S muøi tröùng thoái, SO2 muøi soác, NO2 maøu naâu, muøi haéc,…)
Söû duïng caùc baûng sau ñeå laøm baøi taäp nhaän bieát:
|
A. NHAÄN BIEÁT CAÙC CHAÁT TRONG DUNG DÒCH
|
|
Hoaù chaát
|
Thuoác thöû
|
Hieän töôïng
|
PTHH minh hoaï
|
|
- Axit (HCl, HNO3,…)
- Bazô kieàm (NaOH,…)
|
Quyø tím
|
 laøm quyø tím hoaù ñoû
laøm quyø tím hoaù xanh
|
|
|
Bazô kieàm (NaOH,…)
|
Phenolphtalein (khoâng maøu)
|
laøm dung dòch hoaù maøu hoàng.
|
|
|
Goác nitrat (-NO3)
|
Cu
|
Taïo khí khoâng maøu, ñeå ngoaøi khoâng khí hoaù naâu
|
8HNO3 + 3Cu  3Cu(NO3)2 + 2NO + 4H2O (khoâng maøu)
2NO + O2 2NO2 (maøu naâu)
|
|
Muoái sunfat tan (=SO4)
|
BaCl2 hoaëc Ba(OH)2
|
Taïo keát tuûa traéng BaSO4
|
Na2SO4 + BaCl2  BaSO4 + 2NaCl
|
|
Muoái sunfit (=SO3)
|
- BaCl2
- Axit
|
Taïo keát tuûa traéng BaSO3
Taïo khí khoâng maøu SO2
|
Na2SO3 + BaCl2 BaSO3+ 2NaCl
Na2SO3 + HCl BaCl2 + SO2 + H2O
|
|
Muoái cacbonat (=CO3)
|
- BaCl2
- Axit
|
Taïo keát tuûa traéng BaCO3
Taïo khí khoâng maøu CO2
|
Na2CO3 + BaCl2  BaCO3  + 2NaCl
CaCO3 +2HCl CaCl2 + CO2 + H2O
|
|
Muoái photphat ( PO4)
|
AgNO3
|
Taïo keát tuûa maøu vaøng
|
Na3PO4 + 3AgNO3  Ag3PO4  + 3NaNO3
(maøu vaøng)
|
|
Muoái clorua (-Cl)
|
AgNO3
|
Taïo keát tuûa traéng AgCl
|
NaCl + AgNO3  AgCl  + NaNO3
|
|
Muoái sunfua
|
Axit,
Pb(NO3)2
|
Taïo khí muøi tröùng ung.
Taïo keát tuûa ñen.
|
Na2S + 2HCl 2NaCl + H2S
Na2S + Pb(NO3)2 PbS+ 2NaNO3
|
|
Muoái saét (II)
|
Dung dòch kieàm (NaOH,…)
|
Taïo keát tuûa traéng xanh Fe(OH)2, sau ñoù bò hoaù naâu Fe(OH)3 ngoaøi khoâng khí.
|
FeCl2 + 2NaOH Fe(OH)2 + 2NaCl
4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O 4Fe(OH)3
|
|
Muoái saét (III)
|
Taïo keát tuûa maøu naâu ñoû Fe(OH)3
|
FeCl3 + 3NaOH Fe(OH)3 + 3NaCl
|
|
Muoái magie
|
Taïo keát tuûa traéng Mg(OH)2
|
MgCl2 + 2NaOH Mg(OH)2 + 2NaCl
|
|
Muoái ñoàng
|
Taïo keát tuûa xanh lam Cu(OH)2
|
Cu(NO3)2 +2NaOH Cu(OH)2 + 2NaNO3
|
|
Muoái nhoâm
|
Taïo keát tuûa traéng Al(OH)3, tan trong NaOH dö
|
AlCl3 + 3NaOH Al(OH)3 + 3NaCl
Al(OH)3 + NaOH (dö) NaAlO2 + 2H2O
|
|
B. NHAÄN BIEÁT CAÙC CHAÁT KHÍ
|
|
Khí SO2
|
- Ca(OH)2
- Dung dòch nöôùc brom
|
Laøm ñuïc nöôùc voâi trong.
Maát maøu vaøng naâu cuûa dd nöôùc brom
|
SO2 + Ca(OH)2 CaSO3 + H2O
SO2 + 2H2O + Br2 H2SO4 + 2HBr
|
|
Khí CO2
|
Ca(OH)2
|
Laøm ñuïc nöôùc voâi trong
|
CO2 + Ca(OH)2 CaCO3 + H2O
|
|
Khí N2
|
Que dieâm ñoû
|
Que dieâm taét
|
|
|
Khí NH3
|
Quyø tím aåm
|
Quyø tím aåm hoaù xanh
|
|
|
Khí CO
|
CuO (ñen)
|
Chuyeån CuO (ñen) thaønh ñoû.
|
CO + CuO  Cu + CO2 
(ñen) (ñoû)
|
|
Khí HCl
|
- Quyø tím aåm öôùt
- AgNO3
|
Quyø tím aåm öôùt hoaù ñoû
Taïo keát tuûa traéng
|
HCl + AgNO3 AgCl+ HNO3
|
|
Khí H2S
|
Pb(NO3)2
|
Taïo keát tuûa ñen
|
H2S + Pb(NO3)2 PbS+ 2HNO3
|
|
Khí Cl2
|
Giaáy taåm hoà tinh boät
|
Laøm xanh giaáy taåm hoà tinh boät
|
|
|
Axit HNO3
|
Boät Cu
|
Coù khí maøu naâu xuaát hieän
|
4HNO3 + Cu Cu(NO3)2 + 2NO2+ 2H2O
|
VÊn ®Ò 1 : Nhaän bieát baèng thuoác thöû töï choïn.
Baøi taäp 1: Trình baøy phöông phaùp phaân bieät boán dung dòch sau: HCl, NaOH, H2SO4, Na2SO4
Höôùng daãn giaûi:
- Laáy moãi chaát moät ít ñeå laøm maãu thöû.
- Nhuùng quyø tím vaøo caùc maãu thöû ta nhaän ra dung dòch Na2SO4 khoâng laøm ñoåi maøu quyø tím, dung dòch NaOH laøm quyø tím hoaù xanh. Hai dung dòch axit coøn laïi ñeàu laøm quyø tím hoaù ñoû.
- Cho dung dòch BaCl2 vaøo maãu thöû cuûa hai dung dòch axit coøn laïi. Maãu thöû coù xuaát hieän keát tuûa traéng laø dung dòch H2SO4.
H2SO4 + BaCl2 BaSO4+ 2HCl
- Dung dòch coøn laïi khoâng coù hieän töôïng gì laø HCl.
Baøi taäp 2: Coù 4 oáng nghieäm, moãi oáng ñöïng moät dung dòch caùc chaát sau ñaây: KOH; HCl; HNO3; H2SO4. Trình baøy phöông phaùp hoaù hoïc ñeå nhaän bieát caùc dung dòch ñoù vaø vieát PTHH.
Baøi taäp 3: Haõy tìm caùch phaân bieät:
a) Dung dòch NaCl, NaOH, HCl, H2SO4.
b) Dung dòch NaNO3, AlCl3, Al(NO3)3.
VÊn ®Ò 2: Nhaän bieát chæ baèng thuoác thöû qui ñònh:
Baøi taäp 1: Nhaän bieát boán dung dòch: NaNO3, NaOH, AgNO3, HCl chæ baèng moät kim loaïi.
Höôùng daãn giaûi:
- Laáy moãi chaát moät ít ñeå laøm maãu thöû.
Duøng kim loaïi Cu laøm thuoác thöû.
- Cho vuïn ñoàng vaøo caùc maãu thöû treân, chæ AgNO3 taïo dung dòch coù maøu xanh lam.
Cu + 2AgNO3 Cu(NO3)2 + 2Ag
- Cho dung dòch AgNO3 (vöøa nhaän ñöôïc) vaøo maãu thöû ba dung dòch coøn laïi, chæ dung dòch HCl taïo keát tuûa
traéng.
AgNO3 + HCl AgCl + HNO3
- Cho dung dòch Cu(NO3)2 laø saûn phaåm taïo ra khi nhaän bieát AgNO3 vaøo maãu thöû hai dung dòch coøn laïi, chæ
dung dòch NaOH taïo keát tuûa xanh.
Cu(NO3)2 + 2NaOH Cu(OH)2 + 2NaNO3
- Dung dòch coøn laïi khoâng coù hieän töôïng gì laø NaNO3.
Baøi taäp 2: Chæ duøng boät saét ñeå laøm thuoác thöû, haõy phaân bieät 5 dung dòch chöùa trong caùc loï rieâng bieät: H2SO4, Na2SO4, Na2CO3, MgSO4, BaCl2
Baøi taäp 3: Coù 4 loï maát nhaõn chöùa boán dung dòch: HCl, Na2SO4, NaCl, Ba(OH)2. Chæ ñöôïc duøng quyø tím vaø chính caùc chaát naøy ñeå xaùc ñònh caùc dung dòch treân.
Baøi taäp 4: Chæ dung moät hoaù chaát duy nhaát, haõy nhaän bieát caùc loï maát nhaõn chöùa caùc dung dòch sau: H2SO4, Na2SO4, Na2CO3, MgSO4 baèng phöông phaùp hoaù hoïc.
Baøi taäp 5: Coù 4 loï chöùa caùc dung dòch H2SO4, HCl, Ba(NO3)2 vaø NaCl bò maát nhaõn. Chæ ñöôïc duøng quyø tím, haõy nhaän bieát caùc chaát ñoù baøng phöông phaùp hoaù hoïc.
Baøi taäp 6: Coù ba loï dung dòch muoái maát nhaõn: BaCl2, Na2SO3, K2SO4. Chæ duøng dung dòch HCl, haõy trình baøy caùch nhaän bieát ba loï treân.
Vaán ñeà 3: Nhaän bieát khoâng coù thuoác thöû khaùc
Baøi taäp 1: Cho boán dung dòch: Ba(OH)2, H2SO4, HCl, Na2CO3. Khoâng duøng thuoác thöû ben ngoaøi, haõy nhaänbieát moãi dung dòch.
Höôùng daãn giaûi:
- Laáy moãi chaát moät ít ñeå laøm maãu thöû roài laàn löôït cho maãu thöû naøy phaûn öùng vôùi caùc maãu thöû coøn laïi ta ñöôïc keát quaûsau:
|
Dung dòch
Maãu thöû
|
Ba(OH)2
|
H2SO4
|
HCl
|
Na2CO3
|
|
Ba(OH)2
|
|
BaSO4
|
-
|
BaCO3
|
|
H2SO4
|
BaSO4
|
|
-
|
CO2
|
|
HCl
|
-
|
-
|
|
CO2
|
|
Na2CO3
|
BaCO3
|
CO2
|
CO2
|
|
Döïa vaøo baûng treân, ta thaáy sau phaûn öùng neáu chæ taïo:
- Moät keát tuûa vaø hai suûi boït khí thì ñoù laø Na2CO3.
