Giáo án 10- chuẩn

Hoạt động của GV và HS

Nội dung cơ bản

Hoạt động 1

(Rèn luyện kĩ năng: Phản hồi, lắng nghe tích cực)

CH: Theo em con người muốn nhận thức và cải tạo TG thì phải làm gì?

CH: Em hãy lấy VD về đối tượng ng.cứu của mỗi môn KH cụ thể?

- HS: Trả lời

- GV: Nhận xét, kếtluận

CH: Triết học có phải là một môn KH ng.cứu một lĩnh vực cụ thể không?

1. Thế giới quan và phương pháp luận.

a. Vai trò của TGQ, PPL của triết học.

- Đối tượng ng.cứu của Triết học: là những quy luật chung nhất, phổ biến nhất về sự vận động và phát triển của giới tự nhiên, xã hội và trong lĩnh vực tư duy.

CH: Vậy đối tượng ng.cứu của Triết học là gì?

- HS: Trả lời

- GV: Nhận xét, kếtluận

CH: So sánh đối tượng nghiên cứu của triết học với các môn khoa học cụ thể.

CH: Từ đ.tượng ng.cứu của TH, theo em TH có vai trò gì đối với con người?

CH: Em hiểu thế nào là TGQ và PPL?

     TGQ = là q.niệm của con người về TG(n.thức thế giới 1 cách kq)

     PPL = là lý luận về PP ng.cứu (con đường nhận thức)

Hoạt động 2

(Rèn luyện kĩ năng: Phân tích, tư duy)

 Cho HS đọc phần “b” trang 5 và 6

CH: Nội dung vấn đề cơ bản của TH gồm mấy mặt?             

CH: Mặt thứ nhất trả lời cho câu hỏi nào?

CH: Mặt thứ hai trả lời cho câu hỏi nào?

CH: Vậy làm thế nào để phân biệt đâu là TGQ DV và đâu là TGQ DT?

- HS: Trả lời

- GV: Nhận xét, kết luận

CH: Người ta căn cứ vào cách trả lời cho hai câu hỏi trên để phân biệt.

CH: TGQ DV trả lời cho hai câu hỏi trên như thế nào?

CH: TGQ DT trả lời cho hai câu hỏi trên như thế nào?

(VD: Con chim bay từ đó con người sáng chế ra chiếc máy bay...)

CH: Từ VD trên, theo em thế giới quan nào mang tính khoa học?

- HS: Trả lời

- GV: Nhận xét, kết luận

- K/n Triết học: là hệ thống các quan điểm lí luận chung nhất về thế giới và vị trí của con người trong thế giới đó.

- SS đối tượng n/c TH với các môn KH cụ thể

+ Giống: ng.cứu vận động, phát triển của TN, XH và TD.

+ Khác:

Triết học: có tính khái quát, toàn bộ TG VC

Các môn KH: có tính chất riêng lẻ của từng lĩnh vực.

- Vai trò TH: là TGQ, PPL chung cho mọi hoạt động thực tiễn và hoạt động nhận thức của con người.

b. TGQ DV và TGQ DT

- TGQ = quan niệm của con người về thế giới

- ND vấn đề cơ bản của TH:

 + Mặt 1: VC – YT cái nào có trước-sau, cái nào quyết định cái nào?

 + Mặt 2: Con người có thể nhận thức được thế giới không?

- TGQ DV: VC có trước YT, quyết định ý thức và con người có thể nhận thức được TG.

- TGQ DT: YT có trước VC, quyết định VC và con người không có khả năng nhận thức được thế giới.

Như vậy: TGQ DV là đúng và có vai trò phát triển khoa học, nâng cao vai trò của con người đối với tự nhiên và xã hội

Hoạt động của GV và HS

Nội dung cơ bản

Hoạt động 1

(Rèn luyện kĩ năng: Phân tích, tư duy)

Để hiểu được thế nào là PPL BC và thế nào là PPL SH chúng ta phải nắm được thế nào là PP và PPL.

-GV: Kể cho hs nghe câu chuyện Con quạ thông minh.

CH: Con quạ đã làm cách nào để uống được nước trong bình?

CH: Ngoài cách đó ra theo em con có cách nào khác không?

CH: Em hiểu thế nào là PP và PPL?

- HS: Trả lời

- GV: Nhận xét, giảng giải, kết luận

- GV: Đặt vấn đề

  Tiết trước chúng ta đã khẳng định TGQ DV là đúng mang tính khoa học, nâng cao vai trò của con người trước TN và XH. Vậy PPL BC và PPL SH thì PP nào mang tính khoa học. Chúng tìm hiểu 2 VD trng SGK trang 8.

VD1: “ Không ai tắm hai lần trên cùng một dòng sông”

CH: Em hiểu như thế nào về câu nói trên?

(VD đã chỉ ra yếu tố vận động, phát triển không ngừng và mối liên hệ ràng buộc nhau.)

CH: Vậy, thế nào là PPLBC?

VD2:  

“Cơ thể con người giống như một cỗ máy...”

1. Thế giới quan duy vật và PPL biện chứng.

c. PPL biện chứng và PPL siêu hình

- PP: là cách thức đạt tới mục đích đặt ra.

- PPL: là khoa học về phương pháp nghiên cứu.

- PPL biện chứng:

  + N.thức SV-HT trong sự vận động và phát triển không ngừng.

+ N.thức SV-HT trong mối liên hệ, ảnh hưởng, ràng buộc nhau.

- PPL siêu hình:

+ N.thức SV-HT trong trạng thái cô lập, không có sự phát triển.

+ N.thức SV-HT không có sự ràng buộc, tách rời nhau một cách tuyệt đối.

(VD chỉ ra một cách máy móc, cô lập không có sự vận động và phát triển.)

CH: Thế nào là PPLSH?

CH: Vậy theo em PP nào mang tính khoa học và đúng đắn giúp con ngưòi trong nhận thức và cải tạo thế giới?

- HS: Trả lời

- GV: Nhận xét, giảng giải, kết luận

Hoạt động 2

(Rèn luyện kĩ năng: Phân tích, so sánh)

- GV: Kẻ bảng so sánh

- HS: Đọc hai VD trong SGK trang 9 và điền vào bảng (lập sẵn) hoặc phát phiếu học tập cho từng nhóm.

CH: Thông qua bảng tại sao CN DVBC là sự thống nhất giữa TGQ DV và PPL BC.

Như vậy: PPL BC mang tính đúng đắn giúp con người trong nhận thức và cải tạo thế giới.

2. CNDV BC-Sự thống nhất hữu cơ giữa TGQ DV và PPL BC.

- TH Mác-Lênin là sự thống nhất giữa TGQ DV và PPL BC tức là:

+ TGQ: phải đứng trên quan điểm DVBC

+ PPL: phải đứng trên quan điểm BCDV

TGQ duy vật

TGQ duy tâm

..........................

................................

Hoạt động của GV và HS

Nội dung cơ bản

Hoạt động 1

(Rèn luyện kĩ năng: Hợp tác khi thảo luận về các hình thức vận động cơ bản của thế giới vật chất)

- GV: Nêu các sự vật, hiện tượng sau:

+ Lá rụng                   + Lá úa vàng

+ Nước chảy              + Quả xoài chín trên cây

+ Tàu rời bến             + Sắt bị ôxi hoá...

CH: Em có nhận xét gì về trạng thái của các sự vật, hiện tượng nêu trên?

- HS: Trả lời

- GV: Nhận xét, kết luận.

1. Thế giới vật chất luôn luôn vận động

 a. Thế nào là vận động.

Vận động là mọi sự biến đổi (biến hoá) nói chung của các sự vật, hiện tượng trong giới tự nhiên và đời sống xã hội.

CH: Vậy, theo quan điểm Triết học vận động là gì?

- HS: Trả lời

- GV: Nhận xét, chốt kiến thức.

CH: Theo quan niệm Triết học,các quan niệm sau đúng hay sai? Vì sao?

+ Cái bàn đứng im vì thế nó không vận động

+ Quả xoài nằm im trong giỏ nên nó không vận động.

+Bạn Linh ngồi yên một chỗ nên bạn ấy không vận động.

- HS: Trả lời

- GV: Nhận xét, kết luận.

Hoạt động 2

(Rèn luyện kĩ năng phản hồi và lắng nghe tích cực)

- GV: Nêu các ví dụ:

+ Con cá đang bơi            + Con người lao động

+ Cây xanh quang hợp      + Học sinh học tập

+ Con gà ăn thóc               + Con người đang thở

CH: Các sự vật, hiện tượng trên không vận động thì chúng sẽ như thế nào?

CH: Theo em giữa vận động và đứng im cái nào là tuyệt đối cái nào là tương đối?

- HS: Trả lời

- GV: Nhận xét, kết luận.

Sự vận động của sự vật , hiện tượng phản ánh sự tồn tại của chúng. Do đó, sự vật, hiện tượng không vận động tức nó không tồn tại.

Hoạt động 3

(Rèn luyện kĩ năng: Thảo luận nhóm, so sánh các hình thức vận động)

-GV: ĐVĐ: Thế giới vật chất hết sức phong phú và đa dạng cho nên hình thức vận động cũng đa dạng và phong phú.

CH: Triết học Mác-Lênin đã khái quát các hình thức vận động của thế giới vật chất thành mấy hình thức?

Thảo luận nhóm

-GV: Chia lớp thành 5 nhóm. Mỗi nhóm tìm hiểu một hình thức vận động.

Kết luận

+ Mọi SV - HT đều vận động

+  Có trong tự nhiên và xã hội

+ Có thể quan sát trực tiếp hoặc gián tiếp.

+ Đứng im chỉ là tương đối, là một trạng thái đặc biệt của vận động.

b. Vận động là phương thức tồn tại của thế giới vật chất.

- Vận động là thuộc tính vốn có, là phương thức tồn tại của các sự vật, hiện tượng.

- Vận động là tuyệt đối, đứng im là tương đối.

c. Các hình thức vận động cơ bản của thế giới vật chất.

- Vận động cơ học: Là sự di chuyển vị trí của các vật trong không gian.

- Vận động vật lý: Là sự vận động của các phân tử, hạt cơ bản.

- Vận động hóa học: Là  trình hóa hợp và phân giải các chất.

Nhóm 1:

CH: Thế nào là vận động cơ học? Lấy một vài ví dụ về vận động cơ học?

Nhóm 2:

CH: Thế nào là vận động vật lý? Lấy một vài ví dụ về vận động vật lý?

Nhóm 3:

CH: Thế nào là vận động hoá học? Lấy một vài ví dụ về vận động hoá học? Lấy một vài ví dụ về vận động hoá học?

Nhóm 4:

CH: Thế nào là vận động sinh học? Lấy một vài ví dụ về vận động sinh học?

Nhóm 5:

CH: Thế nào là vận động xã hội? Lấy một vài ví dụ về vận động xã hội?

- HS: Thảo luận trong 3 phút, sau đó cử đại diện trình bày.

- HS: Nhóm khác bổ sung.

- GV: Nhận xét, chốt kiến thức.

CH: Các hình thức vận động có mối quan hệ với nhau không? Theo chiều hướng nào?

- HS: Trả lời

- GV: Nhận xét, chốt kiến thức.

- Vận động sinh học: Là sự trao đổi chất giữa cơ thể sống với môi trường.

- Vận động xã hội: Là sự biến đổi thay thế các xã hội trong lịch sử .

* Mối quan hệ giữa các hình thức vận động

- Có mối quan hệ chặt chẽ

- Dạng vận động sau bao giờ cũng cao hơn và bao hàm vận động trước.

Hoạt động của GV và HS

Nội dung cơ bản

Hoạt động 1

(Rèn luyện kỹ năng: So sánh sự giống và khác nhau giữa vận động và phát triển của sự vật, hiện tượng)

- GV: Sử dụng pp vấn đáp.

CH: Dựa vào sgk trình bày khái niệm phát triển. Lấy một vài ví dụ về phát triển

- HS: Trả lời

- GV: Chốt kiến thức lên bảng.

- GV: Cho hs đọc kĩ khái niệm phát triển sau đó trả lời câu hỏi sau:

CH: Sự phát triển và vận động của sự vật có phải là một không? Quan điểm cho rằng tất cả sự vận động đều là phát triển. Đúng hay sai?

 - HS: Trả lời

- GV: Giải thích thêm: Sự vận động có thể đi theo chiều hướng khac nhau (Tiến lên, tuần hoàn, thụt lùi), song chỉ có vận động theo chiều hướng tiến lên mới là phát triển. Do đó, vận động và phát triển không phải là một mà vận động bao hàm trong nó sự phát triển.

CH: Theo em, sự phát triển chỉ diễn ra trong một lĩnh vực nhất định hay ở tất cả các lĩnh vực?

- HS: Trả lời

- GV: Nhận xét, chốt kiến thức.

CH: Mỗi lĩnh vực lấy một vài ví dụ minh hoạ

- HS: Trả lời

- GV: Nhận xét, cho điểm.

2. Thế giới vật chất luôn luôn phát triển

a. Thế nào là phát triển.

Phát triển là khái niệm chỉ sự vận động tiến lên từ           thấp đến cao

                đơn giản dến phức tạp

              kém hoàn thiện đến hoàn thiện. Cái mới ra đời thay thế cái cũ, cái tiến bộ thay thế cái lạc hậu.

                                                             Phát triển                        

Vận động

- Phát triển diễn ra ở tất cả các lĩnh vực của tự nhiên, xã hội và tư duy.

Hoạt động 2

(Rèn luyện kỹ năng: Giải quyết vấn đề khắc phục thái độ cứng nhắc, thành kiến, bảo thủ trong cuộc sống)

- GV: hướng dẫn HS vận dụng kiến thức của nhiều môn học để làm sáng tỏ vấn đề này.

(Quá trình tiến hoá của các loài trong sinh quyển...., Lịch sử Việt Nam....)
 

- GV: Tổ chức cho HS cả lớp thảo luận, phân tích phần in nghiêng trong SGK trang 22. Phân tích cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của nhân dân ta trong giai đoạn 1954 - 1975.

CH: Giai đoạn cách mạng này diễn ra đơn giản hay phức tạp?

CH: Có lúc nào quanh co hay thụt lùi không? kết quả cuối cùng là gì?

CH: Qua phân tích ví dụ trên em rút ra nhận xét gì?

- GV: Tiếp tục nêu vấn đề: Thông qua các ví dụ trên ta thấy quá trình vận động của các sự vật, iện tượng bao giờ cũng bao hàm cả 2 khuynh hướng tiến lên và thụt lùi. Vậy, theo em khuynh hướng nào giữ vai trò chủ đạo?

- HS: Trả lời

- GV: Nhận xét, kết luận?

CH: Qua bài học này em rút ra bài học gì cho bản thân?

- HS: Trả lời

- GV: Nhận xét, chốt kiến thức.

b. Phát triển là khuynh hướng tất yếu của thế giới vật chất.

- Quá trình phát triển của sự vật, hiện tượng không diễn ra một cách giản đơn, thẳng tắp mà hết sức quanh co, phức tạp, đôi khi có những bước thụt lùi tạm thời.

- Trong quá trình vận động và phát triển của sự vật, khuynh hướng vận động tiến lên luôn giữ vai trò chủ đạo. Trong quá trình ấy, cái mới, cái tiến bộ tất yếu sẽ ra đời thay thế cái cũ, cái lạc hậu.

* Bài học:

- Luôn luôn nhìn nhận sự vật, hiện tượng trong trạng thái vận động.

- Tuân theo sự  vận động của quy luật tự nhiên và xã hội.

- Luôn ủng hộ cái mới, cái tiến bộ.

Hoạt động của GV và HS

Nội dung cơ bản

Hoạt động 1

(Rèn luyện kỹ năng: Phân tích một số mâu thuẫn trong các sự vật và hiện tượng).

- GV: Sử dụng pp đàm thoại:

CH: Trong cuộc sống hàng ngày, mỗi khi nhắc đến mâu thuẫn em thường liên tưởng tới điều gì? Lấy ví dụ?

- HS: Trả lời

(Nghĩ tới sự xung đột, chống đố nhau.

VD: Bạn A và bạn B cái nhau.....)

- GV: Đây mới chỉ là cách hiểu thông thường về mâu thuẫn.

CH: Vậy, dựa vào sgk em hãy chỉ ra điểm khác nhau

1. Thế nào là mâu thuẫn

– Mâu thuẫn thông thường.

+ Các mặt đối lập trái ngược nhau

+ Chúng tách rời tương đối, không liên hệ với nhau

- Mâu thuẫn triết học:

+ Các mặt đối lập vừa xung đột, vừa liên hệ làm tiền đề cho nhau.

+ Chúng  tồn tại trong một chỉnh thể thống nhất.
 

về khái niệm mẫu thuẫn theo nghĩa thông thường và mâu thuẫn theo cách hiểu của Triết học? Lấy ví dụ về mâu thuẫn theo Triết học Mác-Lênin?

- HS: Trả lời

- GV: Nhận xét, giảng giải.

CH: Vậy, theo cách hiểu của Triết học, mâu thuẫn là gì?

- HS: Trả lời

- GV: Nhận xét, chốt kiến thức, sau đó cho hs làm bài tập phân biệt mâu thuẫn thông thường và mâu thuẫn Triết học.

Hoạt động 2

(Rèn luyện kỹ năng: Phản hồi lắng nghe tích cực).

- GV: Đưa ra một số ví dụ sau:

  + Mặt đồng hoá ở tế bào A và mặt dị hoá ở tế bào B.

+ Hoạt động dạy học của thầy và trò trong tiết học này.

+ Tệ nạn mại dâm và ma tuý đang có chiều hướng giảm rõ rệt.

CH: Dựa vào khái niệm mặt đối lập của mâu thuẫn trong sgk, em hãy chỉ ra trong các trường hợp trên đâu là mặt đối lập của mâu thuẫn và đâu không phải là mặt đối lập của mâu thuẫn? Vì sao?

- HS: Trả lời

- GV: Nhận xét, đưa ra đáp án và giảng giải cho hs hiểu.

CH: Từ những phân tích trên em có kết luận gì về mặt đối lập của mâu thuẫn?

- HS: Trả lời

- GV: Chốt kiến thức.

Hoạt động 3

(Rèn luyện kĩ năng: Phân tích,phản hồi, lắng nghe tích cực).

CH: Em hãy cho biết mặt đồng hoá ở tế bào A và mặt dị hoá ở tế bào B có được coi là một mâu thuẫn không? Vì sao?

- KN mâu thuẫn: là một chỉnh thể trong đó hai mặt đối lập vừa thống nhất vừa đấu tranh với nhau.

a. Mặt đối lập của mâu thuẫn.

- VD: + Nhận thức: tích cực  -  tiêu cực

          + Kinh tế      : sản xuất - tiêu dùng

          + Sinh học  : đồng hóa - dị hóa

- K/n

Mặt đối lập của mâu thuẫn là những khuynh hướng, tính chất, đặc điểm…mà trong quá trình vận động và phát triển của sự vật, hiện tượng, chúng phát triển theo những chiều hướng trái ngược nhau.