giao an 10 co ban

Hoaït ñoäng cuûa GV vaø HS

Noäi dung chính:

HÑ 1: Caù nhaân

Böôùc 1: GV yeâu caàu HS quan saùt quaû caàu( moâ hình cuûa traùi ñaát) vaø baûn ñoà theá giôùi, suy nghó caùch thöùc chuyeån heä thoáng kinh vó tuyeán treân quaû caàu leân maët phaúng.

Böôùc 2: GV yeâu caàu HS quan saùt, traû lôøi caùc caâu hoûi:

-          Taïi sao heä thoáng kinh vó tuyeán treân 3 baûn ñoà naøy coù söï khaùc nhau ?

-          Taïi sao phaûi duøng caùc pheùp chieáu hình baûn ñoà khaùc nhau?

HÑ 2: Caû lôùp

Böôùc 1: GV söû duïng taám bìa thay maët chieáu:giöõ nguyeân laø maët phaúng hoaëc cuoän laïi thaønh hình noùn vaø hình truï.

Böôùc 2: GV cho maët phaúng, hình noùn vaø hình truï laàn löôït tieáp xuùc vôùi quaû caàu taïi caùc vò trí khaùc nhau.

HÑ 3:Nhoùm

Böôùc 1:GV chia lôùp ra thaønh 8 nhoùm töø 4-6 HS

I Caùc khaùi nieâm:

1. Baûn ñoà laø gì?

2. Pheùp chieáu hình baûn ñoà laø gì?

II.Caùc pheùp chieáu hình baûn ñoà cô baûn:

Hoaït ñoäng cuûa GV vaø HS

Noäi dung chính:

HÑ 1: Caù nhaân

Böôùc 1: GV yeâu caàu HS quan saùt quaû caàu( moâ hình cuûa traùi ñaát) vaø baûn ñoà theá giôùi, suy nghó caùch thöùc chuyeån heä thoáng kinh vó tuyeán treân quaû caàu leân maët phaúng.

Böôùc 2: GV yeâu caàu HS quan saùt, traû lôøi caùc caâu hoûi:

-          Taïi sao heä thoáng kinh vó tuyeán treân 3 baûn ñoà naøy coù söï khaùc nhau ?

-          Taïi sao phaûi duøng caùc pheùp chieáu hình baûn ñoà khaùc nhau?

HÑ 2: Caû lôùp

Böôùc 1: GV söû duïng taám bìa thay maët chieáu:giöõ nguyeân laø maët phaúng hoaëc cuoän laïi thaønh hình noùn vaø hình truï.

Böôùc 2: GV cho maët phaúng, hình noùn vaø hình truï laàn löôït tieáp xuùc vôùi quaû caàu taïi caùc vò trí khaùc nhau.

HÑ 3:Nhoùm

Böôùc 1:GV chia lôùp ra thaønh 8 nhoùm töø 4-6 HS

I Caùc khaùi nieâm:

1. Baûn ñoà laø gì?

2. Pheùp chieáu hình baûn ñoà laø gì?

II.Caùc pheùp chieáu hình baûn ñoà cô baûn:

Böôùc 2: GV yeâu caàu caùc nhoùm nghieân cöùu noäi dung trong SGK.

Tieáp theo, coù theå phaân coâng hai nhoùm cuøng nghien cöùu moät pheùp chieáu veà caùc noäi dung:

-          Khaùi nieäm veà pheùp chieáu.

-          Caùc vò trí tieáp xuùc cuûa maët chieáu vôùi quaû caàu ñeå coù caùc loaïi cuûa pheùp chieáu.

-          Pheùp chieáu ñöùng : Ñaëc ñieåm cuûa löôùi kinh vó tuyeán treân baûn ñoà, söï chính xaùc treân baûn ñoà, duøng ñeå veõ khu vöïc naøo treân Traùi Ñaát.

-          Nhoùm 1 vaø 2: Pheùp chieáu phöông vò.

-          Nhoùm 3 vaø 4: Pheùp chieáu hình noùn.

-          Nhoùm 5 vaø 6: Pheùp chieáu hình truï.

Böôùc3:GV yeâu caàu ñaïi dieän 3 nhoùm trình baøy nhöõng ñieàu ñaõ quan saùt vaø nhaän xeùt.

1.Pheùp chieáu phöông vò: Laø phöông phaùp theå hieän maïng löôùi kinh vó tuyeán treân quaû caàu leân maët chieáu laø maët phaúng.

Tuøy theo vò trí tieáp xuùc cuûa maët phaúng vôùi quaû caàu, coù caùc pheùp chieáu phöông vò khaùc nhau.

      a. Pheùp chieáu phöông vò ñöùng:

-          Maët phaúng tieáp xuùc vôùi quaû caàu ôû cöïc.

-          Kinh tuyeán laø nhöõng ñoaïn thaúng ñoàng qui ôû cöïc, vó tuyeán laø nhöõng voøng troøn ñoàng taâm ôû cöïc.

-          Nhöõng khu vöïc ôû gaàn cöïc töông ñoái chính xaùc.

-          Duøng ñeå veõ nhöõng khu vöïc quanh cöïc.

     b. Pheùp chieáu phöông vò ngang: maët phaúng tieáp xuùc vôùi quaû caàu ôû XÑ

      c. Pheùp chieáu phöông vò nghieâng:maët phaúng tieáp xuùc vôùi quaû caàu ôû Chí tuyeán.

2.Pheùp chieáu hình noùn: Laø phöông phaùp theå hieän maïng löôùi kinh vó tuyeán treân quaû caàu leân maët chieáu laø hình noùn

Tuyø theo vò trí tieáp xuùc cuûa hình noùn vôùi quaû caàu, coù caùc pheùp chieáu hình noùn khaùc nhau:

      a.Pheùp chieáu hình noùn ñöùng:

-          Hình noùn tieáp xuùc vôùi quaû caàu taïi 1 voøng vó tuyeán.

-          Kinh tuyeán laø nhöõng ñoaïn thaúng ñoàng qui ôû ñænh hình noùn. Vó tuyeán laø nhöõng cung troøn ñoàng taâm laø ñænh hình noùn.

-          Nhöõng khu vöïc ôû vó tuyeán tieáp xuùc töông ñoái chính xaùc.

-          Duøng ñeå veõ caùc khu vöïc ôû vó ñoä trung bình.

b. Pheùp chieáu hình noùn ngang

c. Pheùp chieáu hình noùn nghieâng

3.Pheùp chieáu hình truï: Laø phöông phaùp theå hieän maïng löôùi kinh vó tuyeán treân quaû caàu leân maët chieáu laø hình truï.

Tuyø theo vò trí tieáp xuùc cuûa hình truï vôùi quaû caàu, coù caùc pheùp chieáu hình truï khaùc nhau

     a.Pheùp chieáu hình truï ñöùng:

-          Hình truï tieáp xuùc vôùi quaû caàu theo voøng xích ñaïo

-          Kinh tuyeán vaø vó tuyeán ñeàu laø nhöõng ñöôøng thaúng song song vaø thaúng goùc nhau.

-          Nhöõng khu vöïc ôû xích ñaïo töông ñoái chính xaùc.

-          Duøng ñeå veõ nhöõng khu vöïc ôû gaàn xích ñaïo hay baûn ñoà theá giôùi.

b. Pheùp chieáu hình truï nghieâng

c. Pheùp chieáu hình truï nghieâng

Hoaït ñoäng cuûa GV vaø HS

Noäi dung chính

HÑ: Nhoùm

Böôùc 1: GV chia lôùp ra thaønh caùc nhoùm nhoû töø 6-8 HS

Böôùc 2: GV yeâu caàu caùc nhoùm quan saùt caùc baûn ñoà trong SGK, nhaän xeùt vaø phaân tích veà: Ñoái töôïng bieåu hieän vaø khaû naêng bieåu hieän cuûa töøng phöông phaùp:

Nhoùm 1: Nghieân cöùu hình 2.1 vaø hình 2.2 trong SGK hoaëc baûn ñoà coâng nghieäp VN.

Nhoùm 2: Nghieân cöùu hình 2.3 trong SGK hoaëc baûn ñoà khí haäu VN

Nhoùm 3: Nghieân cöùu hình 2.4 trong SGK .

Nhoùm 4: Nghieân cöùu hình 2.5  vaø baûn ñoà coâng nghieäp VN.

Böôùc 3: GV yeâu caàu ñaïi dieän 3 nhoùm trình baøy nhöõng ñieàu ñaõ quan saùt vaø nhaän xeùt. GV giuùp HS chuaån bò kieán thöùc.

1. Phöông phaùp kyù hieäu:

     a. ñoái töôïng bieåu hieän:

Bieåu hieän caùc ñoái töôïng phaân boá theo nhöõng ñieåm cuï theå. Nhöõng kyù hieäu ñöôïc ñaët chính xaùc vaøo vò trí phaân boá cuûa ñoái töôïng treân baûn ñoà.

     b. Caùc daïng kyù hieäu:

-Kyù hieäu hình hoïc

-Kyù hieäu chöõ

-Kyù hieäu töôïng hình

     c. Khaû naêng bieåu hieän:

- Vò trí phaân boá cuûa ñoái töôïng

-Soá löôïng cuûa ñoá töôïng

-Chaát löôïng cuûa ñoái töôïng

2.Phöông phaùp ñöôøng chuyeån ñoäng

     a.Ñoái töôïng bieåu hieän

Bieåu hieän söï di chuyeån cuûa caùc ñoái töôïng,hieän

töôïng töï nhieân vaø kinh teá – xaõ hoäi.

     b.Khaû naêng bieåu hieän:

-Höôùng di chuyeån cuûa ñoái töôïng.

-Khoái löôïng cuûa ñoái töôïng di chuyeån.

-Chaát löôïng cuûa ñoái töôïng di chuyeån.

3. Phöông phaùp chaám ñieåm

      a. Ñoái töôïng bieåu hieän

Bieåu hieän caùc ñoái töôïng phaân boá khoâng ñoàng ñeàu baèng nhöõng ñieåm chaám coù giaù trò nhö nhau.

      b.Khaû naêng bieåu hieän

-Söï phaân boá cuûa ñoái töôïng

-Soá löôïng cuûa ñoái töôïng.

4. Phöông phaùp baûn ñoà- bieåu ñoà

a. Ñoái töôïng bieåu hieän

Bieåu hieän caùc ñoái töôïng phaân boá trong nhöõng ñôn vò phaân chia laõnh thoå baèng caùc bieåu ñoà ñaët trong caùc ñôn vò laõnh thoå ñoù.

b. Khaû naêng bieåu hieän

-Soá löôïng cuûa ñoái töôïng

-Chaát löôïng cuûa ñoái töôïng

-Cô caáu cuûa ñoái töôïng.

Phöông phaùp bieåu hieän

Ñoái töôïng bieåu hieän

Khaû naêng bieåu hieän

Öùng duïng vaøo loaïi baûn ñoà

Phöông phaùp kyù hieäu

Phöông phaùp kyù hieäu ñöôøng chuyeån ñoäng

Phöông phaùp chaám ñieåm

Phöông phaùp baûn ñoà – bieåu ñoà

Hoaït ñoäng cuûa GV vaø HS

Noäi dung chính

HÑ 1: Caû lôùp

Böôùc 1: GV yeâu caàu HS caû lôùp suy nghó vaø phaùt bieåu veà vai troø trong hoïc taäp vaø trong ñôøi soáng.

Böôùc 2: GV ghi taát caû caùc yù kieán phaùt bieåu cuûa HS  leân baûng .

Böôùc 3: GV nhaän xeùt caùc yù kieán phaùt bieåu vaø saép xeáp caùc yù kieán theo töøng lónh vöïc töông öùng.

HÑ 2: Caû lôùp

Böôùc 1: GV yeâu caàu HS phaùt bieåu veà nhöõng vaán ñeà caàn löu yù khi söõ duïng baûn ñoà trong hoïc taäp ñöôïc neâu ra trong SGK.

Böôùc 2: GV yeâu caàu HS giaûi thích yù nghóa cuûa nhöõng ñieàu caàn löu yù ñoù vaø cho ví duï thoâng qua moät soá baûn ñoà cuï theå.

I. Vai troø cuûa baøn ñoà trong hoïc taäp vaø trong ñôøi soáng :

1.Trong hoïc taäp: giuùp hoïc sinh reøn luyeän kyõ naêng ñòa lyù hoïc taïi lôùp, hoïc taïi nhaø, laøm kieåm tra.

2.Trong ñôøi soáng:

-Baûng chæ ñöôøng

-Phuïc vuï caùc ngaønh saûn xuaát

-Trong quaân söï

II. Söû duïng baûn ñoà, atlaùt trong hoïc taäp :

    1. Nhöõng vaán ñeàn caàn löu yù

         a.Choïn baûn ñoà phuø hôïp vôùi noäi dung caàn tìm hieåu

         b.Ñoïc baûn ñoà phaûi tìm hieåu veà tyû leä vaø kyù hieäu baûn ñoà.

         c.Xaùc ñònh phöông höôùng treân baûn ñoà.

   2. Tìm hieåu moái quan heä giöõa caùc yeáu toá ñòa lyù treân baûn ñoà, trong Atlat

Teân baûn ñoà

Phöông phaùp bieåu hieän

Teân phöông phaùp bieåu hieän

Ñoái töôïng bieåu hieän

Khaû naêng bieåu hieän

Hoaït ñoäng cuûa GV vaø HS

Noäi dung chính

HÑ 1: caû lôùp

HS döïa vaøo hình 5.1 keânh chöõ trong SGK,voán hieåu bieát, traû lôøi caùc caâu hoûi:

-Vuõ truï laø gì?

-Phaân bieät Thieân haø vôùi Daûi Ngaân Haø

+Thieân haø: Moät taäp hôïp cuûa raát nhieàu thieân theå (caùc ngoâi sao, haønh tinh, veä tinh, sao choåi…), khí buïi, böùc xaï ñieän töø.

I. Khaùi quaùt veà Vuõ Truï, Heä Maët Trôøi, Traùi Ñaát trong heä Maët Trôøi.

    1. Vuõ Truï:

- Laø khoaûng khoâng gian voâ taän, chöùa haøng traêm tyû thieân haø.

- Moãi thieân haø laø moät taäp hôïp nhieàu thieân theå + buïi khí, böùc xaï maët trôøi.

- Thieân haø coù chöùa Heä maët trôøi cuûa chuùng ta laø daõi Ngaân haø.

+Daûi Ngaân Haø: Laø thieân haø nhöng coù chöùa Heä Maët Trôøi cuûa chuùng ta.

Chuyeån yù: Heä Maët Trôøi cuûa chuùng ta coù ñaëc ñieåm gì?

HÑ 2: Caù nhaân/ caëp

      Böôùc 1:

HS döïa vaøo hình 5.2 keânh chöõ trong SGK, voán hieåu bieát, traû lôøi caùc caâu hoûi:

-Haõy moâ taû veà Heä Maët Trôøi?

       (Caùc thieân theå goàm: Caùc haønh tinh, tieåu haønh tinh, veä tinh, sao choåi, thieân thaïch)

-Keå teân caùc haønh tinh trong Heä Maët Trôøi theo thöù töï xa daàn Maët Trôøi?

-Hình daïng quó ñaïo vaø höôùng chuyeån ñoäng cuûa caùc haønh tinh trong heä maët trôøi?

 Gôïi yù: quyõ ñaïo caùc haønh tinh hình elip gaàn troøn vaø ñeàu naèm treân moät maët phaúng (tröø quyõ ñaïo cuûa Dieâm Vöông tinh), höôùng cuaû caùc quó ñaïo ñeàu ñi töø Ñoâng sang Taây.

    Böôùc 2: HS phaùt bieåu, GV chuaån kieán thöùc .

Chuyeån yù: Taò sao traùi ñaàt coù söï soáng, caùc haønh tinh khaùc khoâng coù. Chuùng ta cuøng tìm hieåu traùi ñaát trong heä maët trôøi.

HÑ 3: Caëp/ nhoùm

Böôùc 1:

HS quan saùt caùc hình 5.2, SGK vaø döïa vaøo kieán thöùc ñaõ hoïc, traû lôøi caùc caâu hoûi sau:

-Traùi Ñaát laù haønh tinh thöù maáy töø Maët Trôøi? Vò trí ñoù coù yù nghóa nhö theá naøo ñoái vôùi söï soáng?

-Traùi Ñaát coù maáy chyeån ñoäng chính, ñoù laø caùc chuyeån ñoäng naøo?

- Traùi Ñaát töï quay theo höôùng naøo? Trong khi töï quay, coù ñieåm naøo treân beà maët Traùi Ñaát khoâng thay ñoåi vò trí? Thôøi gian Traùi Ñaát töï quay.

Böôùc 2:

HS trình baøy keát quaû, duøng quaû Ñòa caàu bieåu dieãn höôùng töï quay vaø höôùng chuyeån ñoäng cuûa Traùi Ñaát quanh Maët Trôøi

-GV giuùp HS chuaån kieán thöùc , kyõ naêng

Gôïi yù:

Bieåu dieãn hieän töôïng töï quay: Quûa Ñòa Caàu treân baøn, duøng tay ñaåy cho quaû Ñòa Caàu quay töø traùi sang phaûi, ñoù chính laø höôùng töï quay cuûa Traùi Ñaát.

2.Heä Maët Trôøi

     + laø moät taäp hôïp caùc thieân theå naèm trong Daûi Ngaân Haø. Trong ñoù Maët trôøi laø trung taâm.

     + 8 haønh tinh quay xung quanh maët trôøi + caùc buïi khí, tieåu haønh tinh, sao choåi….

3.Traùi Ñaát trong Heä Maët trôøi

     + Vò trí thöù 3, caùch Maët Trôøi laø 149,5 trieäu km + söï töï quay => Traùi Ñaát nhaän ñöôïc löôïng nhieät vaø aùnh saùng phuø hôïp vôùi söï soáng.

    + Traùi Ñaát vöøa töï quay, vöøa chuyeån ñoäng tònh tieán quanh Maët Trôøi => caùc heä quaû ñòa lyù quan troïng.

II. Heä quaû cuûa vaän ñoäng töï quay cuûa Traùi Ñaát.

1. Söï luaân phieân ngaøy vaø ñeâm:

- Traùi Ñaát coù hình caàu : ½ ñöôïc Maët trôøi chieáu saùng  laø ngaøy, ½ khoâng ñöôïc chieáu saùng laø ñeâm.

HÑ 4: Caû lôùp

GV yeâu caàu HS caû lôùp döïa vaøo kieán thöùc ñaõ hoïc traû lôøi caâu hoûi:

-Vì sao treân Traùi Ñaát coù ngaøy vaø ñeâm?

-Vì sao ngaøy ñeâm keá tieáp khoâng ngöøng treân Traùi Ñaát?

HÑ 5: C aù nhaân / caëp

Böôùc 1: HS quan saùt hình 5.3, keânh chöõ SGK keát hôïp vôùi nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc traû lôøi caâu hoûi:

- Phaân bieät söï khaùc nhau giöõa giôø ñòa phöông vaø giôø quoác teá.

 -Treân Traùi Ñaát coù bao nhieâu muùi giôø? Caùch ñaùnh soá caùc muùi giôø. Vieät Nam ôû muùi giôø soá maáy?

  -Vì sao ranh giôùi caùc muùi giôø hoaøn toaøn khoâng thaúng theo kinh tuyeán?

-Vì sao coù ñöôøng ñoåi ngaøy quoác teá?

-Tìm treân hình 5.3 vò trí ñöôøng ñoåi ngaøy quoác teá vaø neâu qui öôùc quoác teá veà ñoåi ngaøy.

-Gôïi yù: Traùi Ñaát coù khoái caàu vaø töï quay töø Taây sang Ñoâng neân cuøng moät thôøi ñieåm coù giôø khaùc nhau.Ñeå thoáng nhaát caùch tính giôø treân hoaøn toaøn treân theá giôùi ngöôøi ta chia Traùi Ñaát thaønh 24 muùi giôø, laáy khu vöïc coù ñöôøng kinh tuyeán goác ñi qua laø khu vöïc giôø goác.

Böôùc 2: HS phaùt bieåu, xaùc ñònh treân Quaû Ñòa Caàu muùi giôø soá 0 vaø kinh tuyeán 180, GV chuaån kieán thöùc.

HÑ 6: Caù nhaân / caëp

Böôùc 1: HS döïa vaøo hình 5.4, SGK trang 28 vaø voán hieåu bieát:

-Cho bieát, ôû Baùn caàu Baéc caùc vaät chuyeån ñoäng bò leäch sang phía naøo,ôû baùn caàu Nam caùc vaät chuyeån ñoäng bò leäch sang phía naøo so vôùi höôùng chuyeån ñoäng ban ñaàu.

-Giaûi thích vì sao laïi coù söï leäch höôùng ñoù.

-Löïc laøm leäch höôùng caùc chuyeån ñoäng coù teân laø gì ? Noù taùc ñoäng tôùi chuyeån ñoäng cuûa caùc theå naøo treân Traùi Ñaát?

Böôùc 2: HS trình baøy, GV chuaån kieán thöùc

- Traùi Ñaát töï quay quanh truïc töø  taây sang ñoâng => hieän töôïng luaân phieân ngaøy ñeâm.

2. Giô treân Traùi Ñaát vaø ñöôøng chuyeån ngaøy quoác teá:

   a.Giôø treân traùi ñaát:

- Thôøi gian traùi ñaát töï quay 1 voøng laø 1 ngaøy vaø ñeâm (chia ra laøm 24 giôø )

- Gìô ñòa phöông (giôø Maët Trôøi): Caùc ñòa ñieåm thuoäc caùc kinh tuyeán khaùc nhau seõ coù giôø khaùc nhau.

-Gìô quoác teá: muùi giôø soá 0 ñöôïc laáy laøm giôø quoác teá hay giôø GMT ( coù ñöôøng kinh tuyeán goác ñi qua ñaøi thieân vaên Grenwich)

    b.Ñöôøng chuyeån ngaøy quoác teá: laáy kinh tuyeán 180 ñoä ñi qua giöõa muùi giôø soá 12

- Ñi töø ñoâng -> taây kinh tuyeán 180: luøi laïi moät ngaøy lòch.

- Ñi töø taây -> ñoâng kinh tuyeán 180: taêng theâm moät ngaøy lòch.

3.Söï leäch höôùng chuyeån ñoäng cuûa caùc vaät theå

  -Löïc laøm leäch höôùng laø löïc Coârioâlit.

  -Bieåu hieän:

      +Nöûa caàu Baéc: Leäch veà  beân phaûi.

      +Nöûa caàu Nam: leäch veà beân traùi.

  - Nguyeân nhaân : Traùi Ñaát quay theo höôùng ngöôïc chieàu kim ñoàng hoà vôùi vaän toác daøi ngaén khaùc nhau ôû caùc vó ñoä.

  -Löïc Coriolit taùc ñoäng ñeán chuyeån ñoäng cuûa khoái khí, doøng bieån, doøng soâng, ñöôøng ñaïn bay treân beà maët Traùi Ñaát…