Ho¹t ®éng cña Gv& HS

Yªu cÇu cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng 1

( H­íng dÉn hs t×m hiÓu tiÓu dÉn )

(?) Nh÷ng hiÓu biÕt cña anh (chÞ) vÒ t¸c gi¶ Lª H÷u Tr¸c vµ t¸c phÈm “Th­îng kinh kÝ sù”?

-HS dùa vµo SGK tr×nh bµy ý chÝnh.

-GV tæng hîp:

Hoạt động 2:

    Hướng dẫn HS đọc

    Yªu cÇu HS tãm t¾t ®o¹n trÝch theo s¬ ®å.

Ho¹t ®éng 3

( H­íng dÉn hs t×m hiÓu v¨n b¶n )

-GV yªu cÇu HS ®äc ®o¹n trÝch theo lùa chän cña GV

I) TiÓu dÉn

1) T¸c gi¶ Lª H÷u Tr¸c

-HiÖu H¶i Th­îng L·n ¤ng , xuÊt th©n trong mét gia ®×nh cã truyÒn thèng häc hµnh,®ç ®¹t lµm quan.

-Ch÷a bÖnh giái ,so¹n s¸ch ,më tr­êng truyÒn b¸ y häc

-T¸c phÈm næi tiÕng “H¶i Th­îng y t«ng t©m lÜnh”

2) T¸c phÈm“Th­îng kinh kÝ sù

-QuyÓn cuèi cïng trong bé “ H¶i Th­îng y t«ng t©m lÜnh”

-TËp kÝ sù b»ng ch÷ H¸n ,hoµn thµnh n¨m 1783 ,ghi chÐp nh÷nh ®iÒu m¾t thÊy tai nghe

II) §äc - hiÓu v¨n b¶n

1. Đọc, tóm tắt văn bản

 * Tãm t¾t theo s¬ ®å:

   Th¸nh chØ-> Vµo cung -> NhiÒu lÇn cöa -> V­ên c©y ,hµnh lang -> HËu m· qu©n tóc trùc-> Cöa lín ,®¹i ®­êng ,quyÒn bæng ->g¸c tÝa ,phßng trµ ->HËu m· qu©n tóc trùc -> Qua mÊy lÇn tr­íng gÊm -> HËu cung ->B¾t m¹ch kª d¬n -> VÒ n¬i trä.

2. Hiểu văn bản:

1) Quang c¶nh –cung c¸ch sinh ho¹t cu¶ phñ chóa

(?) Theo ch©n t¸c gi¶ vµo phñ, h·y t¸i hiÖn l¹i quang c¶nh cña phñ chóa?

-Hs t×m nh÷ng chi tiÕt vÒ quang c¶nh phñ chóa.

-Gv nhËn xÐt ,tæng hîp.

(?) Qua nh÷ng chi tiÕt trªn,anh (chÞ ) cã nhËn xÐt g× vÒ quang c¶nh cña phñ chóa?

-Hs nhËn xÐt ,®Ênh gi¸ .

- Gv tæng hîp

-GV nªu vÊn ®Ò:

(?) LÇn ®Çu ®Æt ch©n vµo phñ Chóa ,t¸c gi¶ ®· nhËn xÐt : “cuéc sèng ë ®©y thùc kh¸c ng­êi th­êng” .anh (chÞ) cã nhËn th¸y ®iÒu ®ã qua cung c¸ch simh ho¹t n¬i phñ chóa?

- Gv tæ chøc hs ph¸t hiÖn ra nh÷ng chi tiÕt miªu t¶ cung c¸ch sinh ho¹t vµ nhËn xÐt vÒ nh÷ng chi tiÕt ®ã

(?) Nhµ nghiªn cøu NguyÔn §¨ng Na cho r»ng : “kÝ chØ thùc sù xuÊt hiÖn khi ng­êi cÇm bót trùc diÖn tr×nh bµy ®èi t­îng ®­îc ph¶n ¸nh b»ng c¶m quan cña chÝnh m×nh”.XÐt ë ph­¬ng diÖn nµy TKKS ®· thùc sù ®­îc coi lµ mét t¸c phÈm kÝ sù ch­a ? H·y ph©n tÝch th¸i ®é cña t¸c gi¶ ?

-HS th¶o luËn ,trao ®æi ,®¹i diÖn tr×nh bµy .

- GV gîi më :

* Chi tiÕt quang c¶nh:

+ RÊt nhiÒu lÇn cöa , n¨m s¸u lÇn tr­íng gÊm.

+ Lèi ®i quanh co, qua nhiÒu d·y hµnh lang

+ Canh gi÷ nghiªm nhÆt (lÝnh g¸c , thÎ tr×nh )

+ C¶nh trÝ kh¸c l¹ (c©y cèi um tïm, chim kªu rÝu rÝt, danh hoa ®ua th¾m …)

+ Trong phñ lµ nh÷ng ®¹i ®ång ,quyÒn bæng g¸c tÝa ,kiÖu son ,m©m vµng chÐn b¹c)

+ Néi cung thÕ tö cã sËp vµng ,ghÕ rång ,nÖm gÊm ,mµn lµ…

- NhËn xÐt ,®¸nh gi¸ vÒ quang c¶nh:

-> Lµ chèn th©m nghiªm ,kÝn cæng ,cao t­êng

-> Chèn xa hoa ,tr¸ng lÖ ,léng lÉy kh«ng ®au s¸nh b»ng

-> Cuéc sèng h­ëng l¹c(cung tÇn mÜ n÷ ,cña ngon vËt l¹)

-> Kh«ng khÝ ngét ng¹t ,tï ®äng( chØ cã h¬i ng­êi ,phÊn s¸p ,h­¬ng hoa)

* Cung c¸ch sinh ho¹t:

+ vµo phñ ph¶i cã th¸nh chØ  ,cã lÝnh ch¹y thÐt ®­êng

+ trong phñ cã mét guång m¸y phôc vô ®«ng ®¶o; ng­¬×  truyÒn b¸o rén rµng ,ng­êi cã viÖc quan ®i l¹i nh­ m¾c cöi 

+ lêi lÏ nh¾c ®Õn chóa vµ thÕ tö ph¶i cung kÝnh lÔ phÐp ngang hµng víi vua

+ chóa lu«n cã phi tÇn hÇu trùc …t¸c gi¶ kh«ng ®­îc trùc tiÕp gÆp chóa … “ph¶i khóm nóm ®øng chê tõ xa”

+ThÕ tö cã tíi 7-8 thÇy thuèc tóc trùc, cã ng­êi hÇu cËn hai bªn…t¸c gi¶ ph¶i l¹y 4 l¹y

- §¸nh gi¸ vÒ cung c¸ch sinh ho¹t:

=> ®ã lµ nh÷ng nghi lÔ khu«n phÐp…cho thÊy sù cao sang quyÒn quÝ ®Ðn tét cïng

=> lµ cuéc sèng xa hoa h­ëng l¹c ,sù léng hµnh cña phñ chóa

=> ®ã lµ c¸i uy thÕ nghiªng trêi l¸n l­ít c¶ cung vua

2) Th¸i ®é t©m tr¹ng cña t¸c gi¶  

- T©m tr¹ng khi ®èi diÖn víi c¶nh sèng n¬i phñ chóa

+ C¸ch miªu t¶ ghi chÐp cô thÓ -> tù ph¬i bµy sù xa hoa ,quyÒn thÕ

+ C¸ch quan s¸t , nh÷ng lêi nhËn xÐt ,nh÷ng lêi b×nh luËn : “ C¶nh giµu sang cña vua chóa kh¸c h¼n víi ng­êi b×nh th­êng”… “ lÇn ®Çu tiªn míi biÕt caÝ phong vÞ cña nhµ ®¹i gia”

(?) Th¸i ®é cña t¸c gi¶ tr­íc quang c¶nh phñ chóa ?

(?) Th¸i ®é khi b¾t m¹ch kª ®¬n ?

(?) Nh÷ng b¨n kho¨n gi÷a viªc ë vµ ®i ë ®o¹n cuèi nãi lªn ®iÒu g×?

- Hs th¶o luËn ,trao ®æi ,cö ®¹i diÖn tr×nh bµy.

-Gv nhËn xÐt ,tæng hîp

(?) Qua nh÷ng ph©n tÝch trªn , h·y ®¸nh gi¸ chung vÒ t¸c gi¶ ?

-Hs suy nghÜ ,tr¶ lêi .

-Gv nhËn xÐt ,tæng hîp:

(?) Qua ®o¹n trÝch ,Anh (chÞ) cã nhËn xÐt g× vÒ nghÖ thuËt viÕt kÝ sù cña t¸c gi¶ ?H·y ph©n tÝch nh÷ng nÐt ®Æc s¾c ®ã?

- HS trao ®æi ,th¶o luËn ,®¹i diÖn tr×nh bµy .

- GV tæng hîp :

Ho¹t ®éng 4

(Cñng cè vµ luyÖn tËp)

(?) Qua ®o¹n trÝch em cã suy nghÜ g× vÒ bøc tranh hiÖn thùc cña x· héi phong kiÕn ®­¬ng thêi ? Tõ ®ã h·y nhËn xÐt vÒ th¸i ®é cña t¸c gi¶ tr­íc hiÖn thùc ®ã ?

-HS suy nghÜ ,ph¸t biÓu c¶m xóc cña c¸ nh©n.

+ Tá ra thê ¬  döng d­ng víi c¶nh giµu sang n¬i phñ chóa. Kh«ng ®ång t×nh víi cuéc sèng qu¸ no ®ñ ,tiÖn nghi mµ thiÕu sinh khÝ .Lêi v¨n pha chót ch©m biÕm mØa mai .

- T©m tr¹ng khi kª ®¬n b¾t m¹ch cho thÕ tö

+ LËp luËn vµ lý gi¶i c¨n bÖnh cña thÕ tö lµ do ë chèn mµn the tr­íng gÊm,¨n qu¸ no ,mÆc qu¸ Êm, t¹ng phñ míi yÕu ®i. §ã lµ c¨n bÖnh cã nguån gèc tõ sù xa hoa ,no ®ñ h­ëng l¹c, cho nªn c¸ch ch÷a kh«ng ph¶i lµ c«ng ph¹t gièng nh­ c¸c vÞ l­¬ng y kh¸c.

+HiÓu râ c¨n bÖnh cña thÕ tö ,cã kh¶ n¨ng ch÷a khái nh­ng l¹i sî bÞ danh lîi rµng buéc,ph¶i ch÷a bÖnh cÇm chõng ,cho thuèc v« th­ëng v« ph¹t

           Sî lµm tr¸i y ®øc ,phô lßng cha «ng  nªn ®µnh g¹t së thÝch c¸ nh©n ®Ó lµm trßn tr¸ch nhiÖm vµ l­¬ng t©m cña ng­êi thÇy thuèc.

            D¸m nãi th¼ng ,ch÷a thËt . Kiªn quyÕt b¶o vÖ chÝnh kiÕn ®Õn cïng. 

=> §ã lµ ng­êi thµy thuèc giái ,giµu kinh nghiÖm ,cã l­¬ng t©m ,cã y ®øc,

=> Mét nh©n c¸ch cao ®Ñp ,khinh th­êng lîi danh,quyÒn quÝ, quan ®iÓm sèng thanh ®¹m ,trong s¹ch.

3) Bót ph¸p kÝ sù ®Æc s¾c cña t¸c phÈm

+ Kh¶ n¨ng quan s¸t tØ mØ ,ghi chÐp  trung thùc ,t¶ c¶nh sinh ®éng

+ Lèi kÓ khÐo lÐo ,l«i cuèn b»ng nh÷ng sù viÖc chi

tiÕt ®Æc s¾c .

+ Cã sù ®an xen víi t¸c phÈm thi ca lµm t¨ng chÊt tr÷ t×nh cña t¸c phÈm .

III) Tæng kÕt chung

- Ph¶n ¸nh cuéc sèng xa hoa ,h­ëng l¹c ,sù lÊn l­ít cung vua cña phñ chóa –mÇm mèng dÉn ®Õn c¨n bÖnh thèi n¸t trÇm kha cña XH phong kiÕn ViÖt Nam cuèi thÕ kØ XVIII

- Béc lé c¸i t«i c¸ nh©n cña Lª H÷u Tr¸c : mét nhµ nho,mét nhµ th¬ ,mét danh y cã b¶n lÜnh khÝ ph¸ch ,coi th­êng danh lîi.

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS

Yªu cÇu cÇn ®¹t.

Ho¹t ®éng 1.

HS ®äc phÇn I SGK vµ tr¶ lêi c©i hái.

- Ng«n ng÷ cã vai trß nh­ thÕ nµo trong cuéc sèng x· héi?

- §Æc ®iÓm cÊu t¹o ng«n ng÷ ?

Ho¹t ®éng 2.

HS ®äc phÇn II vµ tr¶ lêi c©u hái.

I. Ng«n ng÷ - tµi s¶n chung cña x· héi.

- Ng«n ng÷ lµ tµi s¶n chung cña mét d©n téc, mét céng ®ång x· héi dïng ®Ó giao tiÕp: biÓu hiÖn, lÜnh héi.

- Mçi c¸ nh©n ph¶i tÝch lòy vµ biÕt sö dông ng«n ng÷ chung cña céng ®ång x· héi.

1.TÝnh chung cña ng«n ng÷.

- Bao gåm:

+ C¸c ©m ( Nguyªn ©m, phô ©m )

+ C¸c thanh ( HuyÒn, s¾c, nÆng, hái, ng·, ngang).

+ C¸c tiÕng (©m tiÕt ).

+ C¸c ng÷ cè ®Þnh (thµnh ng÷, qu¸n ng÷)

2. Qui t¾c chung, ph­¬ng thøc chung.

- Qui t¾c cÊu t¹o c¸c kiÓu c©u: C©u ®¬n, c©u ghÐp, c©u phøc.

- Ph­¬ng thøc chuyÓn nghÜa tõ: Tõ nghÜa gèc sang nghÜa bãng.

       TÊt c¶ ®­îc h×nh thµnh dÇn trong lÞch sö ph¸t triÓn cña ng«n ng÷ vµ cÇn ®­îc mçi c¸ nh©n tiÕp nhËn vµ tu©n theo.

II. Lêi nãi - s¶n phÈm riªng cña c¸ nh©n.

- Lêi nãi - ng«n ng÷ cã mang dÊu Ên c¸ nh©n kh«ng? T¹i sao?

Ho¹t ®éng nhãm.

GV tæ chøc mét trß ch¬i gióp HS nhËn diÖn tªn b¹n m×nh qua giäng nãi.

- Chia lµm 4 ®éi ch¬i. Mçi ®éi cö mét b¹n nãi mét c©u bÊt kú. C¸c ®éi cßn l¹i nh¾m m¾t nghe vµ ®o¸n ng­êi nãi lµ ai?

C¸c nhãm tr×nh chiÕu giÊy trong vµ ph©n tÝch:

- T×m mét vÝ dô ( c©u th¬, c©u v¨n ) mµ theo ®éi em cho lµ mang phong c¸ch c¸ nh©n t¸c gi¶, cã tÝnh s¸ng t¹o ®éc ®¸o trong viÖc sö dông tõ ng÷?

- HS ®äc phÇn ghi nhí SGK.

Ho¹t ®éng 3.

GV ®Þnh h­íng HS lµm bµi tËp.

Trao ®æi cÆp. Gäi tr×nh bµy . ChÊm ®iÓm.

- Giäng nãi c¸ nh©n: Mçi ng­êi mét vÎ riªng kh«ng ai gièng ai.

- Vèn tõ ng÷ c¸ nh©n: Mçi c¸ nh©n ­a chuéng vµ quen dïng mét nh÷ng tõ ng÷ nhÊt ®Þnh - phô thuéc vµo løa tuæi, vèn sèng, c¸ tÝnh, nghÒ nghiÖp, tr×nh ®é, m«i tr­êng ®Þa ph­¬ng …

- Sù chuyÓn ®æi, s¸ng t¹o khi sö dông tõ ng÷ quen thuéc: Mçi c¸ nh©n cã sù chuyÓn ®æi, s¸ng t¹o trong nghÜa tõ, trong sù kÕt hîp tõ ng÷…

- ViÖc t¹o ra nh÷ng tõ míi.

- ViÖc vËn dông linh ho¹t s¸ng t¹o qui t¾c chung, ph­¬ng thøc chung.

        Phong c¸ch ng«n ng÷ c¸ nh©n.       

III. Ghi nhí.

- SGK

III. LuyÖn tËp.

 Bµi tËp 1

- Tõ " Th«i " dïng víi nghÜa míi: ChÊm døt, kÕt thóc cuéc ®êi - ®· mÊt - ®· chÕt.

- C¸ch nãi gi¶m - nãi tr¸nh - lêi nãi c¸ nh©n NguyÔn KhuyÕn. 

Bµi tËp 2.

- §¶o trËt tù tõ: VÞ ng÷ ®øng tr­íc chñ ng÷, danh tõ trung t©m tr­íc danh tõ chØ lo¹i.

- T¹o ©m h­ëng m¹nh vµ t« ®Ëm h×nh t­îng th¬ - c¸ tÝnh nhµ th¬ Hå Xu©n H­¬ng.

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS

Yªu cÇu cÇn ®¹t.

GV ®äc vµ chÐp ®Ò lªn b¶ng.

§Ò bµi.

        Bµy tá ý kiÕn cña m×nh vÒ vÊn ®Ò mµ t¸c gi¶ Th©n Nh©n trung ®· nªu trong Bµi kÝ ®Ò danh sÜ khoa Nh©m TuÊt, niªn hiÖu §¹i B¶o thø ba - 1442:

" HiÒn tµi lµ nguyªn khÝ cña quèc gia, nguyªn khÝ thÞnh th× thÕ n­íc m¹nh, råi lªn cao, nguyªn khÝ suy th× thÕ n­íc yÕu, råi xuèng thÊp".

I. Yªu cÇu vÒ kĩ n¨ng.

1. §äc kÜ ®Ò bµi , x¸c ®Þnh néi dung yªu cÇu.

2. LËp dµn ý ®¹i c­¬ng.

3. BiÕt vËn dông kiÕn thøc ®· häc vµ kü n¨ng viÕt v¨n nghÞ luËn ®Ó lµm bµi cho tèt.

4. V¨n râ rµng, ng¾n gän, trong s¸ng. DiÔn ®¹t l­u lo¸t, c¸c ý l«gÝc.

II. Yªu cÇu vÒ kiÕn thøc.

- HiÓu vµ gi¶i thÝch ®­îc ý nghÜa c©u nãi.

- X¸c ®Þnh ®­îc vÊn ®Ò cÇn nghÞ luËn: Ng­êi tµi ®øc cã vai trß v« cïng quan träng  trong sù nghiÖp x©y dùng vµ b¶o vÖ ®Êt n­íc.

- Häc sinh cÇn ph¶i phÊn ®Êu trë thµnh ng­êi tµi ®øc ®Ó gãp phÇn x©y dùng ®Êt n­íc.

- §Ò ra h­íng phÊn ®Êu b¶n th©n.

III. Thang ®iÓm.

- §iÓm 9-10: §¸p øng tÊt c¶ c¸c yªu cÇu trªn. Bµi viÕt cßn m¾c mét sè lçi nhá vÒ diÔn ®¹t.

- §iÓm 7-8: §¸p øng ®­îc 2/3 c¸c yªu cÇu trªn. Bµi viÕt cßn m¾c mét sè lçi chÝnh t¶, diÔn ®¹t.

- §iÓm 5-6: §¸p øng 1/2 yªu cÇu trªn, bµi viÕt cßn m¾c nhiÒu lçi diÔn ®¹t, chÝnh t¶.

- §iÓm 3-4: §¸p øng ®­îc 1-2 néi dung yªu cÇu trªn. Bµi m¾c qu¸ nhiÒu lçi chÝnh t¶, diÔn ®¹t.

- §iÓm 1-2: Tr×nh bµy thiÕu ý hoÆc cßn s¬ sµi ý, m¾c qu¸ nhiÒu lçi diÔn ®¹t, ng÷ ph¸p, chÝnh t¶.

- §iÓm 0: Hoµn toµn l¹c ®Ò.

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS

Yªu cÇu cÇn ®¹t.

Ho¹t ®éng 1.

GV gäi HS ®äc tiÓu dÉn vµ tr¶ lêi c©u hái.

- PhÇn tiÓu dÉn tr×nh bµy nh÷ng néi dung chÝnh nµo?

Ho¹t ®éng 2.

GV h­íng dÉn HS c¸ch ®äc v¨n b¶n. Gäi HS ®äc vµ nhËn xÐt. GV ®äc l¹i.

Ho¹t ®éng 3.

Bµi th¬ ®­îc lµm theo thÓ th¬ nµo? T×m nh÷ng tõ chØ kh«ng gian, thêi gian vµ t©m tr¹ng cña nh©n vËt tr÷ t×nh trong 2 c©u th¬ ®Çu? NhËn xÐt c¸ch dïng tõ vµ ng¾t nhÞp c©u th¬ 2 ?

C¸i hång nhan ≠ kiÕp hång nhan ≠ phËn hång nhan

I. §äc hiÓu tiÓu dÉn.

- Cuéc ®êi.

- Sù nghiÖp s¸ng t¸c.

II. §äc hiÓu v¨n b¶n.

1. §äc.

2. ThÓ lo¹i.

3. T×m hiÓu néi dung vµ nghÖ thuËt.

3.1. Hai c©u ®Ò.

          §ªm khuya v¨ng v¼ng trèng canh dån,

          Tr¬ c¸i hång nhan víi n­íc non.

 H×nh ¶nh mét con ng­êi c« ®¬n ngåi mét m×nh trong ®ªm khuya, céng vµo ®ã lµ tiÕng trèng canh b¸o hiÖu sù tr«i ch¶y cña thêi gian.

 C¸ch dïng tõ: Cô thÓ hãa, ®å vËt hãa, rÎ róng hãa cuéc ®êi cña chÝnh m×nh.