giáo án dạy thêm ngữ văn 6

_ Tõ lµ g×?

* GV nhÊn m¹nh:

    §Þnh nghÜa trªn nªu lªn 2 ®Æc ®iÓm cña tõ:

+ §Æc ®iÓm vÒ chøc n¨ng: Tõ lµ ®¬n vÞ dïng ®Ó ®Æt c©u.

+ §Æc ®iÓm vÒ cÊu tróc: Tõ lµ ®¬n vÞ nhá nhÊt.

- §¬n vÞ cÊu t¹o tõ lµ g×?

- VÏ m« h×nh cÊu t¹o tõ tiÕng ViÖt?

_ Ph©n biÖt tõ ®¬n víi tõ phøc? Cho VD minh ho¹?

_ Dùa vµo ®©u ®Ó ph©n lo¹i nh­ vËy?

_ Ph©n biÖt tõ ghÐp víi tõ l¸y? Cho VD minh ho¹?

Bµi tËp 1:

   H·y x¸c ®Þnh sè l­îng tiÕng cña mçi tõ vµ sè l­îng tõ trong c©u sau:

   Em ®i xem v« tuyÕn truyÒn h×nh t¹i c©u l¹c bé nhµ m¸y giÊy.

* GV h­íng dÉn HS:

_ X¸c ®Þnh sè l­îng tõ tr­íc.

_ Sau ®ã míi x¸c ®Þnh sè l­îng tiÕng cña mçi tõ.

Bµi tËp 2:

   G¹ch ch©n d­íi nh÷ng tõ l¸y trong c¸c c©u sau:

a. Xanh xanh b·i mÝa bê d©u

    Ng« khoai biªng biÕc

    §øng bªn nµy s«ng sao nhí tiÕc

    Sao xãt xa nh­ rông bµn tay

                                ( Hoµng CÇm)

b. Lom khom d­íi nói tiÒu vµi chó

    L¸c ®¸c bªn s«ng chî mÊy nhµ

               ( Bµ HuyÖn Thanh Quan)

c. Bay vót tËn trêi xanh

    ChiÒn chiÖn cao tiÕng hãt

    TiÕng chim nghe th¸nh thãt

    V¨ng v¼ng kh¾p c¸nh ®ång

                       ( TrÇn H÷u Thung)

Bµi tËp 3:

   Tõ l¸y ®­îc in ®Ëm trong c©u sau miªu t¶ c¸i g×?

    NghÜ tñi th©n, c«ng chóa ót ngåi khãc thót thÝt.

                 ( Nµng ót lµm b¸nh ãt)

    H·y t×m nh÷ng tõ l¸y cã cïng t¸c dông Êy.

Bµi tËp 4:

   Thi t×m nhanh tõ l¸y:

a. T¶ tiÕng c­êi.

b. T¶ tiÕng nãi.

c. T¶ d¸ng ®iÖu.

Bµi tËp 5:

    Cho c¸c tõ sau:

    Th«ng minh, nhanh nhÑn, ch¨m chØ, cÇn cï, ch¨m häc, kiªn nhÉn, s¸ng l¸ng, g­¬ng mÉu.

a. H·y chØ ra nh÷ng tõ nµo lµ tõ ghÐp, nh÷ng tõ nµo lµ tõ l¸y?

b. Nh÷ng tõ ghÐp vµ tõ l¸y ®ã nãi lªn ®iÒu g× ë ng­êi häc sinh?

Bµi tËp 6:

   H·y kÓ ra:

_ 2 tõ l¸y ba t¶ tÝnh chÊt cña sù vËt.

_ 2 tõ l¸y t­ t¶ thÊi ®é, hµnh ®éng cña ng­êi.

_ 2 tõ l¸y t­ t¶ c¶nh thiªn nhiªn.

Bµi tËp 7:

    §iÒn thªm c¸c tiÕng vµo chç trèng trong ®o¹n v¨n sau ®Ó t¹o c¸c tõ phøc, lµm cho c©u v¨n ®­îc râ nghÜa:

    Trªn c©y cao, kiÕn suèt ngµy cÆm (1) lµm tæ, tha måi. KiÕn kiÕm måi ¨n h»ng ngµy, l¹i lo cÊt gi÷ phßng khi mïa ®«ng th¸ng gi¸ kh«ng t×m ®­îc thøc (2). Cßn (3) sÇu thÊy kiÕn (4) chØ, (5) v¶ nh­ vËy th× tá vÎ (6) h¹i vµ coi th­êng gièng kiÕn ch¼ng biÕt ®Õn thó vui ë ®êi. Ve sÇu cø nhën (7), ca h¸t vÐo (8) suèt c¶ mïa hÌ.

Bµi tËp 8:

    Kh¸ch ®Õn nhµ, hái em bÐ:

_ Anh em cã ë nhµ kh«ng? (víi nghÜa lµ anh cña em). Em bÐ tr¶ lêi:

_ Anh em ®i v¾ng råi ¹.

   “Anh em” trong 2 c©u nµy lµ hai tõ ®¬n hay lµ mét tõ phøc?

   Trong c©u “Chóng t«i coi nhau nh­ anh em” th× “anh em” lµ hai tõ ®¬n hay lµ mét tõ phøc

I. Lý thuyÕt:

1. Tõ.

_ Tõ lµ ®¬n vÞ ng«n ng÷ nhá nhÊt dïng ®Ó ®Æt c©u.

2. Ph©n biÖt tõ vµ tiÕng.

- §¬n vÞ cÊu t¹o tõ lµ tiÕng.

- M« h×nh: ( HS tù vÏ).

3. Ph©n lo¹i.

a. Tõ ®¬n: ChØ cã mét tiÕng.

VÝ dô:

     «ng , bµ, hoa, bót, s¸ch,

b. Tõ phøc:

_ lµ tõ gåm hai hoÆc nhiÒu tiÕng.

VÝ dô:

+ «ng bµ ( 2 tiÕng)

+ hîp t¸c x· ( 3 tiÕng)

+ khÊp kha khÊp khÓnh ( 4 tiÕng)

_ Dùa vµo sè l­îng c¸c tiÕng trong tõ.

_ Tõ ghÐp : Lµ kiÓu tõ phøc trong ®ã gi÷a c¸c tiÕng cã quan hÖ víi nhau vÒ nghÜa.

VÝ dô:

     hoa hång, «ng néi, hîp t¸c x·,

_ Tõ l¸y: Lµ kiÓu tõ phøc trong ®ã gi÷a c¸c tiÕng cã quan hÖ víi nhau vÒ ©m.

VÝ dô:

     ®o ®á, s¹ch sµnh sanh, khÊp kha khÊp khÓnh,

II. Bµi tËp:

Bµi tËp 1:

   C©u trªn gåm 8 tõ, trong ®ã:

_ Tõ chØ cã 1 tiÕng: Em, ®i, xem, t¹i, giÊy.

_ Tõ gåm 2 tiÕng: Nhµ m¸y.

_ Tõ gåm 3 tiÕng: C©u l¹c bé.

_ Tõ gåm 4 tiÕng : V« tuyÕn truyÒn h×nh.

Bµi tËp 2:

   G¹ch ch©n c¸c tõ l¸y:

a. Xanh xanh b·i mÝa bê d©u

    Ng« khoai biªng biÕc

    §øng bªn nµy s«ng sao nhí tiÕc

    Sao xãt xa nh­ rông bµn tay

                                ( Hoµng CÇm)

b. Lom khom d­íi nói tiÒu vµi chó

    L¸c ®¸c bªn s«ng chî mÊy nhµ

               ( Bµ HuyÖn Thanh Quan)

c. Bay vót tËn trêi xanh

    ChiÒn chiÖn cao tiÕng hãt

    TiÕng chim nghe th¸nh thãt

    V¨ng v¼ng kh¾p c¸nh ®ång

                       ( TrÇn H÷u Thung)

Bµi tËp 3:

_ Tõ l¸y ®­îc in ®Ëm trong c©u sau miªu t¶ tiÕng khãc.

_ Nh÷ng tõ l¸y cã cïng t¸c dông Êy lµ: nøc në, nghÑn ngµo, ti tØ, r­ng røc, tøc t­ëi, nØ non, n·o nïng,

Bµi tËp 4:

   C¸c tõ l¸y:

a. T¶ tiÕng c­êi:

   Ha h¶, khanh kh¸ch, hi hÝ, h« h«, nh¨n nhë, toe toÐt, khóc khÝch, s»ng sÆc,

b. T¶ tiÕng nãi:

    Khµn khµn, «ng æng, lÌ nhÌ, lÐo nhÐo, oang oang, sang s¶ng, trong trÎo, thá thÎ, trÇm trÇm,

c. T¶ d¸ng ®iÖu:

    Lõ ®õ, l¶ l­ít, nghªng ngang, khÖnh kh¹ng, ngËt ng­ìng, ®ñng ®Ønh, vªnh v¸o,

Bµi tËp 5:

a.

_ Nh÷ng tõ l¸y lµ: nhanh nhÑn , ch¨m chØ, cÇn cï, s¸ng l¸ng.

_ Nh÷ng tõ ghÐp lµ: th«ng minh, ch¨m häc, kiªn nhÉn, g­¬ng mÉu.

b. Nh÷ng tõ ®ã nãi lªn sù ch¨m häc vµ chÞu khã cña ng­êi häc sinh.

Bµi tËp 6:

_ 2 tõ l¸y ba t¶ tÝnh chÊt cña sù vËt: xèp xåm xép, s¹ch sµnh sanh.

_ 2 tõ l¸y t­ t¶ thÊi ®é, hµnh ®éng cña ng­êi: hít ha hít h¶i, khÊp kha khÊp khÓnh.

_ 2 tõ l¸y t­ t¶ c¶nh thiªn nhiªn: vi va vi vu, trïng trïng ®iÖp ®iÖp.

Bµi tËp 7:

   LÇn l­ît ®iÒn c¸c tõ sau:

(1)   côi

(2)   ¨n

(3)   ve

(4)   ch¨m

(5)   vÊt

(6)   th­¬ng

(7)   nh¬

(8)   von

Bµi tËp 8:

_ “Anh em” víi nghÜa lµ “anh cña em” trong 2 c©u ®Çu kh«ng ph¶i lµ tõ phøc mµ lµ mét tæ hîp tõ gåm  cã 2 tõ ®¬n.

_ “ Anh em” trong c©u “Chóng t«i coi nhau nh­ anh em” lµ tõ phøc.

4 .  C ủng c ố :                                                                

* GV củng cố , khái quát cho HS n ội dung cơ b ản HS khắc sâu  kiến thức đã học

_ ThÕ nµo lµ truyÒn thuyÕt?

_ KÓ tªn c¸c truyÒn thuyÕt ®· häc trong ch­¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 6?

* GV nhÊn m¹nh:

+ 4 truyÒn thuyÕt ®Çu lµ truyÒn thuyÕt vÒ thêi ®¹i Hïng V­¬ng.

+ TruyÒn thuyÕt cuèi lµ truyÒn thuyÕt vÒ thêi HËu Lª.

? Nh÷ng v¨n b¶n trªn thuéc kiÓu v¨n b¶n nµo? Trong nh÷ng VB Êy ®· sö dông PTB§ nµo?

_ Nªu ý nghÜa cña truyÒn thuyÕt “Con Rång, ch¸u Tiªn”?

_ Nªu ý nghÜa cña truyÒn thuyÕt “B¸nh ch­ng, b¸nh giÇy”?

_ Nªu ý nghÜa cña truyÒn thuyÕt “Th¸nh Giãng”?

_ Nªu ý nghÜa cña truyÒn thuyÕt “S¬n Tinh, Thuû Tinh”?

_ Nªu ý nghÜa cña truyÒn thuyÕt “Sù tÝch Hå G­¬m”?

 Th¸nh Giãng.

a. Hoang ®­êng: X©y dùng mét nh©n vËt anh hïng cã nguån gèc k× l¹, vÎ ®Ñp siªu phµm, lín m¹nh.

b. HiÖn thùc:

- C«ng cuéc chèng ngo¹i x©m, gi÷ n­íc thêi c¸c vua Hïng.

- Thêi ®¹i cña nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp trång lóa n­íc th« s¬ vµ kh¶ n¨ng chÕ t¹o vò khÝ chèng giÆc ngo¹i x©m b»ng chÊt liÖu kim lo¹i (s¾t).

- Søc m¹nh chèng giÆc ngo¹i x©m, b¶o vÖ ®Êt n­íc cña toµn d©n téc.

? Nêu ý nghĩa của một số chi tiết tiêu biểu trong truyện Thánh Gióng?

. S¬n Tinh, Thñy Tinh.

a. Hoang ®­êng: M­în c©u chuyÖn t×nh k× l¹, l·ng m¹n vµ nªn th¬ cña S¬n Tinh vµ Thñy Tinh.

b. HiÖn thùc: C«ng cuéc gi÷ n­íc cña ng­êi ViÖt cæ trong viÖc chÕ ngù thiªn tai.

- Thñy Tinh: k× ¶o hãa - biÓu tr­ng cho hiÖn t­îng thiªn tai, lò lôt cã tÝnh chu k× (th¸ng 7, 8 ë ®«ng b»ng s«ng Hång), søc c«ng ph¸ ghª gím - th¶m häa khñng khiÕp cña loµi ng­êi.

- S¬n Tinh: søc m¹nh, sù kiªn quyÕt, bÒn bØ chèng ®ì c¬n giËn cña TT. §ã chÝnh lµ h×nh ¶nh ng­êi ViÖt cæ trong c«ng cuéc chÕ ngù, chinh phôc thiªn tai.

c. Chi tiÕt cã ý nghÜa.

- “N­íc s«ng d©ng cao…bÊy nhiªu”

-> K× l¹, hoang ®­êng

+ NT: so s¸nh, Èn dô.

=> C¶nh ®¸nh nhau d÷ déi vµ quyÕt liÖt gi÷a ST, TT.

+ C¶ hai ®Òu thÓ hiÖn uy lùc - søc m¹nh v« biªn:

-         Sù tµn ph¸ khñng khiÕp cña thiªn tai.

-         Nç lùc sèng cßn, kiªn c­êng, bÊt khuÊt cña nh©n d©n trong viÖc b¶o vÖ cuéc sèng cña m×nh.

-> Khóc tr¸ng ngîi ca c«ng cuéc kh¸ng chiÕn dung n­íc, gi÷ n­íc cña «ng cha.

Bµi 1: H×nh ¶nh nµo cña Giãng ®Ñp nhÊt trong em? V× sao?

Bµi 2: H×nh t­îng Th¸nh Giãng cho em nh÷ng suy nghÜ g× vÒ quan niÖm vµ ­íc m¬

cña nh©n d©n.

I. Kh¸i niÖm truyÒn thuyÕt:

_ KÓ vÒ c¸c nh©n vËt vµ sù kiÖn lÞch sö thêi qu¸ khø.

_ Cã nhiÒu yÕu tè t­ëng t­îng, k× ¶o.

_ Cã c¬ së lÞch sö, cèt lâi sù thËt lÞch sö.

_ Ng­êi kÓ vµ ng­êi nghe tin c©u chuyÖn lµ cã thùc dï truyÖn cã nh÷ng chi tiÕt t­ëng t­îng, k× ¶o.

_ ThÓ hiÖn th¸i ®é vµ c¸ch ®¸nh gi¸ cña nh©n d©n ®èi víi c¸c nh©n vËt vµ sù kiÖn lÞch sö.

II. C¸c truyÒn thuyÕt ®· häc:

_ Con Rång, ch¸u Tiªn.

_ B¸nh ch­ng, b¸nh giÇy.

_ Th¸nh Giãng.

_ S¬n Tinh, Thuû Tinh.

_ Sù tÝch Hå G­¬m.

II. KiÓu v¨n b¶n vµ PTB§ cña c¸c truyÒn thuyÕt ®· häc:

_ KiÓu v¨n b¶n: Tù sù.

_ PTB§: KÓ.

IV. ý nghÜa cña c¸c truyÒn thuyÕt:

1. TruyÒn thuyÕt  Con Rång, ch¸u Tiªn:

_ Gi¶i thÝch, suy t«n nguån gèc gièng nßi.

_ ThÓ hiÖn ý nguyÖn ®oµn kÕt, thèng nhÊt cña céng ®ång ng­êi ViÖt.

2. TruyÒn thuyÕt B¸nh ch­ng, b¸nh giÇy:

_ Gi¶i thÝch nguån gèc b¸nh ch­ng, b¸nh giÇy vµ tôc lµm 2 thø b¸nh trong ngµy TÕt.

_ §Ò cao lao ®éng; ®Ò cao nghÒ n«ng; ®Ò cao sù thê kÝnh Trêi, §Êt, Tæ tiªn cña nh©n d©n ta.

3. TruyÒn thuyÕt Th¸nh Giãng:

_ ThÓ hiÖn søc m¹nh vµ ý thøc b¶o vÒ ®Êt n­íc.

_ ThÓ hiÖn quan niÖm vµ ­íc m¬ cña nh©n d©n ta vÒ ng­êi anh hïng cøu n­íc chèng ngo¹i x©m.

4. TruyÒn thuyÕt S¬n Tinh, Thuû Tinh:

_ Gi¶i thÝch hiÖn t­îng lò lôt hµng n¨m .

_ ThÓ hiÖn søc m¹nh, mong ­íc chÕ ngù thiªn tai.

_ Suy t«n, ca ngîi c«ng lao dùng n­íc cña c¸c vua Hïng.

5. TruyÒn thuyÕt  Sù tÝch Hå G­¬m:

_ Gi¶i thÝch tªn gäi Hå G­¬m.

_ Ca ngîi tÝnh chÊt chÝnh nghÜa, tÝnh chÊt nh©n d©n cña cuéc khëi nghÜa Lam S¬n.

_ ThÓ hiÖn kh¸t väng hoµ b×nh cña d©n téc.

VI. ý nghÜa cña mét sè chi tiÕt tiªu biÓu trong truyÖn Thánh Gióng

* TiÕng nãi ®Çu tiªn cña cËu bÐ lªn ba lµ tiÕng nãi ®ßi ®i ®¸nh giÆc.

- Ca ngîi tinh thÇn yªu n­íc cña d©n téc VN. §Ò cao ý thøc tr¸ch nhiÖm cña mçi ng­êi d©n ®èi víi ®Êt n­íc.

- TruyÒn thèng d©n téc, dßng m¸u yªu n­íc, ý chÝ quyÕt t©m cña mét d©n téc kh«ng bao giê chÞu khuÊt phôc tr­íc kÎ thï.

- H×nh ¶nh cËu bÐ lµng Giãng lµ h/a cña nh©n d©n lao ®éng VN cÇn cï, lam lò. Hä lÆng lÏ lµm ¨n, nh­ng khi cã giÆc ngo¹i x©m th× hä dòng c¶m ®øng lªn, trë thµnh anh hïng.

* Bµ con d©n lµng vui lßng gãp g¹o nu«i Giãng.

- Giãng sinh ra tõ nh©n d©n, ®­îc nh©n d©n nu«i d­ìng -> kÕt tinh søc m¹nh yªu n­íc, ®oµn kÕt, chèng giÆc ngo¹i x©m, b¶o vÖ ®Êt n­íc cña nh©n d©n.

=> NiÒm tin ®¸nh th¾ng giÆc.

* Giãng lín nhanh nh­ thæi, v­¬n vai thµnh tr¸ng sÜ.

-  H×nh ¶nh k× vÜ, ®Ñp ®Ï, phi th­êng cña Giãng ®· thÓ hiÖn søc bËt m¹nh mÏ cña nh©n d©n. Khi vËn mÖnh d©n téc bÞ ®e däa, con ng­êi VN v­¬n lªn víi mét tÇm vãc phi th­êng.

- Quan niÖm cña cha «ng vÒ ng­êi anh hïng: khæng lå vÒ thÓ x¸c, oai phong lÉm liÖt, m¹nh mÏ vÒ tµi trÝ, phi th­êng vÒ nh©n c¸ch.

* Roi s¾t g·y, Giãng nhæ tre bªn ®­êng ®¸nh giÆc.

- Vò khÝ cña ng­êi anh hïng lµng Giãng kh«ng chØ lµ roi s¾t, ngùa s¾t, ¸o gi¸p s¾t hiÖn

®¹i mµ cßn lµ vò khÝ th« s¬, vèn rÊt quen thuéc víi nh©n d©n nh­ tre ngµ. Víi lßng yªu

n­íc, nh÷ng g× cã thÓ giÕt giÆc ®Òu ®­îc biÕn thµnh vò khÝ.

- Ngîi ca søc m¹nh cña Giãng.

* §¸nh giÆc xong, Giãng cëi ¸o gi¸p s¾t ®Ó l¹i, råi bay th¼ng vÒ trêi.

-> H×nh ¶nh - khung c¶nh ®Ñp, nªn th¬, lµ sù th¨ng hoa trong trÝ t­ëng cña ng­êi x­a.

- Giãng lµ ng­êi anh hïng kh«ng ®ßi hái c«ng danh, lîi léc. Chµng ®· hoµn thµnh sø mÖnh dÑp giÆc vµ ra ®i -> n©ng cao vÎ ®Ñp cña ng­êi anh hïng, ®ã còng lµ phÈm chÊt chung vÜ ®¹i cña ng­êi anh hïng.

- Trong quan niÖm d©n gian, nh÷ng c¸i g× tèt ®Ñp, cao quÝ th× kh«ng mÊt ®i mµ trë thµnh bÊt tö. Giãng bay vÒ trêi lµ vÒ víi nguån gèc cao ®Ñp cña m×nh vµ chØ n¬i ®ã míi xøng ®¸ng víi ng­êi anh hïng.

- Nh©n d©n ng­ìng mé, tr©n träng: sèng m·i víi non s«ng.

VI. Nh÷ng chi tiÕt t­ëng t­îng, k× ¶o trong c¸c truyÒn thuyÕt:

. TruyÒn thuyÕt Th¸nh Giãng :

_ Bµ mÑ mang thai 12 th¸ng míi sinh ra Giãng.

_ Lªn ba vÉn kh«ng biÕt nãi, biÕt c­êi, biÕt ®i, cø ®Æt ®©u n»m ®Êy.

_ C¬m ¨n mÊy còng kh«ng no, ¸o võa mÆc xong ®· c¨ng ®øt chØ.

_ Giãng v­¬n vai biÕn thµnh tr¸ng sÜ.

_ Giãng nhæ tre quËt giÆc.

_ Giãng vµ ngùa bay vÒ trêi.

. TruyÒn thuyÕt S¬n Tinh, Thuû Tinh:

_ PhÐp l¹ cña S¬n Tinh: vÉy tay vÒ phÝa §«ng, phÝa §«ng næi cån b·i; vÉy tay vÒ phÝa T©y, phÝa T©y næi lªn tõng d·y nói ®åi.

_ PhÐp l¹ cña Thuû Tinh: gäi giã, giã ®Õn; h« m­a, m­a vÒ.

_ Mãn sÝnh lÔ: voi chÝnngµ, gµ chÝn cùa, ngùa chÝn hång mao.

_ Thiªng liªng ho¸ sù thËt lÞch sö.

Bµi tËp vËn dông:

HS cã thÓ chän mét trong nh÷ng h×nh ¶nh ®Ñp giµu ý nghÜa:

-         Giãng v­¬n vai thµnh tr¸ng sÜ.

-         Giãng nhæ tre quËt vµo giÆc.

-         Giãng c­ìi ngùa bay lªn trêi.

* Gîi ý:

- TG lµ h×nh ¶nh cao ®Ñp, lÝ t­ëng cña ng­êi anh hïng ®¸nh giÆc gi÷ n­íc theo quan

niÖm cña nh©n d©n. Giãng võa rÊt anh hïng, võa thËt b×nh dÞ.

- TG lµ ­íc m¬ cña nh©n d©n vÒ søc m¹nh tù c­êng cña d©n téc. H×nh ¶nh TG hiÖn

lªn k× vÜ, phi th­êng, rùc rì lµ biÓu t­îng cho lßng yªu n­íc, søc quËt c­êng cña d©n téc ta trong buæi ®Çu lÞch sö chèng ngo¹i x©m.

_ Sù viÖc trong v¨n tù sù ®­îc tr×nh bµy nh­ thÕ nµo?

_ Nh©n vËt trong v¨n tù sù cã vai trß g×?

_ Vai trß cña nh©n vËt chÝnh vµ nh©n vËt phô trong v¨n tù sù?

_ Nh©n vËt trong v¨n tù sù ®­îc thÓ hiÖn qua c¸c mÆt nµo?

?. ThÕ nµo lµ chñ ®Ò v¨n b¶n?

(?) Phần mở bài của bài văn tự sự viết gì ?

(?) Thân bài ?

(?) Kết bài ?

Bµi tËp 1:

   Tãm t¾t truyÖn “ S¬n Tinh, Thuû Tinh” theo sù viÖc g¾n víi c¸c nh©n vËt chÝnh.

Bµi tËp 2:

   H·y s¾p xÕp l¹i c¸c sù viÖc sau theo ®óng tr×nh tù truyÖn “Th¸nh Giãng”:

_ Th¸nh Giãng lªn ba mµ ch¼ng biÕt nãi, biÕt c­êi.

_ Th¸nh Giãng yªu cÇu vua cho lµm ngùa s¾t, ¸o gi¸p s¾t, roi s¾t.

_ §êi Hïng V­¬ng thø s¸u cã hai vî chång «ng l·o ®· giµ mµ vÉn ch­a cã con.

_ Th¸nh Giãng v­¬n vai biÕn thµnh tr¸ng sÜ.

_ Th¸nh Giãng c­ìi ngùa s¾t ra trËn, giÕt giÆc.

_ D©n nhí c«ng ¬n lËp ®Òn thê ng­êi anh hïng cøu n­íc.

_ Th¾ng giÆc, Th¸nh Giãng c­ìi ngùa bay vÒ trêi.

Bµi tËp 3:

    Cho ®o¹n v¨n sau:

 “…Tho¾t c¸i DiÒu GiÊy ®· r¬i gÇn s¸t ngän tre. Cuèng quýt, nã kªu lªn:

_ B¹n Giã ¬i, thæi l¹i ®i nµo, t«i chÕt mÊt th«i. Qu¶ b¹n nãi ®óng, kh«ng cã b¹n, t«i kh«ng thÓ nµo bay ®­îc. Cøu t«i víi, nhanh lªn, cøu t«i…

    Giã còng nhËn thÊy ®iÒu nguy hiÓm ®· gÇn kÒ DiÒu GiÊy. Th­¬ng h¹i, Giã dïng hÕt søc thæi m¹nh. Nh­ng muén mÊt råi! Hai c¸i ®u«i xinh ®Ñp cña DiÒu GiÊy ®· bÞ quÊn chÆt vµo bôi tre. Giã kÞp n©ng DiÒu GiÊy lªn, nh­ng hai c¸i ®u«i ®· gi÷ nã l¹i. DiÒu GiÊy cè vïng vÉy.”

            ( TrÝch b¸o Nhi ®ång ch¨m häc)

a. ChØ ra c¸c nh©n vËt trong ®o¹n v¨n trªn? Ng­êi kÓ chuyÖn ®· khÐo sö dông nghÖ thuËt tu tõ nµo ®Ó x©y dùng nh©n vËt?

b. KÓ ra c¸c sù viÖc trong ®o¹n v¨n? Chuçi sù viÖc Êy cã ý nghÜa nh­ thÕ nµo?

c. VËy, ®o¹n v¨n trªn cã néi dung tù sù kh«ng?

A. Lý thuyÕt:

1. Sù viÖc trong v¨n tù sù:

_ Sù viÖc trong v¨n tù sù ®­îc tr×nh bµy mét c¸ch cô thÓ: Sù viÖc x¶y ra trong thêi gian, ®Þa ®iÓm cô thÓ, do nh©n vËt cô thÓ thùc hiÖn, cã nguyªn nh©n, diÔn biÕn, kÕt qu¶

_ Sù viÖc trong v¨n tù sù ®­îc s¾p xÕp theo mét trËt tù , diÔn biÕn sao cho thÓ hiÖn ®­îc t­ t­ëng mµ ng­êi kÓ muèn biÓu ®¹t.

2. Nh©n vËt trong v¨n tù sù:

_ Nh©n vËt trong v¨n tù sù thùc hiÖn c¸c sù viÖc vµ ®­îc thÓ hiÖn trong v¨n b¶n.

_ Nh©n vËt trong v¨n tù sù gåm: nh©n vËt chÝnh vµ nh©n vËt phô.

+ Nh©n vËt chÝnh ®ãng vai trß chñ yÕu trong viÖc thÓ hiÖn t­ t­ëng cña v¨n b¶n.

+ Nh©n vËt phô gióp cho nh©n vËt chÝnh ho¹t ®éng.

_ Nh©n vËt ®­îc thÓ hiÖn qua c¸c mÆt: tªn gäi, lai lÞch, tÝnh nÕt, h×nh d¸ng, viÖc lµm,

3.Chủ đề và dàn bài của bài văn tự sự .

a. Khái niệm chủ đề :

- Chủ đề là vấn đề chủ yếu mà người viết muốn đặt ra trong văn bản ( tác phẩm ).

b. Dàn bài của bài văn tự sự :

a) Mở bài

- Có thể thể giới thiệu nhân vật và tình huống xảy ra câu chuyện …cũng có lúc người ta bắt đầu từ một sự cố nào đó , hoặc kết cục câu chuyện , số phận câu chuyện rồi ngược lên kể lại từ đầu .

b) Thân bài

- Kể các tình tiết làm nên câu chuyện . Nếu tác phẩm chuyện có nhiều nhân vật thì các tình tiết lồng vào nhau , đan xen nhautheo diễn biến câu chuyện .

c) Kết bài

- Câu chuyện kể đi vào kết cục . Sự việc kết thúc , tình trạng  và số phận nhân vật được nhận diện khá rõ

B. Bµi tËp:

Bµi tËp 1:

_ Vua Hïng kÐn rÓ.

_ Hai thÇn ®Õn cÇu h«n.

_ Vua Hïng ra ®iÒu kiÖn, cè ý thiªn lÖch cho S¬n Tinh.

_ S¬n Tinh ®Õn tr­íc, ®­îc vî. Thuû Tinh ®Õn sau, mÊt MÞ N­¬ng, ®uæi theo ®Þnh c­íp nµng.

_ TrËn ®¸nh d÷ déi gi÷a hai thÇn. KÕt qu¶: S¬n Tinh th¾ng, Thuû Tinh thua, ®µnh rót qu©n.

_ H»ng n¨m, hai thÇn vÉn kÞch chiÕn mÊy th¸ng trêi, nh­ng lÇn nµo Thuû Tinh còng ®Òu thÊt b¹i, rót lui.

Bµi tËp 2:

  S¾p xÕp l¹i nh­ sau:

_ §êi Hïng V­¬ng thø s¸u cã hai vî chång «ng l·o ®· giµ mµ vÉn ch­a cã con.

_ Th¸nh Giãng lªn ba mµ ch¼ng biÕt nãi, biÕt c­êi.

_ Th¸nh Giãng yªu cÇu vua cho lµm ngùa s¾t, ¸o gi¸p s¾t, roi s¾t.

_ Th¸nh Giãng v­¬n vai biÕn thµnh tr¸ng sÜ.

_ Th¸nh Giãng c­ìi ngùa s¾t ra trËn, giÕt giÆc.

_ Th¾ng giÆc, Th¸nh Giãng c­ìi ngùa bay vÒ trêi.

_ D©n nhí c«ng ¬n lËp ®Òn thê ng­êi anh hïng cøu n­íc.

Bµi tËp 3:

a.

_ C¸c nh©n vËt: DiÒu GiÊy, Giã.

_ NghÖ thuËt: Nh©n ho¸.

b.

* C¸c sù viÖc:

_ DiÒu GiÊy bÞ v­íng vµo ngän tre, DiÒu kªu Giã cøu.

_ Giã thæi m¹nh ®Ó cøu DiÒu.

_ DiÒu GiÊy vïng vÉy nh­ng kh«ng tho¸t ra ®­îc.

* Chuçi sù viÖc ®ã cã ý nghÜa:

    Kh«ng nªn kiªu c¨ng, tù phô, nÕu kh«ng cã sù hç trî cña céng ®ång vµ bÌ b¹n, sÏ thÊt b¹i ®au ®ín.

c. §o¹n v¨n trªn cã néi dung tù sù.

Bài tập 6:

KÓ l¹i mét c©u chuyÖn ®· häc.

 * Yªu cÇu:

    - N¾m v÷ng cèt truyÖn

    - KÓ chi tiÕt néi dung vèn cã cña c©u chuyÖn.

    - Gi÷ nguyªn nh©n vËt, bè côc cña c©u chuyÖn.

    - Ph¶i cã c¶m xóc ®èi víi nh©n vËt.

* C¸c h×nh thøc ra ®Ò:

  a. KÓ theo nguyªn b¶n.

- D¹ng ®Ò:

(1) B»ng lêi v¨n cña m×nh, em h·y kÓ l¹i truyÖn Th¸nh Giãng.

(2) Em h·y kÓ l¹i mét c©u chuyÖn mµ em cho lµ lÝ thó nhÊt.

- H­íng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò: Dùa vµo t¸c phÈm ®Ó kÓ l¹i nh­ng kh«ng ph¶i lµ sao chÐp. (T×m vµ nhí ý chÝnh, sau ®ã diÔn ®¹t b»ng lêi cña m×nh)

§Ò 1:

    KÓ buæi lÔ chµo cê ®Çu n¨m (hoÆc ®Çu tuÇn ) ë tr­êng em.

Yªu cÇu:

   H·y t×m hiÓu ®Ò vµ lËp bµi ý cho ®Ò v¨n trªn.

* GV gîi ý c¸c c©u hái ®Ó HS t×m hiÓu ®Ò:

_ §Ò v¨n trªn thuéc kiÓu bµi nµo?

_ Néi dung tù sù lµ g×?

* GV cho HS th¶o luËn nhãm ®Ó lËp dµn ý cho ®Ò bµi trªn.

§Ò 2:

     H·y kÓ chuyÖn vÒ mét ng­êi b¹n tèt.

a. T×m hiÓu ®Ò bµi trªn.

b. T×m ý cÇn thiÕt phôc vô ®Ò bµi.

c. LËp  dµn ý cho ®Ò bµi.

d. TËp viÕt mét ®o¹n v¨n.

e. ViÕt thµnh bµi tù sù hoµn chØnh.

A. Lý thuyÕt:

1 . Đề , tìm hiểu đề

- Mỗi đề văn đều mang sắc thái riêng , có yêu cầu riêng rất cụ thể > Ta phải đọc kĩ đầu đề , tìm hiểu kĩ lời văn , trên cơ sở đó tìm ra yêu cầu của đề ( Luận đề )

- Cần tránh vội vã hấp tấp khi đọc đề văn

2 . Cách làm bài văn tự sự .

a) Lập ý

- Là suy nghĩ , định hướng , xác định nội dung sẽ viết theo yêu cầu của đề , cụ thể là : xác định nhân vật , sự việc , tình tiết , diễn biến , kết quả và ý nghĩa của truyện. Nếu là truyện sáng tạo , ta còn nghĩ về đặt tên truyện .

b) Lập dàn ý

- Là sắp xếp các tình tiết , diễn biến câu chuyện , việc gì kể trước , việc gì kể sau …hình thành cốt truyện để người đọc có thể nắm bắt được câu chuyện , hiểu được , cảm nhận được ý nghĩa truyện .

 c) Viết thành bài văn theo bố cục ba phần : Mở bài – thân bài - kết bài .

B. Bµi tËp vËn dông:

§Ò 1:

1. T×m hiÓu ®Ò:

_ KiÓu bµi: Tù sù.

_ Néi dung: Buæi lÔ chµo cê ®Çu n¨m (hoÆc ®Çu tuÇn ) ë tr­êng em.

2. LËp  dµn ý:

a. Më bµi:

_ Giíi thiÖu ®èi t­îng kÓ: buæi lÔ chµo cê ®Çu tuÇn ë tr­êng em.

_ Thêi gian, ®Þa ®iÓm cña buæi chµo cê.

_ Ên t­îng chung vÒ buæi chµo cê: rÊt nghiªm trang.

b. Th©n bµi:

_ C«ng viÖc chuÈn bÞ tr­íc khi chµo cê:

+ ChuÈn bÞ cê.

+ Bµn ghÕ.

+ C¸c líp xÕp hµng.

_ Néi dung cña buæi chµo cê:

+ Chµo cê, h¸t quèc ca.

+ Nh÷ng sù viÖc diÔn ra trong buæi chµo cê.

c. KÕt bµi:

_  KÕt thóc buæi chµo cê.

_ T¸c dông, ý nghÜa cña buæi lÔ chµo cê.

§Ò 2:

a. T×m hiÓu ®Ò:

_ B­íc 1: §äc kÜ ®Ò, g¹ch d­íi c¸c tõ quan träng .

      H·y kÓ chuyÖn vÒ mét ng­êi b¹n tèt.

_ B­íc 2: X¸c ®Þnh:

+ ThÓ lo¹i: KÓ chuyÖn ( Tù sù).

+ Näi dung: Mét b¹n tèt ( néi dung vÒ ®êi th­êng).

b. T×m ý:

    ( Dùa vµo t×nh huèng ®· chän ®Ó t×m ý).

c. LËp dµn ý:

* Më bµi:

   Giíi thiÖu hoµn c¶nh diÔn ra c©u chuyÖn vµ xuÊt hiÖn nh©n vËt.

* Th©n bµi:

    KÓ diÔn biÕn truyÖn (gåm c¸c sù viÖc ®· lùa chän).

* KÕt bµi:

    KÕt qu¶ cña sù viÖc. T×nh b¹n bÒn v÷ng m·i m·i.

d. ViÕt mét ®o¹n v¨n tù sù dùa vµo dµn bµi ®· lËp.

e. ViÕt toµn bµi v¨n.

_ Em hiÓu thÕ nµo lµ ®o¹n v¨n?

_ §o¹n v¨n cã c©u chñ ®Ò kh«ng?

_ C©u chñ ®Ò th­êng ®øng ë vÞ trÝ nµo trong ®o¹n v¨n?

* GV h­íng dÉn HS c¸ch viÕt ®o¹n v¨n theo kiÓu:

_ DiÔn dÞch.

_ Quy n¹p.

_ Mãc xÝch.

_ Song hµnh

( GV minh ho¹ b»ng mét sè ®o¹n v¨n )

Bµi tËp 1:

     Thö tËp viÕt mét ®o¹n v¨n tù sù. Néi dung tuú chän. ®o¹n v¨n dïng ng«i kÓ thø ba, thØnh tho¶ng xen ng«i kÓ thø nhÊt ®Ó diÔn t¶ néi t©m (6- 8 c©u).

Bµi tËp 2:

    ViÕt ®o¹n v¨n ng¾n tõ 6 ®Õn 8 c©u, ng­êi viÕt ®ãng vai c« ót kÓ l¹i lÇn mang c¬m cho Sä Dõa vµ ph¸t hiÖn Sä Dõa kh«ng ph¶i ng­êi phµm trÇn.

A. Lý thuyÕt:

_ §o¹n v¨n lµ phÇn v¨n b¶n tÝnh tõ chç viÕt hoa lïi ®Çu dßng ®Õn chç chÊm xuèng dßng.

_ §o¹n v¨n th­êng cã c©u chñ ®Ò.

+ §øng ®Çu ®o¹n.

+ HoÆc cuèi ®o¹n.

B. Bµi tËp thùc hµnh:

(?) Thế nào là ngôi kể ?

(?) Nêu đặc điểm của ngôi kể thứ 3 ?

(?) Nêu đặc điểm của ngôi kể thứ 1 ?

(?) Em hiểu gì về lời kể trong văn tự sự ?

1. Kể lại chuyện “ Thạch Sanh ” bằng các ngôi kể sau :

- Đoạn 1 : Ngôi thứ 3 .

- Đoạn  2 : Ngôi thứ 1 - Thạch Sanh .

- Đoạn 3 :  Ngôi thứ 1 - L ý Th ông .

2 . Mượn lời “  Bút thần ” kể lại chuyện “ Cây bút thần ” theo ngôi thứ nhất ? Nhận xét hai ngôi kể trên ?

A . Lý thuyết

1 . Ngôi kể và lời kể trong văn tự sự

- Ngôi kể là vị trí giao tiếp mà người kể sử dụng để kể chuyện .

2 . Các ngôi kể thường gặp trong văn tự sự

a) Ngôi kể thứ 3 :

- Khi gọi nhân vật bằng tên gọi của chúng , người kể tự dấu mình đi , tức là kể theo ngôi thứ 3 ; nhừ thế mà người kể có thể kể linh hoạt kể tự do ,kể những gì diễn ra với nhân vật .

- Các truyện cổ dân gian , truyện văn xuôi trung đại trong SGK ngữ văn 6 đều được kể theo ngôi thứ 3 .

* VÝ dô minh ho¹

- TruyÒn truyÕt  "con Rång, ch¸u Tiªn":

§­îc kÓ theo ng«i thø ba.

b) Ngôi kể thứ nhất .

- Khi xưng “ tôi ” là kể theo ngôi thứ nhất , người kể có thể trực tiếp những gì mình nghe , mình thấy , mình trải qua , có thể trực tiếp nói lên suy nghĩ , tình cảm của mình .

-  Ví dụ :

        " Bëi t«i ¨n uèng ®iÒu ®é vµ lµm

viÖc cã chõng mùc nªn t«i chãng lín l¾m.

Ch¼ng bao l©u, t«i ®· trë thµnh mét

chµng dÕ thanh niªn c­êng tr¸ng. §«i

cµng t«i mÉm bãng. Nh÷ng c¸i vuèt ë ch©n, ë

khoeo cø cøng dÇn vµ nhän ho¾t. ThØnh

tho¶ng, muèn thö sù lîi h¹i cña nh÷ng chiÕc

vuèt, t«i co c¼ng lªn, ®¹p phanh ph¸ch vµ c¸c ngän cá.Nh÷ng ngän cá g·y r¹p, y nh­ cã

 nh¸t dao võa lia qua. §«i c¸nh t«i, tr­íc kia

ng¾n hñn ho¼n, b©y giê thµnh c¸i ¸o dµi kÝn xuèng tËn chÊm ®u«i. Mçi khi t«i vò lªn, ®·

nghe tiÕng phµnh ph¹ch gißn gi·."

 ( T« Hoµi, DÕ MÌn phiªu l­u kÝ)

§o¹n v¨n trªn ®­îc kÓ theo ng«i kÓ thø

nhÊt. C¨n cø vµo tõ  "t«i"- ®¹i tõ x­ng h«.

3 . Lời kể trong văn tự sự .

- Ngôi kể thể hiện diễn biến cốt truyện .

- Ngôn ngữ tả : tả nhân vật , tả khung cảnh – làm nền , làm phông cho câu chuyện .

- Ngôn ngữ nhân vật : lời đối thoại , độc thoại .

- - Lêi v¨n giíi thiÖu nh©n vËt: giíi thiÖu

tªn, hä, lai lÞch, tinh t×nh, tµi n¨ng,h×nh

d¹ng, quan hÖ, ý nghÜa cña nh©n vËt.

- Khi kÓ viÖc th× kÓ c¸c hµnh ®éng, viÖc lµm, kÕt qu¶ vµ sù thay ®æi do c¸c hµnh ®éng Êy ®em

l¹i.

B . Bài tập vật dụng

    (?) H·y kÓ l¹i truyÒn thuyÕt “ Con Rång ,ch¸u tiªn”b»ng lêi v¨n cña em

(?) GV cho HS ®äc l¹i ®Ò ,x¸c ®Þnh néi dung yªu cÇu cña ®Ò sau ®ã ®äc v¨n b¶n .

Cho h/s th¶o luËn nhãm .

-         T×m ý chÝnh cña v¨n b¶n .

-         §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy .

-         Gv chèt l¹i c¸c ý c¬ b¶n sau:

( ? ) Dùa vµo ý 1 phÇn th©n bµi em h·y viÕt thµnh thµnh ®o¹n v¨n hoµn chØnh.

- Gv h­íng dÉn Hs viÕt

Yªu cÇu ph¶i kÓ b»ng lêi v¨n cña em, kh«ng ®­îc kÓ nguyªn vÑn nh­ v¨n b¶n v× vËy bµi lµm ph¶i cã sù s¸ng t¹o.

- Chó ý c¸ch dïng tõ, ®Æt c©u chÝnh x¸c, cã c¶m xóc, lêi v¨n ph¶i trong s¸ng cã søc thuyÕt phôc.

- Hs viÕt bµi, Gv theo dâi.

- Gv gäi Hs tr×nh bµy bµi viÕt. Hs c¶ líp nhËn xÐt ­u khuyÕt ®iÓm.

Gv ®äc mét ®o¹n mÉu: “L¹c Long Qu©n th­êng lªn c¹n gióp d©n diÖt trõ yªu quai, cßn nµng ¢u C¬ xinh ®Ñp nghe nãi miÒn ®Êt l¹c ViÖt cã nhiÒu hoa th¬m cá l¹ bÌn t×m ®Õn th¨m. ë ®ã nµng gÆp L¹c Long Qu©n, hä ®em lßng yªu nhau råi 2 ng­êi kÕt duyªn thµnh vî chång hä sèng víi nhau h¹nh phóc trong cung ®iÖn Long Trang.

H·y kÓ l¹i truyÖn “ S¬n Tinh Thñy Tinh” b»ng lêi v¨n cña em.

*Gv h­íng dÉn Hs ®äc l¹i ®Ò, t×m hiÓu ®Ò

- ThÓ lo¹i: tù sù

- Néi dung: TruyÒn thuyÕt “S¬n Tinh Thñy Tinh”

* Gv h­íng dÉn Hs t×m ý, lËp dµn ý

? TruyÖn “ S¬n Tinh Thñy Tinh” cã bè côc mÊy phÇn?

? PhÇn më bµi giíi thiÖu c¸i g×?

? PhÇn th©n bµi cã nh÷ng néi dung nµo?

? PhÇn kÕt bµi kÕt thóc vÊn ®Ò g×?

- Hs viÕt bµi hoµn chØnh – Gv theo dâi.

- Gäi ®¹i diÖn Hs lªn tr×nh bµy – Gv h­íng dÉn Hs trong líp nhËn xÐt, bæ sung.

 (?) KÓ l¹i c©u chuyÖn mµ em  biÕt trong cuéc sèng h»ng ngµy

H­íng dÉn Hs t×m hiÓu ®Ò

- ThÓ lo¹i tù sù:

Néi dung truyÖn Th¹ch Sanh.

H×nh thøc b»ng lêi kÓ cña em.

- Gv h­íng dÉn Hs t×m ý, lËp dµn ý.

Yªu cÇu: Më bµi giíi thiÖu nh©n vËt vµ sù viÖc

Th©n bµi kÓ diÔn biÕn truyÖn

?TruyÖn cã diÔn biÕn nh­ thÕ nµo?

? DiÔn biÕn truyÖn ®­îc s¾p xÕp theo thø tù nµo? Tr×nh bµy diÔn biÕn truyÖn theo thø tù cña truyÖn.

? TruyÖn cã kÕt thóc nh­ thÕ nµo?

-         KÕt bµi: KÕt thóc c©u chuyÖn

 (?) KÓ vÒ 1 kØ niÖm thêi th¬ Êu kh«ng phai mê cña em.

- GV H­íng dÉn Hs t×m hiÓu ®Ò

? §Ò bµi y/c nh÷ng g×?

? ThÓ lo¹i: Tù sù

? N«i dung: KÓ vÒ 1 kØ niÖm ®¸ng nhí.

H­íng dÉn Hs t×m ý,lËp dµn ý,

? PhÇn më bµi nªu ®­îc yªu cÇu gi?

? Th©n bµi:diÔn biÕn c©u chuyÖn x¶y ra nh­ thÕ nµo?

? KØ niÖm Êy x¶y ra vµo thêi gian nµo?

? Nguyªn nh©n x¶y ra c©u truyÖn ®ã lµ g×?

- T©m tr¹ng cña em: Tr­íc, trong vµ sau khi x¶y ra c©u chuyÖn ®ã

? DiÔn biÕn c©u truyÖn

- T¸c ®éng cña c©u chuyÖn ®ã ®èi víi em

Hs viÕt, Gv theo dâi.

(?) KÓ vÒ mét tÊm g­¬ng tèt hay gióp ®ì b¹n bÌ mµ em biÕt.

* GV cho Hs ®äc l¹i ®Ò.

(?)  §Ò bµi y/c lµm g×?

(?) ThÓ lo¹i: Tù sù

(?)  Néi dung: G­¬ng ng­êi tèt

Gv h/d Hs lËp dµn ý

Hs lËp dµn ý – Tr×nh bµy.

Dµn ý cña Hs yªu cÇu

(?) Më bµi

(?) Th©n bµi ph¶i ®¹t ®­îc nh÷ng néi dung nµo?

(?) KÕt bµi: t×nh c¶m, suy nghÜ cña em

Hs viÕt bµi, Gv theo dâi

- Bµi viÕt cña Hs yªu cÇu ®¶m b¶o ®ñ c¸c ý chÝnh ®· nªu trong 3 phÇn më, th©n, kÕt cña dµn ý

- Trong qu¸ tr×nh Hs lµm bµi, cã thÓ cho 1 vµi em lªn b¶ng tr×nh bµy tõng phÇn

VÝ dô:

+ PhÇn më bµi 1 hs

+ PhÇn th©n bµi: PhÇn giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ hoµn c¶nh, h×nh d¸ng, tÝnh t×nh (1 Hs)

PhÇn kÓ vÒ viÖc lµm cña b¹n (1 Hs)

+ PhÇn kÕt bµi: 1Hs

Gv h­íng dÉn hs nhËn xÐt tõng phÇn.

Bài tập 1 :

*   LËp dµn ý :

1 -Më bµi :Giíi thiÖu nguån gèc L¹c Long Qu©n vµ ©u C¬ .

2-Th©n bµi :

-L¹c Long Qu©n vµ ¢u c¬ kÕt thµnh vî chång ,sèng ë cung ®iÖn Long Trang .

- ¢u C¬ sinh ra c¸i bäc tr¨m trøng sau në thµnh tr¨m con trai ,lín nhanh ,kháe m¹nh nh­ thÇn .

-L¹c Long Qu©n kh«ng ë l©u trªn c¹n ®­îc ,hä bÌn chia ®«i sè con :Ng­êi xuèng biÓn ,ng­êi lªn rõng chia nhau cai qu¶n c¸c ph­¬ng .

-Ng­êi con tr­ëng cña ¢u C¬ lªn lµm vua lÊy hiÖu Hïng V­¬ng ,®Æt tªn n­íc lµ V¨n Lang .

3-KÕt bµi .

-Ng­êi ViÖt Nam tù x­ng lµ Con Rång ,ch¸u Tiªn.

Bài tập 2 :

Bài tập 3

1) LËp dµn ý

a. Më bµi: Giíi thiÖu nh©n vËt vµ sù viÖc.

b. Th©n bµi:

- 2 thÇn ®Õn cÇu h«n

- Vua Hïng yªu cÇu sÝnh lÔ

- S¬n Tinh mang sÝnh lÔ ®Õn tr­íc lÊy ®­îc vî, Thñy Tinh ®Õn sau kh«ng lÊy ®­îc vî, ®uæi theo ®¸nh nhau víi S¬n Tinh ®Ó c­íp l¹i MÞ N­¬ng.

- Cuéc giao tranh gi÷a 2 thÇn diÔn ra quyÕt liÖt. Cuèi cïng, Thñy Tinh thua ph¶i rót qu©n vÒ.

c. KÕt bµi: HiÖn t­îng lò lôt hµng n¨m x¶y ra

2 ) ViÕt bµi:

Bài tập 4

1 .  T×m hiÓu ®Ò:

2 .  LËp dµn ý:

a) Më bµi:.

-giíi thiÖu vÒ c©u chuyÖn vµ nh©n vËt , hoÆc sù viÖc mµ em biÕt .

b). Th©n bµi:

.nªu diÔn biÕn c©u chuyÖn

c). KÕt bµi:.

- nªu kÕt thóc c©u chuyÖn vµ ý nghÜa .

3  Bµi viÕt: Hs viÕt bµi

Bài tập 5

1 . T×m hiÓu ®Ò:

2 .  LËp dµn ý:

a) Më bµi:

- Giíi thiÖu kØ niÖm tuæi th¬ cña em (Gîi ý: 1 lÇn ®i ch¬i, 1 lÇn ®­îc ®iÓm tèt, 1 lÇn g©y truyÖn hiÓu lÇm, .....)

b) Th©n bµi:

- KÓ diÔn biÕn kØ niÖm

c) KÕt bµi:

- C¶m xóc cña em khi nghÜ vÒ kØ niÖm ®ã

3. Bµi viÕt:

Hs viÕt bµi hoµn chØnh .

Bài tập 6

1 .  T×m hiÓu ®Ò

2 . LËp dµn ý:

a)  Më bµi:

- Giíi thiÖu tªn ng­êi, viÖc tèt.

b)  Th©n bµi:

* Giíi thiÖu chung kh¸i qu¸t vÒ b¹n (hoµn c¶nh, h×nh d¸ng, tÝnh nÕt, trang phôc,...)

- KÓ vÒ viÖc lµm cña b¹n

  + Gióp b¹n häc ë líp, ë nhµ

  + Gióp b¹n cã hoµn c¶nh khã kh¨n.

  + Th¸i ®é cña b¹n khi gióp b¹n....

- T×nh c¶m cña em víi b¹n.

c) KÕt bµi:

- C¶m nghÜ cña m×nh vÒ ng­êi b¹n Êy

3 . Bµi viÕt:

(?) Cæ tÝch lµ g×?

(?) §Æc ®iÓm tiªu biÓu cña cæ tÝch?

TruyÖn cæ tÝch gåm mÊy lo¹i?

So s¸nh truyÒn thuyÕt vµ truyÖn cæ tÝch?

(?) KÓ tªn c¸c truyÖn cæ tÝch mµ em ®· häc?

? Nh÷ng v¨n b¶n trªn thuéc kiÓu v¨n b¶n nµo? Trong nh÷ng VB Êy ®· sö dông PTB§ nµo?

? Nh©n vËt Th¹ch Sanh thuéc kiÓu nh©n vËt nµo?

? Nh©n vËt em bÐ ( truyÖn Em bÐ th«ng minh) thuéc kiÓu nh©n vËt nµo?

? Nh©n vËt M· L­¬ng thuéc kiÓu nh©n vËt nµo?

? Nh©n vËt «ng l·o ®¸nh c¸ thuéc kiÓu nh©n vËt nµo?

(?) H·y nªu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ nôi dung vµ nt cña mét sè truyÖn cæ tÝch VN vµ n­íc ngoµi mµ em ®· häc vµ ®äc thªm?

A. Lý thuyết

1. §Þnh nghÜa:

- TruyÖn cæ tÝch lµ lo¹i truyÖn d©n gian kÓ vÒ cuéc ®êi cña mét sè kiÓu nh©n vËt quen thuéc: nh©n vËt bÊt h¹nh, nh©n vËt dòng sÜ, nh©n vËt cã tµi n¨ng k× l¹, nh©n vËt th«ng minh, nh©n vËt ngèc nghÕch, nh©n vËt lµ ®éng vËt.

- TruyÖn cæ tÝch th­êng cã yÕu tè hoang ®­êng thÓ hiÖn ­íc m¬, niÒm tin cña nh©n d©n vÒ chiÕn th¾ng cuèi cïng cña c¸i thiÖn ®èi víi c¸i ¸c, c¸i tèt ®èi víi c¸i xÊu, sù c«ng b»ng ®èi víi sù bÊt c«ng.

2. Ph©n lo¹i:

- TruyÖn cæ tÝch vÒ loµi vËt

- TruyÖn cæ tÝch thÇn k×

- TruyÖn cæ tÝch sinh ho¹t.

3. So s¸nh truyÒn thuyÕt vµ truyÖn cæ tÝch:

- Gièng nhau:

+ §Òu cã yÕu tè t­ëng t­îng, k× ¶o;

+ Cã nhiÒu chi tiÕt( m« tÝp) gièng nhau: sù ra ®êi thÇn k×, nh©n vËt cã nh÷ng tµi n¨ng phi th­êng…

- Kh¸c nhau:

+ TruyÒn thuyÕt kÓ vÒ c¸c nh©n vËt, sù kiÖn lÞch sö vµ thÓ hiÖn c¸ch ®¸nh gi¸ cña nh©n d©n… cßn cæ tÝch kÓ vÒ cuéc ®êi cña mét sè lo¹i nh©n vËt nhÊt ®Þnh vµ thÓ hiÖn quan niÖm, ­íc m¬ cña nh©n d©n.

+ TruyÒn thuyÕt ®­îc c¶ ng­êi kÓ lÉn ng­êi nghe tin lµ nh÷ng c©u chuyÖn cã thËt; cßn truyÖn cæ tÝch

C¶ ng­êi kÓ lÉn ng­êi nghe coi lµ nh÷ng c©u chuyÖn kh«ng cã thËt.

4. Nh÷ng truyÖn cæ tÝch ®· häc:

_ Th¹ch Sanh.

_ Em bÐ th«ng minh.

_ C©y bót thÇn.

_ ¤ng l·o ®¸nh c¸ vµ con c¸ vµng.

5. KiÓu v¨n b¶n vµ PTB§ cña c¸c truyÒn thuyÕt ®· häc:

_ KiÓu v¨n b¶n: Tù sù.

_ PTB§: KÓ.

6. X¸c ®Þnh kiÓu nh©n vËt trong c¸c truyÖn cæ tÝch ®· häc:

_ Nh©n vËt Th¹ch Sanh: KiÓu nh©n vËt dòng sÜ.

_ Nh©n vËt em bÐ ( truyÖn Em bÐ th«ng minh): KiÓu nh©n vËt th«ng minh.

_ Nh©n vËt M· L­¬ng: KiÓu nh©n vËt cã tµi n¨ng k× l¹.

_ Nh©n vËt «ng l·o ®¸nh c¸: KiÓu nh©n vËt ngèc nghÕch.

II. Nh÷ng nÐt chÝnh vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt cña mét sè truyÖn cæ tÝch ViÖt Nam vµ n­íc ngoµi:

1) Th¹ch Sanh:

* NghÖ thuËt:

- TruyÖn cã nhiÒu chi tiÕt t­ëng t­îng thÇn k× ®éc ®¸o vµ giµu ý nghÜa.

- KÕt cÊu, cèt truyÖn m¹ch l¹c, s¾p xÕp t×nh tiÕt khÐo lÐo, hoµn chØnh.

* Néi dung ý nghÜa:

- Ngîi ca nh÷ng chiÕn c«ng rùc rì vµ phÈm chÊt cao ®Ñp cña ng­êi anh hïng- dòng sÜ d©n gian b¸ch chiÕn b¸ch th¾ng Th¹ch Sanh.

- ThÓ hiÖn ­íc m¬, niÒm tin vÒ ®¹o ®øc, c«ng lÝ x· héi vµ lÝ t­ëng nh©n ®¹o, yªu hßa b×nh cña nh©n d©n ta.

2. Em bÐ th«ng minh:

* NghÖ thuËt:

- H×nh thøc c©u ®è hay, b¸t ngê, lÝ thó.

- T¹o t×nh huèng bÊt ngê vµ x©u chuçi sù kiÖn.

* Néi dung ý nghÜa:

- TruyÖn ®Ò cao sù th«ng minh vµ trÝ kh«n d©n gian.

- T¹o nªn tiÕng c­êi vui vÎ, hån nhiªn.

3) C©y bót thÇn:

* NghÖ thuËt:

- Chi tiÕt t­ëng t­îng thÇn k×, ®Æc s¾c.

- Cèt truyÖn li k×.

- Giäng kÓ khi trang nghiªm,khi hµi h­íc, dÝ dám.

* Néi dung ý nghÜa:

- ThÓ hiÖn quan niÖm cña nh©n d©n ta vÒ c«ng lÝ x· héi.

- Kh¼ng ®Þnh tµi n¨ng ph¶i phôc vô nh©n d©n, phôc vô chÝnh nghÜa, chèng l¹i c¸i ¸c; nghÖ thuËt ch©n chÝnh thuéc vÒ nh©n d©n.

- ThÓ hiÖn ­íc m¬, niÒm tin cña nh©n d©n vÒ kh¶ n¨ng k× diÖu cña con ng­êi.

III. C¶m nhËn mét sè nh©n vËt cæ tÝch:

1. Th¹ch Sanh:

- KiÓu nh©n vËt dòng sÜ cã tµi n¨ng k× l¹.

- Ra ®êi vµ lín lªn rÊt k× l¹.

- Tr¶i qua nhiÒu thö th¸ch, khã kh¨n:

+ Sù hung b¹o cña thiªn nhiªn

+ Sù th©m ®éc cña kÎ xÊu

+ Sù x©m l­îc cña kÎ thï.

- Cã nhiÒu phÈm chÊt quÝ b¸u:

+ ThËt thµ, chÊt ph¸c.

+ V« t­, hÕt lßng gióp ®ì ng­êi kh¸c.

+ Dòng c¶m, tµi n¨ng, cã søc kháe phi th­êng.

+ Yªu chuéng hßa b×nh, c«ng lÝ.

- Lµ chµng dòng sÜ d©n gian b¸ch chiÕn b¸ch th¾ng, ®¹i diÖn cho c¸i thiÖn.

- Lµ nh©n vËt lÝ t­ëng mµ nh©n d©n ­íc ao vµ ng­ìng mé.

2. Em bÐ th«ng minh:

- KiÓu nh©n vËt th«ng minh, tµi giái.

- Con ng­êi thî cµy nh­ng th«ng minh, m­u trÝ.

- Gi¶i ®è hay, ®éc ®¸o, bÊt ngê.

- Nhanh nhÑn, cøng cái.

- §øa trÎ ®Çy b¶n lÜnh, øng xö nhanh, khÐo lÐo, hån nhiªn vµ ng©y th¬.

3. M· L­¬ng:

- KiÓu nh©n vËt cã tµi n¨ng k× l¹.

- CËu bÐ må c«i, th«ng minh, say mª häc vÏ.

- Khæ luyÖn thµnh tµi.

- §­îc thÇn linh gióp ®ì.

- Nh©n hËu, yªu th­¬ng ng­êi nghÌo.

- Dòng c¶m, m­u trÝ, th«ng minh, c¨m ghÐt c­êng quyÒn vµ b¹o lùc.

- Lµ ng­êi nghÖ sÜ ch©n chÝnh ®­îc nh©n d©n yªu mÕn vµ ng­ìng mé.

IV. ý nghÜa cña c¸c truyÖn cæ tÝch ®· häc:

1. TruyÖn Th¹ch Sanh:

_ ThÓ hiÖn ­íc m¬, niÒm tin vÒ ®¹o ®øc vµ c«ng lÝ x· héi.

_ ThÓ hiÖn t­ t­ëng nh©n ®¹o, yªu hoµ b×nh cña nh©n d©n ta.

2. TruyÖn Em bÐ th«ng minh:

_ §Ò cao trÝ kh«n d©n gian.

_ T¹o tiÕng c­êi vui vÎ.

3. TruyÖn C©y bót thÇn:

_ ThÓ hiÖn quan niÖm cña nh©n d©n vÒ c«ng lÝ x· héi, vÒ môc ®Ých cña tµi n¨ng nghÖ thuËt.

_ ThÓ hiÖn ­íc m¬ vÒ kh¶ n¨ng k× diÖu cña con ng­êi.

V. Luyện tập

C©u 1:

Sù ®èi lËp vÒ tÝnh c¸ch vµ hµnh ®éng cña hai nh©n vËt Th¹ch Sanh vµ LÝ Th«ng:

C©u 1:

   Trong truyÖn “Th¹ch Sanh”, hai nh©n vËt Th¹ch Sanh vµ LÝ Th«ng lu«n ®èi lËp nhau vÒ tÝnh c¸ch vµ hµnh ®éng. H·y chØ ra nh÷ng ®èi lËp ®ã?

C©u 2:

    Trong truyÖn “C©y bót thÇn”, v× sao M· L­¬ng chØ vÏ cho ng­êi nghÌo dông cô lao ®éng mµ kh«ng vÏ cho hä s¶n phÈm lao ®éng? Qua ®©y, em cã nhËn xÐt g× vÒ môc ®Ých cña tµi n¨ng nghÖ thuËt ®èi víi cuéc sèng con ng­êi?

C©u 3:

    TruyÖn “Em bÐ th«ng minh” hÊp dÉn em v× nh÷ng lÝ do nµo?

Câu 4: Ph©n tÝch chi tiÕt tiÕng ®µn vµ niªu c¬m thÇn k× trong truyÖn “Th¹ch Sanh”.

 Bµi vÒ nhµ: B»ng mét sè truyÖn ®· häc, em h·y lµm s¸ng râ ®Æc ®iÓm cña truyÖn cæ tÝch.

_ Th¹ch Sanh: l­¬ng thiÖn, tèt bông.

( DÉn chøng )

_ LÝ Th«ng: ®éc ¸c, m­u mÑo.

( DÉn chøng ).

C©u 2:

_ Trong truyÖn “C©y bót thÇn”, M· L­¬ng chØ vÏ cho ng­êi nghÌo dông cô lao ®éng mµ kh«ng vÏ cho hä s¶n phÈm lao ®éng. V×: M· L­¬ng lµ ng­êi lao ®éng nªn coi träng lao ®éng, tin ë lao ®éng sÏ lµm ra cña c¶i.

_ Qua ®©y, ta cã thÓ nhËn xÐt vÒ môc ®Ých cña tµi n¨ng nghÖ thuËt ®èi víi cuéc sèng con ng­êi:

+ NghÖ thuËt ph¶i ®­îc nu«i d­ìng tõ thùc tÕ.

+ NghÖ thuËt ph¶i cã Ých cho nh©n d©n, ph¶i phôc vô nh©n d©n.

+ NghÖ thuËt ph¶i chiÕn ®Êu tiªu diÖt c¸i ¸c.

C©u 3:

_ V× truyÖn ca ngîi trÝ th«ng minh h¬n ng­êi cña mét em bÐ n«ng d©n.

_ V× truyÖn kÓ rÊt vui, g©y c­êi.

_ V× c¸c lêi gi¶i ®è tù nhiªn, hãm hØnh.

 Câu 4

 - TiÕng ®µn:

 + §©y lµ mét vò khÝ k× diÖu. Trong truyÖn cæ tÝch, nh÷ng chi tiÕt vÒ ©m nh¹c cã vÞ trÝ quan träng gãp phÇn béc lé vÎ ®Ñp cña nh©n vËt vµ thÓ hiÖn th¸i ®é cña nh©n d©n.

+ TiÕng ®µn trong truyÖn TS cã bèn líp nghÜa chÝnh: tiÕng ®µn gi¶i oan, tiÕng ®µn t×nh yªu, tiÕng ®µn v¹ch trÇn téi ¸c, tiÕng ®µn hßa b×nh.

- Niªu c¬m:

 + §©y lµ niªu c¬m k× l¹ (nhá xÝu nh­ng ¨n m·i kh«ng hÕt). Niªu c¬m ®ång nghÜa víi sù v« tËn.

 + §ã lµ niªu c¬m hßa b×nh thÊm ®Ém tinh thÇn nh©n ®¹o.

  XÐt vÒ nguån gèc, tiÕng ViÖt cã 2 líp tõ: tõ thuÇn ViÖt vµ tõ  m­în.

ThÕ nµo lµ tõ thuÇn ViÖt?

ThÕ nµo lµ tõ m­în?

LÊy vÝ dô vÒ tõ m­în?

TiÕng ViÖt chñ yÕu m­în cña ng«n ng÷ nµo? V× sao?

Cã mÊy c¸ch m­în? KÓ tªn?

Nªu c¸ch viÕt tõ m­în?

Cã nªn l¹m dông tõ m­în kh«ng?

1

Bµi tËp 1:

   KÓ 10 tõ H¸n ViÖt mµ em biÕt. Thö gi¶i nghÜa nh÷ng tõ ®ã?

Bµi tËp 2:

§äc kÜ c©u sau ®©y:

    ViÖn Khoa häc ViÖt Nam ®· xóc tiÕn ch­¬ng tr×nh ®iÒu tra, nghiªn cøu vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn vïng T©y Nguyªn, mµ träng t©m lµ tµi nguyªn n­íc, khÝ hËu, ®Êt, sinh vËt vµ kho¸ng s¶n.

a. G¹ch d­íi nh÷ng tõ cßn râ lµ tõ H¸n ViÖt?

b. Em cã nhËn xÐt g× vÒ tÇm quan träng cña tõ H¸n ViÖt trong tiÕng nãi cña chóng ta?

Bµi tËp 3:

    S¾p xÕp c¸c cÆp tõ sau ®©y thµnh cÆp tõ ®ång nghÜa vµ g¹ch d­íi c¸c tõ m­în:

   m× chÝnh, tr¸i ®Êt, hi väng, cattut, pian«, g¾ng søc, hoµng ®Õ, ®a sè, xi r«, chuyªn cÇn, bét ngät, nç lùc, ®Þa cÇu, vua, mong muèn, sè ®«ng, vá ®¹n, n­íc ngät, d­¬ng cÇm, siªng n¨ng.

Bµi tËp 4:

    KÓ tªn mét sè tõ m­în lµm tªn gäi c¸c bé phËn cña xe ®¹p.

Bµi tËp 5:

a. Trong c¸c cÆp tõ ®ång nghÜa sau ®©y, tõ nµo lµ tõ m­în, tõ nµo kh«ng ph¶i lµ tõ m­în?

   phô n÷ -  ®µn bµ, nhi ®ång  trÎ em, phu nh©n  vî.

b. T¹i sao “ Héi liªn hiÖp phô n÷ ViÖt Nam” kh«ng thÓ ®æi thµnh “Héi liªn hiÖp ®µn bµ ViÖt Nam”; “B¸o Nhi ®ång” kh«ng thÓ ®æi thµnh “ B¸o trÎ em”; “Thñ t­íng vµ phu nh©n” kh«ng thÓ ®æi thµnh “Thñ t­íng vµ vî”?

Bµi tËp 6:

   H·y kÓ tªn mét sè tõ m­în:

a. Lµ tªn c¸c ®¬n vÞ ®o l­êng.

VÝ dô: mÐt

b. Lµ tªn mét sè ®å vËt.

VÝ dô: ra- ®i- «

? NghÜa cña tõ gåm cã nh÷ng c¸ch hiÓu nµo

? ThÕ nµo lµ nghÜa cña tõ

? Cã nh÷ng c¸ch gi¶i thÝch nghÜa cña tõ nµo?

Bµi tËp 1:

   Gi¶i thÝch nghÜa cña tõ in nghiªng trong ®o¹n v¨n sau:

    M­a ®· ngít. Trêi r¹ng dÇn. MÊy con chim chµo mµo tõ hèc c©y nµo ®ã bay ra hãt r©m ran. M­a t¹nh. PhÝa ®«ng, mét m¶ng trêi trong v¾t. MÆt trêi lã ra, chãi läi trªn nh÷ng chïm l¸ b­ëi lÊp l¸nh.

                                   ( T« Hoµi)

Bµi tËp 2:

   H·y söa l¹i cho ®óng chÝnh t¶ c¸c tõ in nghiªng trong nh÷ng c©u sau:

_ TÝnh anh Êy rÊt ngang tµn.

_ Nã ®i phÊp ph¬ ngoµi phè.

Bµi tËp 3:

   Ph©n biÖt nghÜa cña c¸c cÆp tõ sau:

a. “ViÕt” vµ “vÏ”.

b. “T¸t” vµ ®Êm”.

c. “GiËn” vµ “c¨m”.

d. “H¬” (quÇn ¸o) vµ “ph¬i” (quÇn ¸o).

Bµi tËp 4:

  Em h·y gi¶i thÝch nghÜa cña 2 tõ “côc t¸c” vµ “ñn Øn” trong bµi th¬ sau:

    Con gµ côc t¸c l¸ chanh

Con lîn ñn Øn mua hµnh cho t«i

    Con chã khãc ®øng khãc ngåi

MÑ ¬i ®i chî mua t«i ®ång riÒng.

Bµi tËp 5:

   §iÒn c¸c tõ ®Ò b¹t, ®Ò cö, ®Ò xuÊt, ®Ò ®¹t vµo chç trèng cho phï hîp víi néi dung:

_ …..: tr×nh bµy ý kiÕn hoÆc nguyÖn väng lªn cÊp trªn.

_.....: cö ai ®ã gi÷ chøc vô cao h¬n.

_.....: giíi thiÖu ra ®Ó lùa chän vµ bÇu cö.

_.....: ®­a vÊn ®Ò ra ®Ó xem xÐt, gi¶i quyÕt.

? Gi¶i thÝch nghÜa cña tõ chÝn trong c¸c c©u sau :

a)  V­ên cam chÝn ®á .

b) Tr­íc khi quyÕt ®Þnh ph¶i suy nghÜ cho chÝn ch¾n .

c) Ng­îng chÝn c¶ mÆt .

? §Æt c©u víi c¸c tõ chÝn theo c¸c nÐt nghÜa trªn

I. Lý thuyÕt:

_ Tõ thuÇn ViÖt lµ tõ do cha «ng ta s¸ng t¹o ra.

_ Tõ m­în lµ tõ cña ng«n ng÷ kh¸c nhËp vµo n­íc ta.

VÝ dô:

 ®éc lËp, tù do, h¹nh phóc  (H¸n)

  ti vi, ra- ®i- «                     (Anh)

  ghi ®«ng, pª- ®an              (Ph¸p)

_ Trong ng«n ng÷ ViÖt do hoµn c¶nh lÞch sö nªn tõ H¸n ViÖt chiÕm tØ lÖ kh¸ lín trong hÖ thèng tõ m­în .

_ Cã 2 c¸ch thøc vay m­în:

+ M­în hoµn toµn: Lµ m­în c¶ ý nghÜa lÉn d¹ng ©m thanh cña tõ n­íc ngoµi (cã thÓ thay ®æi ©m thanh chót Ýt cho phï hîp víi ©m thanh cña tiÕng ViÖt).

VÝ dô:

   xµ phßng, mÝt tinh, b«n- sª- vÝch,

+ DÞch ý: Lµ dïng c¸c h×nh vÞ thuÇn ViÖt hay H¸n ViÖt ®Ó dÞch nghÜa cho c¸c h×nh vÞ trong c¸c tõ Ên ¢u.

VÝ dô:

  star (tiÕng Anh) dÞch ý thµnh “ng«i sao” (chØ ng­êi ®Ñp, diÔn viªn xuÊt s¾c, cÇu thñ xuÊt s¾c).

  “ch¾n bïn” ®­îc dÞch ý tõ garde- boue trong tiÕng Ph¸p.

_ C¸ch viÕt tõ m­în:

+ Tõ m­în ®­îc ViÖt ho¸ cao: ViÕt nh­ tõ thuÇn ViÖt.

VÝ dô:

     mÝt tinh, x« viÕt,

+ Tõ m­în ch­a ®­îc ViÖt ho¸ hoµn toµn: Khi viÕt dïng g¹ch ngang ®Ó nèi c¸c tiÕng víi nhau.

VÝ dô:

     ra- ®i- «, in- t¬- nÐt,

- Kh«ng nªn l¹m dông tõ m­în.

II. Bµi tËp:

Bµi tËp 1:

_ giang s¬n: s«ng nói.

_ phi c¬: m¸y bay.

_ cøu ho¶: ch÷a ch¸y.

_ mïi soa: kh¨n tay.

_ h¶i cÈu: chã biÓn.

_ bÊt tö: kh«ng chÕt.

_ quèc k×: cê cña n­íc.

_ c­êng quèc: n­íc m¹nh.

_ ng­ nghiÖp: nghÒ ®¸nh c¸.

_ nh©n lo¹i: loµi ng­êi.

Bµi tËp 2:

a. Nh÷ng tõ  H¸n ViÖt trong c©u ®ã lµ:

   ViÖn, Khoa häc, ViÖt Nam, xóc tiÕn, ch­¬ng tr×nh, ®iÒu tra, nghiªn cøu, ®iÒu kiÖn, tù nhiªn, tµi nguyªn, thiªn nhiªn, T©y Nguyªn, träng t©m, tµi nguyªn, khÝ hËu, sinh vËt, kho¸ng s¶n.

b. Tõ H¸n ViÖt chiÕm sè l­îng lín trong kho tõ tiÕng ViÖt.

Bµi tËp 3:

   C¸c cÆp tõ ®ång nghÜa lµ:

m× chÝnh  -  bét ngät

®Þa cÇu     -  tr¸i ®Êt

hi väng     -  mong muèn

cattut        -  vá ®¹n

pian«        -  d­¬ng cÇm

nç lùc       -  cè g¾ng

hoµng ®Õ   – vua

®a sè         – sè ®«ng

xi r«          -  n­íc ngät

chuyªn cÇn – siªng n¨ng

Bµi tËp 4:

    Mét sè tõ m­în lµm tªn gäi c¸c bé phËn cña xe ®¹p: ghi ®«ng, phanh, lèp, pª ®an, g¸c- ®ê- bu,

Bµi tËp 5:

   C¸c tõ “phô n÷”, “nhi ®ång”, “phu nh©n” ®Òu lµ tõ m­în, mang s¾c th¸i trang träng. V× vËy, trong c¸c tæ hîp tõ ®· nªu kh«ng thÓ thay chóng b»ng tõ ®ång nghÜa.

Bµi tËp 6:

   Tõ m­în:

a. Lµ tªn c¸c ®¬n vÞ ®o l­êng:

mÐt, lÝt, ki- l«- mÐt, ki- l«- gam,

b. Lµ tªn mét sè ®å vËt:

ra- ®i- «, vi- «- l«ng,

3/ Kh¸i niÖm nghÜa cña tõ: Lµ néi dung mµ tõ biÓu thÞ.

- Cã 2 c¸ch gi¶i nghÜa tõ:

   +/ Tr×nh bµy kh¸i niÖm mµ tõ biÓu thÞ

   +/ §­a ra nh÷ng tõ ®ång nghÜa hoÆc tr¸i nghÜa víi tõ cÇn gi¶i thÝch

-VD:LÉm liÖt : Hïng dòng,oai nghiªm.

(gi¶i nghÜa theo c¸ch ®­a ra tõ tr¸i nghÜa víi nã)

II. Bµi tËp:

Bµi tËp 1:

   Gi¶i thÝch nghÜa cña tõ:

_ Ngít: gi¶m ®i mét phÇn ®¸ng kÓ.

_ R¹ng: trêi chuyÓn dÇn tõ tèi sang s¸ng.

_ Chµo mµo: chim nhá, ®Çu cã tóm l«ng nhän, ®Ýt cã tóm l«ng nhá, ¨n c¸c qu¶ mÒm.

_ R©m ran: rén r· liªn tiÕp thµnh tõng ®ît khi to khi nhá.

_ T¹nh: (m­a) ngõng hoÆc døt h¼n.

_ Lã: ®Ó mét bé phËn nh« ra khái vËt che khuÊt.

Bµi tËp 2:

CÇn söa l¹i lµ:

_ TÝnh anh Êy rÊt ngang tµng.

_ Nã ®i phÊt ph¬ ngoµi phè.

Bµi tËp 3:

a. “ViÕt” vµ “vÏ” ®Òu dïng dông cô gièng nhau, nh­ng “viÕt” lµ t¹o ra ch÷, cßn “vÏ” lµ t¹o ra h×nh ¶nh sù vËt.

b. “T¸t” vµ ®Êm”®Òu lµ ho¹t ®éng ®¸nh cña tay. Nh­ng “t¸t” lµ ®¸nh vµo mÆt b»ng bµn tay xoÌ, cßn “®Êm” lµ ®¸nh b»ng n¾m tay.

c. “GiËn” vµ “c¨m”kh¸c nhau ë møc ®é. “C¨m” cã møc ®é cao h¬n “giËn”.

d. “H¬” (quÇn ¸o) vµ “ph¬i” (quÇn ¸o) ®Òu lµ ho¹t ®éng lµm kh« (quÇn ¸o). Nh­ng “h¬” lµ ®­a vµo gÇn n¬i to¶ nhiÖt, cßn “ph¬i” lµ tr¶i hoÆc gi¨ng ra chç n¾ng, chç tho¸ng cho kh«.

Bµi tËp 4:

_ Côc t¸c: (gµ m¸i) kªu to sau khi ®Î hoÆc khi ho¶ng sî.

_ ñn Øn: (lîn) kªu nhá (khi ®ßi ¨n).

Bµi tËp 5:

LÇn l­ît ®iÒn c¸c tõ:

_ ®Ò ®¹t.

_ ®Ò b¹t.

_ ®Ò cö.

_ ®Ò xuÊt.

Bài tập 6:

a)

  V­ên cam chÝn ®á => Qu¶ ë vµo giai ®o¹n ph¸t triÓn ®Çy ®ñ nhÊt th­êng cã mµu ®á hoÆc vµng , cã h­¬ng th¬m vÞ ngät .

b)

  Tr­íc khi quyÕt ®Þnh ph¶i suy nghÜ cho chÝn ch¾n => Sù suy nghÜ ë møc ®Çy ®ñ ®Ó ®­îc hiÖu qu¶ .

c)

  Ng­îng chÝn c¶ mÆt => Mµu da ®á öng lªn .

*

§Æt c©u

  - Trªn c©y, hång xiªm ®· b¾t ®Çu chÝn 

  - Gß m¸ cao chÝn nh­ qu¶ bå qu©n .

  - Tµi n¨ng cña anh Êy ®ang chÝn ré.

1. Kh¸i niÖm

- Y/C HS nªu kh¸i niÖm vÒ danh tõ

2. §Æc ®iÓm cña danh tõ

- Kh¶ n¨ng kÕt hîp cña danh tõ

- Chøc vô có ph¸p trong c©u cña danh tõ.

GV; Em h·y lÊy mét sè DT chØ ng­êi?

HS: Cha, mÑ, anh em, ®«ng chÝ, c«ng nh©n, häc sinh, c¸n bé, bé ®éi...

GV: Em h·y lÊy mét sè DT chØ ®éng vËt?

HS: Chim choc, bå c©u, vÞt, gµ, tr©u, c¸,voi

chã,lîn...

GV: Em h·y lÉy mét sè DT chØ thùc vËt?

HS: c©y cèi, cam quýt, chuèi, xoµi,m¨ng côt...

GV: EM h·y l©y mét sè DT chØ ®å vËt?

HS: Bµn, ghÕ, s¸ch, bót...

GV: G¹ch d­íi nh÷ng DT trong c©u sau?

" C©y bót thÇn lµ truyÖn cæ tÝch vÒ nh©n vËt cã tµi n¨ng kú l¹"

HS: suy nghÜ tr¶ lêi

GV: LiÖt kª mét sè Dt chØ sù vËt mµ em biÕt. §Æt c©u víi mét trong nh÷ng DT Êy?

HS:  - Nhµ, c­a, bµn, ghÕ, chai, lä...

- §Æt c©u:  + Nhµ cöa cña anh sao bÈn thÕ.

+ C¸i bµn nµy cã bèn ch©n.

GV:Yªu cÇu HS ®äc §Ò bµi?

HS: §äc

GV:Yªu cÇu HS lµm bµi?

HS: - Tõ lo¹i chuyªn ®øng tr­íc DT chØ ng­êi: anh, chÞ, «ng, ngµi...

- Tõ lo¹i chuyªn ®øng tr­íc DT chØ ®å v©t: hoa, qu¶, tê, chiÕc...

GV: Yªu cÇu HS ®äc Bµi tËp?

HS: §äc

GV: Yªu cÇu HS lµm ra giÊy nh¸p.

HS: Lµm bµi.

GV: Gäi 1-2 HS lªn b¶ng lµm bµi.

HS: - DT chØ ®¬n vÞ quy ­íc chÝnh x¸c: Ki- l«- gam, t¹, tÊn, met...

- DT chØ ®¬n vÞ quy ­íc ­íc chõng: vµi, ®µn, mí...

GV: NhËn xÐt bµi lµm cña HS

3.Ph©n lo¹i danh tõ trong tiÕng ViÖt.

? Danh tõ trong tiÕng ViÖt ®­îc chia lµm mÊy lo¹i lín? §ã lµ nh÷ng lo¹i nµo?

Nªu ®Æc ®iÓm cña tõng lo¹i vµ cho vÝ dô?

? Danh tõ chØ sù vËt ®­îc chia lµm mÊy lo¹i ? §ã lµ nh÷ng lo¹i nµo?

II. Bµi tËp

1. Bµi tËp 1

Mét b¹n liÖt kª c¸c danh tõ chØ sù vËt nh­ sau: bµn ghÕ, s¸ch vë, quÇn ¸o, ®å ®¹c, bông d¹, nhµ cöa, bÕp lóc, con ch¸u, t­íng t¸, tre pheo, Êm chÐn, chai, m¸y mãc, chµo mµo, ®a ®a.

a. C¸c danh tõ trªn lµ tõ ghÐp tÊt c¶ cã ®óng kh«ng?

b. Cã bao nhiªu tõ ghÐp? Em cã thÓ t¸ch chóng thµnh bao nhiªu tõ ®¬n ?

2. Bµi tËp 2:

Trong bµi C©y bót thÇn cã ba danh tõ : ®å ®¹c, bông d¹, cha mÑ.

a. Em h·y cho biÕt cÊu t¹o c¸c tõ trªn theo kiÓu nµo ?

b. §Æt c©u cã danh tõ trªn ë phÇn chñ ng÷ , ë phÇn vÞ ng÷.

c. §©y lµ danh tõ vËt thÓ hay danh tõ ®¬n vÞ ?

  Bµi tËp 3: T×m danh tõ vµ côm danh tõ trong c©u sau ®©y:

“Lµng t«i vèn lµm nghÒ chµi l­íi

N­íc bao v©y c¸ch biÓn nöa ngµy s«ng”

                                                                          (Quª h­¬ng - TÕ Hanh)

Bµi tËp 4: T×m vµ ph©n lo¹i danh tõ, trong ®o¹n th¬ sau :

S©u nhÊt lµ s«ng B¹ch §»ng

Ba lÇn giÆc ®Õn, ba lÇn giÆc tan

Cao nhÊt lµ nói Lam S¬n

Cã «ng Lª Lîi trong ngµn b­íc ra.

-          

Bài tập 5 . Cho ®o¹n th¬ sau:

“Hìi nh÷ng chµng trai, nh÷ng c« g¸i yªu

Trªn nh÷ng ®Ìo m©y, nh÷ng tÇng nói ®¸

      Hai bµn tay ta lµm nªn tÊt c¶

      Xu©n ®· ®Õn råi, hèi h¶ t­¬ng lai.

     Khãi nh÷ng nhµ m¸y míi ban mai.”

                       (Bµi ca xu©n 61 – Tè H÷u”

a. ChØ ra c¸c côm danh tõ trong ®o¹n th¬?

Bµi tËp 6: Cho ®o¹n v¨n sau:

        “ Mçi ng­êi ®Òu cã mét c¸ tÝnh, mét së thÝch riªng. Bëi vËy tËp thÓ cÇn ph¶i biÕt t«n träng nh÷ng c¸ tÝnh ®ã, së thÝch ®ã. Nh­ng ng­îc l¹i, ®Ó hoµ m×nh vµo tËp thÓ, mçi ng­êi còng kh«ng ®­îc v× c¸ tÝnh riªng, së thÝch riªng mµ ¶nh h­ëng ®Õn tËp thÓ.”

 a. T×m danh tõ,? côm danh tõ ?

Bµi tËp 7: ChØ ra c¸c côm danh tõ trong khæ th¬ sau:

“H¹t g¹o lµng ta

Cã vÞ phï sa

Cña s«ng Kinh ThÇy

Cã h­¬ng sen th¬m

Trong hå n­íc ®Çy
  Cã lêi mÑ h¸t

Ngät bïi h«m nay.”

                        (H¹t g¹o lµng ta - TrÇn §¨ng Khoa)

-          

Bµi tËp 8: T×m vµ ph©n tÝch cÊu t¹o cña c¸c côm danh tõ trong phÇn trÝch sau :

    “...Tõ trong c¸c bôi rËm xa, gÇn,nh÷ng chó chån,nh÷ng con dói víi bé l«ng ­ít mÒm,võa mõng rì, võa lo l¾ng nèi tiÕp nhau nh¶y ra råi biÕn mÊt. Trªn c¸c vßm l¸ dµy ­ít ®Ém, nh÷ng con chim k lang m¹nh mÏ, d÷ tîn, b¾t ®Çu dang nh÷ng ®«i c¸nh lín giò n­íc phµnh phach. CÊt lªn nh÷ng tiÕng kªu kh«, s¾c chóng nhón bay lªn, lµm cho nh÷ng ®¸m l¸ óa r¬i rông l¶ t¶. Xa xa, nh÷ng chám nói mµu tÝm biÕc c¾t chÐo nÒn trêi. Mét d¶i m©y máng, mÒm mại mét d¶i lôa tr¾ng dµi v« tËn «m Êp, quÊn ngang c¸c chám nói nh­ quyÕn luyÕn bÞn rÞn.”

Bµi 9. ViÕt mét ®o¹n v¨n ng¾n chñ ®Ò b¹n bÌ råi x¸c ®Þnh c¸c danh tõ, côm danh tõ trong ®o¹n v¨n em võa viÕt.

I. Danh từ

- HS nªu

- Y/C HS nh¾c l¹i

+ Danh tõ cã ý nghÜa sù vËt

+ Cã kh¶ n¨ng kÕt hîp víi tõ chØ l­îng ®øng tr­íc vµ chØ tõ  ®øng sau.

-> Danh tõ th­êng lµm chñ ng÷ trong c©u, khi lµm vÞ ng÷ th­êng ph¶i cã tõ lµ.

VÝ dô: C¸i bót mµu ®en  -> DT lµm  CN

           C« Êy lµ sinh viªn -> DT lµm VN

- §­îc chia lµm hai lo¹i lín: Danh tõ chØ sù vËt vµ danh tõ chØ ®¬n vÞ.

+ Danh tõ chØ ®¬n vÞ cã thÓ kÕt hîp trùc tiÕp víi c¸c sè tõ

VD: Ba con tr©u Êy

+ Danh tõ chØ sù vËt: Chia lµm 2 lo¹i:

*Danh tõ chung: Gäi tªn chung cña mét lo¹i sù vËt

*Danh tõ riªng: Lµ tªn gäi riªng cña mét ng­êi, mét sù vËt riªng lÎ, mét ®Þa danh . . II. Côm danh tõ

1. Khái niệm: lµ tæ hîp tõ do danh tõ vµ c¸c tõ ng÷ phô thuéc nã t¹o thµnh.

+  CÊu t¹o cña côm danh tõ gåm ba phÇn:

- PhÇn tr­íc: Bæ sung ý nghÜa vÒ sè l­îng; th­êng do sè tõ,l­îng tõ ®¶m nhiÖm.

- PhÇn trung t©m : Nªu sù vËt, hiÖn t­îng; do danh tõ ®¶m nhiÖm

- PhÇn sau: Bæ sung ý nghÜa vÒ ®Æc ®iÓm, x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña sù vËt trong kh«ng gian, thêi gian; Th­êng do tÝnh tõ, chØ tõ ®¶m nhiÖm.

2. M« h×nh cÊu t¹o

GV yªu cÇu HS lËp m« h×nh cÊu t¹o, lÊy vÝ dô ®iÒn vµo m« h×nh :

3. Ph©n biÖt danh tõ, côm danh tõ

- Tõ cÊu t¹o chÆt chÏ, kh«ng thªm mét tiÕng nµo vµo ®­îc

  Côm tõ cÊu t¹o láng, xen tiÕng vµo ®­îc

- §Æt vµo v¨n c¶nh ®Ó ph©n biÖt

a. HS dùa vµo kiÕn thøc phÇn cÊu t¹o tõ ®Ó lµm.

b. Trõ c¸c tõ l¸y ra, trong sè tõ ghÐp tiÕng nµo t¸ch ra mµ dïng ®éc lËp ®­îc ®ã chÝnh lµ tõ.

a. §©y lµ c¸c tõ cã sù phèi hîp nghÜa nªn chóng ®­îc cÊu t¹o theo kiÓu ®¼ng lËp.

b. Y/C 3 HS lªn b¶ng ®Æt c©u

c. §©y lµ danh tõ chØ vËt thÓ

Tr¶ lêi:

- C¸c danh tõ cã trong c©u th¬ lµ: lµng, nghÒ, chµi l­íi, n­íc, biÓn,  ngµy, s«ng.

- C¸c côm danh tõ lµ :  -  lµng t«i

                        -  nghÒ chµi l­íi

                                      -  nöa ngµy s«ng

+ Danh tõ :

- Danh tõ riªng: B¹ch §»ng, Lam S¬n, Lª Lîi

- Danh tõ chung: s«ng, giÆc, nói, ngµn, «ng, lÇn.

 Bµi tËp 5:

   + X¸c ®Þnh ®óng c¸c côm danh tõ:

                  -  Nh÷ng chµng trai;            -                          Nh÷ng c« g¸i yªu;

                  -  Nh÷ng ®Ìo m©y;               -    Nh÷ng tÇng nói ®¸;                         

                  -  Hai bµn tay;                      -    Nh÷ng nhµ m¸y míi;

                  -  nh÷ng nhµ m¸y míi ;

Bµi tËp 6:

Danh tõ: ng­êi, c¸ tÝnh, së thÝch, tËp thÓ, m×nh.

C¸c côm danh tõ:

 -  mçi ng­êi;                       

  -  së thÝch ®ã;

  -  mét c¸ tÝnh;                     

  -  mçi ng­êi;

  -  mét së thÝch;                   

-   c¸ tÝnh riªng;

- nh÷ng c¸ tÝnh ®ã;           

 -   së thÝch riªng;

Bµi tËp 7:

 X¸c ®Þnh ®óng c¸c côm danh tõ:

-         h¹t g¹o lµng ta,

-         vÞ phï sa,

-         s«ng Kinh ThÇy,

-         h­¬ng sen th¬m

-         hå n­íc ®Çy,

-         hå n­íc ®Çy,

             - lêi mÑ

Bµi tËp 8:

* X¸c ®Þnh ®óng c¸c côm danh tõ nh­ sau (thµnh tè trung t©m in ®Ëm)

            -   c¸c bôi rËm xa, gÇn;

            -   nh÷ng chó chån;

            -   nh÷ng con dói víi bé l«ng ­ít mÒm;

            -   c¸c vßm l¸ dµy ­ít ®Ém;

            -   nh÷ng con chim klang m¹nh mÏ, d÷ tîn;

            -   nh÷ng ®«i c¸nh lín;

            -   nh÷ng tiÕng kªu kh«, s¾c;

            -   nh÷ng ®¸m l¸ óa;

            -   nh÷ng chám nói mµu tÝm biÕc;

            -   mét d¶i m©y máng mÒm m¹i;

            -   mét d¶i lôa tr¾ng dµi v« tËn;

            -   c¸c chám nói;

Ho¹t ®éng cña thÇy

Ho¹t ®éng cña trß

_ ThÕ nµo lµ sè tõ? Cho vÝ dô?

_ Sè tõ chia lµm mÊy lo¹i ( KÓ tªn)? Mçi lo¹i cho mét vÝ dô?

_ ThÕ nµo lµ l­îng tõ? Cho VD?

_ L­îng tõ chia lµm mÊy lo¹i? §ã lµ nh÷ng lo¹i nµo?

_ ChØ tõ lµ g× ? Cho vÝ dô?

Bµi tËp 1:

     T×m sè tõ trong nh÷ng c©u sau vµ cho biÕt chóng thuéc lo¹i nµo?

a. ¢u C¬ ë l¹i mét m×nh nu«i con, th¸ng ngµy chê mong, buån tñi.

                                     ( Con Rång, ch¸u Tiªn )

b. Nay ta ®­a n¨m m­¬i con xuèng biÓn, nµng ®­a n¨m m­¬i con lªn nói, chia nhau cai qu¶n c¸c ph­¬ng.

                                     ( Con Rång, ch¸u Tiªn )

c. Hïng V­¬ng lóc vÒ giµ, muèn truyÒn ng«i, nh­ng nhµ vua cã nh÷ng hai m­¬i ng­êi con trai, kh«ng biÕt chän ai cho xøng ®¸ng.

                                    ( B¸nh ch­ng, b¸nh giÇy)

d. Tôc truyÒn ®êi Hïng V­¬ng thø s¸u, ë lµng Giãng cã hai vî chång «ng l·o ch¨m chØ lµm ¨n vµ cã tiÕng lµ phóc ®øc.

                                                ( Th¸nh Giãng )

Bµi tËp 2:

    T×m l­îng tõ trong nh÷ng c©u sau vµ cho biÕt chóng thuéc lo¹i nµo?

a. Nh÷ng hån TrÇn Phó v« danh.

b. T«i cïng mäi ng­êi ®ang lµm viÖc trong nhµ m¸y.

c. Tr­a nay, c¸c em ®­îc vÒ nhµ c¬ mµ!

d. C¶ hai ng­êi cïng mÆc ¸o hoa.

e. LÇn l­ît tõng ng­êi ®ang vµo líp.

Bµi tËp 3:

Qua hai vÝ dô sau, em thÊy nghÜa cña tõng vµ mçi cã g× kh¸c nhau?

a. ThÇn dïng phÐp l¹ bèc tõng qu¶ ®åi, dêi tõng d·y nói…

                         ( S¬n Tinh, Thuû Tinh )

b. Mét h«m, bÞ giÆc ®uæi, Lª Lîi vµ c¸c t­íng rót lui mçi ng­êi mét ng¶.

                                     ( Sù tÝch Hå G­¬m )

Bµi tËp 4:

    T×m chØ tõ trong nh÷ng c©u sau. X¸c ®Þnh ý nghÜa vµ chøc vô cña c¸c chØ tõ Êy.

a. Vua cha ngÉm nghÜ rÊt l©u råi chän hai thø b¸nh Êy ®em tÕ Trêi, §Êt cïng Tiªn v­¬ng.

                                ( B¸nh ch­ng, b¸nh giÇy)

b. Tõ Êy trong t«i bõng n¾ng h¹

    MÆt trêi ch©n lÝ chãi qua tim.

                                                      ( Tè H÷u )

c. Tõ ®ã nhuÖ khÝ cña nghÜa qu©n ngµy mét t¨ng.

                                       ( Sù tÝch Hå G­¬m )

Bµi tËp 5:     

    §iÒn nh÷ng tõ sau vµo chç trèng trong nh÷ng c©u th¬ d­íi ®©y: mÊy, mét, tõng, hai, ®©y, ®Êy, hai, n¨m, m­êi.

_ ..............duyªn..........nî ©u ®µnh phËn

   ..............n¾ng ...........m­a d¸m qu¶n c«ng.

_ Råi B¸c ®i dÐm ch¨n

  ........... ng­êi .......... ng­êi mét.

_ Yªu nhau ............. nói còng trÌo

   .......... s«ng còng léi............®Ìo còng qua.

_ ............ ®«ng th×...........bªn t©y,

   ...........ch­a cã vî, ........ nay ch­a chång.

A. Lý thuyÕt:

I. Sè tõ:

1. §Þnh nghÜa:

    Sè tõ lµ nh÷ng tõ chØ sè l­îng vµ thø tù sù vËt.

VÝ dô:

   T«i lµ con thø hai trong gia ®×nh.

                     ST

2. Ph©n lo¹i:

    2 lo¹i.

_ Sè tõ chØ sè l­îng sù vËt:

    Sè tõ ®øng tr­íc danh tõ.

_ Sè tõ chØ thø tù sù vËt:

    Sè tõ ®øng sau danh tõ.

II. L­îng tõ:

1. §Þnh nghÜa:

    L­îng tõ lµ nh÷ng tõ chØ l­îng Ýt hay nhiÒu cña sù vËt.

VÝ dô1:

    Hai ®øa t«i mçi ng­êi mét ng¶.

                       LT

VÝ dô 2:

     TÊt c¶ tr­êng h«m nay ®­îc nghØ

        LT

häc.

2. Ph©n lo¹i:

    2 lo¹i.

_ L­îng tõ chØ ý nghÜa toµn thÓ: c¶, tÊt c¶, tÊt th¶y,

_ L­îng tõ chØ ý nghÜa tËp hîp hay ph©n phèi: nh÷ng, c¸c, mäi, mçi, tõng,

III. ChØ tõ:

     ChØ tõ lµ nh÷ng tõ dïng ®Ó trá vµo sù vËt, nh»m x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña sù vËt trong kh«ng gian hoÆc thêi gian.

VÝ dô 1:

Håi Êy, ë Thanh Ho¸ cã mét ng­êi

   ChØ tõ ( ®Þnh vÞ sù vËt trong t.gian)

lµm nghÒ ®¸nh c¸ tªn lµ Lª ThËn.

VÝ dô 2:

Ngoµi kia, c¸c b¹n häc sinh ®ang n«

  ChØ tõ ( ®Þnh vÞ sù vËt trong k.gian)

®ïa.

B. Bµi tËp vËn dông:

Bµi tËp 1:

a. Sè tõ : mét ( chØ sè l­îng sù vËt ).

b. Sè tõ: n¨m m­¬i (chØ sè l­îng sù vËt ).

c. Sè tõ: hai m­¬i (chØ sè l­îng sù vËt ).

d.

_ Sè tõ : s¸u (chØ thø tù sù vËt ).

_ Sè tõ: hai (chØ sè l­îng sù vËt ).

Bµi tËp 2:

a. L­îng tõ: nh÷ng ( chØ ý nghÜa tËp hîp).

b. L­îng tõ: mäi ( chØ ý nghÜa ph©n phèi).

c. L­îng tõ: c¸c ( chØ ý nghÜa tËp hîp).

d. L­îng tõ: c¶ ( chØ ý nghÜa toµn thÓ ).

e. L­îng tõ: tõng ( chØ ý nghÜa ph©n phèi ).

Bµi tËp 3:

  §iÓm kh¸c nhau gi÷a tõng vµ mçi:

_ tõng: mang ý nghÜa lÇn l­ît theo tr×nh tù, hÕt c¸ thÓ nµy ®Õn c¸ thÓ kh¸c.

_ mçi: mang ý nghÜa nhÊn m¹nh, t¸ch riªng tõng c¸ thÓ, kh«ng mang ý nghÜa lÇn l­ît.

Bµi tËp 4:

ý nghÜa vµ chøc vô cña c¸c chØ tõ nh­ sau:

a. Êy:

_ §Þnh vÞ sù vËt trong kh«ng gian.

_ Lµm phô ng÷ sau trong côm danh tõ.

b. Êy:

_ §Þnh vÞ sù vËt trong thêi gian.

_ Lµm tr¹ng ng÷ .

c. ®ã:

_ §Þnh vÞ sù vËt trong thêi gian.

_ Lµm tr¹ng ng÷ .

? Nhắc lại các khái niệm về:

-Động từ, phân loại đt

- Cụm đt

- Chức năng ngữ pháp của đt và cụm đt

Học sinh trao đổi nhóm 3 phút, trình bày, nhận xét, Giáo viên chốt

?Vẽ mô hình cấu tạo cụm đt

1 Học sinh lên bảng vẽ, các học sinh khác vẽ ra giấy nháp, học sinh nhận xét bài trên bảng, Giáo viên nhận xét bổ sung

? Đặt câu trong đó có cụm đt, đt?

G cho học sinh chơi trò chơi “ ai nhanh hơn”. Thời gian chuẩn bị 3 phút, nhóm nào đặt được nhiều câu đúng-> chiến thắng

Học sinh thảo luận nhóm 3 phút, cử đại diện lên bảng trình bày, học sinh khác nhận xét, Giáo viên chốt

Học sinh thảo luận 2 phút, trả lời, học sinh khác nhận xét, Giáo viên chốt

Học sinh viết đoạn văn trong thời gian 10 phút, trình bày ,học sinh khác nhận xét, Giáo viên nhận xét bổ sung

I , Lí thuyết

- Động từ là những từ chỉ hành động, trạng thái

- Động từ gồm: đt tình thái, đt chỉ hành động, đt chỉ trạng thái

- Cụm đt là tổ hợp từ do đt và các phụ ngữ khác đi kèm tạo thành

- Chức năng ngữ pháp chính: làm vị ngữ

II, Bài tập

Bài 1: Tìm cụm đt “ ếch ngồi đáy giếng” xếp vào mô hình

Bài 2: Các phụ ngữ sau ở bài tập 1 nêu lên đặc điểm gì của hành động nói đến ở động từ?

PS 1: lâu ngày-> bổ sung ý nghĩa thời gian

PS 2: bầu trời…vung->đối tượng

PS 3: ếch ta-> …đối tượng

         Ra ngoài-> hướng

Bài 3:

Viết đoạn văn tả cảnh giờ ra chơi ở trường em, sau đó xác định cụm đt,

đt trong đó

? Tính từ là gì?

? Tìm VD về tính từ và đặt câu?

? Các loại tính từ?

? Dấu hiệu nào giúp em nhận ra 2 loại tính từ đó?

? Chức năng ngữ pháp của tính từ trong câu?

? Đặt câu với tính từ ở các chức năng ngữ pháp đó?

? Vẽ mô hình cấu tạo cụm tt?

  1 học sinh lên bảng vẽ, các học sinh khác làm ra giấy nháp, nhận xét bài của bạn, Giáo viên chốt

? Tìm 1 số tt và phát triển thành cụm tt rồi đặt câu

Học sinh đọc và nêu yêu cầu BT 1, thảo luận nhóm2 phút, trình bày, nhận xét, Giáo viên chốt

Học sinh thi tiếp sức. Chia lớp thành 3 nhóm. Trong thời gian 2 phút, nhóm nào tìm được nhiều cụm tt theo yêu cầu-> thắng

Giáo viên nhận xét

  Học sinh viết đoạn văn trong thời gian 10 phút, đọc, nhận xét Giáo viên nhận xét bổ sung

*, Tính từ

Là những từ chỉ đặc điểm, tính chất của sự vật, hành động, trạng thái

*, Các loại tính từ

- Tính từ chỉ đặc điểm tương đối: có khả năng kết hợp với các từ chỉ mức độ( rất, hơi, khá, lắm..)

- Tính từ chỉ đặc điểm tuyệt đối: không có khả năng kết hợp với các từ chỉ mức độ

* Tính từ có khả năng làm chủ ngữ, vị ngữ

VD: Đỏ là màu tôi thích

       Cô ấy khá xinh

*, Cụm tính từ

- Tính từ: đẹp-> đẹp quá

- -> Bông hoa đẹp quá

II, Luyện tập

Bài 1: Tìm phụ ngữ trong cụm tính từ, cho biết mỗi phụ ngữ biểu thị những ý nghĩa gì?

1, Suốt ngày, nàng chẳng nói, chẳng cười, mặt buồn rười rượi

- rười rượi: PN miêu tả

2, Có một con ếch sống lâu ngày trong một giếng nọ

- ngày: PN định tính

3, ếch cứ tưởng bầu trời trên đầu chỉ bé bằng chiếc vung

- bằng chiếc vung: PN so sánh

Bài 2: Tìm các cụm từ có PN so sánh được dùng thường xuyên trong lời nói hàng ngày

VD: Rẻ như bèo

Bài 3: Viết đoạn văn có sử dụng TT, cụm TT tả cảnh dòng sông quê em

I. §Æc ®iÓm cña v¨n miªu t¶

1. Kh¸i niÖm

? Em h·y nh¾c l¹i kh¸i niÖm vÒ v¨n miªu t¶ ?

2. Tr×nh tù trong v¨n miªu t¶.

? Trong v¨n miªu t¶ ta cã thÓ thùc hiÖn theo c¸c tr×nh tù nµo?

3. Ng«n ng÷ trong v¨n miªu t¶

? Trong v¨n miªu t¶ cÇn ph¶i ®¶m b¶o yªu cÇu g× vÒ mÆt ng«n ng÷ ?

4. YÕu tè tr÷ t×nh trong v¨n miªu t¶

? ThÕ nµo lµ yÕu tè tr÷ t×nh trong v¨n miªu t¶ ?

? ChÊt tr÷ t×nh ®­îc thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo trong bµi v¨n ?

II. Nh÷ng l­u ý khi lµm v¨n miªu t¶

1. C¸c kü n¨ng chung cÇn sö dông khi lµm v¨n miªu t¶

? Theo em khi lµm v¨n miªu t¶ ta cÇn cã nh÷ng kü n¨ng g× ?

? T¹i sao chóng ta ph¶i quan s¸t vµ chóng ta quan s¸t nh­ thÕ nµo ?

? Theo em, t¹i sao trong v¨n miªu t¶ l¹i cÇn cã yÕu tè t­ëng t­îng ?

- GV ®­a ra mét sè vÝ dô cô thÓ.

? Theo em, t­ëng t­îng vµ so s¸nh cã vai trß nh­ thÕ nµo trong v¨n miªu t¶ ?

? Kü n¨ng nhËn xÐt ®­îc thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo trong v¨n miªu t¶ ?

- GV nªu mét sè vÝ dô cô thÓ

III. Cách làm bài văn tả cảnh

GV chon vµ  ®äc c¸c ®o¹n v¨n.

- Gi¸o viªn chia c«ng viÖc chuÈn bÞ theo nhãm.

? §o¹n 1 t¶ ®èi t­îng nµo ?

? Nh©n vËt D­îng H­¬ng Th­ ®ang lµm c«ng viÖc g× ?

? Qua h×nh ¶nh D­îng H­¬ng Th­, em cã thÓ h×nh dung ®­îc c¶nh g× ?

? V× sao em l¹i cã thÓ h×nh dung ®­îc c¶nh s¾c khóc s«ng cã nhiÒu th¸c d÷ ®ã?

? §o¹n 2 t¶ c¶nh g× ?

? C¶nh ®­îc t¶ theo tr×nh tù nµo ?

? Theo  em, tr×nh tù t¶ ®ã cã hîp lý kh«ng ?

? LËp dµn ý cho ®o¹n 3

? Tr×nh tù miªu t¶ cña ®o¹n 3?

(Tõ kh¸i qu¸t  ®Õn cô thÓ, tõ ngoµi vµo trong. C¸ch t¶ hîp lý bëi c¸i nh×n cña ng­êi t¶ lµ h­íng tõ bªn ngoµi.)

? VËy qua c¸c vÝ dô trªn, em thÊy ®Ó lµm tèt bµi v¨n t¶ c¶nh, chóng ta cÇn l­u ý nh÷ng g×?

? Bè côc cña mét bµi v¨n t¶ c¶nh nh­ thÕ nµo?

GV cho HS ®äc kÜ c¸c ®Ò bµi trªn.

Yªu cÇu HS tù t×m tõng ®Ò bµi råi tr×nh bµy.

GV cho HS nhËn xÐt, bæ sung vµ rót kinh nghiÖm theo tõng ®Ò bµi cho ®Õn hÕt.

Gîi ý cho ®Ò 1

*Tr×nh tù t¶ c¶nh líp häc.

- Tõ ngoµi vµo trong (kh«ng gian).

- Tõ khi trèng vµo líp ®Õn hÕt giê (thêi gian).

- KÕt hîp c¶ 2 tr×nh tù trªn.

*H×nh ¶nh tiªu biÓu:

- C¶nh c« gi¸o trªn bôc gi¶ng.

- C¶nh häc sinh ch¨m chó häc bµi.

- C¶nh HS th¶o luËn theo nhãm.

- C¶nh HS lµm bµi tËp.

- Quang c¶nh thiªn nhiªn.

GV cho HS ®äc kÜ ®Ò bµi trªn.

Yªu cÇu HS tù t×m nh÷ng ý c¬ b¶n ®Ó lËp dµn ý cho ®Ò bµi råi tr×nh bµy.

GV cho HS nhËn xÐt, bæ sung vµ rót kinh nghiÖm.

GV nhËn xÐt vµ kh¸i qu¸t l¹i toµn bé kiÕn thøc trong bµi.

- V¨n miªu t¶ lµ lo¹i v¨n nh»m gióp ng­êi ®äc h×nh dung ra ®­îc nh÷ng ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt næi bËt cña mét sù vËt, sù viÖc, con ng­êi, phong c¶nh... lµm cho nh÷ng c¸i ®ã hiÖn lªn tr­íc m¾t ng­êi ®oc.Qua ®ã ng­êi ®äc kh«ng chØ c¶m nhËn ®­îc vÎ bÒ ngoµi mµ cßn hiÓu râ ®­îc b¶n chÊt bªn trong cña ®èi t­îng, sù vËt.

- Tr×nh tù thêi gian: T×nh tù nµy th­êng ®­îc dïng trong c¸c d¹ng v¨n t¶ c¶nh c©y cèi, t¶ sinh ho¹t( thêi gian trong n¨m: theo mïa; thêi gian trong ngµy. . .)

- T×nh tù kh«ng gian: Th­êng ®­îc dïng trong d¹ng v¨n t¶ c¶nh thiªn nhiªn vµ c¶nh sinh ho¹t( tõ gÇn-> xa;tõ bao qu¸t-> cô thÓ . . .)

- Tr­íc hÕt, ng«n ng÷ ph¶i phong phó, giµu h×nh ¶nh vµ cã søc biÓu c¶m lín

- Bªn c¹nh ®ã ng«n ng÷ trong v¨n miªu t¶ ph¶i thËt chÝnh x¸c

- Ngoµi ra ng«n ng÷ trong v¨n miªu t¶ ph¶i lµ thø ng«n ng÷ cã søc liªn t­ëng, tøc lµ cã kh¶ n¨ng gîi chÝ t­ëng t­îng cho ng­êi ®äc

- Cuèi cïng ph¶i nãi tíi viÖc s¾p xÕp ng«n ng÷ trong c©u v¨n t¶, ®o¹n v¨n t¶.
- §»ng sau mçi bøc tranh t¶ c¶nh ph¶i lµ nh÷ng th¸i ®é râ rµng, nh÷ng tÊm lßng, nh÷ng t©m hån nh¹y c¶m, biÕt rung ®éng tr­íc c¸i ®Ñp . §ã chÝnh lµ chÊt tr÷ t×nh trong v¨n miªu t¶.

- Cã thÓ béc lé trùc tiÕp b»ng nh÷ng c©u c¶m th¸n, b»ng nh÷ng lêi b×nh, lêi nhËn xÐt. HoÆc gi¸n tiÕp qua nghÖ thuËt sö dông tõ ng÷, c©u v¨n. . .

- C¸c kü n¨ng cÇn cã khi lµm v¨n miªu t¶ ®ã lµ : kü n¨ng quan s¸t, ghi chÐp; kü n¨ng t­ëng t­îng, so s¸nh; kü n¨ng nhËn xÐt ®¸nh gi¸.

a. Kü n¨ng quan s¸t

- §ã lµ kü n¨ng quan s¸t, ghi chÐp. Do ®èi t­îng cña v¨n miªu t¶ lµ thÕ giíi tù nhiªn, lµ con ng­êi vµ cuéc sèng lu«n thay ®æi. V× vËy muèn t¸i hiÖn nã ph¶i quan s¸t vµ ghi chÐp.

- Chóng ta cã thÓ quan s¸t trùc tiÕp ®èi t­îng hoÆc qua phim ¶nh, tµi liÖu.

b. Kü n¨ng t­ëng t­îng.

- NÕu chØ quan s¸t vµ ghi chÐp l¹i nh÷ng g× ®· thÊy th× bøc tranh miªu t¶ sÏ qu¸ trÇn trôi, thiÕu søc hÊp dÉn. V× vËy cÇn t­ëng t­îng thªm ®Ó bæ sung nh÷ng h×nh ¶nh phï hîp, lµm cho bøc tranh phong phó vµ sinh ®éng h¬n.

c. Kü n¨ng so s¸nh

- So s¸nh lµ hÖ qu¶ cña qu¸ tr×nh liªn t­ëng, t­ëng t­îng. Khi quan s¸t mét ®èi t­îng nµo ®ã, h×nh ¶nh cña ®èi t­îng Êy th­êng gîi cho ng­êi quan s¸t nghÜ tíi h×nh ¶nh kh¸c cã cïng mét nÐt t­¬ng ®ång nµo ®Êy. ChÝnh sù liªn t­ëng so s¸nh nµy lµm cho trang v¨n miªu t¶ hay h¬n, ®èi t­îng miªu t¶ hiÖn lªn râ h¬n, ®Ñp h¬n, hÊp dÉn h¬n.

d. Kü n¨ng nhËn xÐt.

- Tr­íc hÕt cã thÓ nhËn xÐt trùc tiÕp b»ng nh÷ng lêi b×nh, nh÷ng c©u c¶m th¸n, nh÷ng h×nh ¶nh so s¸nh.

- Thø hai, cã thÓ béc lé mét c¸ch kÝn ®¸o qua viÖc lùa chän h×nh ¶nh miªu t¶.

V¨n t¶ c¶nh:

§o¹n 1

T¶ D­îng H­¬ng Th­ trong mét chÆng ®­êng cña cuéc v­ît th¸c.

=> H×nh dung c¶nh s¾c ë khóc s«ng cã nhiÒu th¸c d÷. Bëi ng­êi v­ît th¸c ph¶i ®em hÕt g©n søc, tinh thÇn ®Ó chiÕn ®Êu chèng chäi th¸c d÷ (qua ngo¹i h×nh, ®éng t¸c).

§o¹n 2

T¶ c¶nh s¾c mét vïng s«ng n­íc Cµ Mau.

- Theo tr×nh tù tõ d­íi s«ng nh×n lªn bê, tõ gÇn ®Õn xa.

- Tr×nh tù t¶ hîp lý bëi ng­êi t¶ ®ang ngåi trªn thuyÒn xu«i tõ kªnh ra s«ng.

§o¹n 3 Gåm 3 phÇn.

- Më bµi: Gåm 3 c©u ®Çu.

T¶ kh¸i qu¸t t¸c dông, cÊu t¹o, mµu s¾c luü tre lµng.

- Th©n bµi:

T¶ kü lÇn l­ît 3 vßng luü tre.

- KÕt bµi:

T¶ m¨ng tre -> Suy nghÜ cña ng­êi viÕt.

=>  Khi t¶ c¶nh ph¶i:

- X¸c ®Þnh ®­îc ®èi t­îng miªu t¶.

- Quan s¸t vµ lùa chän nh÷ng h×nh ¶nh tiªu biÓu.

- Tr×nh bµy nh÷ng ®iÒu quan s¸t theo mét thø tù.

- Bè côc cña bµi gåm 3 phÇn:

+ Më bµi: giíi thiÖu c¶nh ®­îc t¶.

+ Th©n bµi: TËp trung t¶ c¶nh vËt chi tiÕt theo mét thø tù.

+ KÕt bµi: ph¸t biÓu c¶m t­ëng vÒ c¶nh ®ã.

II. LuyÖn tËp:

Bµi tËp 1

§Ò 1

Lùa chän nh÷ng h×nh ¶nh tiªu biÓu ®Ó miªu t¶ c¶nh líp em ®ang häc.

§Ò 2

Lùa chän nh÷ng h×nh ¶nh tiªu biÓu ®Ó miªu t¶ con s«ng quª em.

§Ò 3

Lùa chän nh÷ng h×nh ¶nh tiªu biÓu ®Ó miªu t¶ m¸i tr­êng em häc.

§Ò 4

Lùa chän nh÷ng h×nh ¶nh tiªu biÓu ®Ó miªu t¶ c¶nh b×nh minh trªn quª h­¬ng em.

Bµi tËp 2

LËp dµn ý chi tiÕt cho ®Ò bµi 4 ë bµi tËp 1

I. TruyÖn ng¾n

1. ThÕ nµo lµ truyÖn ng¾n?

2. Nh÷ng truyÖn ng¾n mµ c¸c em ®· ®­î häc.

II. Gi¸ trÞ néi dung.

1. Bµi häc ®­êng ®êi ®Çu tiªn( DÕ MÌn phiªu l­u ký).

? Theo em nh©n vËt DÕ MÌn cã gi¸ trÞ g× vÒ mÆt néi dung t¸c phÈm?

? T¹i sao "T¹i sao DÕ MÌn phiªu l­u kÝ" l¹i ®­îc kh«ng nh÷ng thiÕu nhi mµ tÊt c¶ c¸c ®éc gi¶ yªu thÝch?

? T¹i sao DÕ MÌn l¹i cã thÓ v­ît qua mäi khã kh¨n trong con ®­êng phiªu l­u cña m×nh?

? C¸c nh©n vËt kh¸c cã ý nghÜa nh­ thÕ nµo ®èi víi nh©n vËt DÕ MÌn vµ gi¸ trÞ néi dung cña c©u chuyÖn?

- Lµ nh÷ng v¨n b¶n v¨n xu«i, viÕt vÒ nh÷ng ®Ò tµi kh¸c nhau nh­ thiªn nhiªn, con ng­êi, vµ c¸c vÊn dÒ x· héi kh¸c.

- TruyÖn cã nh©n vËt, cã cèt truyÖn, cã chuçi sù viÖc vµ c¸c t×nh huèng ®­îc n¶y sinh, ph¸t triÓn vµ gi¶i quyÕt trong truyÖn

- Bµi häc ®­êng ®êi ®Çu tiªn.

- Bøc tranh cña em g¸i t«i.

- V­ît th¸c.

- S«ng n­íc Cµ Mau.

a) H×nh ¶nh DÕ MÌn.

DÕ MÌn lµ mét h×nh ¶nh cao ®Ñp ®­îc t¸c gi¶ x©y dùng ®Ó mang mét th«ng ®iÖp x©y dùng mét x· héi ®oµn kÕt t­¬i ®Ñp. V× thÕ mäi suy nghÜ, hµnh ®éng ®Òu rÊt cao ®Ñp. Mét t­ t­ëng míi ®­îc t¸c gi¶ g©y dùng qua mét nh©n vËt mµ ë ®ã ng­êi ®äc cã thÓ thÊy m×nh trong ®ã.

Tõ bµi häc ®­êng ®êi ®Çu tiªn cho ®Õn khi  kªu gäi thÕ giíi ®¹i ®ång, DÕ MÌn ®· tr¶i qua bao khã kh¨n gian khæ nh­ng kh«ng lïi b­íc v× nh©n vËt nµy lu«n ®­îc t¹o søc m¹nh bëi mét lý t­áng sèng cao ®Ñp.

b) C¸c nh©n vËt kh¸c.

Tõ h×nh ¶nh DÕ Cho¾t ®Õn c¸c chÞ Cµo Cµo, b¸c Ch©u ChÊu Ma hay vâ sÜ Bä Ngùa ®Òu ®­îc t¸c gi¶ göi g¾m mét t×nh c¶m s©u s¾c, cã sù liªn hÖ chÆt chÏ ®Õn lý t­ëng sèng cña DÕ MÌn. V× vËy, tuy kh«ng ph¶i lµ nh©n vËt chÝnh nh­ng ®Òu mang mét nÐt ®Ñp riªng ngoµi h×nh d¸ng ®ã lµ nh÷ng suy nghÜ, hµnh ®éng vµ viÖc lµm ®Òu hÕt søc lý t­ëng. Nh÷ng nh©n vËt nµy gãp phÇn t¹o dùng thµnh c«ng cho t¸c phÈm

Bµi 1:(Trang 11SGK) ViÕt ®o¹n v¨n t¶ t©m tr¹ng MÌn

* Néi dung:

+ Cay ®¾ng v× lçi lÇm

+ Xãt th­¬ng DÕ Cho¾t

 + ¨n n¨n vÒ hµnh ®éng téi lçi

+ Lêi høa víi ng­êi ®· khuÊt: thay ®æi c¸ch sèng

(Chó ý khung c¶nh xung quanh nÊm må)

* H×nh thøc:

+ §o¹n v¨n 5 - 7 c©u

+ Ngåi kÓ 1 - nh©n vËt MÌn x­ng t«i

Bài tập 2:ViÕt ®o¹n v¨n tr×nh bµy c¶m nhËn cña em vÒ nh©n vËt DÕ MÌn

* Ngo¹i h×nh:

-  NÐt ®Ñp, khoÎ m¹nh

* TÝnh c¸ch:

- NÐt ch­a ®Ñp; kiªu c¨ng tù phô

 - NÐt ®Ñp; yªu ®êi, tù tin - ©n hËn, s¸m hèi

2. Bài” Sông nước Cà Mau

- G hướng dẫn H ôn tập lại kiến thức đã học ở lớp.

? Cảnh sông nước Cà Mau được miêu tả như thế nào qua đoạn trích?

? Để miêu tả tác giả sử dụng chủ yếu các biện pháp nghệ thuật nào?

? Ý nghĩa chủ yếu được sử dụng trong văn bản là gì?

- H thực hiện bài tập theo hướng dẫn.

? Em có cảm nhận gì về thiên nhiên nơi đây? (Qua âm thanh, không gian, hệ thống sông ngòi, đặc biệt là con sông Năm Căn, rừng đước được mô tả như thế nào?)

? Hình ảnh chợ Năm Căn ra sao? Có nét gì độc đáo?

- Dựa vào hướng dẫn H thực hiện đoạn văn hoàn chỉnh, trình bày trước lớp.

- G nhận xét chốt ý.

- G hướng dẫn H thực hiện.

? Hãy chỉ các động từ mà tác giả sử dụng trong câu?

? Có thể thay thế vị trí các động từ ấy không? Vì sao?

? Nói “thoát qua” chứng tỏ con thuyên đã vượt qua nơi như thế nào?

? Động từ “đổ ra” diễn tả con thuyền ra sao?

? Với từ “xuôi về” em thấy con thuyền đi với vận tốc như thế nào?

- H thực hiện bài tập củng cố.

?Đoạn trích Sông nước Cà Mau miêu tả quang cảnh vùng nào?

? Trích từ tác phẩm nào?

? Ấn tượng chung của tác giả về thiên nhiên Cà Mau như thế nào?

I. Kiến thức chung

1. Tóm  tắt văn bản:

Bài văn miêu tả cảnh quan thiên nhiên sông nước vùng Cà Mau, mảnh đất tận cùng phía Nam của Tổ quốc. Cảnh thiên nhiên ở đây thật hoang sơ và hùnh vĩ, đặc biệt là hình ảnh dòng sông và rừng đước. Cảnh chợ Năm Căn là hình ảnh trù phú, độc đáo, tấp nập về sinh hoạt của con người ở vùng ấy.

2. Nghệ thuật:

- Miêu tả từ bao quát đến cụ thể.

- Lựa chọn những từ ngữ chính xác; kết hợp các phép tu từ.

- Sử dụng ngôn ngữ địa phương.

- Kết hợp miêu tả và thuyết minh.

3. Ý nghĩa:

- Sông nước Cà  Mau là đoạn trích độc đáo và hấp dẫn,  thể hiện sự am hiểu,tấm lòng gắn bó của tác giả đối với thiên nhiên và con người vùng đất Cà Mau.

II. Bài tập

Bài 1:(trang 23)

* Cảm nhận về vùng đất Cà Mau

- Cảm nhận về thiên nhiên vẻ đẹp hùng vĩ đầy sức sống.

+ Không gian mênh mông trời nước cây lá toàn màu xanh thơ mộng.

+ Âm thanh rì rào bất tận của tiếng sóng, gió, rừng cây.

+ Sông ngòi kênh rạch chi chít: Rạch Mái Giầm, kênh Ba Khía, kênh Bọ Mắt

+Dòng sông Năm Căn; rộng hơn ngàn thước, nước đổ ầm ầm ngày đêm, cá bơi hàng đàn đen trũi.

+ Rừng đước cao ngất như bức trường thành vô tận.

+ Chợ Năm Căn;  trù phú, đông vui, tấp nập, thuyền bè san sát, những đống gỗ cao như núi, bến vận hà nhộn nhịp, những ngôi nhà bè ánh đèn măng sông sáng rực.

+ Độc đáo; họp trên sông như khu phố nổi, thuyền bán hàng len lỏi, tiếng nói, màu sắc quần áo người bán hàng...

Bài 2: Câu 4b (trang 22 SGK)

* Các động từ trong câu: thoát qua, đổ ra, xuôi về

* Không thể thay đổi trình tự các động từ ấy vì như thế sẽ làm sai lạc nội dung đặc biệt là sự diễn tả trạng thái hoạt động của con thuyền trong mỗi khung cảnh.

- Thoát qua; nói con thuyền vượt qua một nơi khó khăn nguy hiểm.

- Đổ ra; diễn tả con thuyền từ con kênh nhỏ đổ ra dòng sông lớn.

- Xuôi về; diễn tả con thuyền nhẹ nhàng xuôi theo dòng nước ở nơi dòng sông êm ả.

Bài 3: Làm một số bài tập củng cố.

Câu 1: Đoạn trích Sông nước Cà Mau miêu tả quang cảnh vùng cực nam Nam Bộ.

Câu 2: Trích từ tác phẩm Đất rừng phương Nam.

Câu 3: Ấn tượng chung của tác gỉa về quang cảnh sông nươc Cà Mau là: không gian rộng lớn, sông ngòi kênh rạch chằng chịt, thuyên bè đi lại tấp nập.

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung bài học

- GV cho HS đọc chú thích

- GV cho HS đọc văn bản:

-Yêu câu học sinh tóm tắt văn bản

- GV yêu cầu HS nêu nội dung và nghệ thuật.

-  GV cho HS đọc chú thích

- GV cho HS đọc văn bản:

-Yêu câu học sinh tóm tắt văn bản

- GV yêu cầu HS nêu nội dung và nghệ thuật.

- GV cho HS đọc chú thích

- GV cho HS đọc văn bản:

-Yêu câu học sinh tóm tắt văn bản

- GV yêu cầu HS nêu nội dung và nghệ thuật.

HDHS thực hành bài tập

*Học sinh làm bài tập trong SGK

HS viết đoạn văn

I- Nội dung kiến thức:

A. Bức tranh của em gái tôi:

1. Tóm  tắt văn bản:

Em gái tôi tên là Kiều Phương nhưng tôi hay gọi nó là Mèo. Mèo bí mật tự chế ra những lọ phẩm màu để vẽ. Chú Tiến Lê, một họa sĩ  đến chơi mới phát hiện ra tranh của Mèo vẽ rất đẹp. Cả nhà vui mừng , tạo điều kiện cho Mèo phát triển tài năng , chỉ có tôi là thầm ganh tị với nó.

  Chú Tiến Lê giới thiệu cho Mèo tham gia trại vẽ Quốc tế , Mèo đạt giải nhất. Tôi lại càng kém vui. Nó rũ tôi cùng đi lãnh thưởng và xem bức tranh nó vẽ đạt giải. Trong phòng tranh;  tôi mới giật mình thì ra Mèo đã vẽ tôi để tham gia cuộc thi. Trong tranh, tôi thật hoàn hảo, với một gương mặt thật đáng yêu. Tôi xấu hổ về sự ganh tị nhỏ nhen của mình.Tôi không dám nhận mình là người trong tranh vì người trong tranh không phải là tôi, mà chính là lòng nhân hậu và tâm hồn trong sáng của em tôi.

2. Nghệ thuật:

- Kể theo ngôi thứ nhất tạo nên sự chân thật cho chuyện.

- Miêu tả chân thực diễn biến tâm lí của nhân vật.

3. Ý nghĩa:

- Tình cảm trong sáng, nhân hậu bao giờ cũng lớn hơn lòng ghen ghét, đố kị.

B. Vượt thác:

1. Tóm  tắt văn bản:

*  Bài văn miêu tả cảnh dòng sông Thu Bồn và cảnh hai bên bờ sông theo hành trình của con thuyền qua những vùng địa hình khác nhau: đoạn sông phẳng lặng trước khi đến chân thác; đoạn sông có nhiều thác dữ và đoạn sông đã qua thác dữ. Bằng việc tập trung vào cảnh vượt thác tác giả làm nổi bật vẻ hùng hùng dũng và sức mạnh của nhân vật dượng Hương Thư trên nền cảnh thiên nhiên rộng lớn, hùng vĩ.

2. Nghệ thuật:

- Phối hợp tả cảnh, tả người rất tự nhiên, sinh động .

- Sử dụng nhân hóa, so sánh phong phú, có hiệu quả.

- Các chi tiết miêu tả đặc sắc, chọn lọc.

- Sử dụng ngôn ngữ giàu hình ảnh, biểu cảm và gợi nhiều liên tưởng.

3. Ý nghĩa:

- Vượt thác là bài ca về thiên nhiên, đất nước quê hương, về lao động; từ đó đã kín đáo nói lên tình yêu đất nước, dân tộc của nhà văn.

II- Bài tập mẫu:

Bài tập 1: Thuật lại tâm trạng của người anh trong truyện Bức tranh của em gái tôi.

Bài tập 2: Tìm những nét đặc sắc của phong cảnh thiên nhiên được miêu tả ở bài  "sông nước và trượt thác"

1. Sông nước Cà Mau

- Sông ngòi dày đặc chi chít

- Bao trùm là màu xanh

- Tiếng rì rào bất tận của rừng cây sóng biển

 Cảnh thơ mộng hoang sơ, đầy sức sống

2. Vượt thác

- Sông rộng bờ bãi ngút ngàn

- Thác ghềnh dữ hiểm trở

 Thơ mộng, hùng vĩ

III- Bài tập vận dụng:

Bài tập 1:Viết đoạn văn  miêu tả lại hình ảnh hai anh em Kiều Phương trong truyện Bức tranh của em gái tôi.

Bài tập 2: Viết đoạn văn nêu suy nghĩ của em về nhân vật dượng Hương Thư.

? Phó từ là gì? cho VD và đặt câu?

? Phó từ có khả năng làm thành phần chính của câu khong?

? Phó từ thường giữ chức vụ gì?

? Người ta thường dùng phó từ để phân biệt dt với đt, tt như thế nào?

? Phó từ gồm những loại nào?

? Hãy đặt câu với mỗi loại phó từ đó?