Giáo án địa lí 6

Hoạt động của thầy và trò

nội dung

Yêu cầu HS nghiên cứu SGK

? Môn địa lý 6 giúp em hiểu biết những gì

? Ta có thể giải thích được các hiện tượng: gió là gì ? khi nào thì trời có gió ? mưa là gì ? khi nào thì trời có mưa ?

?. Môn ĐL6 đề cập đến những vấn đề gì?

?. Các em cần cần học môn ĐL ntn để đạt kết quả tốt

1- Môn Địa Lí giúp ta hiểu biết những gì ?

- Hiểu biết về trái đất, biết và giải thích được những hiện tượng sảy ra trong đời sống

- Hiểu được thiên nhiên và cách thức sản xuất của con người.

- Mở rộng những hiểu biết để thêm yêu quê hương đất nước.

2 Nội dung của môn Địa Lí 6

- Đề cập đến các đặc điểm về vị trí, hình dạng, kích thước, những vận động của Trái Đất và những hiện tượng thường gặp trong cuộc sống hàng ngày.

- Đề cập đến các thành phần tự nhiên cấu tạo nên trái đất và những đặc điểm riêng của chúng.

- Cung cấp kiến thức, hình thành và rèn luyện kĩ năng về bản đồ, thu thập và sử lí thông tin, giải quyết vấn đề.

3 Cần học môn Địa Lí như thế nào ?

- Quan sát sự vật hiện tượng ngoài thực tế trên tranh ảnh, bản đồ.

- Phải biết kết hợp cả kênh hình và kênh chữ để trả lời các câu hỏi.

- Biết liên hệ với thực tế để giải thích các hiện tượng Địa lí.

Hoạt động thầy và trò

Nội dung

                    Hoạt động 1

GV Treo tranh hệ mặt trời lên bảng

? Hệ mặt trời là hệ gồm các hành tinh quay xung quanh nó?

? Hệ mặt trời gồm có mấy hành tinh

? TĐ nằm ở vị trí thứ mấy theo thứ tự xa dần MT

? Nếu TĐ không nằm ở vị trí thứ 3 mà nằm ở vị trí Sao thuỷ- Sao kim thì Trái Đất có sự sống không?

? Ý nghĩa vị trí thứ 3 của trái đất

? Ngoài hệ mặt trời có sự sống liệu trong vũ trụ có hành tinh nào có sự sống giông trái đất của chúng ta không?

Hoạt động 2

? Trong trí tưởng tượng của người xưa Trái Đất có hình dạng ntn qua phong tục bánh trưng, bánh dày?

GV: Hành trình vòng quanh TG của Mazenlang năm 1522 hết 1083ngày đã có câu trả lời đúng về hình dạng của TĐ

? TĐ có hình dạng ntn?

Quan sat H2 SGK

? Đọc độ dài bán kính, kích thước đường xích đạo?

? Nhận xét gì về kích thước trái đất?

? Các đường nối các điểm cực Bắc và Nam là những đường gì?

? Độ dài các đường ntn?

? Các vòng  tròn trên quả địa câu là những đường gì? độ dài của chúng?

GV: Trên thực tế bề mặt TĐ không có các đường kinh vĩ tuyến nó chỉ đươc biểu hiện trên bản đồ, qủa địa cầu theo quy ước quốc tế thì kinh tuyến gốc

GV. Người ta quy ước các đường kinh tuyến và vĩ tuyến để xác định: bán cầu Đông-Tây-Bắc-Nam.

? Đối diện kinh tuyến gốc 0 độ là kinh tuyến bao nhiêu độ

1. Vị trí Trái Đất trong hệ mặt trời.

  - Trái đất nằm ở vị trí thứ 3 trong số 8 hành tinh theo thứ tự xa dần mặt trời

* Ý nghĩa của vị trí thứ 3 của trái đất:

Là 1 trong những điều kiện rất quan trọng để góp phần tạo nên trái đất là hành tinh duy nhất trong hệ mặt trời có sự sống.

2. Hình dạng, kích thước của trái đất và hệ thống kinh, vĩ tuyến

a. Hình dạng:

Trái Đất có dạng hình cầu

b. Kích thước:

- TĐ có kích thước rất lớn

- Có diện tích: 510 triệu km2

c. Hệ thống kinh- vĩ tuyến:

- Kinh tuyến là đường nối liền 2 điểm cực Bắc và cực Nam trên bề mặt quả Địa Cầu

- Vĩ tuyến là vòng tròn trên bề mặt Địa Cầu vuông góc với đường kinh tuyến

- Kinh tuyến gốc là kinh tuyến số số 00, đi qua đài thiên văn  Grin-uýt ở ngoại ô thành phố Luân Đôn (Nước Anh)

- Vĩ tuyến gốc là vĩ tuyến sồ 00 (còn được  gọi là đường Xích đạo)

- Vĩ tuyến Bắc là những vĩ tuyến nằm từ Xích đạo đến cực Bắc.

- Vĩ tuyến Nam là những vĩ tuyến nằm từ Xích đạo đến cực Nam.

- Kinh tuyến Đông là những kinh tuyến nằm bên phải kinh tuyến gốc.

- Kinh tuyến Tây là những kinh tuyến nằm bên trái kinh tuyến gốc.

- Nửa cầu Đông là nửa cầu nằm bên phải vòng kinh tuyến 200 T và 1600 Đ, trên đó có các châu: Âu, Á Phi và Đại Dương.

- Nửa cầu Tây là nửa cầu nằm bên trái vòng kinh tuyến 200 T và 1600 Đ, trên đó có toàn bộ châu Mĩ.

- Nửa cầu Bắc là nửa bề mặt Địa Cầu tính từ Xích đạo đến cực Bắc.

- Nửa cầu Nam là nửa bề mặt Địa Cầu tính từ Xích đạo đến cực Nam.

Hoạt động thầy và trò

Nội dung

Hoạt động 1

*Yêu cầu học sinh đọc thông tin kết luận bản đồ phần kết luận trang 11

? Bản đồ là gì?

Hoạt động 2

GV đưa ví dụ        1      ;    1    ;    1 

                             20         50      100  

? Trong toán học gọi đây là gì?

GV dùng 2 bản đồ có tỉ lệ khác nhau  giới thiệu vị trí phần ghi tỉ lệ.

  ? Tử số chỉ giá trị gì?

  ? Mẫu số chỉ giá trị gì?

  ? Tỉ lệ bản đồ là gì

Quan sát hình 8 - 9 cho biết:

  ? Mỗi cm trên bản đồ tương ứng với bao nhiêu m ở ngoài thực địa

  ? Bản đồ nào có tỉ lệ lớn hơn?

- Bản đồ có mẫu số càng lớn thì tỉ lệ càng nhỏ.

? Bản đồ nào thể hiện chi tiết hơn?

- Bản đồ có tỉ lệ càng lớn thì số lượng các đối tượng các đối tượng địa lí đưa lên càng nhiều.

  ? Tỉ lệ bản đồ cho ta biết điều gì?

  ? Tỉ lệ bản đồ biểu hiện ở mấy dạng

Quan sát hình 8 - 9

  ? Bản đồ nào có tỉ lệ lớn hơn

  ? Bản đồ nào thể hiện các đối tượng

chính sác hơn, chi tiết hơn?  ( H 8)

  ? Muốn bản đồ có độ chi tiết cao cần sử dụng loại bản đồ nào ?

Hoạt động 3

Yêu cầu HS đọc mục 2 SGK

? Nêu trình tự cách đo, tính khoảng cách?

GV chia lớp làm 4 nhóm:

   + Nhóm 1: Đo tính khoảng cách thực địa theo đường chim bay từ khách sạn Hải Vân -> Thu Bồn.

   + Nhóm 2: Từ Khách sạn HB -> Sông Hàn.

   + Nhóm 3: Từ  Hải Vân -> HB

   + Nhóm 4: Từ  Hải Vân -> Sông Hàn

1- Bản đồ :

- Bản đồ là hình vẽ thu nhỏ tương đối chính xác về một khu vực hay toàn bộ bề mặt trái đất

2. Ý nghĩa của tỉ lệ bản đồ.

a. Tỉ lệ bản đồ:

   Là tỉ số giữa khoảng cách trên bản đồ so với khoảng cách tương ứngs trên mặt đất

b. Ý nghĩa:

- Tỉ lệ bản đồ cho biết khoảng cách trên bản đồ đã thu nhỏ bao nhiêu lần so với kích thước của chúng trên thực tế.

  - Tỉ lệ bản đồ được biểu hiện ở 2 dạng:

  + Tỉ lệ số: là một phân số luôn có tử bằng 1.Mẫu số càng lớn thì tỉ lệ càgf nhỏ

VD: 1:100.000

1cm trên bản đồ =100.000cm = 1km trên thực địa

  + Tỉ lệ thước: Được vẽ dưới dạng một thước đo đã tính sẵn mỗi đoạn ghi số đo dài tương ứng

3. Đo tính các khoảng cách thực địa dựa vào tỉ lệ thước hoặc tỉ lệ số trên bản đồ.

a-Tính khoảng cách trên thực địa dựa vào tỉ lệ thước

b- Tính khoảng cách bằng tỉ lệ số

Từ khách sạn Hải vân ->Ks Thu bồn

Là 6cm

Tỉ lệ bản đồ là 1:7500

Vậy trên thực địa sẽ là 6 x 7500

                                 =45000 cm

                                 =450m = 0,45 km

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung

Hoạt động 1.

GV treo H10 lên giới thiệu cách xác định phương hướng trên bản đồ.

? Muốn xác định phương hướng trên bản đồ còn dựa vào các yếu tố nào?

? Trên thực tế có nhiều loại bản đồ không sử dụng các đường kinh - vĩ tuyến thì ta phải xác định phương hướng trên bản đồ bằng cách nào

( Tìm mũi tên chỉ hướng Bắc )

Hoạt động 2

Quan sát H11 SGK trang 15

? Điểm C là chỗ gặp nhau của các đường Kinh tuyến và vĩ tuyến nào?

Tìm vị trí điểm C đối với kinh tuyến gốc và vĩ tuyến gốc

? Cho biết tọa độ dịa lí điểm C 

? Kinh độ của 1 điểm được tính ntn ?

? Vĩ độ của 1 điểm được tính ntn ?

? Toạ độ địa lí là gì

GV hướng dẫn HS cách viết

1. Phương hướng trên bản đồ:

*Muốn xác định phương hướng trên bản đồ ta phải dựa vào cac đường kinh tuyến và vĩ tuyến

* Qui ước:

- Đầu trên kinh tuyến chỉ hướng Bắc

-Đầu dưới kinh tuyến chỉ hướng Nam

-Bên phải vĩ tuyến chỉ hướng Đông

-Bên trái vĩ tuyến chỉ hướng Tây

2. Kinh độ, vĩ độ và toạ độ Địa Lí.

a. Khái niệm:

- Kinh độ của 1 điểm là số độ chỉ khoảng cách từ kinh tuyến đi qua điểm đó đến kinh tuyến gốc.

- Vĩ độ của 1 điểm là số độ chỉ khoảng cách từ kinh tuyến đi qua điểm đó đến vĩ tuyến gốc.

- Toạ độ địa lí của 1 điểm chính là kinh độ và vĩ độ của 1 điểm nào đó trên bản đồ.

b. Cách viết toạ độ địa lí của 1 điểm:

  - Viết Kinh độ ở trên

            Vĩ độ ở dưới.

VD: Điểm C      200 T

                           100B

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung

Hoạt động 3

GV chia lớp làm 6 nhóm làm BT 3 - a.

+ Nhóm 1: Hướng bay từ HN -> Viêng Chăn

+ Nhóm 2:                    từ HN -> Gia các ta

+ Nhóm 3:                    từ HN -> Ma ni la

+ Nhóm 4:      từ Cu a la Lăm pơ -> Băng Cốc

+ Nhóm 5:      từ Cu a la Lăm pơ -> Manila

+ Nhóm 6:      từ Mani la -> Băng Cốc

Quan sát H 12

Yêu cầu 6 nhóm xác định toạ độ ĐL của các điểm A, B, C trên bản đồ.

Quan sát H13:

  GV Hướng đi từ O -> A,B,C,D

3. Bài tập:

a. Xác định hướng bay

+ HN -> Viêng Chăn hướng Tây Nam

+ HN -> Gia các ta hướng Nam

+ HN -> Ma ni la hướng Đông Nam

+ Cu a la Lăm pơ -> Băng Cốc hướng Bắc

 + Cu a la Lăm pơ -> Ma ni la hướng Đông Bắc

+ Mani la -> Băng Cốc hướng Tây Nam

b. Xác định toạ độ địa lí các điểm A, B, C

+ Điểm A:   1300Đ      + Điểm D:   1000Đ

                    10 0B                            100 B

+ Điểm B:   1100Đ      + Điểm E:   1400Đ

                    10 0B                              00

+ Điểm C:   1300Đ      + Điểm G:   1300Đ 

                     00                                  150B                       

c. Tìm các điểm có toạ độ ĐL:

                    1300Đ                     1000Đ

                    10 0B                      100 B

d. Hướng đi từ O -> A,B,C,D

+ Từ O ->A hướng Bắc

+ Từ O ->B hướng Đông

+ Từ O ->C hướng Nam

+ Từ O ->D hướng Tây

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung

Họat động 1

GV treo 2 bản đồ lên bảng giới thiệu 1 số kí hiệu

? Muốn biết các kí hiệu biểu hiện các đối tượng ĐL nào ta phải làm gì?

? Tại sao ta phải đọc bảng chú giải?

Quan sát H14 SGK trang 18

? Kể tên 1 số đối tượng ĐL được biểu hiện bằng các loại kí hiệu?

HS quan sát H15 SGK

? Tầm quan trọng của kí hiệu là gì?

Hoạt động 2

GV giới thiệu quy ước dùng thang màu biểu hiện độ cao.

Quan sát hình 16 và hãy cho biết:

? Mỗi lát cắt cách nhau bao nhiêu m ?

GV Dựa vào khoảng cách các đường đồng mức ở 2 sườn phía Đông và phía Tây

? Hãy cho biết sườn nào có độ dốc lớn hơn?

HS lần lượt trã lời.

1. Các loại kí hiệu bản đồ:

* Các kí hiệu dùng cho bản đồ rất đa dạng và có tính quy ước.

- Có 3 loại kí hiệu:

  + Kí hiệu điểm.

  + Kí hiệu đường.

  + Kí hiệu diện tích.

        - Có 3 dạng kí hiệu:

         + Kí hiệu hình học.

         + Kí hiệu chữ.

          + Kí hiệu tượng hình.

2. Cách biểu hiện địa hình trên bản đồ:

-*Biểu hiện độ cao của địa hình bằng thang màu

- Quy ước trong bản đồ giáo khoa địa lí Việt Nam:

   + Từ 0 -> 200 m Màu xanh lá cây

   + Từ 200 -> 500 m Màu vàng hay hồng nhạt

   + Từ 500 ->1000 m Màu đỏ

   + Trên 2000m Màu nâu

*Ngoài biểu hiện độ cao bằng thang màu Người ta còn dùng các đường đồng mức.

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung

Hoạt động 1

GV: Giới thiệu quả Địa Cầu là mô hình thu nhỏ của Trái Đất.

HS: Xác định 4 hướng chính trên quả Địa Cầu?

Yêu cầu hs quan sát H19 sgk trang 21

GV: Trái Đất tự quay quanh trục theo hướng nào?

? Thời gian Trái Đất tự quay một vòng quanh trục trong một ngày đêm được quy ước là bao nhiêu giờ?

? Cùng một lúc trên Trái Đất có bao nhiêu giờ khác nhau? 

? Mỗi khu vực giờ rộng bao nhiêu Kinh tuyến?

GV: Việt Nam  nằm ở múi giờ thứ mấy

HS trả lời (Thứ 7)

? Mỗi múi giờ chêch nhau bao nhiêu giờ?

GV. Để tiện cho việc tính giờ trên toàn thế giới năm 1884 hội nghị Quốc tế đã thống nhất lấy khu vực có kinh tuyến gốc (0) đi qua đài thiên văn Grin uýt ( Nuớc Anh) làm khu vực giờ gốc.

? Khu vực giờ gốc là 12 giờ thì nước ta là mấy giờ? (19 giờ)

? Giờ phía Đông và phía Tây có sự chênh lệch ntn? ( Phía Đông nhanh hơn 1 giờ)

GV Để tránh có sự nhầm lẫn trên đường giao thông quốc tế Kinh tuyến 180 là đường đổi ngày quốc tế.

HS: xác định đường đổi ngày ở địa cầu

Hoạt động 2

GV. Dùng quả địa cầu và đèn Pin mô tả hiện tượng ngày, đêm.

? Diện tích được chiếu sáng gọi là gì?

S. không được chiếu sáng gọi là gì?

GV. Đẩy quả địa cầu cho HS thấy khắp mọi nơi trên Trái Đất lần lượt có ngày và đêm.

? Giả sử Trái Đất không tự quay quanh trục thì trên Trái Đất có hiện tượng ngày đêm không?

?Vì sao hàng ngày ta thấy Mặt trời, Mặt trăng và các ngôi sao chuyển động theo hướng từ Đông sang Tây?

Yêu cầu : Quan sát H22 sgk trang 23

? Từ O->S vật chuyển động bị lệch về bên nào?

? Từ P->N vật chuyển động bị lệch về bên nào?

GV. Sự vận động tự quay quanh trục của Trái Đất đã làm lêch hướng chuyển động của gió, dòng biển  các vật thể rắn như đường đi của các viên đạn pháo

1. Sự vận động của Trái đất quanh trục.

- Trái Đất tự quay quanh một trục tưởng tượng và nghiêng 66033' trên mặt phẳng quỹ đạo.

- Hướng tự quay quanh trục của Trái Đất theo hướng từ Tây -> Đông.

- Thời gian tự quay một vòng hết 24 giờ ( 1 ngày đêm)

- Chia bề mặt Trái Đất làm 24 khu vực giờ. Mỗi khu vực có 1 giờ riêng gọi là giờ khu vực.

- Giờ gốc (GMT) là khu vực có đường kinh tuyến gốc đi qua chính giữa là khu vực giờ gốc và được đánh số 0 (còn được gọi là giờ quốc tế)

- Phía Đông có giờ sớm hơn phía Tây

- Kinh tuyến 1800 là đường đổi ngày Quốc tế.

2. Hệ quả của sự vận động tự quay quanh trục của Trái Đất.

a. Hiện tượng ngày, đêm.

- Khắp mọi nơi trên Trái Đất đều lần lượt có ngày và đêm.

- Diện tích được mặt trời chiếu sáng -> Ngày.

- Diện tích nằm trong bóng tối -> Đêm.

b. Sự lệch hướng do vận động tự quay của Trái Đất.

- Các vật thể chuyển động trên bề mặt Trái Đất đều bị lệch hướng.

- Nửa cầu Bắc vật chuyển động bị lệch về bên phải.

- Nửa cầu Nam vật chuyển động bị lệch về bên trái

Hoạt động thầy và trò

Nội dung

Hoạt động 1

? Trái Đất tự quay quanh trục theo hướng nào?

? Độ nghiêng của trục Trái Đất?

? Cùng một lúc Trái Đất tham gia mấy chuyển động

? Trái Đất chuyển động quanh Mặt Trời theo hướng nào?

? Trái Đất chuyển động một vòng quanh trục hết bao nhiêu thời gian?

? Thời gian Trái Đất chuyển động hết một vòng quanh Mặt Trời là bao nhiêu?

? Một năm có bao nhiêu ngày, tháng?

? Các ngày trong tháng được quy định ntn?

? Khi chuyển động quanh quỹ đạo khi nào Trái Đất gần Mặt trời nhất? Khoảng cách là bao nhiêu? HS: Ngày 3- 4/1 khoảng 147 tr/km

? Khi nào Trái Đất xa Mặt Trời nhất? Khoảng cách?

? Khi chuyển động quanh quỹ đạo trục nghiêng và hướng nghiêng của Trái Đất có thay đổi không?

? Vậy Trái  Đất có các mùa nào? Quy ước ra sao?

Hoạt động 2:Quan sát H23:

? Em có nhận sét gì về sự phân bố lượng nhiệt và ánh sáng ở hai nửa cầu?

? Cách tính mùa ở hai nửa cầu?

? Ngày 22/6 nửa cầu nào ngả nhiều về phía Mặt Trời? Nửa cầu nào chếch xa?

?Ngày 22/12 nửa cầu nào ngả nhiều về phía Mặt Trời? Nửa cầu nào chếch xa?

? Cả hai nửa cầu Bắc và Nam hướng về phía Mặt Trời như nhau vào các ngày nào?

? Cách tính Mùa theo Dương lịch và Âm lịch có giống nhau không?

HS: - Dương lịch tính theo sự chuyển động của Mặt Trời.

Âm lịch tính theo sự chuyển động của Mặt Trăng.

1.Sự chuyển động của Trái Đất quanh Mặt Trời.

- Trái Đất chuyển động quanh Mặt Trời theo một quỹ đạo có hình Elíp gần tròn.

- Thời gian Trái Đất chuyển động quanh Mặt Trời một vòng là 365 ngày 6 giờ.

- Khi chuyển động trên quỹ đạo quanh Mặt Trời, trục Trái Đất bao giờ cũng giữ độ nghiêng không đổi. Đó là sự chuyển động tịnh tiến.

2. Hiện tượng các mùa.

- Sự phân bố ánh sáng, lượng nhiệt và cách tính mùa ở hai nửa cầu Bắc và Nam hoàn toàn trái ngược nhau.

* Ngày 22/ 6:

- Nửa cầu Bắc là mùa nóng có ngày Hạ chí ( mùa Hạ )

- Nửa cầu Nam là mùa lạnh có ngày Đông chí ( mùa Đông )

* Ngày 22/12:

- Nửa cầu Nam là mùa Nóng có ngày Hạ chí ( mùa Hạ )

- Nửa cầu Bắc là mùa lạnh có ngày Đông chí ( mùa Đông )

* Ngày 21/3:

- Nửa cầu Bắc có ngày Xuân phân (giữa mùa Xuân)

- Nửa cầu Nam có ngày Thu phân (giữa mùa Thu)

=> Là mùa chuyển tiếp từ Lạnh -> Nóng

  * Ngày 23/9:

- Nửa cầu Nam có ngày Xuân phân (mùa Xuân)

- Nửa cầu Bắc có ngày Thu phân (mùa Thu)

=> Là mùa chuyển tiếp từ Nóng -> Lạnh.

* Ngày 21/3 và 23/9 cả hai bán cầu có góc chiếu sáng mặt trời như nhau

=> Như vậy một năm có 4 mùa : xuân ,hạ, thu, đông .Các mùa ở hai nửa cầu trái ngược nhau

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung

Hoạt động1

GV treo lược đồ H24

? Vì sao trục sáng tối (ST) và trục Trái đất (BN) không trùng nhau?

HS: (Trục TĐất nghiêng so với mặt phẳng quỹ đạo là 23027'. Trục sáng tối vuông góc với mặt phẳng quỹ đạo. 2 đường này cắt nhau ở 2 địa cực tạo thành góc 23027' )

Dựa vào H24 cho biết:

? Vào ngày 22/6 ánh sáng Mặt trời chiếu vuông góc vào mặt đất ở vĩ tuyến bao nhiêu? Vĩ tuyến đó được gọi là đường gì?

? và Vào ngày 22/12?

GV treo bảng yêu cầu:

Dựa vào H25 sgk thảo luận nhóm điền bảng:

( Ngày 22/ 6 Hạ chí )

? Em có nhận xét gì về hiện tượng ngày đêm dài ngắn ở các vĩ độ khác nhau trên TĐất?

?Vào ngày 21/ 3 và 23/ 9 ánh sáng Mặt trời chiếu vuông góc với mặt đất ở đường xích đạo vậy hiện tượng ngày đêm ở 2 nửa cầu B và Nam ntn?.

Hoạt động 2

Yêu cầu quan sát H25

GV: Ngày 22/ 6 và 22/ 12 độ dài ngày đêm ở địa điểm D và D’ ở vĩ tuyến 66033’ của 2 nửa cầu ntn?

GV: Vĩ tuyến 66 33’B và 66 33’N được gọi là những đường gì?

GV: Yêu cầu quan sát H25 và nghiên cứu các thông tin mục 2 thảo luận nhóm theo cặp hoàn thành bảng

1. Hiện tượng ngày đêm dài ngắn ở các vĩ độ khác nhau trên Trái Đất.

- Ngày 22/ 6: ánh sáng mặt trời chiếu thẳng góc với mặt đất ở vĩ tuyến 23 27'B

- Nửa cầu Bắc chúc về phía mặt trời nhiều nhất , có ngày dài nhất là mùa hạ của nửa cầu Bắc 

- Ngày 22/ 12: ánh sáng mặt trời chiếu thẳng góc với mặt đất ở vĩ tuyến 23 27'N. 

- Nửa cầu Nam chúc về phía mặt trời nhiều nhất , có ngày dài nhất là mùa hạ của nửa cầu Nam

*Ở xích đạo có ngày đêm dài bằng nhau

- Ngày 21/3 và 23/9 cả hai nửa cầu được chiếu sáng như nhau

2. Ở hai miền địa cực có số ngày đêm dài suốt 24 giờ thay đổi theo mùa.

-Ngày 22/6 và 22/12 các địa điểm trên vĩ tuyến 66033/ B có ngày đêm dài 24 giờ

- Còn các địa điểm từ 66033/ Bvà N đến cực B và N có ngày đêm dài từ một ngày đén 6 tháng

- Các đường vĩ tuyến 66 33'B&N là khu vực có giới hạn ngày, đêm dài suốt 24 giờ được gọi là các vòng cực.

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung

 Bài 1

? Vị trí hình dạng và kích thước của Trái Đất?

? Ý nghĩa vị trí thứ 3 của Trái Đất?

? Nêu khái niệm của hệ thống kinh vĩ tuyến?

Bài 3

?. Ý nghĩa của tỉ lệ bản đồ?

Bài 4

GV treo H10 lên giới thiệu cách xác định phương hướng trên bản đồ.

? Muốn xác định phương hướng trên bản đồ còn dựa vào các yếu tố nào?

? Khái niệm và cách viết vĩ độ và kinh độ của tọa độ địa lí?

Bài 5

? Cách biểu hiện địa hình trên bản đồ?

Bài 6

? Sự vận động của Trái Đất quanh trục và hệ quả của nó?

Bài 7

? Sự chuyển động của Trái Đất quanh Mặt Trời và hiện tượng các mùa?

- Trái Đất nằm ở vị trí thứ 3 trong 9 hành tinh theo thứ tự xa dần mặt trời.

* Ý nghĩa của vị trí thứ 3 của trái đất:

Là 1 trong những điều kiện rất quan trọng để góp phần tạo nên trái đất là hành tinh duy nhất trong hệ mặt trời có sự sống.

- Kinh tuyến là đường nối liền 2 điểm cực Bắc và cực Nam trên bề mặt quả Địa Cầu

- Vĩ tuyến là vòng tròn trên bề mặt Địa Cầu vuông góc với đường kinh tuyến

- Tỉ lệ bản đồ cho biết bản đồ được thu nhỏ bao nhiêu so với thực địa.

- Phương hướng chính trên bản đồ (8 hướng chính)

   Hướng Bắc, Nam, Đông, Tây, Tây Bắc, Đông Nam, Đông Bắc, Tây Nam.

- Cách xác định phương hướng trên bản đồ.

+ Với bản đồ có kinh, vĩ tuyến : phải dựa vào các đường kinh tuyến và vĩ tuyến để xác định phương hướng.

+ Với các bản đồ không vẽ kinh, vĩ tuyến : phải dựa vào mũi tên chỉ hướng bắc trên bản đồ để xác định hướng bắc, sau đó tìm các hướng còn lại.

- Khái niệm:

- Biểu hiện độ cao địa hình bằng thang màu hoặc đường đồng mức.

- Hướng tự quay quanh trục của Trái Đất theo hướng từ Tây -> Đông.

- Thời gian tự quay một vòng hết 24 giờ ( 1 ngày đêm)

- Thời gian Trái Đất chuyển động quanh Mặt Trời một vòng là 365 ngày 6 giờ.

- Sự lệch hướng do vận động tự quay

- Trục của Trái Đất nghiêng với mặt phẳng quỹ đạo 1 góc 66033’

Chủ đề(Nộidung chương)Mức độ nhận thức

Nhận biết

Thông hiểu

Vận dụng cấp độ thấp

Vận dụng cấp độ cao

Vị trí trái đất

TNKQ

TNKQ

10%TSĐ=1đ

0,5%TSĐ=0,5đ

0,5%TSĐ=0,5đ

10%TSĐ=1đ

Tỉ lệ bản đồ

TNKQ

TNKQ

1,0%TSĐ=1,0đ

0,5%TSĐ=0,5đ

0,5%TSĐ=0,5đ

1,0%TSĐ=1,0đ

Kinh vĩ tuyến

Trong bản đồ có ghi : Tỉ lệ : 1 : 2.000.000 em hiểu thế nào ?

khái niệm kinh tuyến, vĩ tuyến, kinh tuyến gốc, vĩ tuyến gốc.

40%TSĐ=4đ

20%TSĐ=2,0đ

20%TSĐ=2,0đ

40%TSĐ=4đ

Kinh độ vĩ độ

KÍ hiệu bản đồ

khái niệm kinh tuyến, vĩ tuyến, kinh tuyến gốc, vĩ tuyến gốc.

Có mấy loại kí hiệu thường được sử dụng trên bản đồ? Mổi loại vẽ một ví dụ. 

40%TSĐ=4,0đ

2,0%TSĐ=2,0đ

2,0%TSĐ=2,0đ

40%TSĐ=4,0đ

TSĐ:10

Tổng số câu :8

4 ,5đ

45% TSĐ

2,5đ

25%TSĐ

3 đ

30%TSĐ

10đ

100%TSĐ

TS hs

G

K

TB

Y

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung

Hoạt động 1

  GV. Để tìm hiểu các lớp đất sâu trong lòng TĐất con người không thể quan sát trực tiếp được vì lỗ khoan sâu nhất là 15km trong khi bán kính của TĐất dài trên 6.300km vì vậy để nghiên cứu các lớp đất sâu ta phải dùng phương pháp nghiên cứu gián tiếp đó là:

  + Phương pháp địa chấn

  + Phương pháp trọng lực

  + Phương pháp địa từ

Ngoài ra gần đây con người còn nghiên cứu thành phần, tính chất của các thiên thạch và các mẫu đất đá của các thiên thể khác như MTrăng để hiểu thêm về thành phần cấu tạo của TĐất.

Quan sát H26 sgk Hãy cho biết:

? Nêu thành phần cấu tạo bên trong của TĐất?

Yêu cầu quan sát H26 và bảng trang 32

? Trình bày các đặc điểm cấu tạo bên trong của TĐất?

? Trong 3 lớp thì lớp nào mỏng nhất?

? Nêu vai trò của Lớp vỏ?

? Tâm động đất và lò Mắcma nằm ở lớp nào của TĐ?  ( Lớp trung gian )

? Lớp này có ảnh hưởng đến đời sống của XH loài người không? Tại sao?

 ? Nêu đặc điểm của lớp lõi ( nhân)?

Hoạt động 2

  Quan sát H27 sgk hãy:

? Nêu các địa mảng chính của T Đất?

? Vỏ TĐất có phải là một khối liên tục không?

? Trên vỏ TĐất có các thành phần tự nhiên nào?

? Các địa mảng di chuyển có các cách tiếp xúc nào?

? Kết quả của các cách tiếp xúc đó?

( + 2 mảng tách xa nhau thì  vật chất ở chỗ tiếp xúc sẽ phun trào lên hình thành các dãy núi ngầm dưới Đại dương.

   + 2 địa mảng xô vào nhau đất đá bị nén ép nhô lên thành núi đồng thời xuất hiện động đất và núi lửa.)

1. Cấu tạo bên trong của Trái Đất.

* Cấu tạo bên trong của T Đất gồm 3 lớp:

- Lớp vỏ: dày từ 5-> 70 km rắn chắc càng xuống sâu nhiệt độ càng caotới 10000C

  - Lớp trung gian: dày khoảng 3000km Có thành phần vật chất ở trạng thái quánh dẻo -> lỏng Nhiệt độ từ 1500      -> 47000C

- Lớp Lõi ( nhân) dày khoảng trên 3000km phia ngoài lỏng, phía trong rắn, đặc.nhiệt đọ cao nhất khoảng 50000C

2. Cấu tạo của lớp vỏ Trái Đất

  - Lớp vỏ T Đất là lớp mỏng nhất nhưng có vai trò quan trọng là nơi tồn tại của các thành phần tự nhiên là nơi sinh sống của XH loài người.

- Vỏ TĐất được cấu tạo do 1 số địa mảng kề nhau tạo thành. Các địa mảng di chuyển rất chậm.

Các địa mảng có thể tách xa nhau hoặc xô vào nhau sinh ra các hiện tượng động dất và núi lửa

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung

Hoạt động 1

GV. Treo bản đồ Thế Giới lên giới thiệu: Các Châu

lục và Đại dương cho HS quan sát.

 Yêu cầu quan sát H28 sgk trang 34 hãy :

? Tỷ lệ diện tích Lục địa và Đại dương ở 2 nửa cầu Bắc và Nam?

? Các Lục địa tập trung ở nửa cầu nào?

? Các Đại dương phân bố ở nửa cầu nào

Hoạt động 2

GV.Yêu cầu quan sát Bản đồ Thế Giới kết hợp quan sát bảng trang 34 sgk hãy cho biết:

Gọi HS lên xác định trên Bản đồ

?. Trái Đất có bao nhiêu Lục địa? Kể tên ? Xác định vị trí?

? Lục địa nào có diện tích lớn nhất? Nằm ở nửa cầu nào?

?. Lục địa nào có diện tích nhỏ nhất? Nằm ở nửa cầu nào?

? Các lục địa nào nằm hoàn toàn ở nửa cầu Bắc?

? Các lục địa nào nằm hoàn toàn ở nửa cầu Nam?

? Lục địa Phi nằm ở đâu trên Trái Đất?

Hoạt động 3

Dựa vào bảng sgk hãy cho biết:

? Nếu diện tích của bề mặt Trái Đất là 510 triệu km2 thì diện tích bề mặt các Đại dương chiếm bao nhiêu % ?

? Có mấy đại dương?

? Đại dương nào có diện tích lớn nhất?

? Đại dương nào có diện tích nhỏ nhất?

  Quan sát bản đồ Thế Giới hãy:

? Các Đại dương có thông với nhau không?

? Con người dã làm gì để nối các đại dương với nhau trong giao thông đường Biển quốc tế?

? Hãy cho biết các Lục địa và Châu lục khác nhau như thế nào?

1. Bài tập 1.

* Nửa cầu Bắc

-S lục địa là 39,4%

-S đại dương là 60,6%

Vậy diện tích đại dương > lục địa

* Nủa cầu Nam

-S lục địa là 19,0%

-S đại dương là 81%

Vậy diện tích đại dương > lục địa

2. Bài tập 2.

  - Trái Đất có 6 Lục địa đó là:

  + Lục địa Á - Âu

  + Lục địa Phi

  + Lục địa Bắc Mĩ

  + Lục địa Nam Mĩ

  + Lục địa Ôxtrây lia

  + Lục địa Nam cực

- Lục địa Á - Âu có diện tích lớn nhất nằm ở nửa cầu Bắc.

- Lục địa Ôxtrây lia có diện tích nhỏ nhất nằm ở nửa cầu Nam.

- Lục địa phân bố ở Bắc bán cầu là Lục địa Á - Âu, Lục địa Bắc Mĩ.

- Lục địa phân bố ở Nam bán cầu là Lục địa Ôxtrây lia, Nam Mĩ và Nam Cực.

3. Bài tập 4.

- Diện tích bề mặt các Đại dương là 316 triệu km2 chiếm 71% diện tích bề mặt Trái Đất.

- Có 4 Đại dương  đó là : TBD,ÂDD,ĐTD,BBD

+ TBD có diện tích lớn nhất.

+ BBD có diện tích nhỏ nhất.

- Các Đại dương đều thông với nhau nên có tên chung là Đại dương Thế Giới .

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung

GV. Huớng dẫn HS quan sát bản đồ Thế Giới.

? Em có nhận xét gì về địa hình bề mặt TĐất?

? Đó là kết quả của quá trình tác động lâu dài và liên tục của 2 lực đối nghịch nhau là Nội lực và Ngoại lực.

? Vậy Nội lực là gì? Ngoại lực là gì? ta cùng tìm hiểu mục 1

Hoạt động 1

Yêu cầu nghiên cứu thông tin SGK hãy cho biết

? Nội lực là gì? 

? Ngoại lực là gì?

? Nếu Nội lực > Ngoại lực thì Núi có đặc điểm gì?

? Núi lửa và động đất do Nội lực hay Ngoại lực sinh ra? Sinh ra từ lớp nào của Trái Đất?

Hoạt động2

GV Treo tranh cấu tạo của Núi lửa:

HS. Quan sát H31 Hãy xác định từng bộ phận của Núi lửa.

? Núi lửa được hình thành ntn?

? Núi lửa có ảnh hưởng tới cuộc sống con Người ntn?

? Việt Nam có địa hình núi lửa không? Phân bố ở đâu?

GV. Treo bản đồ Thế Giới lên giới thiệu " Vành đai lửa Thái Bình Dương" phân bố 7200 ngọn Núi lửa sống vẫn đang hoạt động mãnh liệt.

? Động đất là gì?

? Tác hại của Động đất?

? nơi nào trên Trái Đất thường sảy ra Động đất?

? Để hạn chế bớt thiệt hại do động đất gây nên ta phải làm gì?

1. Tác động của Nội lực và Ngoại lực.

 - Nội lực là những lực sinh ra ở bên trong Trái Đất.

- Ngoại lực là những lực sinh ra ở bên ngoài, trên bề mặt Trái Đất.

- Tác động của nội lực và ngoại lực:

+ Nội lực và ngoại lực là hai lực đối nghịch nhau nhưng xảy ra đồng thời và tạo nên địa hình bề mặt Trái Đất.

+ Tác động của nội lực thường làm cho bề mặt trái đất gồ ghề, còn tác động của ngoại lực lại thiên về sự san bằng, hạ thấp địa hình.

+ Do tác động của nội lực, ngoại lực nên địa hình trên Trái Đất có nơi cao, nơi thấp, có nơi bằng phẳng, có nơi gồ ghề.

2. Núi lửa và động đất.

a. Núi lửa.

- Núi lửa là hình thức phun trào Mắcma từ dưới sâu lên trên bề mặt đất.

- Núi lửa ngừng phun dung nham bị phân hủy tạo thành lớp đất đỏ phì nhiêu thuận lợi cho phát triển Nông nghiệp.

b. Động đất.

- Động đất: là hiện tượng xảy ra đột ngột từ một điểm ở dưới sâu, trong lóng đất làm cho các lớp đất đá gần mặt đất rung  chuyển.

- Tác hại của động đất, núi lửa

- Mácma là những vật chất, nóng chảy nằm ở dưới sâu, trong lớp vỏ trái đất, nơi có nhiệt độ trên 10000C.

- Để hạn chế thiệt hại của Động đất:

  + Cần xây nhà chịu chấn động lớn.

  + Nghiên cứu, dự báo để sơ tán dân.

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung

Hoạt động 1

  Yêu cầu quan sát H36 sgk trang 43 và dựa vào vốn hiểu biết của mình hãy cho biết:

? Núi là gì?

? Độ cao của Núi?

? Núi có mấy bộ phận? Mô tả đặc điểm của từng bộ phận?

Yêu cầu HS nghiên cứu bảng " phân loại núi theo độ cao SGK trang 42".

? Căn cứ vào độ cao người ta chia núi ra làm mấy loại? Tên? Đặc điểm?

? Ngọn núi nước ta cao bao nhiêu m? Tên là gì?

? Dãy núi cao nhất TG có tên là gì?

HS: (dãy Hymalaya có đỉnh Evơrest cao 8848m)

 HS Quan sát H34 SGK trang 42 hãy cho biết?

? Cách tính độ cao tuyệt đối?

? Cách tính độ cao tương đối?

? Với quy ước như vậy thường thì độ cao nào lớn hơn?

Hoạt động 2

  Yêu cầu HS đọc các thông tin SGK kết hợp quan sát H35 hãy thảo luận nhóm theo bàn hoàn thành bài tập theo mẫu bảng sau:

1. Núi và độ cao của Núi

- Núi là dạng địa hình nhô cao nổi bật trên bề mặt Trái đất.

- Độ cao thường trên 500m so với mực nước Biển.

- Núi có 3 bộ phận:

  + Đỉnh nhọn

  + Sườn dốc

  + Chân núi.

- Căn cứ vào độ cao Núi được phân làm 3 loại:

  + Núi thấp:          Dưới 1000m

  + Núi trung bình: từ 1000m -> 2000m

  + Núi cao: Từ 2000m Trở lên.

  - Độ cao tuyệt đối được tính là khoảng cách được đo theo chiều thẳng đứng từ đỉnh Núi (đồi) đến điểm nằm ngang so với mực nước Biển.

  - Độ cao tương đối được tính là khoảng cách được đo theo chiều thẳng đứng từ đỉnh Núi (đồi) đến chỗ thấp nhất của chân Núi (đồi)

2. Núi già, Núi trẻ.

Nội dung

Núi trẻ

Núi già

Đặc điểm hình thái

- Độ cao lớn do ít bị bào mòn

- Đỉnh cao nhọn, sườn dốc, thung lũng sâu

- Bị bào mòn nhiều

- Đỉnh tròn, sườn thoải, thung lũng rộng

Thời gian hình thành (Tuổi)

- Cách đây hàng trục triệu năm hiện vẫn còn được nâng lên với tốc độ chậm

- Cách đây hàng trăm triệu năm.

Một số dãy núi điển hình.

- Dãy Anpơ ( Châu Âu)

- Dãy Himalaya ( Châu Á )

- Dãy Anđét ( Châu Mĩ )

- Dãy U- ran(ranh giới châu Âu - Á)

- Dãy Scandinavơ ( Bắc Âu)

- Dãy Apalat ( Châu Mĩ )

? Địa hình Núi VN là núi già hay núi trẻ?

Hoạt động 3

  Yêu cầu quan sát H37 và H38 SGK trang 44

? Như thế nào là địa hình Cácxtơ?

? Nêu đặc điểm địa hình Cácxtơ?

? Tại sao nói đến địa hình Cácxtơ người ta hiểu ngay là địa hình có nhiều hang động?

? Địa hình Cácxtơ có giá trị ntn?

? Hãy kể tên các danh lam thắng cảnh thuộc vùng núi đá vôi mà em biết?

? Ngoài ra đá vôi còn phục vụ nhu cầu gì?

3. Địa hình Cácxtơ và các hang động.

- Địa hình Núi đá vôi được gọi là địa hình Cácxtơ.

- Có nhiều hình dạng khác nhau nhưng phổ biến là có đỉnh nhọn, sắc, sườn dốc đứng.

- Địa hình Cácxtơ có nhiều hang động đẹp có giá trị du lịch lớn.

- Đá vôi cung cấp vật liệu xây dựng.

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung

GV. Chia lớp làm 6 nhóm 2 nhóm thảo luận về 1 dạng địa hình theo mẫu bảng sau:

GV cho các nhóm thảo luận trong 7 phút

Gọi HS điền bảng các nhóm khác nhận xét, bổ xung.

Đặc điểm

Cao nguyên

Đồi

Bình nguyên (Đồng bằng)

Độ cao

  Độ cao tuyệt đối >500m

Độ cao tương đối dưới 200m

Độ cao tuyệt đối < 200m

(nhưng có nhiều Bình nguyên có độ cao gần 500m)

Đặc điểm

hình thái

   Bề mặt tương đối bằng

Phẳng hoặc hơi gợn

Sóng.

 Sườn dốc

  Là dạng địa hình chuyển

tiếp giữa Núi và Đồng bằng Có dạng bát úp đỉnh

tròn, sườn thoải

- Có 2 loại:

+ Bào mòn: bề mặt hơi gợn sóng.

+ Bồi tụ: Bề mặt bằng phẳng

do phù xa của các con sông

lớn bồi đắp.

Kể tên

Các khu

Vực nổi

Tiếng 

Cao nguyên Tây tạng (Trung Quốc)

Mộc Châu, Tây

nguyên( VN)

Trung du Phú thọ, Thái Nguyên…

+ Bào mòn: Châu Âu, Canada

+ Bồi tụ: Hoàng Hà, Amazon,

 Sông Hồng, Sông Cửu Long.

Giá trị

Kinh tế

  Trồng cây công nghiêp. chăn nuôi gia súc lớn

Trồng cây CN kết hợp trồng rừng và chăn nuôi gia súc

Trồng cây LT - TP, chăn nuôi

 gia súc nhỏ và gia cầm. Tập

trung đông dân cư.

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung

? Vị trí hình dạng và kích thước của Trái Đất?

? Nêu khái niệm của hệ thống kinh vĩ tuyến?

? Bản đồ là gì? Tầm quan trọng của bản đồ trong việc dạy và học địa lí?

? Ý nghĩa của tỉ lệ bản đồ?

? Khái niệm và cách viết vĩ độ và kinh độ của tọa độ địa lí?

? Cách biểu hiện địa hình trên bản đồ?

?. Sự vận động của Trái Đất quanh trục và hệ quả của nó?

? Sự chuyển động của Trái Đất quanh Mặt Trời và hiện tượng các mùa?

? Hiện tượng ngày đêm dài ngắn ở các vĩ độ khác nhau trên Trái Đất?

? Cấu tạo bên trông của Trái Đất gồm mấy lớp?

? Cấu tạo của lớp vừ Trái Đất?

? Nguyên nhân của việc hình thành địa hình bề mặt Trái Đất?

?. Hiện tượng động đất và núi lửa có ảnh hưởng như thế nào đối với địa hình bề mặt Trái Đất?

? Nêu sự khác biệt giữa độ cao tương đối và độ cao tuyệt đối?

? Núi già khác núi trẽ ở điểm nào?

? Nêu đặc điểm của ba dạng địa hình bình nguyên, cao nguyên, đồi?

- Trái Đất nằm ở vị trí thứ 3 trong 9 hành tinh theo thứ tự xa dần mặt trời.

- Trái Đất có dạng hình cầu.

- Diện tích tổng của Trái Đất là 510 triệu km2.

- Khái niệm:

- Bản đồ là hình vẽ thu nhỏ, tương đối chính xác về vùng đất hay toàn bộ bề mặt Trái Đất trên một mặt phẳng.

- Tầm quan trọng của bản đồ…

- Tỉ lệ bản đồ cho biết bản đồ được thu nhỏ bao nhiêu so với thực địa.

- Khái niệm:

- Biểu hiện độ cao địa hình bằng thang màu hoặc đường đồng mức.

- Hướng tự quay:

- Thời gian tự quay:

- Hiện tượng ngày đêm:

- Sự lệch hướng do vận động tự quay

- Trục của Trái Đất nghiêng với mặt phẳng quỹ đạo 1 góc 66033’

- Trục tối sáng

- Cấu tạo của Trái Đất gồm ba lớp

- Lớp vừ Trái Đất chiếm 1% thể tích và 0,5 % khối lượng

- Vỏ Trái Đất dày khoảng từ 5 đến 70 km

- Địa hình bề mặt Trái Đất do tác động của nội lực và ngoại lực

- Núi lửa là hình thức phun trào mắc ma lên mặt đất

- Động đất là các lớp đất đá ngần mặt đất bị rung chuyển làm thiệt hại người và của

- Độ cao tuyệt đối được tính  khoảng cách đo chiều thẳng đứng của đỉnh núi đến chổ so với mực nước biển

- Độ cao tương đối được tính khoảng cách đo theo chiều thẳng đứng từ dỉnh núi đến chổ thấp nhất của chân núi

- Độ cao:

- Đặc điểm hình thái

- Các khu vực

- Giá trị kinh tế

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung

Hoạt động 1

GV. Vật chất cấu tạo nên lớp vỏ TĐ gồm các loại khoáng vật và đá. Khoáng vật thường gặp trong tự nhiên dưới dạng tinh thể trong thành phần các loại đá.

  HS: Khoáng vật và đá có loại có ích và loại  không có ích. Loại có ích được gọi là khoáng sản.

Vậy: Khoáng sản là gì?

? Mỏ khoáng sản là gì?

? Tại sao khoáng sản nơi tập trung nhiều, nơi ít?

  Yêu cầu HS đọc bảng " Công dụng các loại khoáng sản" SGK trang 49.

? Khoáng sản phân thành mấy nhóm? Căn cứ vào yếu tố nào?

GV. Ngày nay với tiến bộ của KHKT con người bổ sung các nguồn khoáng sản ngày càng bị hao hụt đi bằng các thành tựu của KHKT.

? Bổ sung khoáng sản năng lượng bằng nguyên liệu gì?

Hoạt động 2

Yêu cầu HS đọc mục 2 SGK trang 50.

? Nguồn gốc hình thành mỏ khoáng sản nội sinh?

? Nguồn gốc hình thành mỏ khoáng sản ngoại sinh?

GV. Bổ xung:

+ 90% Mỏt quặng sắt hình thành cách đây từ 500 -> 600 triệu năm.

+ Than đá 230 -> 280 triệu năm.

+ Dầu mỏ 2 -> 5 triệu năm.

Các mỏ khoáng sản hình thành trong thời gian rất lâu chúng rất quý và không phải là vô tận. Vậy chúng ta phải làm gì để bảo vệ chúng?

  1. Các loại khoáng sản

  a. Khoáng sản là gì?

    - Khoáng sản là những tích tụ tự nhiên các khoáng vật và đá có ích được con người khai thác và sử dụng.

    - Mỏ khoáng sản là nơi tập trung nhiều

  khoáng sản có khả năng khai thác.

  b. Phân loại khoáng sản.

  - Dựa vào tính chất và công dụng khoáng sản được chia làm 3 nhóm:

+ Khoáng sản năng lượng (nhiên liệu): than, dầu mỏ, khí đốt.

+ Khoáng sản kim loại : Sắt, mangan, đồng, chì, kẽm. . .

+ Khoáng sản phi kim loại :muối mỏ, A-pa-tit, đá vôi...

 2. Các mỏ khoáng sản ngoại sinh và nội sinh.

  - Quá trình hình thành mỏ khoáng sản nội sinh là quá trình những khoáng sản hình

thành do Mắcma được đưa lên gần mặt đất dưới tác động của nội lực.

- Quá trình hình thành mỏ khoáng sản ngoại sinh là quá trình những khoáng sản hình thành trong quá trình tích tụ vật chất nơi trũng dưới tác động của ngoại lực.

- Cần khai thác hợp lí, sử dụng tiết kiệm và có hiệu quả nguồn tài nguyên khoáng sản.

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung

Hoạt động 1

GV. Giới thiệu các đường đồng mức.

- Cách tìm độ cao của 1 số điểm có 3 loại:

+ Địa điểm cần xác định độ cao trên đường đồng mức đã ghi số.

+ Địa điểm cần xác định độ cao trên đường đồng mức không ghi số.

+ Địa điểm cần xác định độ cao nằm giữa 2 đường đồng mức.

  Yêu cầu HS thảo luận nhóm trả lời câu hỏi:

  ? Đường đồng mức là những đường ntn?

  ? Tại sao dựa vào đường đồng mức ta có thể biết được hình dạng của địa hình?

Hoạt động 2

  Dựa vào các đường đồng mức hãy xác định:

  GV  Hướng từ đỉnh núi A1 -> A2

? Sự chênh lệch về độ cao giữa 2 đường đồng mức?

GV Dựa vào đường đồng mức tìm độ cao của các điểm: A1,A2,B1,B2,B3.

? Tính khoảng cách theo đường chim bay từ đỉnh núi A1 -> A2?

GV. Hướng dẫn cách tính:

1cm trên bản đồ = 100.00cm ngoài thực tế.                        =  100m

  Quan sát các đường đồng mức ở 2 sườn phía Đông và phía Tây cho biết:

  ? Sườn nào dốc hơn?

Bài tập 1

- Đường đồng mức là những đường nối những điểm có cùng độ cao trên bản đồ.

- Dựa vào đường đồng mức biết độ cao tuyệt đối của các điểm và đặc điểm hình dạng địa hình, độ dốc, hướng nghiêng.

Bài tập 2:

- Hướng từ đỉnh núi A1 đến đỉnh núi A2 là từ Tây -> Đông.

- Sự chênh lệch về độ cao giữa 2 đường đồng mức là 100m

- Độ cao của các điểm:

  + A1 = 900m

  + A2 > 600m

  + B1 = 500m

  + B2 = 650m

  + B3 > 500m

- Khoảng cách từ đỉnh núi A1 -> A2 là:

     7,5 x 1000 = 7500m

- Sườn phía Tây dốc hơn sườn phía Đông vì các đường đồng mức phía Tây sát nhau hơn ở phía Đông.

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung

Hoạt động 1

Y/Cquan sát biểu đồ H45 SGK trang52:

? Các thành phần của không khí?

? Mỗi thành phần chiếm tỉ lệ bao nhiêu?

?Thành phần nào có tỉ lệ nhỏ nhất?

* Hơi nước chiếm tỉ lệ rất nhỏ nhưng nếu không có hơi nước thì bầu khí quyển không có các hiện tượng khí tượng như Mây, mưa, sương mù. Hơi nước và khí Cácbonic hấp thụ năng lượng MTrời  giữ lại các tia hồng ngoại gây ra "hiệu ứng nhà kính" điều hòa nhiệt đô trên TĐ)

Hoạt động 2

Quan sát H46 SGK  cho biết:

? Lớp vỏ khí gồm những tầng nào? Vị trí của mỗi tầng?

? Nêu đặc điểm của Tầng đối lưu?

? Vai trò của Tầng đối lưu đối với sự sống trên TĐ?

? Tại sao người leo núi lên đến độ cao trên 6000m lại cảm thấy khó thở?

? Tầng không khí nằm trên Tầng đối lưu là Tầng nào?

  Quan sát H46 SGK cho biết:

? Tầng bình lưu có lớp không khí nào?

  Tác dụng của lớp Ôdôn trong khí quyển?

Hoạt động 3

? Nguyên nhân hình thành các khối khí?

? Khối khí nóng, lạnh hình thành ở đâu?

? Nêu tính chất của mỗi loại?

? Khối khí Đại dương và Lục địa hình thành ở đâu? Tính chất của mỗi loại?

- Tùy vào vị trí hình thành và bề mặt tiếp xúc hình thành nên các khối khí khác nhau.

- Căn cứ vào nhiệt độ chia thành khối khí Nóng, khối khí Lạnh.

- Căn cứ vào bề mặt tiếp xúc chia thành khối khí Đại dương và khối khí Lục địa.

GV. Sự phân biệt các khối khí chủ yếu là căn cứ vào tính chất của chúng: Nóng, Lạnh, Khô, ẩm)

? Hãy liên hệ với khí hậu của VN.

? Tại sao có Gió mùa Đông Bắc thổi vào mùa Đông?

  ? Tại sao có Gió Lào (Tây Nam) thổi vào mùa Hạ?

1. Thành phần của không khí.

- Bao gồm:

 + Ni tơ chiếm 78%

+ Ô xi chiếm 21%

 + Hơi nước và các khí khác chiếm 1%.

- Lượng hơi nước tuy nhỏ nhưng là nguồn gốc sinh ra Mây, Mưa, Sương mù...

2. Cấu tạo của lớp vỏ khí.

- Các tầng của Khí quyển:

+ Tầng đối lưu: 0 -> 16km.

+ Tầng bình lưu: 16km -> 80km

+ Tầng cao khí quyển: > 80km

a. Tầng đối lưu:

- Có độ dày từ 0 -> 16km.

- 90% không khí của khí quyển tập trung sát mặt đất.

- Nhiệt độ không khí giảm dần theo độ cao: lên cao 100m giảm 0,60C 

- Là nơi sinh ra các hiện tượng khí tượng như mây mưa , sấm chớp, gió bão ...

b. Tầng bình lưu.

- Nằm trên tầng đối lưu, tới độ cao khoảng 80km.

- Có lớp ôdôn, lớp này có tác dụng ngăn cản những tia bức xạ có hại cho sinh vật và con người.

c. Các tầng cao:

  Các tầng cao nằm trên tầng bình lưu, không khí các tầng này cực loãng.

3. Các khối khí .

- Các khối khí nóng hình thành trên các vùng vĩ độ thấp, nhiệt độ tương đối cao.

- Các khối khí lạnh hình thành trên các vùng vĩ độ cao, có nhiệt độ tương đối thấp.

- Các khối khí đại dương hình thành trên các biển và đại dương, có độ ẩm lớn.

- Các khối khí lục địa: hình thành trên các vùng đất liền, có tính chất tương đối khô.

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung

Hoạt động 1

? Chương trình dự báo thời tiết trên các phương tiện thông tin đại chúng có nội dung gì?

? Thông báo ngày mấy lần?

 ? Thời tiết là gì?

? Hiện tượng khí tượng là gì?

 ? Trong 1 ngày thời tiết biểu hiện sáng, trưa, chiều như thế nào?

?Cùng một thời gian thời tiết ở khắp mọi nơi trên TĐ có giống nhau không?

? Thời tiết mùa Đông ở các tỉnh phía Bắc và các tỉnh phía Nam có gì khác biệt?

HS ( Miền Bắc có mùa Đông lạnh

         Miền Nam không có mùa Đông)

? Sự khác biệt này mang tính tạm thời hay được lặp đi lặp lại trong các năm?

 ? Đó là đặc điểm riêng biệt của khí hậu 2 Miền. Vậy khí hậu là gì? 

? Thời tiết và Khí hậu có đặc điểm gì giống và khác nhau?

Hoạt động 2

. Nêu quy trình hấp thụ nhiệt của mặt đất và không khí:

HS Ánh sáng MTrời khi chiếu xuống TĐ đi qua lớp không khí. Trong không khí có chứa bụi và hơi nước nên chỉ hấp thụ 1 phần nhỏ năng lượng của MTrời. Phần lớn còn lại được mặt đất hấp thụ làm cho mặt đất nóng lên tỏa nhiệt vào không khí làm cho không khí nóng lên. Đó là nhiệt độ của không khí.

? Nhiệt độ của không khí là gì?

? Muốn biết nhiệt độ không khí ta làm ntn?

GV. Hướng dẫn cách đo nhiệt độ không khí Trung bình Ngày.

? Cách tính nhiệt độ TB Tháng?

? Cách tính nhiệt độ TB Năm?

Hoạt động 3

? Tai sao những ngày Hè người ta thường hay ra Biển để Du lịch, Nghỉ mát?

? Tại sao vào mùa Đông những miền gần Biển lại có không khí ấm hơn phần đất liền?

Yêu cầu HS đọc mục 3b sgk trang 56

? Nhận xét sự thay đồi nhiệt độ theo độ cao?

  Dựa vào kiến thức đã biết hãy tính sự chênh lệch về độ cao giữa 2 địa điểm trong H48.

HS ( Chênh lệch nhau 1000m)

  ? Tại sao ở những vùng vĩ độ thấp luôn nóng hơn ở các vùng vĩ độ cao?

1. Thời tiết và khí hậu.

a. Thời tiết.

  Thời tiết là sự biểu hiện của các hiện tượng khí tượng ở 1 địa phương trong thời gian ngắn nhất định.

b. Khí hậu.

   Là sự lặp đi lặp lại của tình hình thời tiết ở 1 địa phương trong thời gian dài và trở thành quy luật.

2. Nhiệt độ không khí và cách đo nhiệt độ không khí.

a. Nhiệt độ không khí:

- Là lượng nhiệt khi mặt đất hấp thụ năng lượng nhiệt của Mặt trời và bức xạ lại vào trong không khí làm cho không khí nóng lên.

- dùng nhiệt kế để đo nhiệt độ của không khí.

b. Cách đo nhiệt độ không khí.

Nhiệt độ TB ngày = Tổng nhiệt độ các lần đo chia cho số lần đo

T0TB =   Tổng T0 các lần đo

                      Số lần đo

3. Sự thay đổi nhiệt độ của không khí.

a. Nhiệt độ không khí thay đỏi tùy thuộc độ gần Biển hay xa Biển.

  - Nước Biển có tác dụng điều hòa nhiệt độ không khí làm cho mùa Hạ bớt nóng, mùa Đông bớt lạnh. Sự khác nhau này sinh ra 2 loại khí hậu: khí hậu Lục địa và khí hậu Đại dương

b. Sự thay đổi nhiệt độ theo độ cao.

- Càng lên cao nhiệt độ không khí càng giảm. Lên cao 100m Nhiệt độ giảm 0,60C.

c. Nhiệt độ không khí thay đổi theo vĩ độ. 

- Không khí ở các vùng vĩ độ thấp luôn nóng hơn các vùng vĩ độ cao.

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung

Hoạt động 1

? Nhắc lại chiều dày của Khí quyển?

? Không khí tập trung ở Tầng nào của Khí quyển?

GV. Không khí tuy nhẹ nhưng 90% không khí tập trung ở gần Mặt đất đã tạo nên sức ép lớn đối với bề Mặt đất gọi là khí áp. Vậy:

? Khí áp là gì?

  ? Muốn biết Khí áp là bao nhiêu người ta làm thế nào?

  Y/c Hs đọc mục 1b và quan sát H50 sgk:

  GV. Gọi HS lên mô tả trên tranh:

? Các đai Khí áp thấp nằm ở vĩ độ nào?

? Các đai Khí áp cao nằm ở vĩ độ nào?

Hoạt động 2

  Yêu cầu HS đọc mục 2 sgk trang 59.

? Nguyên nhân nào sinh ra Gió?

? Gió là gì?

? Sự chênh lệch không khí giữa Vùng có Khí áp cao và Vùng khí áp thất càng lớn thì Gió ntn?

? khi nào thì trời không có Gió?

? Hoàn lưu khí quyển là gì?

Y/c quan sát H51sgk trang 59 hãy cho biết:

? Loại Gió thổi thường xuyên từ áp cao Chí tuyến về áp thấp Xích đạo là loại Gió gì?

? Loại Gió thổi thường xuyên từ áp cao Chí tuyến về áp thấp 660B & N là loại gió gì?

? Loai gió thổi thường xuyên từ áp cao Cực về áp thấp 660B & N là loại gió gì?

GV Tại sao các loại Gió này không chuyển động theo chiều thẳng đứng mà lại có đặc điểm:

  + Nửa cầu Bắc lệch về bên phải

  + Nửa cầu Nam lệch về bên trái.

1. Khí áp và các đai khí áp trên Trái Đất.

a. Khí áp.

- Khí áp là sức ép của Khí quyển lên bề mặt TĐ.

- Dụng cụ đo Khí áp là Khí áp kế.

b. Các đai khí áp trên bề mặt Trái Đất.

- Khí áp được phân bố trên bề mặt TĐ thành các đai Khí áp thấp và Khí áp cao từ Xích đạo về 2 cực.

2. Gió và hoàn lưu khí quyển.

- Gió là sự chuyển động của các khối không khí từ nơi có Khí áp cao về nơi có Khí áp thấp.

- Hoàn lưu khí quyển là các hệ thống vòng tròn do có sự chuyển động của không khí giữa các đai Khí áp cao và Khí áp thấp tạo thành.

- Tín phong :

+ Thổi từ khoảng các vĩ độ 300 Bắc và Nam (các đai áp cao chí tuyến )về  Xích đạo (đai áp thấp Xích đạo).

+ Hướng gió: ở nửa cầu Bắc, gió có hướng Đông bắc ; ở nửa cầu Nam, gió có hướng Đông nam.

- Gió Tây ôn đới:

+ Thổi từ khoảng các vĩ độ 300 Bắc và Nam (các đai áp cao chí tuyến )lên khoảng các vĩ độ 600 Bắc và Nam (các đai áp thấp ôn đới).

+ Hướng gió: ở nửa cầu Bắc, gió có hướng Tây Nam; ở nửa cầu Nam, gió có hướng Tây Bắc.

- Gió Đông cực:

+ Thổi từ khoảng các vĩ độ 900 Bắc và Nam (cực Bắc và Nam) về các vĩ độ 600 Bắc và Nam (các đai áp thấp ôn đới).

+ Hướng gió: ở nửa cầu Bắc, gió có hướng Dông Bắc; ở nửa cầu Nam, gió có hướng Dông Nam.

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung

Hoạt động 1

? Trong thành phần của Không khí hơi nước chiếm tỉ lệ bao nhiêu?

? Nguồn cung cấp chính hơi nước trong không khí?

? Ngoài ra còn có các nguồn cung cấp nào?

? Tại sao trong không khí lại có độ ẩm?

? Muốn biết độ ẩm của không khí nhiều hay ít người ta làm ntn?

  Yêu cầu quan sát bảng " Lượng hơi nước tối đa trong không khí"

? Yếu tố nào quyết định khả năng chứa hơi nước của không khí?

? Trong Tầng Đối lưu không khí chuyển động theo chiều nào? 

?Càng lên cao nhiệt độ không khí càng tăng hay giảm? 

? Không khí chứa nhiều hơi nước sẽ sinh ra hiện tượng gì?

? Muốn hơi nước thừa trong không khí ngưng tụ thành mây, mưa cần có điều kiện gì?

Hoạt động 2

? Mưa là gì?

? Muốn tính lượng Mưa của 1 địa điểm trong 1 Ngày người ta làm ntn?

? Cách tính lượng Mưa TB ngày?

? Cách tính lượng Mưa TB tháng?

? Cách tính lượng Mưa TB năm?

? Ngoài thiên nhiên Mưa có mấy loại?

? Có mấy dạng Mưa?

Yêu cầu hs quan sát H53 sgk trang62:

? Tháng có mưa nhiều nhất? Khoảng ?

? Tháng có mưa ít nhất? Khoảng ?

HS Quan sát H54 sgk trang 63:

? Khu vực có lượng mưa TB > 2000mm?

? Khu vực có lượng mưa TB < 200mm?

? Nhận xét về sự phân bố lượng mưa trên TG

?VN nằm trong khu vực có lượng mưa TB là bao nhiêu?

1. Hơi nước và độ ẩm của không khí.

- Nguồn cung cấp chính hơi nước trong không khí là nước trong các Biển và Đại dương. 

- Do có chứa hơi nước nên không khí có độ ẩm

- Dụng cụ đo dộ ẩm là ẩm kế.

- Nhiệt độ không khí càng cao càng chứa được nhiều hơi nước.

- Không khí bão hòa, hơi nước bốc lên cao gặp lạnh thì lượng hơi nước thừa trong không khí sẽ ngưng tụ thành mây, mưa.

2. Mưa và sự phân bố mưa trên TĐ.

a. Khái niệm Mưa.

- Mưa được hình thành khi hơi nước bị ngưng tụ ở độ cao từ 2km -> 10km tạo thành Mây. gặp điều kiện thuận lợi hạt nước to dần do được cung cấp thêm hơi nước sẽ rơi xuống thành mưa.

   - Dụng cụ đo là vũ kế (Thùng đo mưa ).

- Lượng mưa TB ngày bằng tổng lượng mưa của các trận mưa trong ngày.

b. Sự phân bố lượng mưa trên TG.

 - Lượng mưa trên TG phân bố không đều từ Xích đạo về 2 Cực.

- Mưa nhiều nhất ở vùng Xích đạo, mưa ít nhất là hai vùng cực Bắc và Nam.

Hoạt động của thầy và trò

Nội dung

Hoạt động 1

  GV. Treo lược đồ H55 SGK.

? Những yếu tố nào được biểu hiện trên biểu đồ?

 ? Trong thời gian bao lâu?

?Yếu tố nào được biểu hiện theo đường?

? Yếu tố nào được biểu hiện bằng cột?

?Trục dọc bên phải dùng để đo tính đại lượng nào?

  ? Đơn vị của Nhiệt độ là gì?

  ? Trục dọc bên trái dùng để đo tính đại lượng nào?

? Đơn vị của lượng mưa?

Hoạt động 4

Quan sát 2 biểu đồ H56 và H57 SGK trang   66 Hãy: điền bảng SGK trang 66.

Bài tập 1.

- Những yếu tố được biểu hiện trên biểu đồ là nhiệt độ và lượng mưa.

- Trong thời gian 1 năm.

- Nhiệt độ -> Theo đường.

- Lượng mưa -> Theo cột.

- Trục dọc bên phải: Nhiệt độ

  + Đơn vị:  0c

- Trục dọc bên trái: Lượng mưa

  + Đơn vị: mm.