Ho¹t ®éng cña thÇy – trß 

               Néi dung kiÕn thøc

- Dùa vµo chó thÝch*,em h·y nªu 1 vµi nÐt vÒ t¸c gi¶ ?

- Gv: Thanh TÞnh sinh ngµy 11.12.1911 tËi HuÕ, mÊt ngµy 17.7.1988 t¹i Hµ Néi. Trong sù nghiÖp s¸ng t¸c cña m×nh, «ng ®· cã nhiÒu ®ãng gãp trong c¸c lÜnh vùc: truyÖn ng¾n, truyÖn dµi, th¬, ca dao, bót kÝ v¨n häc, song cã lÏ thµnh c«ng h¬n c¶ lµ truyÖn ng¾n vµ th¬.

I.Giíi thiÖu t¸c gi¶- T¸c phÈm:

1. T¸c gi¶:Thanh TÞnh (1911-1988 )

- Quª ë HuÕ.

- Tõng d¹y häc, viÕt b¸o, lµm th¬.

- S¸ng t¸c nhiÒu truyÖn ng¾n vµ th¬.

- S¸ng t¸c cña «ng ®Ëm nÐt tr÷ t×nh, to¸t lªn vÎ ®»m th¾m, nhÑ nhµng mµ s©u l¾ng, t×nh c¶m ªm dÞu trong trÎo.

        Ho¹t ®éng cña thÇy – trß 

               Néi dung kiÕn thøc

- Dùa vµo chó thÝch*,em h·y nªu 1 vµi nÐt vÒ t¸c gi¶ ?

- Gv: Thanh TÞnh sinh ngµy 11.12.1911 tËi HuÕ, mÊt ngµy 17.7.1988 t¹i Hµ Néi. Trong sù nghiÖp s¸ng t¸c cña m×nh, «ng ®· cã nhiÒu ®ãng gãp trong c¸c lÜnh vùc: truyÖn ng¾n, truyÖn dµi, th¬, ca dao, bót kÝ v¨n häc, song cã lÏ thµnh c«ng h¬n c¶ lµ truyÖn ng¾n vµ th¬.

I.Giíi thiÖu t¸c gi¶- T¸c phÈm:

1. T¸c gi¶:Thanh TÞnh (1911-1988 )

- Quª ë HuÕ.

- Tõng d¹y häc, viÕt b¸o, lµm th¬.

- S¸ng t¸c nhiÒu truyÖn ng¾n vµ th¬.

- S¸ng t¸c cña «ng ®Ëm nÐt tr÷ t×nh, to¸t lªn vÎ ®»m th¾m, nhÑ nhµng mµ s©u l¾ng, t×nh c¶m ªm dÞu trong trÎo.

- Em h·y nªu xuÊt xø cña t¸c phÈm ?

- H­íng dÉn ®äc: giäng h¬i buån, l¾ng s©u

- Gv ®äc- Hs ®äc- Gv nhËn xÐt. 

- Hs ®äc thÇm chó thÝch trong sgk- chó ý chó thÝch 2,6,7.

- ¤ng ®èc lµ DT chung hay riªng?

- L¹m nhËn cã ph¶i lµ nhËn bõa, nhËn v¬ kh«ng ?

- TruyÖn cã nh÷ng nh©n vËt nµo ? Ai lµ nh©n vËt chÝnh ? V× sao ? (v× ®­îc nãi ®Õn nhiÒu nhÊt)

* Bè côc: 3 phÇn

- Tõ ®Çu -> trªn ngän nói: T©m tr¹ng nv “t«i trªn ®­êng tíi tr­êng.

- TiÕp -> c¶ ngµy n÷a: T©m tr¹ng cña nv “t«i” lóc ë s/tr­êng

- Cßn l¹i: T©m tr¹ng cña nv “t«i” trong líp häc.

- M¹ch truyÖn ®­îc kÓ theo dßng h«× t­ëng cña nv “t«i”, theo tr×nh tù  thêi gian cña buæi tùu tr­êng.VËy ta cã thÓ chia v¨n b¶n ra thµnh mÊy phÇn ? Mçi phÇn tõ ®©u ®Õn ®©u ? ý cña tõng phÇn ?

- Hs ®äc phÇn 1- PhÇn em võa ®äc nãi vÒ néi dung g× ?

- Trªn ®­êng tíi tr­êng, nh©n vËt “t«i” ®· thÊy con ®­êng vµ c¶nh vËt xung quanh nh­ thÕ nµo ? (con ®­êng quen- thÊy l¹; c¶nh vËt xung quanh- cã sù thay ®æi)

- Nh÷ng c©u v¨n nµo diÔn t¶ ®iÒu ®ã ?

- V× sao con ®­êng quen l¹i trë thµnh l¹ vµ c¶nh vËt chung quanh l¹i thay ®æi? (v× trong lßng nh©n vËt “t«i” cã sù thay ®æi lín: h«m nay t«i ®i häc.)

- Lµ v¨n b¶n nhËt dông.

- Lµ truyÖn ng¾n in trong tËp Quª mÑ.

II. §äc – T×m hiÓu chó thÝch:

40

I- T©m tr¹ng nv “t«i” trªn ®­êng tíi tr­êng:

- Sù kiÖn h«m nay t«i ®i häc cã ý nghÜa g× ?

(§©y lµ mét sù kiÖn lín, mét sù ®æi thay quan trräng, ®¸nh dÊu b­íc ngoÆt cña tuæi th¬ t¸c gi¶.)

- Em cã nhËn xÐt g× vÒ NT miªu t¶ cña t¸c gi¶ ë ®äan v¨n nµy ? (Miªu t¶ c¶nh vËt th«ng qua c¸i nh×n t©m tr¹ng cña nh©n vËt).

- ViÖc häc hµnh g¾n víi s¸ch vë, bót th­íc, nh÷ng viÖc ®ã ®· ®­îc t¸c gi¶ kÓ l¹i b»ng nh÷ng  chi tiÕt nµo ?

- TÊt c¶ nh÷ng chi tiÕt trªn, cho em hiÓu g× vÒ nh©n vËt “t«i” ?

              Th¶o luËn:

- Khi nhí l¹i ý nghÜ chØ cã ng­êi th¹o míi cÇm næi bót, th­íc, t¸c gi¶ viÕt: ý nghÜ Êy tho¸ng qua trong trÝ t«i nhÑ nhµng nh­ mét lµn m©y l­ít trªn ngän nói. BiÖn ph¸p NT nµo ®­îc sö dông trong c©u v¨n ? Nã cã t¸c dông g× trong viÖc thÓ hiÖn néi dung ®o¹n v¨n ?

- Gv: ý nghÜ cña mét em nhá míi c¾p s¸ch tíi tr­êng thËt th¬ ng©y trong s¸ng vµ hån nhiªn.

- §i hÕt con ®­êng lµng, cËu häc trß nhá tíi s©n tr­êng. Khi ®øng ë s©n tr­êng nh©n vËt “t«i” cã t©m tr¹ng g× ?

- Hs ®äc:“Tr­íc s©n tr­êng...lo sî vÈn v¬ ”

-§v m.t¶ c¶nh g× ?

-Em h·y t×m nh÷ng chi tiÕt miªu t¶ c¶nh tr­íc s©n tr­êng lµng MÜ L Ý ?

- Em cã nhËn xÐt g× vÒ nh÷ng tõ ng÷ mµ t¸c gi¶ lùa chän ®Ó miªu t¶ ? ViÖc lùa chän ®ã cã t¸c dông g× ?

- C¶nh t­îng Êy cã ý nghÜa g×?

- Con ®­êng nµy t«i ®· quen ®i l¹i l¾m lÇn, nh­ng lÇn nµy tù nhiªn thÊy l¹. C¶nh vËt chung quanh t«i ®Òu thay ®æi.

- Hai quyÓn vë míi ®ang ë trªn tay t«i ®· b¾t ®Çu thÊy nÆng.

- T«i muèn thö søc m×nh...:-MÑ ®­a bót th­íc cho con cÇm.

=> Lµ ng­êi yªu thiªn nhiªn, cã ý thøc trong viÖc häc tËp, kh«ng muèn thua kÐm b¹n bÌ.

-> H×nh ¶nh so s¸nh lµm næi râ tÇm quan träng cña viÖc ®i häc vµ kh¬i gîi kh¸t väng v­¬n tíi nh÷ng ®Ønh cao.

- Tr­êng MÜ LÝ ®­îc so s¸nh víi h×nh ¶nh nµo ? H×nh ¶nh Êy cã ý nghÜa g×? (Tr­êng MÜ LÝ võa sinh s¾n võa oai nghiªm nh­ c¸i ®×nh lµng Hoµ HiÖp...

-> H×nh ¶nh so s¸nh diÔn t¶ sù trang nghiªm cña m¸i tr­êng.)

- Gv:TiÕp ®ã lµ c¶nh nh÷ng häc trß nhá lÇn ®Çu tiªn ®Õn tr­êng. Gv ®äc “Còng nh­ t«i...trong c¸c líp.”

- Nh÷ng häc trß nhá ®­îc miªu t¶ qua nh÷ng chi tiÕt nµo ?

- Em cã nhËn xÐt g× vÒ biÖn ph¸p NT mµ t¸c gi¶ sö dông ë ®o¹n nµy ?

- H×nh ¶nh so s¸nh  Êy cã ý nghÜa g× ?

- Gv: H×nh ¶nh so s¸nh cña t¸c gi¶ thËt tinh tÕ, nã võa t¶ ®óng t©m tr¹ng nh©n vËt, võa gîi cho ng­êi ®äc liªn t­ëng vÒ mét thêi tuæi nhá ®øng tr­íc m¸i tr­êng th©n yªu. M¸i tr­êng ®Ñp nh­ mét tæ Êm, HS ng©y th¬, hån nhiªn nh­ mét c¸nh chim ®Çy kh¸t väng vµ biÕt bao båi håi lo l¾ng nh×n bÇu trêi réng, nghÜ tíi nh÷ng ch©n trêi häc vÊn mªnh m«ng.

- TiÕp theo lµ c¶nh g× ?

- Nh÷ng chi tiÕt nµo miªu t¶ t©m tr¹ng cña nv “t«i” khi nghe «ng ®èc ®äc tªn m×nh ?

- C¸c tõ ng÷ ®­îc lùa chän ®Ó miªu t¶ cã g× ®¸ng chó ý ?

- Gv: Nã gîi cho ng­êi ®äc chóng ta nhí l¹i nh÷ng kØ niÖm tuæi th¬ ®Ñp ®Ï. Nã gióp ta hiÓu s©u h¬n nçi lßng nh©n vËt vµ tµi n¨ng kÓ truyÖn cña t¸c gi¶.

2. T©m tr¹ng nh©n vËt “t«i” lóc ë s©n tr­êng:

* Tr­íc s©n tr­êng lµng MÜ LÝ:

- DÇy ®Æc c¶ ng­êi, ng­êi nµo quÇn ¸o còng s¹ch sÏ, g­¬ng mÆt còng t­¬i vui vµ s¸ng sña.

-> Sö dông mét lo¹t c¸c tõ l¸y gîi t¶ lµm hiÖn lªn quang c¶nh ®«ng vui, nhén nhÞp vµ n¸o nøc.

=> Ph¶n ¸nh kh«ng khÝ ®Æc biÖt cña ngµy khai tr­êng.

* Nh÷ng häc trß nhá:

- MÊy cËu häc trß míi bì ngì... Hä nh­ con chim con... muèn bay, nh­ng cßn ngËp ngõng e sî.

-> H×nh ¶nh so s¸nh sinh ®éng.

=>  Gîi t¶ t©n tr¹ng ngì ngµng, sî sÖt vµ e ng¹i.

- H×nh ¶nh m¸i tr­êng g¾n liÒn víi h×nh ¶nh «ng ®èc. VËy h×nh ¶nh «ng ®èc ®­îc nhí l¹i qua nh÷ng chi tiÕt nµo ?

- D­íi con m¾t cña nv “t«i”, «ng ®èc lµ ng­êi ntn ?

- C¸c chi tiÕt trªn cho ta thÊy t¸c gi¶ ®· nhí tíi «ng ®èc víi nh÷ng t×nh c¶m nµo?

- Gv ®äc “T«i c¶m thÊy ....tãc t«i,“

- V× sao ®¸m häc trß l¹i khãc?  (Khãc v× lo sî vµ còng khãc v× sung s­íng.)

- Gv: §ã lµ nh÷ng giät n­íc m¾t cña sù tiÕc nèi nh÷ng ngµy ch¬i ®ïa tho¶i m¸i, lµ sù l­u luyÕn nh÷ng ng­êi th©n vµ ®ã còng lµ dÊu hiÖu cña sù tr­ëng thµnh.

- C¸c tõ: khãc, n­íc në, thót thÝt lµ nh÷ng tõ cã nghÜa kh¸i qu¸t ë c¸c cÊp ®é kh¸c nhau. VËy thÕ nµo lµ cÊp ®é kh¸i qu¸t cña nghÜa tõ ng÷ - chóng ta sÏ häc ë bµi TiÕng ViÖt sau.

-Hs ®äc phÇn 3.

- Khi s¾p hµng ®îi vµo líp, nv “t«i” ®· c¶m thÊy ®iÒu g× ? V× sao ? (ch­a lÇn nµo thÊy xa mÑ nh­ lÇn nµy- v× tõ nay ph¶i tù m×nh lµm tÊt c¶, kh«ng cã mÑ ë bªn c¹nh nh­ ë nhµ n÷a)

- Khi vµo líp häc nv “t«i” cã c¶m gi¸c g×? (c¶m gi¸c võa l¹ võa quen)- Nh÷ng c©u v¨n nµo ®· nãi lªn ®iÒu ®ã ?

- V× sao nv “t«i” l¹i cã c¶m gi¸c l¹? (c¶m gi¸c l¹ v× lÇn ®Çu tiªn ®­îc vµo líp häc nªn c¸i g× còng thÊy l¹)

* Nghe «ng ®èc ®äc tªn tõng häc trß míi:

- T«i c¶m thÊy nh­ qu¶ tim t«i ngõng ®Ëp.

- Nghe gäi ®Õn tªn, t«i tù nhiªn giËt m×nh vµ lóng tóng.

-> Sö dông nhiÒu §T ®Æc t¶ nh÷ng gi©y phót xóc ®éng khã quªn cña mçi ®êi ng­êi.

* ¤ng ®èc:

- C¸c em ph¶i g¾ng häc ®Ó thÇy mÑ ®­îc vui lßng vµ ®Ó thÇy d¹y... ®­îc sung s­íng.

- Nh×n chóng t«i b»ng cÆp m¾t hiÒn tõ vµ c¶m ®éng.

- T­¬i c­êi nhÉn n¹i chê chóng t«i.

-> Lµ ng­êi thÇy rÊt yªu th­¬ng HS, quan t©m tíi HS.

=> Yªu th­¬ng, quÝ träng, tin t­ëng vµ biÕt ¬n ng­êi thÇy cña m×nh.

- Nh÷ng c¶m gi¸c võa quen võa l¹ cho ta thÊy ®­îc t×nh c¶m g× cña nv “t«i”?

- Gv ®äc: Mét con chim non -> hÕt.

- §v cho em hiÓu g× vÒ nv “t«i” ?

- Bµi v¨n cã nh÷ng nÐt ®Æc s¾c g× vÒ ND vµ NT ? -Hs ®äc ghi nhí.

- ViÕt bµi v¨n ng¾n ghi l¹i Ên t­îng cña em trong buæi ®Õn tr­êng khai gi¶ng lÇn ®Çu tiªn ?

3. T©m tr¹ng cña h©n nËtv “t«i” trong líp häc:

- Mét mïi h­¬ng l¹ x«ng lªn. Tr«ng h×nh g×...còng thÊy l¹... T«i nh×n ng­êi b¹n...ngåi bªn t«i...kh«ng c¶m thÊy sù xa l¹ chót nµo.

=> Yªu mÕn, g¾n bã víi b¹n bÌ vµ tr­êng líp.

Yªu thiªn nhiªn, yªu tuæi th¬.

* Ghi nhí: Sgk (9 )

* LuyÖn tËp:

       Ho¹t ®éng cña thÇy – trß 

            Néi dung kiÕn thøc

-Hs quan s¸t s¬ ®å trªn b¶ng phô.

-Nh×n vµo s¬ ®å ta thÊy: NghÜa cña tõ ®éng vËt réng h¬n hay hÑp h¬n nghÜa cña c¸c tõ  thó, chim, c¸ ? V× sao ? (§éng vËt lµ sù vËt cã c¶m gi¸c vµ tù  vËn ®éng ®­îc; thó, chim, c¸ ®Òu lµ ®éng vËt. Ph¹m vi nghÜa cña tõ ®éngvËt bao hµm nghÜa cña c¸c tõ  thó, chim, c¸.

V× vËy: ... )

-NghÜa cña tõ thó réng h¬n hay hÑp h¬n nghÜa cña c¸c tõ  voi, h­¬u ? V× sao ? (V× nghÜa cña tõ thó bao hµm nghÜa cña tõ voi, h­¬u )

-Gv: Tõ ®éng vËt, thó, chim, c¸  ®­îc coi lµ tõ cã nghÜa réng.

-VËy theo em khi nµo mét tõ ng÷  ®­îc coi lµ cã nghÜa réng ?

-NghÜa cña tõ  voi, h­¬u réng h¬n hay hÑp h¬n nghÜa cña tõ thó ? v× sao? (Voi, h­¬u lµ ®éng vËt thuéc loµi thó, ph¹m vi nghÜa cña 2 tõ nµy ®­îc bao hµm trong ph¹m vi nghÜa cña tõ thó.

V× vËy: ... )

-Gv: C¸c tõ voi, h­¬u, ri, s¸o lµ tõ nghÜa hÑp.

-Tõ ng÷ ®­îc coi lµ cã nghÜa hÑp khi nµo ?

-Gv: Qua PT VD ta thÊy nghÜa cña tõ cã tÝnh chÊt kh¸i qu¸t. Nh­ng trong mét ng«n ng÷, ph¹m vi kh¸i qu¸t nghÜa cña tõ kh«ng gièng nhau: sinh vËt bao hµm nghÜa cña ®éng vËt vµ thùc vËt...)

I.Tõ ng÷ nghÜa réng, tõ ng÷ nghÜa hÑp:

*S¬ ®å: sgk

1-Tõ ng÷ nghÜa réng:

-VD:

+NghÜa cña tõ ®éng vËt réng h¬n nghÜa cña tõ thó, chim, c¸.

+ NghÜa cña tõ thó réng h¬n nghÜa cña tõ voi, h­¬u.

-Khi ph¹m vi nghÜa cña tõ ®ã bao hµm ph¹m vi nghÜa cña 1 sè tõ kh¸c.

2-Tõ ng÷ nghÜa hÑp:

-VD:

+NghÜa cña tõ voi, h­¬u hÑp h¬n nghÜa cña tõ thó.

+NghÜ cña tõ ri, s¸o hÑp h¬n nghÜa cña tõ chim.

-Khi ph¹m vi nghÜa cña tõ ng÷ ®ã ®­îc bao hµm trong ph¹m vi nghÜa cña mét tõ ng÷ kh¸c.

-Nh×n vµo s¬ ®å, ta thÊy tõ thó cã nh÷ng nghÜa g× ? (Tõ thó cã nghÜa réng so víi tõ voi, h­¬u  nh­ng l¹i cã nghÜa hÑp so víi tõ ®éng vËt)

-Gv: Trg tr­êng hîp nµy tõ thó võa cã nghÜa réng l¹i võa cã nghÜa hÑp.

-Khi nµo th× mét tõ ng÷ ®­îc coi lµ võa cã nghÜa réng võa cã nghÜa hÑp ?

-T×m vÝ dô vÒ tõ ng÷ cã nghÜa réng, nghÜa hÑp ?

-Hs ®äc ghi nhí.

-LËp s¬ ®å thÓ hiÖn cÊp ®é kq cña nghÜa tõ ng÷ trong mçi nhãm tõ, theo mÉu s¬ ®å trong bµi häc ?

-T×m tõ ng÷ cã nghÜa réng so víi nghÜa cña c¸c tõ ng÷ cã ë mçi nhãm sau ®©y?

-T×m c¸c tõ ng÷ cã nghÜa ®­îc bao hµm trong ph¹m vi nghÜa cña mçi nhãm tõ ng÷ sau ®©y ?

-ChØ ra nh÷ng tõ ng÷ kh«ng thuéc ph¹m vi nghÜa cña mçi nhãm tõ ng÷ sau ®©y ?

3-Tõ ng÷ võa cã nghÜa réng võa cã nghÜa hÑp:

-Mét tõ ng÷ cã nghÜa réng ®èi víi tõ ng÷ nµy, ®ång thêi cã nghÜa hÑp ®èi víi mét tõ ng÷ kh¸c.

-VÝ dô: tõ c¸ cã nghÜa réng so víi r«, thu nh­ng l¹i cã nghÜa hÑp so víi ®éng vËt.

*Ghi nhí: sgk-10

II-LuyÖn tËp:

1-Bµi 1 (9,10):

2-Bµi 2 (10):

a-KhÝ ®èt            d-Nh×n        e-§¸nh

b-NghÖ thuËt      c-Thøc ¨n

3-Bµi 3 (10):

a-§¹p, m¸y, «t«     

b-S¾t, ®ång, nh«m

4-BÇi 4 (10):

a-Thuèc lµo              c-Bót ®iÖn

b-Thñ quÜ                  d-Hoa tai

         Ho¹t ®éng cña thÇy – trß 

            Néi dung kiÕn thøc 

-§äc v¨n b¶n T«i ®i häc

-V¨n b¶n miªu t¶ nh÷ng viÖc ®ang x¶y ra hay ®· x¶y ra ? §ã lµ sù viÖc g×? (Mt¶ nh÷ng viÖc ®· x¶y ra, ®ã lµ nh÷ng håi t­ëng cña t¸c gi¶ vÒ ngµy ®Çu tiªn ®i häc)

I-Chñ ®Ò cña v¨n b¶n

-VB T«i ®i häc: