Ho¹t ®éng cña GV vµ häc sinh

                             Yªu cÇu cÇn ®¹t

-  Em hiÓu thÕ nµo lµ tæng quan v¨n  häc ViÖt Nam ?

-         Yªu cÇu häc sinh ®äc mÊy dßng ®Çu cña s¸ch gi¸o khoa tõ “ tr¶i qua hµng ngµn n¨m….tinh thÇn Êy”

+   Néi dung cña phÇn c©u nµy ? Theo em nã lµ phÇn c©u g× cña bµi tæng quan v¨n häc ?

-         Yªu cÇu häc sinh ®äc phÇn I(SGK)

-         Tõ  “v¨n häc ViÖt Nam bao gåm “v¨n häc viÕt”

+  V¨n häc ViÖt Nam gåm mÊy bé phËn lín ?

+  H·y tr×nh bµy nh÷ng nÐt lín cña v¨n häc dan gian ? ( tãm t¾t SGK )

H/S ®äc sgk tõ “v¨n häc viÕt… kÞch th¬”

  SGK tr×nh bµy néi dung g×? H·y tr×nh bµy kh¸i qu¸t vÒ tõng néi dung ®ã ?

+Nh×n tæng qu¸t VHVN cã mÊy thêi k× ph¸t triÓn? H/S ®äc tõng phÇn

+nÐt lín cña truyÒn thèng thÓ hiÖn trong VHVN lµ g×?

+Tõ thÕ kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ XIX, nÒn v¨n häc VN cã nh÷ng ®Æc ®iÓm g× ®¸ng l­u ý?

+V× sao v¨n häc tõ thÕ kØ thø 10 ®Õn hÕt thÕ kØ 19 cã sù ¶nh h­ëng cña v¨n häc Trung Quèc? – H/S ®äc sgk

+H·y chØ ra nh÷ng t¸c phÈm vµ nh÷ng t¸c gi¶ tiªu biÓu cña v¨n häc trung ®¹i?‎‎

+H/S ®äc sgk

+T¹i sao l¹i gäi lµ nÒn v¨n häc hiÖn ®¹i?

-V¨n häc thêi k× nµy ®­îc chia lµm mÊy giai ®o¹n vµ cã ®Æc ®iÓm g×?

- Giai ®o¹n sau so víi giai ®o¹n tr­íc cã g× kh¸c biÖt?

VÒ thÓ lo¹i VHVN tõ ®Çu thÕ kØ20 cã nh÷ng ®iÓm g× ®¸ng l­u ý?

+Tõ ®Çu thÕ lØ XX ®Õn 1975 

-         T¸c gi¶…

-         §êi sèng v¨n häc…

-         VÒ thÓ lo¹i

-         VÒ thi ph¸p…

+Tõ 1975 ®Õn nay vÒ thÓ lo¹i v¨n häc cã nh÷nh ®iÓm g× ®¸ng l­u ý?

+Nh×n mét c¸ch kh¸i qu¸t ta rót ra nh÷ng qui luËt g× vÒ VHVN? 

+ Mèi quan hÖ cña con ng­êi víi thÕ giíi tù nhiªn ®­îc thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo?

+Mèi quan hÖ gi÷a con ng­êi víi quèc gia, d©n téc ®­îc thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo?

H/s ®äc sgk

+VHVN ®· ph¶n ¸nh mèi quan hÖ x· héi nh­ thÕ nµo?

-VHVN ph¶n ¸nh ‎ý thøc b¶n th©n nh­ thÕ nµo?

- Em hiÓu nh­ thÕ nµo vÒ th©n vµ t©m?

-Th©n vµ t©m ®­îc thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo trong v¨n häc?

Xu h­íng chung cña VHVN lµ g× khi x©y dùng mÉu ng­êi lÝ t­ëng?

Cñng cè:

Häc xong bµi nµy cÇn l­u ý nh÷ng ®iÓm nµo?

- C¸ch nh×n nhËn, ®¸nh gi¸ tæng qu¸t nh÷ng nÐt lín cña VHVN.

+ Néi dung SGK: Tr¶i qua qu¸ tr×nh lao ®éng, chiÕn ®Êu b¶o vÖ ®Êt n­íc, nh©n d©n ta ®· s¸ng t¹o ra nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn. VHVN lµ b»ng chøng cho sù s¸ng t¹o tinh thÇn Êy.

I/ C¸c bé phËn hîp thµnh v¨n häc ViÖt Nam?

    1 . V¨n häc d©n gian

- VHVN gåm hai bé phËn v¨n häclín:

  + VHDG

  + VH viÕt

- Kh¸i niÖmVHDG: Lµ nh÷ng s¸ng t¸c tËp thÓ cña nh©n d©n lao ®éng ®­îc truyÒn miÖng tõ ®êi nµy sang ®êi kh¸c. Nh÷ng trÝ thøc cã thÓ tham gia s¸ng t¸c. Song nh÷ng s¸ng t¸c ®ã ph¶i tu©n thñ theo ®Æc tr­ng cña VHDG vµ trë thµnh tiÕng nãi, t×nh c¶m chung cña nh©n d©n

- C¸c thÓ lo¹i cña VHDG: truyÖn cæ d©n gian bao gåm: thÇn tho¹i, sö thi, truyÒn thuyÕt, cæ tÝch truyÖn cæ tÝch, truyÖn c­êi, truyÖn ngô ng«n. Th¬ ca d©n gian bao gåm :tôc ng÷, c©u ®è, ca dao, vÌ, truyÖn th¬. S©n khÊu d©n gian bao gåm : chÌo, tuång, c¶i l­¬ng…

- §Æc tr­ng cña VHDG lµ tÝnh truyÒn miÖng, tÝnh tËp thÓ vµ tÝnh thùc hµnh trong c¸c sinh ho¹t kh¸c nhau cña ®êi sèng céng ®ång.

2. V¨n häc viÕt

- Kh¸i niÖm vÒ v¨n häc viÕt : Lµ s¸ng t¸c cña trÝ thøc ®­îc ghi l¹i b»ng ch÷ viÕt, lµ s¸ng t¹o cña c¸ nh©n, v¨n häc viÕt mang dÊu Ên cña t¸c gi¶.

- Ch÷ viÕt: H×nh thøc v¨n tù cña v¨n häc viÕt ®­îc ghi l¹i b»ng ba thø ch÷ : H¸n, N«m, Quèc ng÷. Mét sè Ýt b»ng ch÷ Ph¸p . Ch÷ H¸n lµ v¨n tù cña ng­êi H¸n. Ch÷ N«m dùa vµo ch÷ h¸n mµ ®Æt ra. Ch÷ quèc ng÷ sö dông ch÷ c¸i La tinh ®Ó ghi ©m tiÕng ViÖt. Tõ thÕ kØ XX trë l¹i ®©y, v¨n häc ViÖt Nam chñ yÕu viÕt b»ng ch÷ quèc ng÷.

- HÖ thèng thÓ lo¹i : Ph¸t triÓn theo tõng thêi k×

*Tõ thÕ kØ 10 ®Õn thÕ kØ 19 gåm: v¨n xu«i tù sù (truyÖn kÝ, v¨n chÝnh luËn, tiÓu thuyÕt ch­¬ng håi…). Th¬ gåm th¬ cæ phong, ®­êng luËt tõ khóc. V¨n biÒn ngÉu gåm phó, c¸o, v¨n tÕ…

* Ch÷ N«m : cã th¬ n«m §­êng luËt, truyÖn th¬, ng©m khóc, h¸t nãi…

* Tõ thÕ kØ XX trë l¹i ®©y ranh giíi râ rµng. Tù sù cã: TruyÖn ng¾n, tiÓu thuyÕt, kÝ ( bót kÝ, nhËt kÝ, tuú bót, phãng sù …). Tr÷ t×nh cã : Th¬, tr­êng ca. KÞch cã: kÞch nãi...

II/ TiÕn tr×nh lÞch sö cña v¨n häc ViÖt Nam

- Tõ thÕ kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ XIX lµ v¨n häc Trung ®¹i. NÒn v¨n häc nµy h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn theo mèi quan hÖ cña v¨n häc khu vùc §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸ cã mèi quan hÖ víi v¨n häc Trung Quèc…

- V¨n häc hiÖn ®¹i h×nh thµnh tõ thÕ kØ XX vµ vËn ®éng ph¸t triÓn tíi ngµy nay. Nã ph¸t triÓn trong mèi quan hÖ vµ giao l­u quèc tÕ. VHVN chÞu ¶nh h­ëng cña v¨n häc ¢u - MÜ

- TruyÒn thèng v¨n häc VN thÓ hiÖn hai nÐt lín: ®ã lµ chñ nghÜa yªu n­íc vµ chñ nghÜa nh©n ®¹o.

1. Thêi k× v¨n häc Trung ®¹i ( tõ thÕ kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ XIX)

- Tõ thÕ kØ thø X ®Õn hÕt thÕ kØ XIX v¨n häc VN cã nh÷ng ®iÓm ®¸ng l­u ý lµ: §©y lµ nÒn v¨n häc viÕt b»ng ch÷ H¸n vµ ch÷ N«m.

- Nã ¶nh h­ëng cña nÒn v¨n häc Trung Quèc. V× c¸c triÒu ®¹i PK lÇn l­ît sang x©m l­îc n­íc ta. §©y còng lµ lÝ do ®Ó quyÕt ®Þnh v¨n häc viÕt b»ng ch÷ H¸n.

- DÉn chøng: SGK

- Nh÷ng t¸c phÈm viÕt b»ng ch÷ H¸n vµ ch÷ N«m:…

*Sù ph¸t triÓn cña th¬ N«m g¾n liÒn víi sù tr­ëng thµnh vµ nh÷ng nÐt truyÒn thèng cña v¨n häc trung ®¹i. §ã lµ lßng yªu n­íc, tinh thÇn nh©n ®¹o vµ hiÖn thùc. Nã thÓ hiÖn tinh thÇn ý thøc d©n téc ®· ph¸t triÓn cao.

2.Thêi k× v¨n häc hiÖn ®¹i (tõ ®Çu thÕ kØ XX cho ®Õn nay )

- Së dÜ cã tªn gäi Êy v× nã ph¸t triÓn trong thêi ®¹i mµ quan hÖ s¶n xuÊt chñ yÕu dùa vµo hiÖn ®¹i ho¸. MÆt kh¸c nh÷ng luång t­ t­ëng tiÕn bé nh­ luång giã míi thæi vµo VN lµm thay ®æi nhËn thøc, c¸ch nghÜ, c¸ch c¶m vµ c¶ c¸ch nãi cña con ng­êi VN. Nã chÞu ¶nh h­ëng cña nÒn v¨n häc ph­¬ng T©y. 

-VH thêi k× nµy ®­îc chia lµm 4 giai ®o¹n:

    +Tõ ®Çu thÕ kØ 20 ®Õn 1930

    +Tõ 1930 ®Õn1945

    +Tõ 1945 ®Õn 1975

    +Tõ 1975 ®Õn nay

- §Æc ®iÓm VHVN ë tõng thêi k× cã sù kh¸c nhau:

*Tõ ®Çu thÕ kØ XX ®Õn n¨m 1930, v¨n häc viÖt nam ®· b­íc vµo quü ®¹o cña v¨n häc thÕ giíi hiÖn ®¹i, cô thÓ tiÕp xóc víi nÒn v¨n häc ch©u ¢u. §ã lµ nÒn v¨n häc viÕt b»ng ch÷ quèc ng÷: d/c-sgk

*Tõ 1930 ®Õn1945 xuÊt hiÖn nhiÒu tªn tuæi lín nh­: TL, NT, XD, VTP…

V¨n häc thêi k× nµy võa kÕ thõa tinh hoa cña v¨n häc trung ®¹i vµ v¨n häc d©n gian võa tiÕp nhËn v¨n häc thÕ giíi ®Ó hiÖn ®¹i ho¸: cã nhiÒu thÓ lo¹i míi vµ ngµy cµng hoµn thiÖn

*Tõ 1945 ®Õn 1975 sù kiÖn lÞch sö vÜ ®¹i ®· më ra nhiÒu triÓn väng nhiÒu mÆt cho v¨n häc VN. NhiÒu nhµ th¬ líp tr­íc ®· ®i theo c¸ch m¹ng vµ kho¸c ba l« ®Õn víi kh¸ng chiÕn cèng hiÕn tµi n¨ng søc lùc thËm chÝ c¶ x­¬ng m¸u cho CM, cho sù nghiÖp VH c¸ch m¹ng cña d©n téc:d/c-sgk

  Trong cuéc c/® chèng MÜ §¶ng Céng s¶n VN ®· l·nh ®¹o toµn diÖn vµ cã ®­êng lèi ®óng ®¾n chØ ®¹o v¨n nghÖ g¾n liÒn víi sù nghiÖp lao ®éng vµ c® cña nh©n d©n ta. Hai cuéc c® chèng P vµ M®· ®em l¹i nh÷ng ph¹m vi ph¶n ¸nh míi, c¶m høng míi ®Ó v¨n häc yªu n­íc vµ c¸ch m¹ng ®¹t nhiÒu thµnh tùu nghÖ thuËt ®¸ng tù hµo.Nã g¾n liÒn víi nh÷ng tªn tuæi lín nh­: d/c-sgk

- Tõ 1975 ®Õn nay, c¸c nhµ v¨n ph¶n ¸nh s©u s¾c c«ng cuéc x©y dùng CNXH, c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, nh÷ng vÊn ®Ò cña thêi ®¹i míi më cöa, héi nhËp quèc tÕ. Hai m¶ng ®Ò tµi cña v¨n häc lµ lÞch sö vµ cuéc sèng, con ng­êi trong bèi c¶nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN. §Ò tµi lÞch sö viÕt vÒ chiÕn tranh chèng Ph¸p vµ MÜ hµo hïng víi nhiÒu bµi häc…

- VHVN ®¹t ®­îc gi¸ trÞ ®Æc s¾c vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt víi nhiÒu t¸c gi¶ ®­îc c«ng nhËn lµ danh nh©n v¨n ho¸ thÕ giíi nh­: NT, ND, HCM. NhiÒu t¸c phÈm ®· ®­îc dÞch ra nhiÒu thø tiÕng trªn thÕ giãi.VHVN víi nh÷ng kh¶ n¨ng vµ sù s¸ng t¹o ®· x©y dùng ®­îc vÞ trÝ riªng trong v¨n häc nh©n lo¹i.

III. Con ng­êi ViÖt Nam qua v¨n häc

   Gäi h/s ®äc sgk

1.. Con ng­êi ViÖt Nam trong quan hÖ víi thÕ giíi tù nhiªn

- Víi thÕ giíi tù nhiªn

+ VHDG víi t­ duy huyÒn tho¹i ®· kÓ l¹i qu¸ tr×nh nhËn thøc, c¶i t¹o, chinh phôc cña «ng cha ta víi thÕ giíi tù nhiªn hoang d·, x©y dùng cuéc sèng tÝch luü hiÓu biÕt phong phó vÒ thiªn nhiªn…

+ Víi con ng­êi thiªn nhiªn cßn lµ ng­êi b¹n th©n thiÕt:h×nh ¶nh b·i mÝa, n­¬ng d©u…tÊt c¶ ®Òu g¾n bã víi con ng­êi.T×nh yªu thiªn nhiªn ®· trë thµnh néi dung quan träng cña VHVN…

+Thiªn nhiªn mang nh÷ng d¸ng vÎ riªng biÖt cña tõng miÒn.Vµo vh còng thÕ nã gãp phÇn lµm nªn tÝnh ®a d¹ng trong v¨n ch­¬ng

+Trong s¸ng t¸c v¨n häc trung ®¹i h×nh ¶nh thiªn nhiªn th­êng g¾n víi lÝ t­ëng ®¹o ®øc thÈm mÜ:d/c…

2. Con ng­êi ViÖt Nam trong quan hÖ víi quèc gia, d©n téc ( h/s ®äc sgk )

-Víi quèc gia , d©n téc

+Con ng­êi VN sím cã thøc x©y dùng quèc gia, d©n téc cña m×nh. §Êt n­íc l¹i tr¶i qua nhiÒu thö th¸ch chèng kÎ thï x©m l­îc. V× vËy, mét nÒn v¨n häc yªu n­íc cã gi¸ trÞ nh©n v¨n s©u s¾c xuyªn suèt lÞch sö VHVN. §ã lµ t×nh yªu quª h­¬ng xø së lµ niÒm tù hµo vÒ truyÒn thèng mäi mÆt cña d©n téc.T×nh yªu tæ quèc thÓ hiÖn qua lßng c¨m thï giÆc d¸m x¶ th©n v× nghÜa lín. NhiÒu t¸c phÈm lín kÕt tinh lßng yªu n­íc: HTS, BN§C…nhiÒu t¸c gia yªu n­íc lín nh­: NguyÔn Tr·i, N§C…®· x©y dùng nªn mét hÖ thèng yªu n­íc hoµn chØnh.

§Æc biÖt nÒn VHVN ë thÕ kØ XX lµ nÒn v¨n häc tiªn phong chèng ®Õ quèc. Chñ nghÜa yªu n­íc lµ néi dung tiªu biÓu gi¸ trÞ quan träng cña VHVN

3.Con ng­êi ViÖt Nam trong quan hÖ x· héi

- Trong x· héi cã giai cÊp ®èi kh¸ng,VHVN ®· lªn tiÕng tè c¸o c¸c thÕ lùc chuyªn quyÒn b¹o ng­îc vµ thÓ hiÖn sù c¶m th«ng chia sÎ víi ng­êi bÞ ¸p bøc ®au khæ.VHDG, truyÖn th¬, kÝ sù,…tõ thÕ kØ X ®Õn thÕ kØ XIX ®· miªu t¶ thùc tÕ ®en tèi cña giai cÊp thèng trÞ, quan t©m ®Õn ®êi sèng nh©n d©n, ®ßi quyÒn sèng cho con ng­êi: d/c….Mét nÒn v¨n häc giµu s¾c th¸i nh©n v¨n vµ ®Ëm ®µ mµu s¾c nh©n ®¹o.Tõ mèi quan hÖ x· héi, v¨n häc ®· h×nh thµnh chñ nghÜa hiÖn thùc nhÊt lµ tõ 1930 trë l¹i ®©y.

Ngµy nay chñ nghÜa yªu n­íc, chñ nghÜa nh©n ®¹o ®ang x©y dùng ®­îc nh÷ng mÉu lÝ t­ëng. Con ng­êi biÕt ph¸t huy vÎ ®Ñp truyÒn thèng vµ biÕt lµm giµu cho quª h­¬ng ®Êt n­íc,cho m×nh

-Tr­íc khi hiÓu VHVN ®· ph¶n ¸nh ý thøc b¶n th©n nh­ thÕ nµo, ta kh«ng thÓ kh«ng t×m hiÓu thÕ nµo lµ ý thøc c¸ nh©n. ë mçi con ng­êi cã hai ph­¬ng diÖn:

 + Th©n vµ t©m lu«n song song tån t¹i nh­ng kh«ng ®ång nhÊt

 *ThÓ x¸c vµ t©m hån

 *B¶n n¨ng vµ v¨n ho¸

 *T­ t­ëng vÞ kØ vµ t­ t­ëng vÞ tha

 *Y thøc c¸ nh©n vµ ý thøc céng ®ång

 - C¸c t«n gi¸o lín nh­ Nho - PhËt - L·o gi¸o ®Òu ®Æt ra nguyªn t¾c xö lÝ mèi quan hÖ gi÷a hai ph­¬ng diÖn nµy. VHVN ®· ghi l¹i qu¸ tr×nh ®Êu tranh, lùa chän ®Ó kh¼ng ®Þnh mét ®¹o lÝ lµm ng­êi trong sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a hai ph­¬ng diÖn. V× lÝ do vµ nguyªn nh©n kh¸c nhau ë nh÷ng giai ®o¹n nhÊt ®Þnh, v¨n häc ®Ò cao mét trong hai mÆt trËn trªn. C¶ d©n téc ph¶i chèng ngo¹i x©m, chèng ®ì víi thiªn nhiªn, con ng­êi VN ph¶i ®Ò cao ‎ý thøc céng ®ång h¬n ‎ý thøc c¸ nh©n. Nh©n vËt trung t©m cña c¸c thêi k× nµy næi bËt víi ‎ý thøc tr¸ch nhiÔm x· héi, tinh thÇn hy sinh tíi møc kh¾c kØ. Giai ®o¹n v¨n häc cuèi thÕ kØ XVIII hoÆc giai ®o¹n v¨n häc 1930-1945. ý thøc c¸ nh©n ®­îc ®Ò cao. §ã lµ quyÒn sèng c¸ nh©n cña con ng­êi, quyÒn ®­îc h­ëng h¹nh phóc vµ t×nh yªu. Nh÷ng t¸c phÈm th¬ Hå Xu©n H­¬ng, “ Chinh Phô ng©m khóc” cña §Æng TrÇn C«n, “Cung o¸n ng©m” cña NguyÔn Gia ThiÒu vµ ®Ønh cao lµ tru‏yÖn KiÒu cña NguyÔn Du. Thêi k× 1930-1945 næi lªn víi v¨n xu«i l·ng m¹n, th¬ míi l·ng m¹ng vµ mét sè t¸c phÈm nh­ “T¾t ®Ìn” cña Ng« TÊt Tè ; truyÖn ng¾n vµ tiÓu thuyÕt cña Nam Cao, truyÖn cña Th¹ch Lam.

Song ë giai ®o¹n nµo,xu h­íng chung cña VHVN lµ x©y dùng mét ®¹o lÝ lµm ng­êi víi nh©n phÈm tèt ®Ñp nh­ nh©n ¸i thuû chung. t×nh nghÜa, vÞ tha, s½n sµng x¶ th©n v× sù nghiÖp chÝnh nghÜa, ®Êu tranh chèng chñ nghÜa kh¾c kØ cña t«n gi¸o, ®Ò cao quyÒn sèng con ng­êi c¸ nh©n nh­ng kh«ng chÊp nhËn chñ nghÜa c¸ nh©n.

- C¸c bé phËn hîp thµnh VHVN

- TiÕn tr×nh lÞch sö VHVN

- Mét sè néi dung chñ yÕu cña VHVN

- L­u ‎ý: Mçi giai ®o¹n nªn nhí thµnh tùu:t¸c gi¶ vµ t¸c phÈm tiªu biÓu

    Ho¹t ®éng cña GV vµ HS

              Yªu cÇu cÇn ®¹t

Gäi 1 h/s ®äc vµ nh¾c c¶ líp theo dâi phÇn v¨n b¶n sgk vµ tr¶ lêi nh÷ng c©u hái..

a. C¸c nh©n vËt nµo tham gia trong ho¹t ®éng giao tiÕp? Hai bªn cã quan hÖ víi nhau nh­ thÕ nµo?

b. Ng­êi nãi nhê ng«n ng÷ biÓu ®¹t néi dung t­ t­ëng t×nh c¶m cña m×nh th× ng­êi ®èi tho¹i lµm g× ®Ó lÜnh héi ®­îc néi dung ®ã? Hai bªn lÇn l­ît ®æi vai cho nhau nh­ thÕ nµo?

c. Ho¹t ®éng giao tiÕp ®ã diÔn ra trong hoµn c¶nh nµo? (ë ®©u? vµo lóc nµo? Khi ®ã ë n­íc ta cã sù kiÖn lÞch sö, x· héi g×?)

d. Ho¹t ®énh giao tiÕp ®ã h­íng vµo néi dung g×? ®Ò cËp ®Õn vÇn ®Ò g×?

e. Môc ®Ých cña giao tiÕp giao tiÕp lµ g×? Cuéc giao tiÕp cã ®¹t ®­îc ®­îc môc ®Ých ®ã kh«ng?

Bµi tËp tÝch hîp:

a.C¸c nh©n vËt giao tiÕp qua bµi      nµy ?

b.Ho¹t ®éng giao tiÕp ®è diÔn ra trong hoµn c¶nh nµo ?

c.Néi dung giao tiÕp ? VÒ ®Ò tµi g× ? bao gåm nh÷ngvÊn ®Ò c¬ b¶n nµo ?

d.Môc ®Ých cña giao tiÕp ?

-Ph­¬ng tiÖn giao tiÕp ®­îc thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo ?

I . T×m hiÓu chung

  1. T×m hiÓu v¨n b¶n: (sgk)

- Vua vµ c¸c vÞ b« l·o trong héi nghÞ lµ nh©n vËt tham gia giao tiÕp. Mçi bªn cã c­¬ng vÞ kh¸c nhau. Vua cai qu¶n ®Êt n­íc. C¸c b« l·o lµ ng­êi cã tuæi ®· tõng gi÷ nh÷ng träng tr¸ch nay ®· vÒ nghØ, hoÆc ®­îc vua mêi ®Õn tham gia héi nghÞ…

- Ng­êi tham gia giao tiÕp ë ®©y ph¶i ®äc hoÆc nghe nãi, nãi nh÷ng g× ®Ó lÜnh héi néi dung mµ ng­êi nãi ph¸t ra. C¸c b« l·o nghe vua Nh©n T«ng hái, néi dung hái: LiÖu tÝnh nh­ thÕ nµo khi qu©n M«ng Cæ trµn ®Õn? Hai bªn nh©n vËt lÇn l­ît ®æi vai giao tiÕp. C¸c b« l·o x«n xao tranh nhau nãi. Lóc Êy vua l¹i lµ ng­êi nghe…

- Ho¹t ®éng giao tiÒp diÔn ra ë §iÖn Diªn Hång. Lóc nµy qu©n Nguyªn M«ng kÐo 50 v¹n qu©n sang x©m l­îc n­íc ta…

-Ho¹t ®éng giao tiÕp h­íng vµo néi dung:Hoµ hay ®¸nh, nã ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò hÖ träng cßn hay mÊt cña quèc gia d©n téc, m¹ng sèng con ng­êi…

- Môc ®Ých cña giao tiÕp: Lµ hái ý kiÕn cña mäi ng­êi, th¨m dß lßng d©n ®Ó h¹ mÖnh lÖnh quyÕt t©m gi÷ g×n ®Êt n­íc trong hoµn c¶nh l©m nguy. Cuéc giao tiÕp ®ã ®· ®¹t ®­îc môc ®Ých.

2. Qua bµi “Tæng quan v¨n häc VN”, h·y cho biÕt:

- Ng­êi viÕt sgk vµ gv, h/s toµn quèc ®Òu tham gia giao tiÕp. Hä cã ®é tuæi tõ cao trë xuèng ®Õn 15 tuæi. Tõ Gi¸o s­, TiÕn sÜ ®Õn häc sinh líp 10 THPT

- Hoµn c¶nh cã tæ chøc cã hÖ thèng cña ngµnh gi¸o dôc, ch­¬ng tr×nh quy ®Þnh chung trong hÖ thèng tr­êng phæ th«ng…

- Néi dung giao tiÕp thuéc lÜnh vùc v¨n häc. §Ò tµi vÒ Tæng quan v¨n häc ViÖt Nam. V¨n b¶n ph¸c ho¹ tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña lÞch sö v¨n häc, thµnh tùu cña nã. V¨n b¶n giao tiÕp cßn nhËn ra nh÷ng nÐt lín vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt cña v¨n häc ViÖt Nam.

- Ng­êi so¹n s¸ch muèn cung cÊp tri thøc cho ng­êi häc, ng­êi häc nhê v¨n b¶n giao tiÕp ®ã hiÓu ®­îc kiÕn thøc c¬ b¶n cña nÒn v¨n häc ViÖt Nam…

- Sö dông ng«n ng÷ v¨n b¶n khoa häc mang tÝnh chuyªn ngµnh.V¨n b¶n cã bè côc râ rµng. Nh÷ng ®Ò môc cã hÖ thèng.LÝ lÏ dÉn chøng tiªu biÓu…

- Qua mÊy bµi nµy rót ra mÊy kÕt luËn: (ghi nhí SGK)

II   cñng cè

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS

Yªu cÇu cÇn ®¹t

- T¹i sao VHDG lµ nghÖ thuËt ng«n tõ?

- TruyÒn miÖng lµ ph­­¬ng thøc nh­ thÕ nµo?

- T¹i sao lµ s¸ng t¸c tËp thÓ?

- Em hiÓu thÕ nµo lµ tÝnh truyÒn miÖng?

- Em hiÓu thÕ nµo lµ tÝnh tËp thÓ?

- Em hiÓu thÕ nµo lµ tÝnh thùc hµnh cña VHDG?

- H/S ®äc tõng thÓ lo¹i vµ nªu ®Æc ®iÓm, néi dung cña tõng thÓ lo¹i. Ph©n biÖt sù kh¸c nhau cña mét sè thÓ lo¹i.

- T¹i sao v¨n häc d©n gian lµ kho tri thøc…?

- TÝnh gi¸o dôc cña VHDG ®­îc thÓ hiÖn nh­­ thÕ nµo?

- Nhµ th¬ häc ®­­îc g× ë ca dao?

-Nhµ v¨n häc ®­­îc g× ë truyÖn cæ tÝch?

I. V¨n häc d©n gian lµ g×?

- Lµ nh÷ng t¸c phÈm nghÖ thuËt ng«n tõ truyÒn miÖng ®­îc tËp thÓ s¸ng t¸c nh»m môc ®Ých phôc vô trùc tiÕp cho nh÷ng sinh ho¹t kh¸c nhau trong ®êi sèng hµng ngµy cña céng ®ång.

- BÊt cø mét t¸c phÈm v¨n häc nghÖ thuËt nµo còng ®­­îc s¸ng t¹o b»ng nghÖ thuËt ng«n ng÷.

+ TruyÒn tõ ng­­êi nµy sang ng­­êi kh¸c, ®êi nµy sang ®êi kh¸c, kh«ng b»ng viÕt mµ b»ng lêi.

II. §Æc tr­ng c¬ b¶n cña v¨n häc d©n gian.

 1. TÝnh truyÒn miÖng.

- Kh«ng l­­u hµnh b»ng ch÷ viÕt, truyÒn tõ ®êi nä sang ®êi kia, ng­­êi n¸y qua ng­êi kh¸c, tÝnh truyÒn miÖng cßn ®­îc biÓu hiÖn trong diÔn x­íng d©n gian. TÝnh truyÒn miÖng lµm nªn sù phong phó ®a d¹ng nhiÒu vÎ cña VHDG. tÝnh truyÒn miÖng lµm nªn nhiÒu b¶n kÓ gäi lµ dÞ b¶n.

2. TÝnh tËp thÓ.

- Do kh«ng cã ch÷ viÕt, cha «ng ta l­u truyÒn b»ng miÖng, nªn n¶y sinh ý thøc söa v¨n b¶n cho hoµn chØnh. V× vËy s¸ng t¸c d©n gian lµ s¸ng t¸c tËp thÓ.

- Nã kh¸c víi v¨n häc viÕt. V¨n häc viÕt do c¸ nh©n s¸ng t¸c, v¨n häc d©n gian do tËp thÓ s¸ng t¸c. Qu¸ tr×nh s¸ng t¸c tËp thÓ diÔn ra: c¸ nh©n khëi x­­íng tËp thÓ h­ëng øng tham gia, truyÒn miÖng trong d©n gian. Qu¸ tr×nh truyÒn miÖng l¹i ®­îc tu bæ, söa ch÷a thªm bít cho hoµn chØnh. V× vËy s¸ng t¸c d©n gian mang ®Ëm tÝnh tËp thÓ.

3. V¨n häc d©n gian g¾n bã vµ phôc vô trùc tiÕp cho c¸c sinh ho¹t kh¸c nhau trong ®êi sèng céng ®ång (tÝnh thùc hµnh)

- TÝnh thùc hµnh cña VHDG biÓu hiÖn:

+ Nh÷ng s¸ng t¸c cña VHDG phôc vô trùc tiÕp cho tõng nghµnh tõng nghÒ: Bµi ca nghi lÔ, bµi ca nghÒ nghiÖp….

III. HÖ thèng thÓ lo¹i cña VHDG ViÖt Nam.

- 12 thÓ lo¹i : SGK

IV. Nh÷ng gia trÞ c¬ b¶n cña VHDG.

  1. V¨n häc d©n gian lµ kho tri thøc v« cïng phong phó cña ®êi sèng d©n téc.

 - Nãi tíi tri thøc cña c¸c d©n téc trªn ®Êt n­íc ta lµ nãi tíi kho tµng quý b¸u v« tËn vÒ trÝ tuÖ cña con ng­­êi ®ãi víi thiªn nhªn vµ x· héi. Tri thøc d©n gian lµ nhËn thøc cña nh©n d©n ®èi víi cuéc sèng quanh m×nh. Nã kh¸c h¼n víi nhËn thøc cña giai cÊp thèng trÞ cïng thêi vÒ lÞch sö x· héi. §ã lµ nh÷ng kinh nghiÖm mµ «ng cha ta ®· ®óc kÕt tõ cuéc sèng.

- Tri thøc Êy l¹i ®­îc tr×nh bµy b»ng nghÖ thuËt ng«n tõ cña nh©n d©n lao ®éng nªn nã còng sinh ®éng hÊp dÉn ng­­êi nghe. Trªn ®Êt n­­íc ta cã 54 d©n téc anh em nªn vèn tri thøc còng phong phó.

2. V¨n häc d©n gian cã gi¸ tri gi¸o dôc s©u s¾c ®¹o lÝ lµm ng­êi.

- Gi¸o dôc tinh thÇn nh©n ®¹o, t«n vinh nh÷ng gi¸ trÞ con ng­­êi, yªu th­¬ng con ng­êi vµ ®Êu tranh kh«ng biÕt mÖt mái ®Ó gi¶i phãng con ng­êi ra khái ¸p bøc bÊt c«ng.

VÝ dô: TruyÖn TÊm C¸m.

+ Gióp con ng­­êi ®ång c¶m  chia sÎ víi nçi bÊt h¹nh cña TÊm.

+ Kh¼ng ®Þnh bÊt h¹nh vµ h¹nh phóc cña TÊm.

+ Lªn ¸n kÎ xÊu, kÎ ¸c.

3. VHDG cã gi¸ trÞ thÈm mÜ to lín, gãp phÇn quan träng t¹o nªn b¶n s¾c riªng cho nÒn v¨n häc d©n téc.

- Nãi tíi gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña VHDG ta ph¶i kÓ ®Õn tõng thÓ lo¹i.

+ ThÇn tho¹i sö dông trÝ t­­ëng t­îng.

+ TruyÖn cæ tÝch x©y dùng nh÷ng nh©n vËt thÇn k×....

- Häc ë giäng ®iÖu tr÷ t×nh, x©y dùng ®­îc nh©n vËt tr÷ t×nh, c¶m nhËn cña th¬ ca tr­­íc ®êi sèng. Sö dông ng«n tõ s¸ng t¹o cña nh©n d©n tr­­íc c¸i ®Ñp.

- Häc tËp ®­îc x©y dùng cèt truyÖn.

- N¾m ch¾c ®­îc nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña VHDG, hiÓu biÕt vÓ c¸c thÓ lo¹i cña VHDG. §Æc biÖt lµ vai trß cña nã ®èi víi nÒn v¨n häc d©n téc

V. Cñng cè:

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS

Yªu cÇu cÇn ®¹t

II. LuyÖn tËp

1. Ph©n tÝch c¸c nh©n tè giao tiÕp thÓ hiÖn trong c©u ca dao.

"§ªm tr¨ng thanh anh míi hái nµng

  Tre non ®ñ l¸ ®an sµng nªn ch¨ng "

a.Nh©n vËt giao tiÕp ë ®©y lµ nh÷ng ng­­êi nh­ thÕ nµo?

b.Ho¹t ®éng giao tiÕp diÔn ra trong hoµn c¶nh nµo?

c.Nh©n vËt anh nãi vÒ ®iÒu g× ,nh»m môc ®Ých g×?

d.C¸ch nãi cña nh©n vËt anh cã phï hîp víi néi dung vµ môc ®Ých giao tiÕp kh«ng?

e.Em cã nhËn xÐt g× vÒ c¸ch nãi cña chµng trai?

2.  §äc ®o¹n v¨n (sgk) vµ tr¶ lêi     

          c©u hái sau.

a.Trong cuéc giao tiÕp trªn ®©y, c¸c nh©n vËt ®· thùc hiÖn b»ng ng«n ng÷, nh÷ng hµnh ®éng cô thÓ nµo?

b.Trong lêi «ng giµ c¶ ba c©u ®Òu cã h×nh thøc c©u hái, nh­ng c¶ ba c©u trªn ®Òu dïng ®Ó hái hay kh«ng?

c.Lêi nãi cña nh©n vËt ®· béc lé t×nh c¶m th¸i ®é vµ quan hÖ trong giao tiÕp thÕ nµo?

3.  §äc bµi th¬ "b¸nh tr«i n­íc" cña Hå Xu©n H­¬ng vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái.

-Hå ÷u©n H­¬ng giao tiÕp víi ng­­êi ®äcvÒ vÊn ®Ò g×? Nh»m môc ®Ých g×? B»ng ph­¬ng tiÖn tõ ng÷, h×nh ¶nh nh­­ thÕ nµo?

-Ng­êi ®äc c¨n cø vµo ®©u ®Ó t×m hiÓu vµ c¶m nhËn bµi th¬?

4.  ViÕt mét ®o¹n v¨n th«ng b¸o ng¾n cho c¸c b¹n häc sinh toµn tr­­êng biÕt vÒ ho¹t ®éng m«i tr­êng nh©n ngµy m«i tr­êng thÕ giíi.(häc sinh vÒ nhµ lµm )

    5.  TrÝch bøc th­­ cña B¸c Hå göi häc sinh c¶ n­íc nh©n ngµy khai gi¶ng ®Çu tiªn th¸nh 9 n¨m 1945 cña n­íc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ(häc sinh ®äc)

a.Th­ viÕt cho ai? Ngu­êi viÕt cã t­­ c¸ch vµ quan hÖ nh­ thÕ nµo víi ng­êi nhËn?

b.Hoµn c¶nh cña ng­êi viÕt vµ ng­êi nhËn th­ khi ®ã nh­ thÕ nµo?

c.Th­­ viÕt vÒ chuyÖn g×, néi dung g×?

d.Th­­ viÕt ®Ó lµm g×?

e.ViÕt nh­­ thÕ nµo?

III. Cñng cè:

Qua n¨m bµi tËp ta rót ra ®­îc nh÷ng g× khi thùc hiÖn ho¹t ®éng giao tiÕp?

+nh©n vËt giao tiÕp lµ chµng trai vµ c« g¸i ë løa tuæi yªu ®­­¬ng.

+§ªm tr¨ng s¸ng vµ thanh v¾ng. Hoµn c¶nh Êy phï hîp víi c©u truyÖn t×nh cña ®«i løa yªu nhau.

+Nh©n vËt anh nãi vÒ "tre non ®ñ l¸" ®Ó tÝnh truyÖn "®an sµng" ®©u ph¶i truyÖn tre non ®ñ l¸ hay truyÖn ®an sµng mµ ®©y lµ c©u truyÖn cã ngô ý:Hä ®· ®Õn tuæi kÕt h«n- Chµng trai tá t×nh víi c« g¸i.

+C¸ch nãi cña nh©n vËt anh rÊt phï hîp víi hoµn c¶nh vµ môc ®Ých giao tiÕp.®ªm tr¨ng s¸ng, thanh v¾ng, ®ang ë løa tuæi tr­­ëng thµnh . Hä nãi chuyÖn kÕt duyªn lµ phï hîp.

+Chµng trai thËt tÕ nhÞ, th«ng minh vµ còng kh«ng kÐm th¼ng th¾n. C¸ch nãi ®Çy hÊp dÉn l¹i cã h×nh ¶nh, ®Ëm ®µ t×nh c¶m dÔ ®i vµo lßng ng­­êi trong cuéc.

*Trong cuéc giao tiÕp gi÷a ACæ vµ «ng, c¸c nh©n vËt giao tiÕp ®· thùc hiÖn hµnh ®éng giao tiÕp cô thÓ lµ:

+Chµo (Ch¸u chµo «ng ¹!)

+Chµo ®¸p l¹i (ACæ h¶? )

+Khen (Lín t­­íng råi nhØ)

Hái(Bè ch¸u cã göi pin ®µi lªn cho «ng kh«ng?)

+Tr¶ lêi (Th­­a «ng, cã ¹!)

-C¶ ba c©u «ng giµ chi cã mét c©u hái “Bè ch¸u cã...?).C¸c c©u cßn l¹i chØ dïng vµo viÖc chµo, khen…

-Lêi nãi cña hai nh©n vËt béc lé t×nh c¶m cña «ng vµ ch¸u. Ch¾u tá th¸i ®é kÝnh mÕn qua nh÷ng tõ th­­a, ¹, cßn «ng lµ t×nh c¶m th­¬ng tr×u mÕn víi ch¸u.

- N÷ sÜ HXH ®· miªu t¶, giíi thiÖu b¸nh tr«i n­­íc víi mäi ng­­êi. Nh­­ng môc ®Ých chÝnh lµ giíi thiÖu vÒ th©n phËn ch×m næi cña m×nh, con ng­­êi cã thÓ h×nh, ®Çy quyÕn rò l¹i cã sè phËn bÊt h¹nh kh«ng tù  quyÕt ®inh ®­îc h¹nh phóc cña m×nh, song trong bÊt cø hoµn c¶nh nµo vÉn gi÷ ®­­îc tÊm lßng trong tr¾ng cña m×nh.

- C¨n cø vµo cuéc ®êi n÷ sÜ HXH ®Ó hiÓu vµ c¶m bµi th¬ nµy. XH cã tµi cã t×nh nh­­ng sè phËn trí trªu ®· dµnh cho bµ sù bÊt h¹nh. Hai lÇn lÊy chång th× c¶ hai lÇn “Cè ®Êm ¨n x«i x«i l¹i hÈm". Rót côc Cæ NguyÖt §­­êng n¬i bµ ë vÉn l¹nh tanh kh«ng h­¬ng s¾c. §iÒu ®¸ng c¶m phôc ë bµ dï trong hoµn c¶nh nµo th× bµ vÉn gi÷ ®­îc phÈm chÊt cña m×nh

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS

Yªu cÇu cÇn ®¹t

I.Kh¸i niÖm v¨n b¶n

- V¨n b¶n lµ g×? ( gäi H/S ®äc lÇn l­­ît c¸c v¨n b¶n )

1. C©u hái 1: SGK

2. C©u hái 2: SGK

3. C©u hái 3: SGK

4. C©u hái4: SGK

5. C©u hái 5: SGK

6. VÒ h×nh thøc v¨n b¶n 3 cã bè côc nh­­ thÕ nµo?

7.Qua c¸c v¨n b¶n chóng ta rót ra kÕt luËn nh­ ­ thÕ nµo vÒ ®Æc ®iÓm cña v¨n b¶n?

II.C¸c lo¹i v¨n b¶n

  - Tõ c¸c v¨n b¶n 1,2,3 chóng ta rót ra mçi v¨n b¶n thuéc lo¹i phong c¸ch ng«n ng÷ nµo?

-Em cã nhËn xÐt g× vÒ ph¹m vi sö dông c¸c lo¹i v¨n b¶n?

-Môc ®Ých giao tiÕp cña c¸c lo¹i v¨n b¶n nh­­ thÕ nµo?

-Líp tõ ng÷ riªng cho lo¹i v¨n b¶n nh­­ thÕ nµo?

Cñng cè: PhÇn ghi nhí- SGK

-Lµ s¶n phÈm ®­­îc t¹o ra trong ho¹t ®éng giao tiÕp

-V¨n b¶n 1 t¹o ra trong ho¹t ®éng giao tiÕp chung. §©y lµ kinh nghiÖm cña nhiÒu ng­­êi víi mäi ng­­êi. §¸p øng nhu cÇu truyÒn cho nhau nh÷ng kinh nghiÖm vÒ cuéc sèng. §ã lµ mèi quan hÖ gi÷a con ng­­êi víi con ng­­êi, gÇn ng­êi tèt th× ¶nh h­­ëng c¸i tèt vµ ng­­îc l¹i. Sö dông 1 c©u

- V¨n b¶n 2 t¹o ra trong ho¹t ®éng giao tiÕp gi÷a c« g¸i vµ mäi ng­­êi. Nã lµ lêi than th©n cña c« g¸i . Gåm 2 c©u

- V¨n b¶n 3 t¹o ra trong ho¹t ®éng giao tiÕp gi÷a vÞ chñ tÞch n­­íc víi toµn thÓ quèc d©n ®ång bµo, lµ nguyÖn väng khÈn thiÕt vµ kh¼ng ®Þnh quyÕt t©m lín cña d©n téc trong viÖc gi÷ g×n vµ b¶o vÖ quyÒn tù do vµ ®éc lËp. V¨n b¶n gåm 15 c©u

- V¨n b¶n 1 ,2 ,3 ®Òu ®Æt ra vÊn ®Ò cô thÓ vµ triÓn khai nhÊt qu¸n trong tõng v¨n b¶n

+V¨n b¶n 1 lµ mèi quan hÖ gi÷a ng­­êi víi ng­êi ë trong cuéc sèng. C¸ch ®Æt ra vÊn ®Ò vµ gi¶i quyÕt rÊt râ rµng.

+V¨n b¶n 2 lµ lêi than th©n cña c« g¸i. C« g¸i trong x· héi cò nh­­ h¹t m­­a r¬i xuèng bÊt kÓ chç nµo ®Òu ph¶i cam chÞu . Tù m×nh c« kh«ng thÓ quyÕt ®Þnh ®­­îc sè phËn cña m×nh. C¸ch thÓ hiÖn rÊt nhÊt qu¸n râ rµng.

+V¨n b¶n 3 lµ lêi kªu gäi toµn quèc kh¸ng chiÕn, v¨n b¶n thÓ hiÖn:

- LËp tr­­êng chÝnh nghÜa gi÷a ta vµ d· t©m cña giÆc

- Nªu ch©n lÝ ®êi sèng d©n téc: Thµ hi sinh tÊt c¶ chø nhÊt ®Þnh kh«ng chÞu mÊt n­­íc

- Kªu gäi mäi ng­­êi ®øng lªn ®¸nh giÆc

- Kªu gäi binh sÜ tù vÖ d©n qu©n ( lùc l­­îng chñ chèt )

- Sau cïng kh¼ng ®Þnh n­­íc ViÖt nam ®éc lËp th¾ng lîi nhÊt ®Þnh sÔ vÒ ta. RÊt râ rµng

+ PhÇn më bµi: Hìi ®ång bµo toµn quèc

+ PhÇn th©n bµi: Chóng ta muèn hoµ b×nh… nhÊt ®Þnh vÒ d©n téc ta

+ KÕt bµi: PhÇn cßn l¹i

- PhÇn më ®Çu vµ kÕt thóc v¨n b¶n cã dÊu hiÖu h×nh thøc riªng

- Môc ®Ých v¨n b¶n 1: TruyÒn ®¹t kinh nghiÖm sèng

- Môc ®Ých v¨n b¶n 2: Lêi than th©n ®Ó gîi sù hiÓu biÕt vµ c¶m th«ng cña mäi ng­­êi víi sè phËn ng­­êi phô n÷.

- Môc ®Ých v¨n b¶n 3: kªu gäi, khÝch lÖ, thÓ hiÖn quyÕt t©m cña mäi ng­­êi trong kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p

-Bè côc rÊt râ rµng, c¸ch lËp luËn chÆt chÏ

+Më bµi: Nh©n tè cÇn giao tiÕp ( ®ång bµo toµn quèc )

+Th©n bµi: Nªu lËp tr­­êng chÝnh nghÜa cña ta vµ d· t©m cña thùc d©n Ph¸p. V× thÕ chóng ta ph¶i ®øng lªn chiÕn ®Êu ®Ó gi÷ v÷ng lËp tr­­êng chÝnh nghÜa, b¶o vÖ ®éc lËp tù do. B¸c nªu lªn quyÕt t©m ®¸nh b»ng c¸ch nµo vµ ®¸nh ®Õn bao giê.

+KÕt bµi: Kh¼ng ®Þnh n­­íc ViÖt Nam ®éc lËp vµ th¾ng lîi.

- C¸ch lËp luËn: C¸c ý liªn quan ®Õn nhau lµm râ luËn diÓm

- Mçi v¨n b¶n ®Òu tËp trung nhÊt qu¸n vµo mét chñ ®Ò vµ triÓn khai chñ ®Ò ®ã mét c¸ch trän vÑn.

- C¸c c©u trong v¨n b¶n cã sù liªn kÕt chÆt chÏ. C¶ v¨n b¶n theo mét kÕt cÊu m¹ch l¹c.

- Mçi v¨n b¶n thÓ hiÖn mét môc ®Ých nhÊt ®Þnh.

- Mçi v¨n b¶n ®Òu cã h×nh thøc bè côc riªng - Chó ý phÇn ghi nhí (SGK)

-V¨n b¶n 1,2 thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ nghÖ thuËt

-V¨n b¶n 3 thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ chÝnh luËn.

Trong dêi sèng x· héi, chóng ta cã nh÷ng lo¹i v¨n b¶n sau:

   PhÇn ghi nhí - SGK

- Ph¹m vi sö dông réng r·i tÊt c¶ c¸c lo¹i v¨n b¶n trong ®êi sèng x· héi, kh«ng trõ mét lo¹i v¨n b¶n nµo.

- V¨n b¶n nghÖ thuËt: Giao tiÕp víi tÊt c¶ c«ng chóng b¹n ®äc.

-V¨n b¶n khoa häc: Chuyªn s©u dµnh riªng cho c¸c ngµnh khoa häc, s¸ch gi¸o khoa cho c¸c tiÕn sÜ, do gi¸o s­­ ®Çu ngµnh biªn so¹n. Khoa häc phæ cËp cho c¸c h·ng th«ng tin.

- V¨n b¶n chÝnh luËn; Nh÷ng bµi x· luËn cña c¸c c¬ quan lín ®¨ng t¶i trªn b¸o, trªn c¸c lÜnh vùc chÝnh trÞ x· héi, v¨n häc nghÖ thuËt, tranh luËn vÒ vÊn ®Ò nµo ®ã. Sö dông réng r·i.

- V¨n b¶n hµnh chÝnh c«ng vô: Dµnh cho tÊt c¶ mäi ng­êi trong cuéc sèng.

- V¨n b¶n b¸o chÝ: Dµnh cho c¸cphãng viªn giao tiÕp víi tÊt c¶ mäi ng­­êi hµng ngµy

- V¨n b¶n b¸o chÝ dµnh cho c¸c phãng viªn giao tiÕp víi tÊt c¶ mäi ng­êi.

- Ng«n ng÷ h×nh t­­îng giµu s¾c th¸i biÓu c¶m cho v¨n b¶n nghÖ thuËt.

- Ng«n ng÷ chÝnh luËn:râ rµng, chÆt chÏ cho v¨n b¶n chÝnh luËn.

- Ng«n ng÷ vµ nghÖ thuËt khoa häc cho v¨n b¶n khoa häc

-Ng«n ng÷ sö dông cã khu«n mÉu cho v¨n b¶n hµnh chÝnh c«ng vô

-Ng«n ng÷ sö dông râ rµng cho v¨n b¶n b¸o chÝ( ng«n ng÷, kh«ng gian ®Þa ®iÓm, sù viÖc thËt minh b¹ch râ rµng)

Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn

Yªu cÇu cÇn ®¹t

- Em cho biÕt phÇn tiÓu dÉn tr×nh bµy néi dung g×?

-Dùa vµo sgk h·y tãm t¾t thËt   ng¾n gän sö thi §¨m S¨n?

-VÞ trÝ ®o¹n trÝch vµ tªn tiªu ®Ò do ai ®Æt?

      H/S ®äc theo c¸ch ph©n vai. Gi¸o viªn h­­íng dÉn c¸c em ®äc cho ®óng giäng ®iÖu cña sö thi vµ phèi hîp víi tõng nh©n vËt

       Gi¶i nghÜa tõ khã

-H·y nªu ®¹i ý cña ®o¹n trÝch.

- Ph©n tÝch theo tuyÕn nh©n vËt hay tõng khÝa c¹nh cña ®¹i ý?

- So s¸nh hai vÊn ®Ò cña ®¹i ý ®o¹n trÝch víi c¸c c©u hái cña sgk em thÊy nh­­ thÕ nµo?

- §¨m San khiªu chiÕn vµ th¸i ®é cña hai bªn nh­­ thÕ nµo?

- LÇn thø hai th¸i ®é cña §¨n S¨n nh­­ thÕ nµo?

-HiÖp thø nhÊt ®­­îc miªu t¶ nh­­ thÕ nµo?

- MTao MX©y ®­­îc miªu t¶ nh­

­ thÕ nµo?

- Cuéc ®ä søc trë nªn quyÕt liÖt h¬n nh­ thÕ nµo? KÕt qu¶ cuèi cïng ra sao?

-Em cã suy nghÜ g× vÒ nh©n vËt «ng trêi?

- Em cã nhËn xÐt g× vÒ c¸ch miªu t¶ cña ng­­êi T©y Nguyªn vÒ nh©n vËt §¨m S¨n trong cuéc ®ä søc?.

- Cuéc chiÕn ®Êu cña §¨m S¨n víi môc ®Ých dµnh l¹i h¹nh phóc gia ®×nh nh­­ng l¹i cã ý nghÜa céng ®ång ë chç nµo?

-Sù kh¸c nhau gi÷a nh÷ng lÇn ®èi ®¸p?

-Nh­­ vËy c¶nh §S cïng n« lÖ ra vÒ sau chiÕn th¾ng cã ý nghÜa g×?

H/S ®äc phÇn ''§oµn ng­­êi ®«ng nh­­ bµy cµ tong'' ®Õn hÕt.

-Em cã suy nghÜ g× vÒ c¸ch miªu t¶ nµy?

Cñng cè:

ý nghÜa ®o¹n trÝch nh­­ thÕ nµo?

I. T×m hiÓu chung

1. TiÓu dÉn: (häc sinh ®äc)

- Cã hai lo¹i sö thi lµ: sö thi thÇn tho¹i vµ sö thi anh hïng

- Tãm t¾t sö thi §¨m S¨n: 3 ý trong sgv - T47.

2. §o¹n trÝch:

- §o¹n trÝch n»m ë ®o¹n gi÷a t¸c phÈm. Tiªu ®Ò nµy lµ do ng­­êi so¹n s¸ch ®Æt ra.

- Gåm 6 nh©n vËt: §¨m S¨n, MTao MX©y, T«i tí, D©n lµng, ¤ng trêi, Ng­­êi kÓ chuyÖn.

- SGK

- §¹i ý: Miªu t¶ cuéc ®ä søc gi÷a §¨n S¨n víi thï ®Þch MTao MX©y, cuèi cïng §¨m S¨n ®· th¾ng. §ång thêi thÓ hiÖn niÒm tù hµo cña d©n lµng vÒ ng­­êi anh hïng cña m×nh.

II. §äc - HiÓu

- Ph©n tÝch theo tõng khÝa c¹nh  ( vÊn ®Ò ) cña ®¹i ý.

- Miªu t¶ cuéc ®ä søc gi÷a §¨n S¨n vµ MTao MX©y chó ý khai th¸c c©u hái 1, 2 vµ 5. ThÓ hiÖn niÒm tù hµo ¨n mõng chiÕn th¾ng c©u 3 , 5.

III. Ph©n tÝch.

1.C¶nh trËn ®¸nh gi÷a hai tï tr­­ëng.

+ §¨m S¨n th¸ch thøc, ®Õn tËn nhµ cña MTao MX©y "¥ diªng! ¥ diªng! Xuèng ®©y.ta th¸ch nhµ ng­­¬i ®ä dao víi ta ®Êy".Cßn MTao th× ng¹o nghÔ:"Ta kh«ng xuèng ®©u. diªng ¬i! Tay ta ®ang cßn bËn «m vî, hai chóng ta ë trªn nµy c¬ mµ".

+ LÇn thø hai th¸i ®é cña §¨n S¨n quyÕt liÖt h¬n:" Ng­­¬i kh«ng xuèng ­? Ta sÏ lÊy c¸i sµn hiªn cña ng­­¬i ta bæ ®«i, ta sÏ lÊy cÇu thang nhµ ng­­¬i ta chÎ ra kÐo löa, ta hun c¸i nhµ cña ng­­¬i cho mµ xem". Th¸i ®é kiªn quyÕt Êy buéc MTao MX©y ph¶i xuèng ®Êu.

- C¶ hai bªn ®Òu móa kiÕm. MTao MX©y móa kiÕm tá ra kÕm cái: ''KiÕm h¾n kªu l¹ch x¹ch nh­­ qu¶ m­­íp kh«''. §¨m S¨n móa'' Mét lÇn xèc tíi chµng v­ît mét ®åi tranh''.'' Mét lÇn xèc tíi n÷a chµng v­ît ®åi lå «. Chµng ch¹y vun vót qua phÝa ®«ng, vun vót qua phÝa t©y''.

-Miªu t¶ hµnh ®éng cña MTao MX©y;''B­­íc cao thÊp ch¹y hÕt b·i t©y sang b·i ®«ng. H¾n vung dao chÐm phËp mét c¸i nh­­ng chØ tróng mét c¸i ch·o cét tr©u''

-Tõ khi H¬ NhÞ vøt miÕng trÇu. §¨m S¨n dµnh ®­­îc, søc khoÎ t¨ng lªn: '' Chµng móa trªn cao giã nh­ b·o, chµng móa d­­íi thÊp, giã nh­­ lèc''...sgk

Chµng ®©m vµo ng­­êi MTao MX©y nh­­ng c¶ hai lÇn ®Òu kh«ng thñng. §¨m S¨m thÊm mÖt. Nhê cã «ng trêi gióp, §¨m s¨n ''chép ngay mét c¸i chµy mßn nÐm chóng vµo vµnh tai kÎ ®Þch''. MTao MX©y ng· l¨n ra ®Êt cÇu xin ''¥ diªng!, ¥ diªng! Ta lµm lÔ cÇu phóc cho diªng mét tr©u mét voi''.§¨m S¨n '' c¾t ®Çu MTao MX©y bªu ngoµi ®­­êng''. Cuéc ®ä søc kÕt thóc.

- ¤ng trêi lµ nh©n vËt phï trî, còng nh­­ «ng tiªn , «ng bôt trong c¸c c©u truþÖn cña ng­­êi kinh. §ã chØ lµ phï trî cßn quyÕt ®Þnh chiÕn th¾ng ph¶i lµ §¨m S¨n

-Lèi miªu t¶ song hµnh hai tï tr­­ëng trong suèt diÔn biÕn cuéc chiÕn cã t¸c dung lµm næi bËt sù h¬n h¼n cña §¨m S¨n so víi Mtao Mx©y vÒ c¶ tµi n¨ng, søc lùc, c¶ vÒ phong ®é, phÈm chÊt.

-Miªu t¶ hµnh ®éng cña §¨m S¨n b»ng c¸ch so s¸nh vµ phãng ®¹i.

+Móa trªn cao nh­­ giã b·o.

+Móa d­­íi thÊp nh­­ giã lèc.

+Khi chµng móa ch¹y n­­íc kiÖu qu¶ nói ba lÇn r¹n nøt, ba ®åi tranh bËt rÔ bay tung. Râ rµng trÝ t­­ëng t­îng vµ c¸ch nãi phãng ®¹i lµ nghÖ thuËt cña sö thi.

- §ßi l¹i vî chØ lµ c¸i cí lµm n¶y sinh m©u thuÉn gi÷a c¸c bé téc dÉn ®Õn chiÕn tranh më réng bê câi lµm næi uy danh cña céng ®ång. ý nghÜa lÞch sö cña §¨m S¨n lµ ë chç Êy. V× vËy viÖc th¾ng hay b¹i cña tï tr­ëng sÏ cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh tÊt c¶. ChÝnh v× vËy, lêi d©n lµng bªn phÝa Mtao Mx©y ®Òu t×nh nguyÖn ®i víi §¨m S¨n cho nªn trong sö thi kh«ng nãi nhiÒu vÒ chÕt chãc mµ l­a chän chi tiÕt ¨n mõng chiÕn th¾ng.

2.C¶nh §¨m S¨n cïng n« lÖ ra vÒ sau chiÕn th¾ng

- Cuéc ®èi tho¹i gi÷a §¨m S¨n víi d©n lµng(n« lÖ)cña Mtao Mx©y khi chµng ®Õn tõng nhµ kªu gäi mäi ng­êi ®i theo m×nh.

+Sè lÇn ®èi ®¸p : ba nhÞp hái- sè nhiÒu.§o¹n nµy ng¾n gän kh¸i qu¸t cho thÊy lßng mÕn phôc th¸i ®é h­ëng øng tuyÖt ®èi mµ mäi ng­­êi dµnh cho §¨m S¨n. N« lÖ cña Mtao Mx©y ®Òu nhÊt trÝ coi §¨m S¨n lµ tï tr­­ëng lµ anh hïng cña hä.

+LÇn thø nhÊt : §S chØ gâ vµo mét nhµ

+LÇn thø hai   : Gâ vµo tÊt c¶ c¸c nhµ

+LÇn thø ba     :Gâ vµo mçi nhµ trong lµng

Sù lÆp l¹i ë sö thi cã ®Æc ®iÓm lµ biÕn ®æi ph¸t triÓn. Qua ba lÇn hái ®¸p cã ý nghÜa kh¼ng ®Þnh lßng trung thµnh tuyÖt ®èi cña n« lÖ ®èi víi §¨m S¨n vµ thÕ lµ kÕt thóc ®o¹n b»ng c¶nh mäi ng­êi cïng ra vÒ ®«ng vui nh­ ®i héi.

-ThÓ hiÖn sù thèng nhÊt cao ®é gi÷a quyÒn lîi, kh¸t väng cña c¸ nh©n anh hïng sö thi víi quyÒn lîi kh¸t väng cña céng ®ång.

-ThÓ hiÖn lßng mÕn yªu, sù tu©n phôc cña tËp thÓ céng ®ång ®èi víi c¸ nh©n anh hïng. Qua ®ã, sö thi muèn nãi ®Õn ý chÝ thèng nhÊt cña toµn thÓ céng ®ång £®ª- Mét biÓu hiÖn quan träng cña ý thøc d©n téc

3.C¶nh §¨m S¨n mõng chiÕn th¾ng

- §¨m S¨n ®­îc miªu t¶ cïng víi t«i tí d©n lµng ¨n mõng chiÕn th¾ng: ''Hìi anh em trong nhµ, hìi bµ con trong lµng...ra vµo hiªn kh«ng ngít''

- Quang c¶nh trong nhµ §¨m S¨n:''Nhµ §¨m S¨n ®«ng nghÞt kh¸ch. T«i tí chËt nÝch c¶ nhµ''.

- §¨m S¨n :''Chµng n»m trªn vâng, tãc th¶ trªn sµn, høng tãc chµng lµ mét c¸i nong hoa'' chµng më tiÖc ¨n uèng linh ®×nh:''Chµng §¨m S¨n uèng kh«ng biÕt say, ¨n kh«ng biÕt no, truyÖn trß kh«ng biÕt ch¸n'' vµ'' C¶ miÒn £-®ª...chµng n»m nghiªng th× g·y xµ däc''.

- VÉn lµ c¸ch nãi phãng ®¹i, gióp ng­­êi nghe t¹o ®ùîc Ên t­­îng .

+ Nãi tíi sö thi T©y Nguyªn lµ nãi tíi qu¸ khø anh hïng cña céng ®ång

+ ThÕ giíi sö thi lµ thÕ giíi lÝ t­­ëng ho¸.

+ ¢m ®iÖu sö thi lµ ©m ®iÖu hïng tr¸ng

- Lµm sèng l¹i qu¸ khø anh hïng cña ng­êi £-®ª T©y Nguyªn thêi cæ ®¹i.

+ Ng­­êi T©y Nguyªn tù hµo vÒ tæ tiªn m×nh. Ng­­êi T©y Nguyªn tù hµo cã §¨m S¨n, Xinh Nh·, Khinh Dó còng nh­­ ng­êi Kinh tù hµo cã Phï §æng Thiªn V­¬ng, An D­­¬ng V­­¬ng...

+ §o¹n trÝch thÓ hiÖn vai trß ng­­êi anh hïng víi céng ®ång: PhÇn ghi nhí-SGK.

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS

Yªu cÇu cÇn ®¹t

a. §o¹n v¨n cã mét chñ ®Ò thèng nhÊt nh­­ thÕ nµo?

b. c¸c c©u trong ®o¹n cã quan hÖ víi nhau nh­­ thÕ nµo ®Ó ph¸t triÓn chñ ®Ò chung?

c. §äc xong ®o¹n v¨n ta thÊy ý chung cña ®o¹n ®· ®­îc triÓn khai cô thÓ ch­a?

d. §Æt tiªu ®Ò cho ®o¹n v¨n

H·y x¸c ®Þnh:

a. §¬n göi cho ai? Ng­­êi viÕt ë c­­¬ng vÞ nµo?

b. Môc ®Ých viÕt ®¬n?

c. Néi dung c¬ b¶n cña ®¬n lµ g×?

Cñng cè: Kh¸i qu¸t l¹i bµi häc vµ ra bµi tËp cho HS lµm t¹i líp vµ ë nhµ.

II. LuyÖn tËp

 1. Häc sinh ®äc ®o¹n v¨n trong sgk vµ tr¶ lêi c©u hái.

- §o¹n v¨n cã mét chñ ®Ò thèng nhÊt, c©u chèt ®øng ë ®Çu c©u. C©u chèt ( c©u chñ ®Ò) ®­­îc lµm râ b»ng c¸c c©u tiÕp theo: Gi÷a c¬ thÓ vµ m«i tr­­êng cã ¶nh h­­ëng qua l¹i víi nhau.

+ M«i tr­­êng cã ¶nh h­­ëng tíi mäi ®Æc tÝnh cña c¬ thÓ

+ So s¸nh c¸c l¸ mäc trong c¸c m«i tr­­êng kh¸c nhau.

* Cïng ®Ëu Hµ Lan.

* L¸ c©y m©y.

* L¸ c¬ thÓ biÕn thµnh gai ë c©y x­­¬ng rång thuéc miÒn kh« r¸o.

* Dµy lªn nh­­ c©y l¸ báng.

(Mét luËn ®iÓm, hai luËn cø vµ bèn luËn chøng )

- Hai c©u : M«i tr­­êng cã ¶nh h­­ëng tíi ®Æc tÝnh cña c¬ thÓ so s¸nh l¸ mäc trong m«i tr­­êng kh¸c nhau lµ hai c©u thuéc hai luËn cø bèn c©u sau lµ luËn chøng lµm râ luËn cø vµ luËn ®iÓm(c©u chñ ®Ò).

- ý chung cña ®o¹n(c©u chèt -> c©u chñ ®Ò-> luËn ®iÓm) ®· ®­îc triÓn khai râ rµng.

- M«i tr­­êng vµ c¬ thÓ.

2. ViÕt ®¬n xin phÐp nghØ häc chÝnh lµ thùc hiÖn mét v¨n b¶n.

- §¬n göi c¸c thÇy, c« gi¸o ®Æc biÖt lµ thÇy, c« chñ nhiÖm. Ng­­êi viÕt lµ häc trß.

- Xin phÐp ®­­îc nghi häc.

- Nªu râ tªn, quª qu¸n, lÝ do xin nghØ, thêi gian nghi vµ høa thùc hiÖn chÐp bµi, lµm bµi nh­­ thÕ nµo?

3. S¾p xÕp c¸c c©u thµnh mét v¨n b¶n m¹ch l¹c vµ ®Æt cho nã mét tiªu ®Ò phï hîp. §o¹n v¨n gåm 5 c©u ®¸nh dÊu a-b-c-d-e.

S¾p xÕp nh­­ sau: a-c-e-b-d.

Tiªu ®Ò. Bµi th¬ ViÖt B¾c(häc sinh cã thÓ ®Æt nhiÒu tiªu ®Ò kh¸c nhau miÔn lµ ng¾n gän vµ cã tÝnh kh¸i qu¸t cao

4. ViÕt mét sè c©u nèi tiÕp c©u v¨n cho tr­­íc sao cho cã néi dung thèng nhÊt trän vÑn råi ®Æt tiªu ®Ò chung cho nã.

- M«i tr­­êng sèng cña loµi ng­­êi hiÖn nay ®ang bÞ huû ho¹i nghiªm träng.

+ Rõng ®Çu nguån hiÖn nay ®ang bÞ chÆt ph¸, khai th¸c bõa b·i lµ nguyªn nh©n g©y ra lôt, lë, h¹n h¸n kÐo dµi.

+ C¸c s«ng, suèi ngµy cµng bÞ c¹n kiÖt vµ « nhiÔm do c¸c chÊt th¶i ë khu c«ng nghiÖp, cña c¸c nhµ m¸y.

+ C¸c chÊt th¶i nhÊt lµ c¸c bao ni l«ng vøt bõa b·i trong khi ta ch­­a cã qui ho¹ch vµ xö lÝ hµng ngµy.

+ Ph©n bãn, thuèc trõ s©u, trõ cá sö dông kh«ng theo qui ho¹ch.

TÊt c¶ ®· ®Õn møc b¸o ®éng vÒ m«i tr­­êng sèng cña loµi ng­­êi.

- Tiªu ®Ò: M«i tr­­êng sèng kªu cøu.

HS cã thÓ ®Æt nhiÒu tiªu ®Ò kh¸c nhau miÔn sao ®óng vµ mang tÝnh kh¸i qu¸t chñ ®Ò cña ®o¹n v¨n.

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS

Yªu cÇu cÇn ®¹t

( HS ®äc phÇn tiÓu dÉn).

- PhÇn tiÓu dÉn sgk nªu néi dung g×?

- Theo em biÕt truyÒn thuyÕt nµy cã mÊy b¶n kÓ?

-HS ®äc sgk-gi¶i nghÜa tõ khã.

- TruyÒn thuyÕt chia lµm mÊy ®o¹n? Néi dung tõng ®o¹n nãi g×?

- H·y nªu chñ ®Ò cña truyÖn

- Trong 5 c©u hái ®Òu xoay quanh 4 nh©n vËt.

- Ph©n tÝch theo khÝa c¹nh chñ ®Ò hay nh©n vËt?

- Qu¸ tr×nh x©y thµnh chÕ ná cña An D­­¬ng V­­¬ng ®­­îc miªu t¶ nh­­ thÕ nµo?

- KÓ vÒ sù gióp ®ì thÇn k× ®ã , th¸i ®é cña t¸c gi¶ d©n gian ®èi víi nhµ vua nh­­ thÕ nµo?

- X©y thµnh xong, An D­­¬ng V­­¬ng nãi g× víi Rïa vµng? Em cã suy nghÜ g× vÒ chi tiÕt nµy?

- Nh÷ng sai lÇm nµo cña ADV vµ MC dÉn ®Õn th¶m ho¹ mÊt n­­íc?

Chi tiÕt MC lÐn ®­­a cho TT xem ná thÇn ®­­îc ®¸nh gi¸ nh­­ thÕ nµo?

- HS th¶o luËn: ®­­a ra c¸ch hiÓu hîp lÝ nhÊt.

- NhËn xÐt vÒ nh÷ng sai lÇm cña ADV vµ MC?

- Träng Thuû lµ ng­­êi nh­­ thÕ nµo?

- Chi tiÕt Rïa vµng ®­­a ADV cÇm sõng tª gi¸c xuèng biÓn... thÓ hiÖn th¸i ®é cña nh©n d©n ®èi víi ADV nh­ thÕ nµo? so s¸nh víi h×nh ¶nh Th¸nh Gãng vÒ trêi em thÊy nh­­ thÕ nµo?

- NhËn xÐt g× vÒ nh÷ng chi tiÕt nghÖ thuËt h­­ cÊu?

- T¹i sao l¹i kh«ng nãi: MC lµ giÆc ®ã?

- Th¸i ®é cña nh©n d©n ®èi víi nh©n vËt MC?

- NhËn xÕt g× vÒ sù ho¸ th©n cña nh©n vËt MC?

- Chi tiÕt m¸u MC trai sß ¨n ph¶i ®Òu biÕn thµnh h¹t ch©u. x¸c ho¸ thµnh ngäc th¹ch. Chi tiÕt nµy thÓ hiÖn th¸i ®é cña ng­­êi ®êi x­a nh­ thÕ nµo ®èi víi MC?vµ nh¾n nhñ ®iÒu g× ®èi víi thÕ hÖ trÎ?

- Chi tiÕt'' ngäc trai - giÕng n­­íc '' cã ph¶i kh¼ng ®Þnh t×nh yªu chung thuû ë TT hay kh«ng? th¸i ®é cña t¸c gi¶ d©n gian ®èi víi TT?

- Tõ sù ph©n tÝch trªn h·y cho biÕt ®©u lµ cèt lâi lÞch sö? Cèt lâi lÞch sö ®ã ®· ®­­îc nh©n d©n thÇn k× ho¸ nh­­ thÕ nµo?

III. Cñng cè:

I. T×m hiÓu chung.

 1. TiÓu dÉn

- §Æc tr­ng cña truyÒn thuyÕt:

+ Lµ lo¹i truyÖn d©n gian kÓ vÒ sù kiÖn cã ¶nh h­ëng lín lao ®Õn lÞch sö d©n téc. TruyÒn thuyÕt kh«ng ph¶i lµ lÞch sö mµ chØ liªn quan ®Õn lÞch sö, ph¶n ¸nh lÞch sö. Nh÷ng c©u truyÖn trong lÞch sö ®­îc khóc x¹ qua lêi kÓ cña nhiÒu thÕ hÖ ®Ó råi kÕt tinh thµnh nh÷ng h×nh t­îng ®éc ®¸o, nhuèm mµu s¾c thÇn k× mµ vÉn thÉm ®Ém c¶m xóc ®êi th­­êng.

+ Muèn hiÓu ®óng hiÓu s©u truyÒn thuyÕt An D­­¬ng V­¬ng vµ MÞ Ch©u Träng Thuû trªn hai lÜnh vùc néi dung vµ nghÖ thuËt cÇn ®Æt t¸c phÈm víi m«i tr­­êng lÞch sö-V¨n ho¸ mµ nã sinh thµnh, l­u truyÒn, biÕn ®æi. NghÜa lµ ®Æt truyÖn trong mèi quan hÖ ®êi sèng.

- Giíi thiÖu lµng Cæ Loa...sgk.

2. V¨n b¶n

   a. VÞ trÝ:

TrÝch" Rïa vµng'' trong t¸c phÈm ''LÜnh nam trÝch qu¸i''- Nh÷ng c©u truyÖn ma qu¸i ë ph­­¬ng nam.

- Cã 3 b¶n kÓ: Mét lµ ''Rïa vµng'', hai lµ ''Thôc kØ An D­­¬ng V­­¬ng'' trong "Thiªn nam ngò lôc'' b»ng v¨n vÇn vµ ba lµ ''Ngäc trai-n­íc giÕng'' truyÒn thuyÕt ®ån ®¹i ë vïng Cæ Loa.

b. Bè côc.

- TruyÒn thuyÕt chia lµm 4 ®o¹n râ rÖt:

+ §o¹n 1: ThuËt l¹i qu¸ tr×nh x©y thµnh- chÕ ná tõ thÊt b¹i ®Õn thµnh c«ng cña An D­­¬ng V­­¬ng nhê cã sù gióp søc cña thÇn Rïa vµng.

+ §o¹n 2:ThuËt l¹i hµnh vi lÊy c¾p ná thÇn cña Träng Thuû.

+ §o¹n 3:ThuËt l¹i diÔn biÕn cuéc chiÕn tranh lÇn hai gi÷a hai n­íc, kÕt thóc bi kÞch ®èi víi An D­¬ng V­­¬ng.

_ §o¹n 4: ThuËt l¹i kÕt côc ®Çy cay ®¾ng vµ nhôc nh· ®èi víi Träng Thuû cïng chi tiÕt '' ngäc trai-n­­íc giÕng'' cã ý nghÜa minh oan cho MÞ Ch©u.

c. Chñ ®Ò.

- Miªu t¶ qóa tr×nh x©y thµnh chÕ ná b¶o vÖ ®Êt n­­íc cña An D­­¬ng V­­¬ng vµ bi kÞch n­íc mÊt nhµ tan. §ång thêi thÓ hiÖn th¸i ®é  t×nh c¶m cña t¸c gi¶ d©n gian víi tõng nh©n vËt.

II. §äc- hiÓu

- Ph©n tÝch theo khÝa c¹nh nµo còng ®­­îc, miÔn lµ lµm râ chñ ®Ò cña truþÖn . Song víi t¸c phÈm hoµn chØnh nh­ tiÓu thuyÕt nµy th× nªn ®äc hiÓu theo tõng khÝ c¹nh cña chñ ®Ò.

1. An D­­¬ng V­­¬ng x©y thµnh chÕ ná vµ b¶o vÖ ®Êt n­íc.

- Qu¸ tr×nh x©y thµnh ®­­îc miªu t¶:

+ Thµnh ®¾p tíi ®©u l¹i lë tíi ®ã.

+ LËp bµn thê, gi÷ m×nh trong s¹ch ®Ó cÇu ®¶o b¸ch thÇn.

+ Nhê cô giµ m¸ch b¶o, sø Thanh Giang( Rïa vµng) gióp søc nhµ vua x©y thµnh trong ''nöa th¸ng th× xong''

- Dùng n­­íc lµ mét viÖc gian nan vÊt v¶. T¸c gi¶ d©n gian muèn ca ngîi c«ng lao to lín cña An D­­¬ng V­¬ng. Nhµ vua t×m mäi c¸ch ®Ó x©y ®­­îc thµnh. Sù gióp ®ì thÇn k× nµy cña Rïa vµng nh»m:

+ LÝ t­­ëng ho¸ viÖc x©y thµnh.

+ Tæ tiªn cha «ng ®êi tr­­íc lu«n ngÇm gióp ®ì con ch¸u ®êi sau. Con ch¸u nhê cã cha «ng mµ trë nªn hiÓn h¸ch. Cha «ng nhê con ch¸u cµng r¹ng rì anh hïng. §Êy còng lµ nÕt ®Ñp cña truyÒn thèng d©n téc ViÖt Nam.

- Nhµ vua c¶m t¹ Rïa vµng xong vÉn tá ra b¨n kho¨n: ''NÕu cã giÆc ngoµi th× lÊy g× mµ chèng''. B¨n kho¨n Êy lµ thÓ hiÖn tr¸ch nhiÖm cña ng­­êi cÇm ®Çu ®Êt n­­íc. Bëi lÏ dùng n­­íc ®· khã kh¨n gi÷ ®­­îc  n­­íc l¹i cµng khã kh¨n h¬n. X­a nay dùng n­­íc di liÒn víi gi÷ n­­íc. Ná thÇn rÊt linh nghiÖm, An D­­¬ng V­­¬ng b¶o toµn ®Êt n­­íc. Song bao giê còng vËy th¾ng lîi mµ dùa vµo vò khÝ ®¬n thuÇn, con ng­­êi sinh ra chñ quan, khinh ®Þch. ThÊt b¹i lµm cho kÓ thï s¾p m­­u s©u kÕ ®éc. §©y còng lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn c¶nh mÊt n­­íc.

2. An D­­¬ng V­­¬ng ®Ó mÊt n­­íc, nhµ tan vµ th¸i ®é cña t¸c gi¶ d©n gian?

- Sai lÇm cña ADV:ChÊp thuËn lêi cÇu hoµ sau ®ã thuËn g¶ MC cho TT. CËy cã ná thÇn nªn tá ý chñ quan.

- Sai lÇm cña MC: §· ®em bÝ mËt ná thÇn kÓ cho TT nghe ®Ó TT ®¸nh tr¸o lÉy ná mµ kh«ng biÕt, r¾c ¸o l«ng ngçng trªn ®­­êng ch¹y trèn.

- Chi tiÕt nµy cã hai c¸ch ®¸nh gi¸:

+ Mét lµ MC nÆng vÒ t×nh c¶m vî chång mµ bá quªn tr¸ch nhiÖm nghÜa vô víi tæ quèc.

+ Hai lµ lµm theo ý chång lµ hîp víi ®¹o lÝ.

- ý kiÕn 1 lµ hîp lÝ h¬n: Ná thÇn thuéc vÒ tµi s¶n quèc gia, bÝ mËt qu©n sù. MC ®· vi ph¹m vµo nguyªn t¾c bÒ t«i ®èi víi vua cha, víi ®Êt n­­íc. Nµng ®· tiÕt lé bÝ mËt quèc gia. Téi chÐm ®Çu lµ ph¶i, kh«ng oan øc g×. §µnh r»ng t×nh c¶m vî chång g¾n bã tuy hai mµ mét nh­­ng còng kh«ng thÓ v­­ît lªn t×nh c¶m ®èi víi ®Êt n­­íc. N­íc mÊt dÉn ®Õn nhµ tan, kh«ng ai cã thÓ b¶o toµn h¹nh phóc. ViÖc lµm cña MC lµ mét bµi häc ®¾t gi¸. L«ng ngçng cã thÓ r¾c cïng ®­­êng, nh­­ng TT còng kh«ng thÓ cøu ®­­îc MC.

=>NhËn xÐt: ADV m¬ hå vÒ b¶n chÊt ngoan cè cña kÓ thï, thiÕu ý thøc c¶nh gi¸c d©n téc. MC trong s¸ng ng©y th¬ ®Ó t×nh c¶m riªng t­­ lÊn ¸t, bÞ lîi dông mµ kh«ng biÕt

- Lµ tªn gi¸n ®iÖp lîi h¹i che giÊu m­­u ®å qua mÆt ADV.

- Th¸i ®é cña nh©n d©n ®èi víi nh©n vËt ADV, MC, TT:

+ ADV tuèt g­¬m chÐm MC. Chi tiÕt nµy thÓ hiÖn râ th¸i ®é t×nh c¶m cña nh©n d©n ®èi víi nhµ vua, nhµ vua-ng­êi ®øng ®Çu ®Êt n­­íc ®· ®øng trªn quyÒn lîi cña d©n téc th¼ng tay trõng trÞ kÎ cã téi. Cho dï ®ã lµ ®øa con l¸ ngäc cµnh vµng cña m×nh. §©y lµ sù lùa chän quyÕt liÖt gi÷a mét bªn lµ nghÜa n­­íc mét bªn lµ t×nh nhµ. ADV ®· ®Ó c¸i chung lªn trªn c¸i riªng.Bëi thÕ mµ trong lßng nh©n d©n ADV kh«ng chÕt mµ cÇm sõng tª gi¸c b­­íc vµo thÕ giíi vÜnh cöu cña thÇn linh.

*So víi h×nh ¶nh Th¸nh Giãng vÒ trêi th× ADV kh«ng rùc rì, hoµnh tr¸ng b»ng. Bëi lÏ ADV ®· ®Ó mÊt n­­íc. Mét ng­­êi ta ph¶i ng­­íc m¾t lªn míi nh×n thÊy, mét ng­­êi ph¶i cói xuèng th¨m th¼m míi nh×n thÊy. ®©y còng lµ th¸i ®é cña t¸c gi¶ d©n gian dµnh cho mçi nh©n  vËt .Nh©n d©n ®Òu tr©n träng ng­­êi anh hïng cña hä.

* T¸c gi¶ s¸ng t¹o ra mèi t×nh trong s¸ng MC-TT ®Ó lµm mê ®i bi kÞch mÊt n­­íc lÏ ra ph¶i tËp trung vµo nh©n vËt ADV.

+ Nh©n vËt MÞ Ch©u:

* Rïa vµng kÕt téi MÞ Ch©u ''kÎ ngåi sau l­­ng lµ giÆc ®ã'' §ã còng chÝnh lµ lêi kÕt téi cña nh©n d©n ®èi víi MÞ Ch©u, b¶n chÊt MC kh«ng ph¶i lµ kÎ b¸n n­íc, bÞ vua cha chÐm ®Çu nµng ®· chÊp nhËn b¶n ¸n lÞch sö dµnh cho m×nh vµ ®· nhËn lçi mét c¸ch ch©n thµnh nghiªm tóc.

* C¶m th«ng bao dung nh­­ng vÉn cã sù trõng trÞ nghiªm kh¾c: con vua mét n­­íc mµ l¹i mÊt c¶nh gi¸c d©n téc, kh«ng gi¶i quyÕt ®­­îc mèi quan hÖ gi÷a c¸ nh©n víi ®Êt n­­íc, ®Æt t×nh c¶m riªng t­­ lªn trªn lîi Ých d©n téc.

* Trong VHDG sù ho¸ th©n cña c¸c nh©n vËt ®· trë thµnh m« tuýp quen thuéc: MÑ con LÝ Th«ng, nµng T« ThÞ... MÞ Ch©u sau khi chÕt còng ho¸ th©n.

- §©y lµ mét chót an ñi cho MC. Ng­­êi con g¸i ng©y th¬ trong tr¾ng, v« t×nh mµ ®¾c téi víi non s«ng chø nµng kh«ng ph¶i lµ kÎ cè ý h¹i vua cha. Nµng thùc sù bÞ ''ng­êi lõa dèi''.

Qua ®©y «ng cha ta muèn nh¾n nhñ thÕ hÖ trÎ mai sau trong quan hÖ t×nh c¶m nhÊt lµ t×nh riªng ph¶i lu«n ®Æt quan hÖ riªng chung cho ®óng mùc. §õng nÆng vÒ t×nh riªng mµ quªn c¸i chung. Cã nh÷ng c¸i chung ®ßi hái con ng­­êi ta ph¶i biÕt hi sinh t×nh c¶m riªng ®Ó gi÷ cho trän vÑn nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm cña m×nh. T×nh yªu nµo còng ®ßi hái ph¶i cã sù hi sinh.

- Chi tiÕt ''ngäc trai - giÕng n­­íc '' kh«ng ph¶i ®Ó kh¼ng ®Þnh t×nh yªu chung thuû bëi lÏ; TT d­­íi con m¾t cña chóng ta h¾n lµ tªn gi¸n ®iÖp ®éi lèt con rÓ. H¾n cã thÓ cã t×nh c¶m víi MC - yªu thùc sù nh­­ng h¾n kh«ng quªn nhiÖm vô lµ gi¸n ®iÖp víi t­ c¸ch lµ ®øa con vµ lµ bÒ t«i trung thµnh víi vua cha, cã lóc h¾n ®· lõa dèi MC, ®¸nh c¾p ná thÇn. M­­u ®å bµnh tr­­íng x©n l­ù¬c ®· râ. H¾n ®· g©y ra c¸i chÕt cña ADV vµ MC, h¾n ph¶i t×m ®Õn c¸i chÕt víi xãt th­­¬ng ©n hËn dµy vß. VËy ''ngäc trai - giÕng n­­íc '' lµ oan t×nh cña MC ®· ®­­îc ho¸ gi¶i. MC bÞ TT lõa dèi.

- Cè thñ t­­íng Ph¹m V¨n §ång cã lÇn nãi:''TruyÒn thuyÕt cña ta ®Òu b¾t nguån tõ c¸i lâi cña sù thËt lÞch sö. Nh©n d©n qua c¸c thêi ®¹i ®· göi g¾m vµo ®ã t©m hån thiÕt tha cña m×nh cïng víi th¬ vµ méng''.C¸i lâi lÞch sö cña truyÒn thuyÕt nµy lµ:

+ ADV x©y thµnh chÕ ná b¶o vÖ ®Êt n­­íc.

+ ADV ®Ó mÊt n­­íc.

Tõ c¸i lâi Êy nh©n d©n ta ®· thÇn k× ho¸ göi vµo ®ã t©m hån thiÕt tha cña m×nh qua h×nh ¶nh Rïa vµng. Bi t×nh sö MC - TT vµ truyÒn thuyÕt ''Ngäc trai - giÕng n­­íc '' ®Òu lµ th¸i ®é cña t¸c gi¶ d©n gian ®åi víi tõng nh©n vËt cã liªn quan tíi lÞch sö. Nh­­ vËy: Rïa vµng, MÞ Ch©u, ngäc trai - giÕng n­­íc chØ lµ trÝ t­­ëng t­­îng cña d©n gian lµm t¨ng thªm mèi quan hÖ víi cèt lâi lÞch sö.

- Ghi nhí ( SGK )

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS

Yªu cÇu cÇn ®¹t

- HS ®äc phÇn trÝch trong SGK, tr¶ lêi c©u hái.

- C©u hái 1: sgk - T45

- C©u hái 2: sgk - T45

- HS ®äc sgk, tr¶ lêi c©u hái.

- Theo suy ngÉm cña nhµ v¨n NguyÔn Tu©n cã thÓ kÓ vÒ hËu th©n cña chi DËu b»ng nh÷ng c©u truyªn (1 vµ 2). Em h·y lËp dµn ý cho bµi v¨n kÓ vÒ hai c©u truyÖn trªn.

- Dùa vµo c©u nãi cña Lª Nin, h·y lËp dµn ý vÒ c©u chuyÖn mét häc sinh tèt ph¹m ph¶i sai lÇm trong phót yÕu mÒm nh­ng ®· kÞp thêi tØnh ngé chiÕn th¾ng b¶n th©n v­¬n lªn trong häc tËp?

I. H×nh thµnh ý t­ëng,dù kiÕn cèt truyÖn.

- Nhµ v¨n Nguyªn Ngäc kÓ vÒ qu¸ tr×nh suy nghÜ chuÈn bÞ ®Ó s¸ng t¸c truyÖn ng¾n ''Rõng xµ nu''.

- Muèn viÕt mét bµi v¨n kÓ l¹i mét c©u truyÖn hoÆc viÕt mét truyÖn ng¾n ta ph¶i h×nh thµnh ý t­ëng, ph¸c th¶o cèt truyÖn (dù kiÕn phÇn më ®Çu vµ kÕt thóc truyÖn) sau ®ã suy nghÜ, t­ëng t­îng vÒ c¸c nh©n vËt theo nh÷ng mèi quan hÖ nµo ®ã vµ nªu nh÷ng sù viÖc chi tiÕt tiªu biÓu, ®Æc s¾c t¹o nªn cèt truyÖn.

II. LËp dµn ý.

* §Ò 1:

+ Më bµi:

- Chi DËu hít h¶i ch¹y vÒ h­íng lµng m×nh trong ®ªm tèi.

- Ch¹y vÒ tíi nhµ, trêi ®· khuya thÊy mét ng­êi l¹ ®ang nãi truyÖn víi chång.

- Vî chång gÆp nhau mõng mõng tñi tñi.

+Th©n bµi:

- Ng­êi kh¸ch l¹ lµ c¸n bé ViÖt Minh t×m ®Õn hái th¨m t×nh c¶nh nhµ anh DËu.

- Tõng b­íc gi¶ng gi¶i cho vî chång chÞ DËu nghe v× sao d©n m×nh khæ, muèn hÕt khæ ph¶i lµm g×? Nh©n d©n chung quanh vïng hä ®· lµm ®­îc g×, nh­ thÕ nµo?

- Ng­êi kh¸ch Êy thØnh tho¶ng ghÐ th¨m gia ®×nh chÞ DËu, mang tin míi, khuyÕn khÝch chÞ DËu.

- ChÞ DËu ®· vËn ®éng nh÷ng ng­êi xung quanh.

- ChÞ ®· dÉn ®Çu ®oµn d©n c«ng lªn huyÖn, phñ ph¸ kho thãc NhËt chia cho ng­êi nghÌo.

+ KÕt bµi:

- Chi DËu vµ bµ con xãm lµng chuÈn bÞ ®Õn mõng ngµy tæng khëi nghÜa. ChÞ DËu ®ãn c¸i Tý trë vÒ.

* §Ò 2:

+ Më bµi:

- Cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p næ ra. Tuy lµng §«ng X¸ bÞ ®Þch chiÕm nh­ng h»ng ®ªm vÉn xuÊt hiÖn mét, hai c¸n bé c¸ch m¹ng ho¹t ®éng bÝ mËt.

+ Th©n bµi:

- Qu©n Ph¸p cµn quÐt truy lïng c¸n bé.

- Kh«ng khÝ lµng quª c¨ng th¼ng. NhiÒu ng­êi ho¶ng sî. ChÞ DËu vÉn b×nh tÜnh h­íng dÉn c¸n bé xuèng hÇm bÝ mËt.

+ KÕt luËn:

- ChÞ ®· trë thµnh nh©n tè tÝch cùc cho cuéc c¸ch m¹ng.

- PhÇn ghi nhí: Sgk

III. LuyÖn tËp.

- Tªn truyÖn : Sau c¬n gi«ng

+ Më bµi:- M¹nh (tªn nh©n vËt) ngåi mét m×nh ë nhµ v× cËu ®ang bÞ ®×nh chØ häc tËp.

+ Th©n bµi:

- M¹nh nghÜ vÒ nh÷ng khuyÕt ®iÓm, viÖc lµm cña m×nh trong nh÷ng lóc yÕu mÒm. ®ã lµ trèn häc ®i ch¬i lªu læng víi b¹n . ChuyÕn ®i Êy ch¼ng mang l¹i kÕt qu¶ g×.

- GÇn mét tuÇn bá häc, bµi vë kh«ng n¾m ®­îc. M¹nh bÞ ®iÓm kÐm liªn tiÕp vµ h¹nh kiÓm häc k× mét…

- Nhê cã sù gióp ®ì cña bè mÑ, céng víi sù gióp ®ì cña thÇy b¹n. M¹nh ®· nh×n thÊy lçi lÇm cña m×nh.

- Ch¨m chØ häc hµnh tu d­ìng mäi mÆt.

- KÕt qu¶ cuèi n¨m M¹nh ®¹t häc sinh tiªn tiÕn.

+ KÕt bµi:

- Suy nghÜ cña M¹nh sau lÔ ph¸t th­ëng.

- b¹n rñ ®i ch¬i xa M¹nh ®· tõ chèi khÐo.

III. Cñng cè.

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS

Yªu cÇu cÇn ®¹t

- Gäi HS ®äc phÇn tiÓu dÉn sgk.

- PhÇn tiÓu dÉn tr×nh bµy néi dung g×?

- Em cÇn biÕt g× vÒ H«-mª-r¬?

- Dùa vµo sgk h·y tãm t¾t sö thi ¤-®i-xª?

- H·y nªu chñ ®Ò cña sö thi ¤-di-xª?

- Gi¶i thÝch tõ khã.

- VÞ trÝ ®o¹n trÝch trong t¸c phÈm?

- Pª-nª-lèp ®ang trong hoµn c¶nh nh­ thÕ nµo?

- Khi nghe nhò mÉu b¸o tin chång nµng ®· trë vÒ trõng trÞ bän cÇu h«n t©m tr¹ng nµng Pª-nª-lèp nh­ thÕ nµo?

- Th¸i ®é, suy nghÜ cña Pª-nª-lèp biÓu hiÖn nh­ thÕ nµo tr­íc lêi nhò mÉu?

- Khi s¾p gÆp mÆt Uy-lÝt-x¬ th× t©m tr¹ng nµng nh­ thÕ nµo?

- Gi÷a lóc Êy, th¸i ®é cña Tª-lª-m¸c con trai nµng thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo?

- Tr­íc lêi lÏ cña con t©m tr¹ng cña Pª-nª-lèp thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo?

- NghÖ thuËt thÓ hiÖn t©m tr¹ng cña Pª-nª-lèp nh­ thÕ nµo?

- Em cã suy nghÜ g× vÒ t©m tr¹ng cña Pª-nª-lèp?

- Ai lµ ng­êi ®­a ra thö th¸ch? DÊu hiÖu cña thö th¸ch Êy ®­îc béc lé nh­ thÕ nµo? Tõ ®ã thÊy ®­îc vÎ ®Ñp g× cña Pª-nª-lèp?

- Ai lµ ng­êi chÊp nhËn thö th¸ch, th¸i ®é cña ng­êi Êy nh­ thÕ nµo khi xuÊt hiÖn?

- Chµng ®· nãi g× víi con trai cña m×nh? Em cã suy nghÜ g× vÒ c©u nãi ®ã?

- Ta hiÓu nh­ thÕ nµo vÒ t©m tr¹ng cña Uy-lit-x¬?

- Sù thö th¸ch b¾t ®Çu b»ng chi tiÕt nµo?

- Em cã suy nghÜ g× vÒ chi tiÕt nµy?

- Pª-nª-lèp ®· lµm g×? Em cã suy nghÜ g× vÒ chi tiÕt nµy

- T×nh thÕ nµy buéc Uy-lÝt-x¬ ph¶i lµm g×?

- Uy-lÝt-x¬ ®· nã nh­ thÕ nµo? Em cã nhËn xÐt g× vÒ c¸ch miªu t¶ nµy?

- Sau lêi ch©n t×nh cña Uy-lÝt-x¬ vÒ chiÕc gi­êng, Pª-nª-lèp ®· thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo? nµng nãi nh÷ng g×?

- Em cã suy nghÜ g× vÒ cuéc thö th¸ch nµy?

- §o¹n cuèi, t¸c gi¶ miªu t¶ t©m tr¹ng vµ cö chØ cña Pª-nª-lèp b»ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt nµo? ( HS ®äc kÜ ®o¹n tõ ''dÞu hiÒn thay... kh«ng nì bu«ng rêi''

-Em cã suy nghÜ g× vÒ nh©n vËt Uy-lÝt-x¬ trong c¶nh sum häp?

- §o¹n trÝch cã ý nghÜa g×?

I. T×m hiÓu chung.

  1. TiÓu dÉn.

- TiÓu dÉn giíi thiÖu vÒ H«-me-r¬ vµ tãm t¾t sö thi ¤-®i-xª.

- §©y lµ nhµ th¬ mï cña Hi L¹p sèng vµo thÕ kØ IX  vµ VIII tr­íc c«ng nguyªn. ¤ng sinh tr­ëng trong mét gia ®×nh nghÌo bªn kia s«ng Mª-lÐt. ¤ng ®· tËp hîp tÊt c¶ nh÷ng thÇn tho¹i vµ truyÒn thuyÕt ®Ó hoµn thµnh hai bé sö thi ®å sé I-li-¸t vµ ¤-®i xª.

2. Tãm t¾t cèt truyÖn.

3. Chñ ®Ò.

- Sö thi nãi vÒ qu¸ tr×nh chinh phôc thiªn nhiªn biÓn c¶ ®ång thêi miªu t¶ cuéc ®Êu tranh ®Ó b¶o vÖ h¹nh phóc gia ®×nh cña ng­êi Hi L¹p thêi cæ ®¹i.

4. §äc v¨n b¶n.

-Tr­íc ®o¹n nµy lµ ®o¹n Uy-li-x¬ gi¶ vê lµm ng­êi hµnh khÊt vµo ®­îc ng«i nhµ cña m×nh vµ kÓ cho Pª-nª-lèp nghe nh÷ng c©u chuyÖn vÒ chång nµng mµ anh ta biÕt. Pª-nª-lèp tæ chøc thi b¾n. Dùa vµo ®ã hai cha con ¤-®i-xª-uýt ®· tiªu diÖt 108 v­¬ng t«n c«ng tö l¸o x­îc vµ nh÷ng gia nh©n kh«ng trung thµnh. §o¹n trÝch b¾t ®Çu tõ ®ã.

- §o¹n trÝch ®­îc chia lµm ba ®o¹n

a. Tõ ®Çu ®Õn :"vµ ng­êi giÕt chóng": t¸c ®éng cña nhò mÉu víi nµng Pª-nª-lèp.

b. TiÕp ®ã ®Õn:"con còng kh«ng ph¶i lµ ng­êi kÐm gan d¹"

T¸c ®éng cña Tª-lª-m¸c víi mÑ.

c. Cßn l¹i: Cuéc ®Êu trÝ hay thö th¸ch gi÷a Pª-nª-lèp vµ Uy-lÝt-x¬ ®Ó gia ®×nh ®oµn tô.

-- Dùa vµo phÇn ®¹i ý ta cã hai vÊn ®Ò cÇn nªu bËt lµ: T©m tr¹ng cña nµng Pª-nª-lèp tr­íc hai t¸c ®éng vµ cuéc ®Êu trÝ qua thö th¸ch ®Ó gia ®×nh h¹nh phóc:

+ T©m tr¹ng cña nµng Pª-nª-lèp khi nghe tin chång trë vÒ.

+ Thö th¸ch vµ sum häp.

II. §äc hiÓu.

- Chê ®îi chång hai m­¬i n¨m ®»ng ®½ng

+ TÊm th¶m dÖt ngµy ®ªm th¸o lµm kÕ tr× ho·n bän cÇu h«n.

+ Cha mÑ ®Î nµng thóc giôc nµng t¸i gi¸.

 1. T©m tr¹ng cña nµng Pª-nª-lèp.

- Tr­íc ®o¹n trÝch nµy Pª-nª-lèp nghe tin ®ét ngét ''Mõng rì cuèng cuång nh¶y ra khái gi­êng «m chÇm lÊy bµ l·o n­íc m¾t chan hoµ''. §Êy lµ biÓu thÞ lßng chung thuû, niÒm vui s­íng h¹nh phóc nÕu chång nµng thùc sù trë vÒ.

- §Çu ®o¹n trÝch t©m tr¹ng cña nµng thÓ hiÖn b»ng mét th¸i ®é mét suy t­.

- Nµng kh«ng c­¬ng quyÕt b¸c bá lêi cña nhò mÉu mµ thÇn bÝ mäi viÖc: ''§©y lµ mét vÞ thÇn...chµng còng ®· chÕt råi''. §©y lµ nÐt t©m lÝ cña nµng Pª-nª-lèp, nµng trÊn an nhò mÉu vµ còng lµ c¸ch ®Ó trÊn an m×nh.

- T©m tr¹ng nµng ''rÊt ®çi ph©n v©n''. Nã biÓu hiÖn ë d¸ng ®i, cö chØ trong sù lóng tóng t×m c¸ch øng xö. ''Kh«ng biÕt nªn ®øng xa hay...mµ h«n''. Nµng dß xÐt, suy nghÜ, tÝnh to¸n m«ng lung nh­ng còng kh«ng dÊu næi niÒm bµng hoµng xóc ®éng kh«n cïng. ''Ngåi lÆng thinh trªn ghÕ... bé quÇn ¸o r¸ch m­íp''.

- Tª-lª-m¸c tr¸ch mÑ gay g¾t: ''MÑ ¬i, mÑ thËt tµn nhÉn... ngåi c¸ch xa chång ®Õn vËy''.

- T©m tr¹ng cña Pª-nª-lèp ph©n v©n cao ®é vµ xóc ®éng. ''Lßng mÑ kinh ng¹c qu¸ trõng... nh×n th¼ng mÆt ng­êi''.

- Kh«ng hÒ mæ xÎ t©m lÝ nh©n vËt mµ ®­a ra d¸ng ®iÖu, mét cö chØ, mét c¸ch øng xö hay x©y dùng ®èi tho¹i gi÷a c¸c nh©n vËt. LËp luËt tuy ®¬n x¬ nh­ng rÊt hån nhiªn cña ng­êi Hi L¹p thêi cæ.

- Pª-nª-lèp lµ con ng­êi trÝ tuÖ, th«ng minh vµ tØnh t¸o biÕt k×m nÐn t×nh c¶m cña m×nh. Bªn c¹nh sù th«ng minh tØnh t¸o lµ sù thËn träng cña ng­êi thiÕu phô Êy, lu«n chñ ®éng trong mäi t×nh huèng, ý thøc ®­îc danh dù cña m×nh, tr¸ch nhiÖm cña m×nh. Tõ ''thËn träng'' ®­îc sö dông n¨m lÇn ®i liÒn víi c¸c ®éng tõ ''nãi'' ''®¸p'' gãp phÇn t« ®Ëm phÈm chÊt nh©n vËt. ThËn träng cña nµng kh«ng thõa nã rÊt phï  hîp víi hoµn c¶nh cña nµng lóc nµy.Pª-nª-lèp lµ ng­êi tØnh t¸o mµ tÕ nhÞ, kiªn quyÕt mµ thËn träng, trÝ tuÖ mµ rÊt giµu t×nh c¶m.

2. Thö th¸ch vµ sum häp.

- Pª-nª-lèp lµ ng­êi ®­a ra thö th¸ch. DÊu hiÖu cña thö th¸ch ®­îc tr×nh bµy qua lêi cña Pª-nª-lèp thËt tÕ nhÞ vµ khÐo lÐo. Nµng kh«ng nãi trùc tiÕp víi Uy-lÝt-x¬ mµ th«ng qua ®èi tho¹i víi con trai m×nh. ''NÕu qu¶ thùc ®©y lµ Uy-lÝt-x¬ thÝ thÕ nµo cha mÑ còng nhËn ra nhau''. Ch¾c ch¾n Pª-nª-lèp ®· liªn t­ëng ®Õn ®iÒu bÝ mËt sÏ ®em ra thö th¸ch. §ã lµ chiÕc gi­êng. Tõ ®ã ta thÊy ®­îc vÎ ®Ñp t©m hån vµ trÝ tôª cña Pª-nª-lèp.

- Ng­êi chÊp nhËn thö th¸ch lµ Uy-lÝt-x¬. Tõ khi ®Æt ch©n vÒ ng«i nhµ cña m×nh sau hai m­¬i n¨m trêi xa x«i vµ c¸ch biÖt, Uy-lÝt-x¬ ®· k×m nÐn mäi xóc ®éng cña t×nh vî chång, cha con, thÓ hiÖn trÝ tuÖ th«ng minh vµ kh«n khÐo qua th¸i ®é vµ viÖc lµm.

+ Gi¶ lµm hµnh khÊt.

+KÓ l¹i c©u chuyÖn vÒ chång nµng Pª-nª-lèp.

+ Tiªu diÖt nh÷ng kÎ cÇu h«n, trõng ph¹t lò ®Çy tí ph¶n béi. §Æc biÖt khi nghe tin Pª-nª-lèp nãi víi con trai, Uy-lÝt-x¬ ''mØm c­êi''. §©y lµ c¸i c­êi ®ång t×nh chÊp nhËn.

- ''Tª-lª-m¸c con ®õng lµm rÇy mÑ...ch¾c ch¾n nh­ vËy'' c©u nãi nµy thÓ hiÖn sù khÐo lÐo, tÕ nhÞ cña Uy-lÝt-x¬ nãi víi con nh­ng chÝnh lµ nãi víi Pª-nª-lèp.

- Môc ®Ých cao nhÊt cña Uy-lÝt-x¬ lµ ®Ó vî nhËn ra chång. Nh­ng chµng kh«ng véi vµng hÊp tÊp, kh«ng n«n nãng nh­ con trai, víi c¸i ®Çu ''l¹nh'' chµng nÐn c¸i ch¸y báng sôc s«i trong lßng ®Ó cã th¸i ®é b×nh tÜnh tù tin.

- Tõ chi tiÕt Uy-lÝt-x¬ tr¸ch ''tr¸i tim s¾t ®¸'' cña Pª-nª-lèp vµ nhê nhò mÉu khiªng cho mét chiÕc gi­êng: ''Giµ ¬i!...bÊy l©u nay''.

- Võa nh­ tr¸ch mãc vî võ kh¼ng ®Þnh lßng chung thuû cña m×nh hai m­¬i n¨m qua. Nh­ng c©u nãi nµy lµ nguyªn cí ®Ó Pª-nª-lèp ®­a ra thö th¸ch

- Sai nhò mÉu khiªng chiÕc gi­êng liÒn víi mét gèc c©y ra khái phßng, viÖc sai nhò mÉu khiªng chiÕc gi­êng lµ thö th¸h chø kh«ng ph¶i lµ môc ®Ých.

- Uy-lÝt-x¬ ph¶i ''giËt m×nh, chét d¹''. V× chiÕc gi­êng ®ã kh«ng thÓ xª dÞch ®­îc, sao b©y giê l¹i khiªng ra ®­îc. T×nh thÕ nµy buéc chµng ph¶i lªn tiÕng.

- Chµng ®· miªu t¶ thËt tØ mØ, chi tiÕt chiÕc gi­êng (®äc ®o¹n v¨n). Qua c¸ch miªu t¶ tØ mØ nµy, Uy-lÝt-x¬ muèn nh¾c l¹i t×nh yªu, t×nh vî chång son s¾t c¸ch ®©y h¬n hai m­¬i n¨m. Miªu t¶ c¸i gi­êng ®Çy bÝ mËt Êy, Uy-lÝt-x¬ ®· gi¶i m· dÊu hiÖu riªng mµ Pª-nª-lèp ®Æt ra.

- Nµng Pª-nª-lèp ''bñn rñn c¶ ch©n tay'', bÌn ch¹y l¹i n­íc m¾t chan hoµ, «m lÊy cæ chång, h«n lªn tr¸n chång'' cö chØ Êy thËt c¶m ®éng. Nµng nãi lÝ do l©u nay nµng tù khÐp c¸nh cöa lßng m×nh tr­íc bÊt cø ai. V× ''lu«n lu«n lo sî...chØ lµm ®iÒu tai ¸c''. LÝ do ®­a ra ®Ó chøng minh tÊm lßng trong s¹ch thuû chung cña nµng. bÝ mËt chiÕc gi­êng lµ ®iÒu kiÖn t¹o ra qui ­íc ®Ó ®¶m b¶o cho sù bÒn v÷ng gia ®×nh lµ th­íc ®o t×nh thuû chung t×nh ng­êi son s¾t

- Pª-nª-lèp dïng sù kh«n khÐo ®Ó x¸c minh sù thËt, Uy-lÝt-x¬ b»ng trÝ tuÖ nh¹y bÐn ®· ®¸p øng ®­îc ®iÒu thö th¸ch Êy. §©y lµ sù gÆp gì cña hai t©m hån trÝ tuÖ. C¶ hai ®Òu th¾ng kh«ng cã ng­êi thua.

- Miªu t¶ t©m tr¹ng cña Pª-nª-lèp b»ng sù so s¸nh liªn t­ëng. Tr­íc khi so s¸nh t¸c gi¶ ®· miªu t¶ tØ mØ cô thÓ nh÷ng ng­êi bÞ ®¾m thuyÒn sèng sãt, thÊy ®­îc ®Êt liÒn.. §Êt liÒn dÞu hiÒn bao nhiªu ®èi víi nh÷ng ng­êi bÞ ®¾m thuyÒn th× Uy-lÝt-x¬ còng nh­ vËy ®èi víi Pª-nª-lèp. Nh÷ng cö chØ ''hai c¸nh tay tr¾ng muèt cña nµng cø «m lÊy cæ chång kh«ng nì bu«ng rêi''. Nµng ®· rÊt xøng ®¸ng víi h¹nh phóc mµ nµng ®­îc h­ëng .

- TrÝ tuÖ vµ t×nh yªu son s¾t cña Uy-lÝt-x¬ ®· mang ®Õn cho chµng c¸i h¹nh phóc tét ®Ønh ''¤m lÊy ng­êi vî...khãc dÇm dÒ''. §ã lµ giät n­íc m¾t cña niÒm vui vµ niÒm h¹nh phóc.

III. Nªu ý nghÜa cña ®o¹n trÝch.

- §Ò cao kh¼ng ®Þnh søc m¹nh t©m hån,trÝ tuÖ cña ng­êi Hi L¹p. §ång thêi lµm râ gi¸ trÞ hanh phóc gia ®×nh khi ng­êi Hi L¹p chuyÓn tõ chÕ ®é thÞ téc sang chÕ ®é chiÕm h÷u n« lÖ.

- Kh¼ng ®Þnh thiªn tµi cña H«-mª-r¬.

- NghÖ thuËt sö thi: C¸ch kÓ chuyÖn bao giê còng tØ mØ chËm r·i vµ trang träng , th­êng dïng lèi nãi lÆp l¹i vµ lèi nãi so s¸nh ®Ó lµm næi bËt t©m tr¹ng nh©n vËt.

IV. Cñng cè:

- PhÇn ghi nhí: SGK

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS

Yªu cÇu cÇn ®¹t

1. Yªu cÇu.

- GV chÐp ®Ò lªn b¶ng.

--Bµi lµm ph¶i viÕt vÒ yªu cÇu g×? cho ai? Nh»m môc ®Ých g×? Ng­êi viÕt cÇn ph¶i béc lé nh÷ng c¶m nghÜ g×?

2. NhËn xÐt chung.

3. Ch÷a lçi cô thÓ

4. §äc bµi lµm tèt.

5. Tr¶ bµi, tæng kÕt.

- §Ò bµi: Ph¸t biÓu c¶m nghÜ cña em trong nh÷ng ngµy ®Çu b­íc vµo tr­êng trung häc phæ th«ng.

- §©y lµ kiÓu bµi tr×nh bµy c¶m nghÜ cña m×nh vÒ mét sù viÖc.

+ Bµi viÕt cÇn nªu nh÷ng c¶m xóc, suy nghÜ ch©n thùc vÒ lÇn ®Çu tiªn ®Õn tr­êng THPT.

+ Bµi viÕt h­íng tíi thÇy c«, chia sÎ cïng thÇy c« nh÷ng c¶m xóc ch©n thùc Êy.

+ S¾p xÕp vµ triÓn khai c¸c ý theo tr×nh tù hîp lÝ

- Líp 10A14 ®¹t 70% trªn trung b×nh (20% kh¸-giái, 10% yÕu-kÐm)

- ¦u ®iÓm: phÇn lín c¸c em nªu lªn nh÷ng c¶m xóc ch©n thµnh, mét sè em ®· thùc sù gîi ®­îc suy nghÜ vµ c¶m xóc cho ng­êi ®äc.

- Nh­îc ®iÓm: Mét sè em tr×nh bµy c¶m xóc cña m×nh mét c¸ch ®¬n ®iÖu, kh« khan,thËm chÝ cßn sai l¹c sang néi dung miªu t¶ ng«i tr­êng.

- §äc mét sè lçi mµ HS m¾c ph¶i khi lµ bµi

- GV tr¶ bµi cho HS vµ dµnh thêi gian cho c¸c em tù ®äc, söa ch÷a bµi viÕt vµ nªu lªn nh÷ng th¾c m¾c cña m×nh..

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS

Yªu cÇu cÇn ®¹t

1. TiÓu dÉn.

- PhÇn tiÓu dÉn SGK nªu néi dung g×?

2. §o¹n trÝch.

a. VÞ trÝ.

b. T×m hiÓu chó thÝch SGK.

c. Bè côc.

- §o¹n trÝch chia lµm mÊy phÇn? ý mçi phÇn lµ g×?

d. §¹i ý cña ®o¹n trÝch.

3. §äc hiÓu.

a. DiÔn biÕn t©m tr¹ng cña Ra-ma.

- Sau chiÕn th¾ng quû v­¬ng Ra-va-na cøu ®­îc Xi-ta, Ra-ma ®· nãi nh÷ng g× víi ai?

- Tù ®Ò cao søc m¹nh chiÕn ®Êu, ng­êi anh hïng Ra-ma cßn béc lé th¸i ®é, t©m tr¹ng g×?

- Ng«n ng÷ vµ diÔn biÕn t©m tr¹ng cña Ra-ma nh­ thÕ nµo?

- Em cã nhËn xÐt g× vÒ t©m tr¹ng vµ hµnh ®éng cña cña Ra-ma?

- Th¸i ®é cña Ra-ma khi Xi-ta b­íc lªn giµn ho¶ thiªu?

- §éng c¬ vµ th¸i ®é cña Ra-ma ®óng hay sai? Cã ph¶i Ra-ma khinh th­êng Xi-ta thËt kh«ng?

- Em cã c¶m nh©n g× vÒ con ng­êi Ra-ma?

b.DiÔn biÕn t©m tr¹ng cña Xi-ta.

- Tr­íc lêi lÏ buéc téi cña Ra-ma, Xi-ta thÓ hiÖn th¸i ®é vµ t©m tr¹ng nh­ thÕ nµo? (chó ý nÐt mÆt, lêi nãi vµ hµnh vi).

- Xi-ta nãi nh÷ng g×?

- Em cã nhËn xÐt g× vÒ lêi lÏ Êy cña Xi-ta?

- Trong hoµn c¶nh cña nµng lóc nµy, Xi-ta ®· chän c¸ch gi¶i quyÕt nh­ thÕ nµo?

- Xi-ta nh¶y vµo giµn ho¶ thiªu lµ chi tiÕt mang tÝn huyÒn tho¹i.. H·y ph©n tÝch?

3. Cñng cè:

- PhÇn tiÓu dÉn SGK nªu vµi nÐt vÒ qu¸ tr×nh h×nh thµnh sö thi Ra-ma-ya-na vµ tãm t¾t t¸c phÈm, nªu vµi nÐt vÒ gi¸ trÞ cña nã.

- N»m ë khóc ca thø 6 ch­¬ng 79.

- §o¹n trÝch chia lµm hai phÇn:

+ §o¹n 1 tõ ®Çu ®Õn: ''Ra-va-na ®©u cã chÞu ®­îc l©u'' c¬n giËn gi÷ vµ t©m tr¹ng cña Ra-ma.

+ §o¹n 2 cßn l¹i: Tù kh¼ng ®Þnh m×nh vµ diÔn biÕn t©m tr¹ng cña Xi-ta.

- Miªu t¶ qu¸ tr×nh, diÔn biÕn t©m tr¹ng cña hoµng tö Ra-ma vµ Xi-ta sau khi Ra-ma ®· cøu ®­îc Xi-ta.

- Ra-ma kh¼ng ®Þnh chiÕn th¾ng vµ tµi nghÖ cña m×nh, sù gióp ®ì cña nh÷ng ng­êi b¹n h¶o h¸n nh­ Ha-nu-man (t­íng khØ) vµ c¶ Vi-phi-sa-na (em quû v­¬ng Ra-va-na tõng khuyªn anh tr¶ Xi-ta cho Ra-ma kh«ng ®­îc, chµng ®· tõ bá ng­êi anh sang chiÕn ®Êu cho phe Ra-ma).

- Ra-ma ®· béc lé râ lÝ t­ëng chiÕn ®Êu, søc m¹nh cña céng ®ång.Ra-ma nãi víi tÊt c¶ mäi ng­êi. §ã lµ anh, em b¹n h÷u víi qu©n ®éi cña loµi khØ Xu-gri- va

- D©n chóng quan qu©n cña loµi quû R¨c-sa-xa.

- Gi¶i quyÕt xong xung ®ét lín cã tÝnh céng ®ång, Ra-ma tù gi¶i quyÕt xung ®ét c¸ nh©n. C¬n ghen tu«ng, mèi nghi ngê ®øc h¹nh cña Xi-ta ®· næi lªn trong lßng Ra-ma: ''ThÊy ng­êi ®Ñp víi g­¬ng mÆt b«ng sen, víi nh÷ng cuén tãc l­în sãng ®øng tr­íc mÆt m×nh lßng Ra-ma ®au nh­ c¾t''. §au v× ý thøc c¸ nh©n trçi dËy, tÝnh Ých kØ béc lé dÇn.

- Gäi Xi-ta b»ng lêi lÏ kh«ng b×nh th­êng: ''Hìi phu nh©n cao quý'' ng«n nh÷ Êy thiÕu sù ©u yÕm ch©n thµnh mµ l¹nh lïng kªnh kiÖu. T©m tr¹ng cña Ra-ma còng ®­îc miªu t¶ theo diÔn biÕn m©u thuÉn gi÷a danh dù dßng hä vµ t×nh yªu. H·y nghe lêi lÏ cña Ra-ma nãi víi Xi-ta tr­íc mÆt mäi ng­êi: ''Ph¶i biÕt ch¾c ®iÒu nµy: Ch¼ng ph¶i v× nµng mµ ta ®¸nh th¾ng kÎ thï...ch¼ng kh¸c nµo ¸nh s¸ng víi mét kÎ ®au m¾t''. Nh­ vËy tõ tøc giËn ghen tu«ng ®Õn nghi ngê ®øc h¹nh. ''Ng­êi ®· sinh tr­ëng trong mét gia ®×nh quyÒn quý...®¬n gi¶n v× mô ta lµ mét vËt ®Ó yªu ®­¬ng''. Tõ nghi ngê trinh tiÕt ®øc h¹nh ®Õn viÖc Ra- ma ruång bá Xi-ta. ''Ta kh«ng cÇn ®Õn nµng n÷a nµng muèn ®i ®©u tuú ý''. Ra-ma cßn thËm tÖ h¬n xØ nhôc Xi-ta b»ng c¸ch gîi ý nµng ®Õn víi bÊt cø mét ng­êi nµo kh¸c: d/c…

- Ra-ma sinh tr­ëng trong mét gia ®×nh quý téc ®· gi¸m hi sinh t×nh yªu v× bæn phËn ng­êi anh hïng, mét ®øc vua mÉu mùc, chµng ph¶i gi÷ g×n c¶ trËt tù x· héi, hi sinh quyÒn lîi c¸ nh©n v× ®ßi hái cña céng ®ång. Ra-ma ruång rÉy Xi-ta tr­íc hÕt v× danh dù dßng hä, sau còng v× ghen tu«ng. Chµng yªu hÕt m×nh xong còng Ých kØ, ghen tu«ng cùc ®é, cã lóc oai phong lÉm liÖt nh­ng còng cã lóc tÇm th­êng nhá nhen, cã lóc c­¬ng quyÕt r¾n rái nh­ng còng cã lóc mÒm yÕu. B¶n chÊt c¸i t«i cã lóc s¸ng/tèi, tèt/xÊu, thiÖn/¸c lu«n lu«n t­¬ng ph¶n trong tÝnh c¸ch cña Ra-ma..

- Ra-ma kh«ng nãi mét lêi. Chµng tá th¸i ®é kiªn quyÕt, d¸m hi sinh t×nh yªu ®Ó b¶o vÖ danh dù. H·y nh×n vµo cö chØ, d¸ng ®iÖu cña chµng: ''Ra-ma vÉn ngåi, m¾t d¸n xuèng ®Êt lóc Êy tr«ng chµng khñng khiÕp nh­ thÇn chÕt vËy''.

  Cã thÓ nãi sau khi chiÕn th¾ng yªu quû ®©y lµ thö th¸ch cuèi cïng mµ c¶ Ra-ma lÉn Xi-ta ®Òu ph¶i v­ît qua ®Ó ®¹t ®Õn chiÕn th¾ng tuyÖt ®èi trän vÑn. NÕu Xi-ta kh«ng chøng minh ®­îc phÈm h¹nh cña m×nh nh­ mét ng­êi phô n÷ lÝ t­ëng th× chiÕn th¾ng trªn chiÕn tr­êng cña Ra-ma còng v« nghÜa. NÕu Ra-ma kh«ng chøng tá ®­îc ý thøc danh dù th× ng­êi anh hïng còng ch­a xøng ®¸ng lµ mét ®Êng qu©n v­¬ng mÊu mùc.

- §éng c¬ vµ th¸i ®é cña Ra-ma ®óng kh«ng sai. Song thÊu lÝ mµ kh«ng ®¹t t×nh, coi träng lÝ t­ëng, danh dù mµ coi nhÑ t×nh c¶m. Chóng ta cÇn sù hµi hoµ gi÷a bæn phËn danh dù vµ t×nh c¶m riªng t­ trong Ra-ma. Thùc lßng Ra-ma kh«ng khinh th­êng Xi-ta . Nh­ng v× tr­íc ®«ng dñ mäi ng­êi, chµng kh«ng muèn gh¸nh chÞu nh÷ng tai tiÕng nªn næi c¬n tøc giËn, tÝnh chÊt céng ®ång trong sö thi lµ ë chç ®ã.

- §o¹n trÝch ®Èy con ng­êi Ra-ma vµo tÝnh huèng ngÆt nghÌo ®ßi hái cã sù lùa chän quyÕt liÖt. Danh dù hay t×nh yªu Ra-ma ®· chän danh dù. Tuy c¸ch lùa trän Êy ch­a thËt hoµn h¶o thÊu lÝ mµ ch­a ®¹t t×nh nh­ng béc lé phÈm chÊt cao quý cña ng­êi anh hïng, cña mét ®øc vua mÉu mùc.

- ''Khiªm nh­êng ®øng tr­íc Ra-ma'' béc lé niÒm vui vµ h¹nh phóc cña Xi-ta sau khi ®­îc Ra-ma cøu khái vßng tay cña quû d÷. sù tøc giËn vµ lêi lÏ cña Ra-ma ®· lµm cho Xi-ta ng¹c nhiªn ®Õn s÷ng sê ''Gia-na-ki më trßn ®«i m¾t ®Ém lÖ'' vµ ''®au ®ín ®Õn nghÑn thë nh­ mét c©y d©y leo bÞ vßi voi quËt n¸t'' tr­íc mäi ng­êi nµng muèn ch«n vïi c¶ h×nh hµi lÉn th©n x¸c cña m×nh. Mçi lêi nãi cña Ra-ma xuyªn vµo tr¸i tim nµng nh­ mét mòi tªn. ''N­íc m¾t nµng ®æ ra nh­ suèi;. Giäng nãi: ''nghÑn ngµo nøc në''.

- Xi-ta nãi víi Ra-ma b»ng sù thanh minh vµ kh¼ng ®Þnh tÊm lßng chung thuû cña nµng.

+ Sè phËn cña thiÕp ®¸ng chª tr¸ch.

+ Nh­ng c¸i g× thuéc vÒ sù kiÓm so¸t cña thiÕp, tøc tr¸i tim thiÕp ®©y thuéc vÒ chµng. §iÒu Êy cã nghÜa mét ng­êi phô n÷ mÒm yÕu lµm sao c­ìng l¹i ®­îc søc m¹nh cña quû d÷. ChØ cã tr¸i tim vµ t×nh yªu cña nµng vÉn dµnh cho Ra-ma. Ph¶i ch¨ng Xi-ta kh¼ng ®Þnh lßng chung thuû, phÈm h¹nh cña m×nh. Xi-ta kh«ng dõng l¹i ë ®ã, nµng phª ph¸n Ra-ma b»ng nh÷ng lêi lÏ hÕt søc cô thÓ: ''Håi chµng ph¸i Ha-nu-man...chµng tõ bá thiÕp'' ''chµng ch¼ng cÇn ph¶i m¹o hiÓm...nh÷ng phiÒn muén ®au khæ''. Lêi tr¸ch mãc Êy m¹nh mÏ h¬n: ''Hìi ®øc vua...v× sao håi thanh niªn chµng ®· c­íi thiÕp''.

- Ta nhËn ra diÔn biÕn t©m tr¹ng cña Xi-ta: Tõ mõng rì ®Õn ng¹c nhiªn, tõ tin yªu ®Õn thÊt väng, tõ bèi rèi ®Õn ®iÒm tÜnh, tõ ®au khæ ®Õn tuyÖt väng. Nh÷ng lêi thanh minh cña nµng dÞu dµng mµ ®Çy søc m¹nh, rµnh rÏ võa thÊu lÝ ®¹t t×nh Xi-ta qu¶ kh«ng ph¶i ng­êi phô n÷ tÇm th­êng.

- Nµng nãi víi L¾c-ma-na (em trai cña Ra-ma) ''Em h·y chuÈn bÞ cho chÞ mét giµn h¶o thiªu, chÞ sÏ tõ bá tÊm th©n nµy cho ngän löa''. ThÇn löa (A-nhi) rÊt quan träng trong ®êi sèng v¨n h¸o cña ng­êi Ên §é. Trong h«n lÔ chó rÓ vµ c« d©u ®i vßng quanh löa thiªng bÈy vßng. ThÇn A-nhi lµm chøng suèt ®êi cho sù thuû chung cña hä. ThÇn löa cã mÆt mäi n¬i, biÕt tÊt c¶ nh÷ng hµnh ®éng tèt, xÊu mµ con ng­êi ®· lµm. Nghi lÓ thö löa lµ sù kiÓm chøng ®øc h¹nh ng­êi ta. V× thÕ Xi-ta chØ cßn c¸ch b­íc lªn giµn löa thiªu ®Ó x¸c ®Þnh lßng chung thuû cña m×nh. §©y còng lµ ®o¹n t¸c gi¶ dån bót lùc nhiÒu nhÊt ®Ó miªu t¶ phÈm chÊt tèt ®Ñp cña Xi-ta.

+ qua ¸nh m¾t (më trßn ®Õn ®Ém lÖ cña Xi-ta).

+ Qua lêi nãi cña Xi-ta ng­êi ®äc nhËn ra t©m tr¹ng ng¹c nhiªn ®Õn ®au khæ ®Õn bèi rèi ®Õn b×nh tÜnh-kh¼ng ®Þnh m×nh ®Õn phª ph¸n Ra-ma ®Õn lùa chän c¸ch gi¶i quyÕt ®Õn nh¶y vµo giµn ho¶ thiªu. Mét chi tiÕt huyÒn tho¹i cña sö thi.

- H×nh ¶nh nh¶y vµo löa cña Xi-ta lµ chi tiÕt mang tÝnh huyÒn tho¹i. NÕu ®äc tiÕp ch­¬ng 80 sÏ thÊy: ThÇn A-nhi hiÖn ra mang Gia-na-ki trong v¹t ¸o tr«ng nh­ mÆt tr¨ng lÊp l¸nh, trang søc, y phôc ®á nh÷ng cuén tãc ®en nh¸nh cña nµng, phÊt ph¬ ë phÝa sau. Löa kh«ng thÓ thiªu ®èt nh÷ng vßng hoa, ®å trang søc hay quÇn ¸o cña nµng. ThÇn A-nhi nh©n chøng cho mäi viÖc trao nµng Gia-na-ki cho Ra-ma vµ nãi: ''Hìi Ra-ma, Gia-na-ki cña ng­êi ®©y. Nµng trong s¸ng. Nµng kh«ng ph¹m bÊt k× téi lçi nµo b»ng lêi nãi, viÖc lµm hay ý nghÜ''. Trang tuyÖt thÕ giai nh©n ®· nép m×nh cho löa theo phong tôc cña ng­êi An §é. Nµng kh«ng chÕt. Chi tiÕt nµy cµng lµm t¨ng thªm chÊt bi hïng cña Ra-ma, Xi-ta râ rµng mang yÕu tè nöa thÇn nöa ng­êi. Cho nªn thÇn linh lµ bÊt tö, Xi-ta kh«ng bÞ löa thiªu cßn v× phÈm chÊt tèt ®Ñp cña nµng. Löa thö vµng. Nµng ®óng lµ vµng m­êi. Nµng ®em th©n m×nh thö löa ®Ó chøng minh t×nh yªu ®øc h¹nh thuû chung. Nh­ng nÕu nh­ kh«ng cã phÐp mµu thÇn linh th× ph¶i ch¨ng kÕt côc c¶ mét cuéc ®êi yªu th­¬ng vµ chung thuû thËt thª th¶m? C¶nh Xi-ta b­íc lªn giµn ho¶ thiªu võa hµo hïng võa bi th­¬ng, khiÕn quan qu©n d©n chóng c¶ hai phe, anh em, b¹n h÷u xóc ®éng m·nh liÖt.

Nh©n xÐt:

- NghÖ thuËt miªu t¶ t©m lÝ nh©n vËt trong sö thi rÊt ®Æc s¾c.

- TÝnh c¸ch cña Ra-ma: Träng danh dù, hi sinh t×nh yªu.

- Xi-ta: Chøng minh, kh¼ng ®Þnh tÊm lßng chung thuû nªn ®· hi sinh c¶ t×nh yªu. C¶ hai ®· hi sinh t×nh yªu ®Ó b¶o vÖ danh dù nh©n phÈm.

- T¸c phÈm Ra-ma-ya-na mang ®Ëm ®µ tÝnh gi¸o huÊn, tÝnh xung ®ét gay g¾t vÒ ®¹o lÝ, tÝnh ®a d¹ng vÒ hÖ thèng nh©n vËt.

- PhÇn ghi nhí:SGK

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS

Yªu cÇu cÇn ®¹t

I. Kh¸i niÖm.

1. ThÕ nµo lµ tù sù? (h/s ®äc sgk)

2. Sù viÖc.

-. ThÕ nµo lµ sù viÖc?

- ThÕ nµo lµ sù viÖc tiªu biÓu?

3. Chi tiÕt.

- ThÕ nµo lµ chi tiÕt?

- LÊy vÝ dô mét c¸ch tæng hîp ®Ó chØ ra thÕ nµo lµ tù sù, sù viÖc, chi tiÕt?

- Tõ ®ã em rót ra nhËn xÐt g×?

II. C¸ch chän sù viÖc, chi tiÕt tiªu biÓu.

( H/S ®äc theo yªu cÇu)

- T¸c gi¶ d©n gian kÓ chuyÖn g×?

- Theo em cã thÓ coi chi tiÕt chia tay víi MÞ Ch©u, Träng Thuû than phiÒn ''Ta l¹i t×m nµng lÊy g× lµm dÊu'' vµ c©u tr¶ lêi cña MÞ Ch©u ''ThiÕp cã ¸o...dÊu''. §ã cã ph¶i lµ chi tiÕt tiªu biÓu kh«ng?

- Tõ vÝ dô SGK t­ëng t­îng ng­êi con trai L·o H¹c trë vÒ lµng sau c¸ch m¹ng th¸ng T¸m (H/S ®äc ®o¹n v¨n t­ëng t­îng nµy).

- H·y chän mét sè sù viÖc råi kÓ l¹i víi mét sè chi tiÕt tiªu biÓu?

- Chóng ta rót ra c¸ch lùa chän sù viÖc chi tiÕt tiªu biÓu.

III. LuyÖn tËp.

- H/S ®äc SGK

- KÓ l¹i chuyÖn ''Hßn ®¸ xÊu xÝ'' cã ng­êi ®Þnh bá chi tiÕt hßn ®¸ xÊu xÝ ®­îc ph¸t hiÖn vµ chë ®i n¬i kh¸c. Lµm nh­ thÕ cã ®­îc kh«ng? v× sao?

- Rót ra bµi häc g× vÒ sù lùa chän sù viÖc, chi tiÕt tiªu biÓu?

- §o¹n v¨n Uy-lÝt-x¬ trë vÒ, nhµ v¨n H«-me-r¬ kÓ chuyÖn g×?

- Cuèi ®o¹n trÝch t¸c gi¶ chän sù viÖc g×? ®­îc kÓ b»ng chi tiÕt tiªu biÓu nµo?

Cñng cè:

- Tù sù lµ kÓ chuyÖn, ph­¬ng thøc dïng ng«n ng÷ kÓ chuyÖn tr×nh bµy mét chuçi sù viÖc, tõ sù viÖc nµy ®Õn sù viÖc kia, cuèi cïng dÉn ®Õn mét kÕt thóc, thÓ hiÖn mét ý nghÜa (cã thÓ gäi sù kiÖn t×nh tiÕt thay cho sù viÖc).

- C¸i x¶y ra ®­îc nhËn thøc cã ranh giíi râ rµng, ph©n biÖt víi nh÷ng c¸i x¶y ra kh¸c. Trong v¨n b¶n tù sù, sù viÖc ®­îc diÔn t¶ b»ng lêi nãi, cö chØ, hµnh ®éng cña nh©n vËt trong quan hÖ víi nh©n vËt kh¸c. Ng­êi viÕt chän mét sè sù viÖc tiªu biÓu ®Ó c©u chuyÖn trë nªn hÊp dÉn.

- Sù viÖc tiªu biÓu lµ sù viÖc quan träng gãp phÇn h×nh thµnh cèt truyÖn. Mçi sù viÖc cã thÓ cã nhiÒu chi tiÕt.

- Chi tiÕt lµ tiÓu tiÕt cña t¸c phÈm mang søc chøa lín vÒ c¶m xóc vµ t­ t­ëng.

- Chi tiÕt cã thÓ lµ mét lêi nãi, mét cö chØ vµ hµnh ®éng cña nh©n vËt hoÆc mét sù vËt mét h×nh ¶nh thiªn nhiªn, mét bøc ch©n dung...

- TruyÖn ''TÊm C¸m'' lµ mét v¨n b¶n tù sù. Nh÷ng sù viÖc liªn kÕt víi nhau trong ®ã cã sù viÖc chÝnh:

+TÊm lµ hiÖn th©n cña sè phËn  bÊt h¹nh (1)

+ ChuyÓn nçi niÒm bÊt h¹nh ®¸ng th­¬ng thµnh cuéc ®Êu tranh kh«ng khoan nh­îng ®Ó dµnh l¹i h¹nh phóc. (2).

+ Trong mçi sù viÖc tiªu biÓu trªn ®©y l¹i cã nhiÒu chi tiÕt. vÝ dô sù viÖc (1):

* Må c«i c¶ cha lÉn mÑ.

* §øa con riªng (ë víi d× ghÎ)

*Lµ phËn g¸i.

*Ph¶i lµm nhiÒu viÖc vÊt v¶.

* BÞ ®èi sö bÊt c«ng.

Nh÷ng chi tiÕt nµy lµm cho nçi khæ cña TÊm ®Ì nÆng lªn nµng nh­ mét tr¸i nói.

- Chän sù viÖc chi tiÕt tiªu biÓu lµ kh©u quan träng trong qu¸ tr×nh viÕt hoÆc kÓ l¹i mét c©u chuyÖn.

TruyÖn An D­¬ng V­¬ng vµ MÞ Ch©u Träng Thuû, t¸c gi¶ d©n gian ®· kÓ chuyÖn vÒ:

+ C«ng viÖc x©y dùng vµ b¶o vÖ ®Êt n­íc cña «ng cha ta.

+ X©y thµnh chÕ ná.

+ T×nh vî chång gi÷a MÞ Ch©u vµ Träng Thuû.

+ T×nh cha con gi÷a An D­¬ng V­¬ng vµ MÞ Ch©u.

§ã lµ nh÷ng sù viÖc tiªu biÓu.

- Hai chi tiÕt ®Òu lµ chi tiÕt tiªu biÓu. Hai chi tiÕt ®Òu më ra mét b­íc ngoÆt, sù viÖc míi, t×nh tiÕt míi. NÕu thiÕu nh÷ng chi tiÕt nµy c©u chuyÖn sÏ dõng l¹i, kÐm phÇn ý nghÜa.

VÝ dô nÕu Träng Thuû kh«ng than phiÒn th× t¸c gi¶ d©n gian khã mµ miªu t¶ chi tiÕt Träng Thuû theo dÊu l«ng ngçng t×m thÊy x¸c vî. C©u chuyÖn chØ cã thÓ dõng l¹i ë viÖc TriÖu §µ cÊt qu©n sang ®¸nh Au L¹c giµnh th¾ng lîi. NÕu thÕ th× c©u chuyÖn gi¶m sù hÊp dÉn, cßn ®©u lµ bi t×nh sö MÞ Ch©u-Träng Thuû, cßn ®©u lµ th¸i ®é cña t¸c gi¶ d©n gian dµnh cho hai nh©n vËt nµy.

- Anh t×m «ng gi¸o vµ theo «ng ®i viÕng mé cha.

+ Con ®­êng dÉn hai ng­êi ®Õn nghÜa ®Þa, hä ®øng tr­íc ng«i mé thÊp, bÐ.

+ Anh th¾p h­¬ng cói ®Çu tr­íc mé cha, ®«i m¾t ®á hoe, miÖng mÕu m¸o nh­ muèn khãc.

+ Anh r× rÇm nh÷ng g× kh«ng râ. H×nh nh­ anh muèn nãi víi cha anh nhiÒu l¾m. Ng­êi cha hiÒn lµnh lóc nµo còng quan t©m tíi con, ng­êi cha ®· khæ së suèt c¶ mét ®êi.

+ Anh nh­ muèn cÊt tiÕng gäi: Cha ¬i! cha! Con ®· vÒ ®©y th× cha ®·...

+ NghÑn ngµo kh«ng nãi thµnh lêi.

+ N­íc m¾t r­ng r­ng.

+ Bªn c¹nh, «ng gi¸o còng ngÊn lÖ.

- Ng­êi viÕt hoÆc kÓ chuyÖn ph¶i x©y dùng ®­îc cèt truyÖn. Cèt truyÖn bao gåm hÖ thèng nh©n vËt, sù viÖc, t×nh tiÕt. Sù viÖc t×nh tiÕt Êy gãp phÇn c¬ b¶n h×nh thµnh cèt truyÖn.

- VÝ dô truyÖn ''Lµng'' cña Kim L©n.

+ Nh©n vËt chÝnh lµ «ng hai.

+ Sù viÖc chÝnh lµ «ng hai rÊt yªu c¸i lµng cña m×nh.

           Tr­íc c¸ch m¹ng.

            Trong kh¸ng chiÕn.

+ ¤ng hai theo lÖnh t¶n c­ xa lµng.

            Lu«n nhí vÒ lµng.

             Buån khi nghe tin lµng ®i theo giÆc.

             Sung s­íng khi nghe tin chÝnh x¸c lµng «ng kh«ng ®i theo giÆc

- Kh«ng ®­îc: chi tiÕt nµy lµ rÊt quan träng lµm t¨ng thªm ý nghÜa ë trªn ®êi nµy cã nh÷ng sù viÖc, sù vËt t­ëng chõng nh­ bá ®i nh­ng l¹i v« cïng quan träng. MÆt kh¸c sù sai lÇm chÞu ®ùng nh­ ®¸ sèng ©m thÇm mµ kh«ng sî hiÓu lÇm lµ tèt. H·y sèng nh­ thÕ.

- Lùa chän sù viÖc, chi tiÕt tiªu biÓu lµ nh÷ng sù viÖc Êy, chi tiÕt Êy ph¶i lµm nªn ý nghÜa cèt truyÖn.

- §o¹n v¨n kÓ vÒ t©m tr¹ng cña Pª-nª-lèp vµ Uy-lit-x¬. §ång thêi kÓ vÒ sù ®Êu trÝ gi÷a Pª-nª-lèp vµ Uy-lÝt-x¬.

- Cuèi ®o¹n trÝch lµ liªn t­ëng trong kÓ chuyÖn. T¸c gi¶ chän sù viÖc mÆt ®Êt dÞu hiÒn lµ kh¸t khao cña nh÷ng ng­êi ®i biÓn, nhÊt lµ nh÷ng ng­êi bÞ ®¾m thuyÒn. §Ó tõ ®ã so s¸nh kh¸t khao mong ®îi sù gÆp mÆt cña vî chång Uy-lÝt-x¬. Uy-lÝt-x¬ trë thµnh niÒm mong mái ch¸y báng cña nµng Pª-nª-lèp.

- PhÇn ghi nhí:SGK

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS

Yªu cÇu cÇn ®¹t

(Häc sinh ®äc tiÓu dÉn)

- S¸ch gi¸o khoa trong phÇn tiÓu dÉn ®Ò cËp tíi néi dung g×?

(Häc sinh ®äc v¨n b¶n)

SGKchia 3 ®o¹n.

-H·y t×m ý cho mçi ®o¹n?

(Häc sinh lÇn l­ît ®äc)

- Cuéc ®êi vµ sè phËn bÊt h¹nh cña TÊm ®­îc miªu t¶ ntn ?

- MÊy chi tiÕt Êy gîi cho em suy nghÜ g×. ?

- T¸c gi¶ d©n gian ®· miªu t¶ diÔn biÕn c©u truyÖn nh­ thÕ nµo ®Ó dÉn ®Õn xung ®ét gi÷a TÊm vµ mÑ con C¸m?

-Em cã nhËn xÐt g× vÒ nh÷ng chi tiÕt miªu t¶ ®Ó lµm næi bËt m©u thuÉn?

- M©u thuÉn trong truyÖn ®¹i diÖn cho lùc l­îng ®èi lËp nµo?gia ®×nh hay x· héi?

- Con ®­êng dÉn ®Õn h¹nh phóc cña TÊm ®­îc miªu t¶ nh­ thÕ nµo?

- Em cã suy nghÜ g× vÒ con ®­êng dÉn ®Õn h¹nh phóc cña TÊm? H¹nh phóc Êy cho em c¶m nhËn g×?

Chi tiÕt biÕn ho¸ cuèi cïng cña truyÖn cã ý nghÜa g× ?

-Em cã nhËn xÐt g× vÒ nh÷ng nh©n vËt ho¸ th©n cña TÊm?

-H·y ph©n tÝch vai trß cña ®«i giµy vµ miÕng trÇu?

- Ngoµi nghÖ thuËt lùa chän sù viÖc chi tiÕt, em cßn ph¸t hiÖn ra yÕu tè nghÖ thuËt nµo?

III. Cñng cè.

- Nªu Ên t­îng sau khi ®äc truyÖn.

-TruyÖn ph¶n ¸nh ­íc m¬ g× cña nh©n d©n lao ®éng.

I.T×m hiÓu chung

1.TiÓu dÉn.

-PhÇn tiÓu dÉn tr×nh bµy ba néi dung:

+Ph©n lo¹i truyÖn cæ tÝch. TruyÖn cæ tÝch ®­îc chia lµm ba lo¹i. §ã lµ cæ tÝch sinh ho¹t, cæ tÝch loµi vËt vµ cæ tÝch thÇn k×.

+TruyÖn cæ tÝch thÇn k× chiÕm sè l­îng nhiÒu nhÊt. §ã lµ lo¹i truyÖn cã sù tham gia cña nhiÒu yÕu tè thÇn k× vµo tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña truyÖn(tiªn, bôt,sù biÕn ho¸ thÇn k×, vËt b¸u tr¶ ¬n...). néi dung truyÖn cæ tÝch thÇn k× lµ ®Ò cËp tíi nh÷ng sè phËn bÊt h¹nh cña nh÷ng ng­êi lao ®éng vÒ h¹nh phóc gia ®×nh, vÒ c«ng b»ng x· héi, vÒ phÈm chÊt n¨ng lùc cña con ng­êi.

+ TruyÖn TÊm C¸m thuéc truyÖn cæ tÝch thÇn k×. TruyÖn cæ tÝch T¸m C¸m ®­îc phæ biÐn nhiÒu ë c¸c n­íc, c¸c d©n téc kh¸c nhau trªn thÕ giíi. Theo thènh kª cña mét nhµ v¨n Anh trªn thÕ giíi cã 564 kiÓu truyÖn TÊm C¸m. ViÖt Nam cã kho¶ng 30 kiÓu truyÖn TÊm C¸m.

Bè côc

- §o¹n 1: Cuéc ®êi vµ sè phËn bÊt h¹nh cña TÊm . TÊm lu«n ®­îc Bôt gióp ®ì.

- §o¹n 2: VËt b¸u tr¶ ¬n, h¹nh phóc ®· ®Õn víi TÊm

- §o¹n 3: Cuéc ®Êu tranh kh«ng khoan nh­îng qua nh÷ng kiÕp håi sinh cña TÊm ®Ó dµnh l¹i h¹nh phóc.

2.Gi¶i nghÜa c¸c tõ khã

II.§äc hiÓu.

1.Th©n phËn cña TÊm

(SGK)

- MÊy dßng ®Çu cña truyÖn ta rót ra.

+ TÊm vµ C¸m lµ hai chi em cïng cha kh¸c mÑ.

+ MÑ TÊm chÕt khi TÊm cßn nhá.

+ Cha chÕt, TÊm ë víi d× ghÎ lµ mÑ ®Î ra C¸m.

- TÊm må c«i c¶ cha lÉn mÑ, lµ ®øa con riªng, lµ phËn g¸i, sèng trong x· héi phong kiÕn ngµy x­a, nçi khæ cña TÊm bÞ ®Ì nÆng nh­ tr¸i nói. TÊm ®¹i diÖn cho c¸i thiÖn lµ c« g¸i ch¨m chØ hiÒn lµnh ®«n hËu.

- T¸c gi¶ d©n gian ®· miªu t¶:

+ TÊm lµm lông suèt ngµy ®ªm, l¹i xay lóa gi· g¹o trong khi C¸m ®­îc mÑ nu«ng chiÒu, ¨n tr¾ng mÆc tr¬n quanh quÈn ë nhµ kh«ng ph¶i lµm viÖc nÆng.

+ C¸m lõa trót hÕt giá tÐp ®Ó dµnh phÇn th­ëng chiÕc yÕm ®á.

+ MÑ con C¸m lõa giÕt c¸ bèng ¨n thÞt.

+ MÑ con C¸m kh«ng cho TÊm ®i xem héi ®æ thãc trén lÉn g¹o b¾t T¸m nhÆt.

+ Khi thÊy TÊm thö giµy, mô d× ghÎ bÜu m«i tá ý khinh miÖt.

+ GiÕt TÊm vµ giÕt c¶ nh÷ng kiÕp håi sinh cña TÊm.

- MÑ con C¸m bãc lét c¶ vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn.

+ VËt chÊt: lao ®éng quÇn quËt suèt ngµy, trót giá c¸, b¾t bèng ¨n thÞt.

+ Tinh thÇn: giµnh chiÕc yÕm ®á, kh«ng cho xem héi, khinh miÖt khi thö giµy.

Kh«ng chØ bãc lét vÒ vËt chÊt, tinh thÇn, chóng ®· nhÉn t©m giÕt TÊm ®Ó c­íp ®o¹t h¹nh phóc. Chóng kh«ng chØ giÕt mét lÇn mµ cßn giÕt tíi bèn lÇn. Nh÷ng kiÕp håi sinh cña TÊm:

TÊm chÕt   Chim vµng anh   c©y xoan ®µo   khung cöi   c©y thÞ.

TÊm khæ së vµ bÊt h¹nh, thÕ nh­ng vÉn cã mét søc sèng m·nh liÖt (kh«ng lùc l­îng thï ®Þch nµo cã thÓ tiªu diÖt ®­îc). MÑ con C¸m ¸c ®Õn tËn cïng cña c¸i ¸c. M©u thuÉn xung ®ét ngµy cµng trë nªn xung ®ét vµ c¨ng th¼ng.

- B¶n th©n m©u thuÉn nµy lµ thÓ hiÖn sù xung ®ét trong gia ®×nh chÕ ®é phô quyÒn thêi cæ, khi ng­êi phô n÷ gi÷ vai trß quan träng. Song m©u thuÉn gi÷a c¸i ¸c lµ chñ yÕu. TruyÖn TÊm C¸m m­în m©u thuÉn trong gia ®×nh ®Ó ph¶n ¸nh m©u thuÉn x· héi. C¸i thiÖn lµ TÊm (chÞu th­¬ng chÞu khã b¾t ®Çy giá tÐp, ch¨n tr©u ®ång xa, nhÞn c¬m ®Ó dµnh nu«i bèng, thËt thµ c¶ tin nghe lêi mô d× ghÎ). C¸i ¸c hiÖn h×nh qua h×nh ¶nh mÑ con C¸m (lõa g¹t lÊy giá tÐp, t­íc ®o¹t ­íc m¬ nhá bÐ lµ c¸i yÕm ®á, lÐn lót giÕt chÕt bèng, tr¾ng trîn trén thãc lÉn g¹o nh»m dËp t¾t niÒm vui giao c¶m víi ®êi cña TÊm).

- T¸c gi¶ d©n gian ®· m­în yÕu tè k× ¶o ®Ó miªu t¶ con ®­êng dÉn ®Õn h¹nh phóc cña TÊm vµ gi¶i quyÕt m©u thuÉn: Bôt xuÊt hiÖn mçi khi TÊm buån tñi, an ñi, gióp ®ì. TÊm mÊt yÕm ®µo, Bôt cho c¸ bèng, TÊm mÊt bèng Bôt cho hi väng ®æi ®êi, TÊm bÞ h¾t hñi chµ ®¹p, Bôt cho ®µn chim sÎ tíi gióp tÊm ®Ó TÊm ®i héi gÆp nhµ vua vµ trë thµnh Hoµng hËu. Tuy nhiªn Bôt chØ can thiÖp vµo cuéc ®êi TÊm khi c« cßn lµ mét c« g¸i ng©y th¬, trong tr¾ng vµ yÕu ®uèi. Giai ®o¹n biÕn ho¸ vÒ sau kh«ng thÊy Bôt xuÊt hiÖn n÷a.

- Tõ mét c« g¸i må c«i , TÊm trë thµnh Hoµng hËu. H¹nh phóc Êy chØ cã thÓ cã ë ng­êi con g¸i hiÒn lµnh, l­¬ng thiÖn ch¨m chØ. §iÒu ®ã ®· nªu lªn triÕt lÝ ''ë hiÒn gÆp lµnh''. §©y còng lµ quan niÖm phæ biÕn trong truyÖn cæ tÝch thÇn k× á ViÖt Nam. MÆt kh¸c trë thµnh Hoµng hËu lµ ­íc m¬ cña ng­êi n«ng d©n bÞ ®Ì nÐn ¸p bøc. Song truyÖn TÊm C¸m kh«ng dõng l¹i ë kÕt thóc phæ biÕn ®ã mµ më ra mét h­íng kh¸c. §ã lµ cuéc ®Êu tranh kh«ng khoan nh­îng ®Ó giµnh l¹i h¹nh phóc.

2. Cuéc ®¸u tranh kh«ng khoan nh­îng ®Ó giµnh l¹i h¹nh phóc.

-TÊm tr¶i qua bèn kiÕp håi sinh :

Chim vµng Anh - xoan ®µo - khung cöi  - qu¶ thÞ.

TÊm bÞ giÕt ho¸ thµnh chim vµng Anh. Vµng Anh bÞ giÕt mäc lªn c©y xoan ®µo. Xoan ®µo bÞ chÆt lµm thµnh khung cöi. Khung cöi bÞ ®ãt mäc lªn c©y thÞ. Tõ qu¶ thÞ T¸m chui ra lµm nªn chuyÖn bÊt ngê, trë l¹i lµm ng­êi gÆp l¹i hoµng tö.

-Mét c« T¸m hiÒn lµnh võa ng· xuèng , mét c« T¸m m¹nh mÏ , quyÕt liÖt sèng dËy, trë vÒ víi cuéc ®êi ®ßi l¹i h¹nh phóc.T¸m ho¸ thµnh vµng Anh ®Ó b¸o hiÖu sù hiÖn diÖn cña m×nh. Vµng Anh bÞ giÕt, TÊm ho¸ c©y xoan ®µo, khung cöi dÖt tuyªn chiÕn víi kÎ thï"cãt ca, cãt kÐt, lÊy tranh chång chÞ, chÞ khoÐt m¾t ra".Khung cöi dÖt lµ nh÷ng vËt TÊm ho¸ th©n vµ còng lµ nh÷ng g× b×nh dÞ th©n th­¬ng trong cuéc sèng d©n d·. §ã lµ nh÷ng h×nh ¶nh ®Ñp t¹o Ên t­îng gÇn gòi vµ thÈm mÜ cho truyÖn . §Æc biÖt h×nh thøc biÕn ho¸ cuèi cïng cña truyÖn: TÊm Èn m×nh trong qu¶ thÞ vµ tõ qu¶ thÞ b­íc ra trë l¹i lµm ng­êi lµ chi tiÕt phæ biÕn trong truyÖn cæ tÝch thÇn kú ViÖt Nam. Qua mÊy kiÕp phong trÇn, TÊm  trë l¹i lµm ng­êi, kh«ng lam lò nghÌo hÌn, kh«ng cao sang quyÒn quý mµ vÉn b×nh di s¸ng trong. Trë l¹i víi cuéc sèng bªn bµ l·o hµng n­íc, TÊm d­êng nh­ ®· trë l¹i chÝnh m×nh lµm l¹i cuéc ®êi(TÊm t×m l¹i h¹nh phóc ngay trong cuéc ®êi chø kh«ng ph¶i ë thÕ giíi kh¸c).

- Nh÷ng nh©n vËt ho¸ th©n ®Òu lµ nh÷ng yÕu tè kú ¶o. Song nã kh¸c h¼n yÕu tè kú ¶o nh­ «ng Bôt ë phÇn ®Çu truyÖn. ¥ phÇn ®Çu truyÖn Bôt hiÖn lªn mçi khi TÊm khãc. Tuy nhiªn ë ®©y, b©y giê TÊm kh«ng hÒ khãc, vµ còng kh«ng cã sù xuÊt hiÖn cña Bôt.TÊm ph¶i tù m×nh dµnh, gi÷ h¹nh phóc cho m×nh. Cho nªn chim vµng Anh, xoan ®µo, khung cöi, qu¶ thÞ chØ lµ n¬i TÊm göi linh hån ®Ó trë vÒ ®Êu tranh quyÕt liÖt víi c¸i ¸c giµnh l¹i h¹nh phóc.

MÆt kh¸c nh÷ng nh©n vËt ho¸ th©n nµy cã thÓ bÞ ¶nh h­ëng thuyÕt lu©n håi cña ®¹o PhËt. Song ®ã chØ lµ m­în c¸i vá bªn ngoµi cña thuyÕt lu©n håi ®Ó thÓ hiÖn m¬ ­íc, tinh thÇn l¹c quan cña nh©n ®©n lao ®éng. Bëi theo thuyÕt lu©n håi cña ®¹o PhËt kiÕp nµy chÞu sù ®au khæ v× téi lçi kiÕp tr­íc, sau ®ã t×m h¹nh phóc ë câi NiÕt bµn cùc l¹c. C« TÊm chÕt ®i sèng l¹i kh«ng ph¶i t×m h¹nh phóc ë câi NiÕt bµn,  mµ ®ßi l¹i h¹nh phóc vµ dµnh l¹i h¹nh phóc ë ngay ë câi ®êi nµy. §©y chÝnh lµ thÓ hiÖn sù yªu ®êi vµ b¶n chÊt duy vËt cña ng­êi lao ®éng khi s¸ng t¹o truyÖn cæ tÝch.

-NÕu ®«i giµy lµ vËt trao duyªn th× miÕng trÇu tªm c¸nh ph­îng lµ vËt nèi duyªn. MiÕng trÇu tªm c¸nh ph­îng lµ yªó tè thÓ hiÖn sù khÐo lÐo ®¶m ®ang cña ng­êi tªm trÇu. Nhê nã hoµng tö ®· nhËn ra vî cña m×nh®Ó d­a TÊm håi cung. MiÕng trÇu còng lµh×nh ¶nh quen thuéc trong ®êi sèng v¨n ho¸, g¾n víi phong tôc h«n nh©n. NhËn trÇu vµ ¨n trÇu lµ nhËn lêi giao ­íc, kÕt h«n.

        + MiÕng trÇu nªn d©u nhµ ng­êi.

        + MiÕng trÇu ¨n ngät nh­ ®­êng

        §· ¨n lÊy cña ph¶i th­¬ng lÊy ng­êi.

V× vËy miÕng trÇu mang ý nghÜa giao duyªn kh«ng thÓ kh«ng cã mÆt trong sù héi ngé gi÷a nhµ vua vµ TÊm.

-NghÖ thuËt thÓ hiÖn sù chuyÓn biÕn cña nh©n vËt TÊm, lóc ®Çu TÊm hoµn toµn thô ®éng" «m mÆt khãc"( ba lÇn khãc). Thùc ra khi khãc, TÊm ®· nhËn ra sè phËn cay ®¾ng, ®au khæ cña m×nh. Nh­ng sau khi bÞ giÕt ®· thÊy TÊm ®øng th¼ng dËy kiªn quyÕt kh«ng hÒ r¬i n­íc m¾t.

- TruyÖn lµm rung ®éng ng­êi ®äc bëi nçi niÒm bÊt h¹nh ®¸ng th­¬ng cña c« g¸i må c«i vµ chuyÓn thµnh cuéc ®Êu tranh kh«ng khoan nh­îng ®Ó giµnh h¹nh phóc. TruyÖn ph¶n ¸nh ­íc m¬ ®æi ®êi, tinh thÇn l¹c quan cña ng­êi x­a.

Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn vµ HS

Yªu cÇu cÇn ®¹t

I. ¤n tËp vÒ miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong v¨n tù sù.

1. ThÕ nµo lµ miªu t¶?

2. ThÕ nµo lµ biÓu c¶m?

3. Miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong v¨n tù sù cã g× gièng nhau vµ kh¸c nhau víi v¨n miªu t¶ vµ biÓu c¶m?

4. C¨n cø vµo ®©u ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong v¨n tù sù?

( H/S ®äc ®o¹n v¨n ë c©u hái 4 SGK)

- Gi¶i thÝch v× sao cã thÓ coi ®o¹n trÝch v¨n b¶n tù sù d­­íi ®©y rÊt thµnh c«ng trong viÖc sö dông c¸c yÕu tè tù sù vµ biÓu c¶m?

II. Quan s¸t liªn t­­ëng, t­­ëng t­­îng ®èi víi miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong v¨n tù sù.

1. Chän ®iÒn tõ (quan s¸t, liªn t­ëng, t­­ëng t­­îng) vµo c¸c « trèng.

2. §Ó lµm tèt viÖc miªu t¶ trong v¨n tù sù ng­êi lµm chØ cÇn quan s¸t ®èi t­îng mét c¸ch kÜ cµng mµ kh«ng cÇn liªn t­ëng, t­ëng t­îng kh«ng?

3. Ph¶i t×m sù biÓu c¶m tõ ®©u?

III.Cñng cè.

- Dïng c¸c chi tiÕt, h×nh ¶nh gióp ng­êi ®äc ng­êi nghe h×nh dung ra ®­îc ®Æc ®iÓm næi bËt cña mét sù vËt, sù viÖc, con ng­êi, phong c¶nh lµm cho ®èi t­îng nèi ®Õn nh­ hiÖn ra tr­íc m¾t.

- Trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp bµy tá t­ t­ëng t×nh c¶m, c¶m xóc, th¸i ®é vµ sù ®¸nh gi¸ cña ng­êi viÕt ®èi víi ®èi t­îng ®­îc nãi tíi.

- Miªu t¶ trong tù sù gièng miªu t¶ trong v¨n b¶n miªu t¶ ë c¸ch thøc tiÕn hµnh.Nh­ng kh¸c lµ nã kh«ng chi tiÕt, cô thÓ mµ chØ lµ miªu t¶ kh¸i qu¸t sù vËt, sù viÖc, con ng­êi ®Ó truyÖn cã søc hÊp dÉn.

- T­¬ng tù nh­ vËy biÓu c¶m trong v¨n tù sù còng gièng nh­ biÓu c¶m trong v¨n b¶n biÓu c¶m vÒ c¸ch thøc. Song ë tù sù chØ lµ c¶m xóc xen vµo tr­íc nh÷ng sù viÖc, chi tiÕt cã t¸c ®éng m¹nh mÎ vÒ t­ t­ëng t×nh c¶m ®èi víi ng­êi ®äc, ng­êi nghe.

- C¨n cø vµo sù hÊp dÉn qua h×nh ¶nh miªu t¶ ®Ó liªn t­ëng tíi yÕu tè bÊt ngê trong truyÖn.

- C¨n cø vµo sù truyÒn c¶m m¹nh mÏ qua c¸ch trùc tÕp hoÆc gi¸n tiÕp bµy tá t­ t­ëng t×nh c¶m cña t¸c gi¶. VÝ dô: §©y lµ ¸nh tr¨ng trong ®ªm rõng Tr­êng S¬n trong truyÖn ng¾n ''M¶nh tr¨ng cuèi rõng'' cña NguyÔn Minh Ch©u: ''Xe t«i ch¹y trªn líp s­¬ng bång bÒnh. M¶nh tr¨ng khuyÕt ®øng yªn ë cuèi trêi s¸ng trong nh­ mét m¶nh b¹c. Khung cöa xe phÝa c« g¸i ngåi lång ®Çy bãng tr¨ng''.

Qua c¸ch miªu t¶ nµy trong v¨n tù sù khiÕn ng­êi ®äc nhËn thÊy ¸nh tr¨ng t­¬i t¾n trong trÎo nh­ mèi t×nh rÊt ®Ñp cña ®«i nam n÷ thanh niªn trªn hµnh tr×nh cøu n­íc. Mét chót liªn t­ëng NguyÖt còng lµ tr¨ng ¸nh tr¨ng trong trÎo Êy. C¸ch miªu t¶ nµy võa quen thuéc mµ còng rÊt riªng. Cã ¸nh tr¨ng dÉn ®­êng ra trËn, ¸nh tr¨ng hoµ trong ý nghÜ l·ng m¹n cña chµng trai vÒ c« g¸i, ¸nh tr¨ng hoµ víi h×nh ¶nh gîi c¶m cña ng­êi thiÕu n÷ t¹o nªn vÎ ®Ñp huyÒn ¶o.

- X¸c ®Þnh c¸c yÕu tè miªu t¶ vµ biÓu c¶m cïng sù ®ãng gãp n©ng cao gi¸ trÞ cña ®o¹n trÝch.

*Miªu t¶:

+ Suèi reo râ h¬n, ®Çm ao nhen lªn nh÷ng ®èm löa nhá vµ v¨ng v¼ng trong kh«ng gian nh÷ng tiÕng sét so¹t, nh÷ng tiÕng rung khe khÏ t­ëng ®©u cµnh c©y ®ang v­¬n dµi vµ cá non ®ang mäc.

+ Mét lÇn tõ phÝa mÆt ®Çm  lÊp l¸nh d­íi kia næi lªn mét tiÕng kªu dµi, n·o ruét ng©n vang rÒn rÒn. Còng võa lóc mét v× sao rùc rì ®æi ng«i l­ít trªn ®Çu chóng t«i vÒ cïng mét h­íng ®ã, d­êng nh­ tiÕng than v·n mµ chóng t«i võa nghe thÊy kia ®· mang theo mét luång ¸nh s¸ng.

+ Nµng vÉn ng­íc m¾t lªn cao, tay ®ì lÊy ®Çu, vai kho¸c tÊm da cõu non nµng nh­ chó môc ®ång cña nhµ trêi.

* BiÓu c¶m:

+ T«i c¶m thÊy cã c¸i g× m¸t r­îi vµ mÞn mµng tùa nhÌ nhÑ xuèng vai t«i.

+ Cßn t«i, t«i nh×n nµng ngñ, ®¸y lßng h¬i xao xuyÕn nh­ng vÉn gi÷ ®­îc m×nh v× ®ªm sao s¸ng kia bao giê còng ®em l¹i cho t«i nh÷ng ý nghÜ cao ®Ñp.

+ T«i t­ëng ®©u mét trong nh÷ng ng«i sao kia, ng«i sao tinh tó nhÊt, ngêi s¸ng nhÊt l¹c mÊt ®­êng ®i ®· ®Ëu xuèng vai t«i mµ thiªm thiÕp ngñ.

- YÕu tè miªu t¶ mang l¹i kh«ng gian yªn tÜnh cña mét ®ªm ®Çy sao trªn trêi, chØ cßn nghe thÊy tiÕng suèi reo, cá mäc, tiÕng kªu cña loµi c«n trïng. Cã hai ng­êi c« chñ vµ chµng trai (Môc ®ång ®ang thøc tr¾ng dâi nh×n sao).

- YÕu tè gîi c¶m lµm râ vÎ xao xuyÕn cña chµng trai tr­íc c« chñ nh­ng anh ta vÉn gi÷ ®­îc m×nh. Anh t­ëng c« g¸i ®ang ngåi c¹nh anh còng lµ vÎ ®Ñp cña ng«i sao l¹c ®­êng ®Ëu xuèng vai anh mµ thiªm thiÕp ngñ.

Râ rµng yÕu tè miªu t¶ vµ biÓu c¶m t¨ng thªm vÎ ®Ñp hån nhiªn cña c¶nh vËt, cña lßng ng­êi. Ta nh­ chøng kiÕn c¶nh ®ªm th¬ méng trªn nói cao ë Pr«-v¨ng-x¬ miÒn nam cña n­íc Ph¸p cïng nh÷ng rung ®éng khÏ khµng, say s­a mµ thanh khiÕt trong t©m hån chµng ch¨n cõu bªn c« g¸i ng©y th¬ xinh ®Ñp. NÕu thiÕu nh÷ng yÕu tè nµy, chóng ta kh«ng c¶m thÊy hÕt nh÷ng g× tèt ®Ñp ®ã.

- a:  ®iÒn tõ liªn t­ëng.

- b:  ®iÒn tõ quan s¸t.

- c: ®iÒn tõ t­ëng t­îng.

Tõ c¸ch ®iÒn nµy ta sÏ cã nh÷ng c©u v¨n thÓ hiÖn mét kh¸i niÖm:

+ Liªn t­ëng: Tõ mét sù viÖc, hiÖn t­îng nµo ®ã mµ nghÜ ®Õn mét sù viÖc cã liªn quan.

+ Quan s¸t:Xem xÐt ®Ó nh×n râ, biÕt râ sù vËt  hay hiÖn t­îng.

+ T­ëng t­îng: T¹o ra trong t©m trÝ h×nh ¶nh cña c¸i kh«ng hÒ cã tr­íc m¾t hoÆc ch­a hÒ gÆp.

- Kh«ng chØ quan s¸t trong miªu t¶ mµ ta ph¶i liªn t­ëng, t­ëng t­îng míi g©y ®­îc c¶m xóc. Trë l¹i ®o¹n v¨n cña A. §«-®ª, ''Nh÷ng v× sao'' ta nhËn ra:Ph¶i quan s¸t ®Ó nhËn ra, trong ®ªm tiÕng suèi nghe râ h¬n, ®Çm ao nhen lªn nh÷ng ®èm löa, nh÷ng tiÕng sét so¹t v¨ng v¼ng trong kh«ng gian.

+ T­ëng t­îng: C« g¸i nom nh­ mét chó môc ®ång cña nhµ trêi n¬i cã nh÷ng ®¸m c­íi sao.

+ Liªn t­ëng: Cuéc hµnh tr×nh thÇm lÆng, ngoan ngo·n cña ngµn sao gîi nghÜ ®Õn ®µn cõu lín.

a)  ®óng

b)  ®óng

c)  ®óng

d)  kh«ng chÝnh x¸c. V× chØ cã tiÕng nãi cña tr¸i tim ch­a ®ñ nã cßn mang tÝnh chñ quan. Nh÷ng suy nghÜ ch©n thµnh, s©u s¾c chØ cã thÓ tõ quan s¸t ®Õn liªn t­ëng vµ t­ëng t­îng c¸c sù vËt, sù viÖc xung quanh m×nh. NÕu chØ dùa vµo nhËn biÕt cña t©n hån m×nh th× ch­a ®ñ.

- PhÇn ghi nhí:SGK.

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS

Yªu cÇu cÇn ®¹t

I. T×m hiÓu chung.

1. TiÓu dÉn.

- PhÇn tiÓu dÉn SGK nªu néi dung g×?

2. V¨n b¶n.

- H/S ®äc v¨n b¶n. Gi¶i thÝch tõ khã.

II. §äc hiÓu.

- §èi víi truyÖn c­êi nªn ph©n tÝch nh­ thÕ nµo? ph©n tÝch nh©n vËt hay ph©n tÝch t×nh huèng g©y c­êi?

1. C¸i c­êi.

- Nh©n vËt truyÖn lµ ai?

- C¸i c­êi ®­îc thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo?

+ M©u thuÉn tr¸i víi tù nhiªn ë nh©n vËt thÇy ®å.

+ ThÇy liªn tiÕp bÞ ®Æt vµo c¸c t×nh huèng. ThÇy ®· gi¶i quyÕt nh­ thÕ nµo?

+ Gi¶i quyÕt t×nh huèng thÇy ®· béc lé c¸i dèt cña m×nh nh­ thÕ nµo?

2. B¶n chÊt c¸i c­êi

-H·y nªu ý nghÜa cña truyÖn?

III. Cñng cè

- TruyÖn kh«i hµi: nh»m môc ®Ých mua vui, gi¶i trÝ Ýt nhiÒu cã tÝnh gi¸o dôc.

- TruyÖn trµo phóng: Phª ph¸n nh÷ng kÎ thuéc giai cÊp quan l¹i bãc lét ( trµo phóng thï), phª ph¸n thãi h­ tËt xÊu trong néi bé nh©n d©n (trµo phóng b¹n)

- TuyÖn c­êi rÊt Ýt nh©n vËt. Nh©n vËt chÝnh trong truyÖn lµ ®èi t­îng chñ yÕu cña tiÕng c­êi. V¶ l¹i truyÖn c­êi kh«ng kÓ vÒ sè phËn, cuéc ®êi nh©n vËt nh­ trong truyÖn cæ tÝch. Mäi chi tiÕt trong truyÖn ®Òu h­íng vÒ t×nh huèng g©y c­êi. Nªn ta chØ ®äc hiÓu theo c¸i c­êi vµ b¶n chÊt cña c¸i c­êi.

- Nh©n vËt truyÖn lµ anh häc trß dèt hay nãi ch÷, hay khoe khoang vµ rÊt liÒu lÜnh.

CÇn ph¶i hiÓu r»ng b¶n th©n c¸i dèt cña häc trß kh«ng cã g× ®¸ng c­êi. C¸i dèt cña ng­êi thÊt häc nh©n d©n c¶m th«ng. C¸i dèt cña häc trß nh©n d©n chØ chª tr¸ch chø kh«ng c­êi. ¥ ®©y lµ c­êi kÎ dèt hay khoe khoang, nãi ch÷, c¶ gan h¬n lµ d¸m nhËn ®i d¹y trÎ. C¸i xÊu cña anh ta kh«ng dõng ë lêi nãi mµ trë thµnh hµnh ®éng.

- C¸i c­êi ®­îc thÓ hiªn nhiÒu lÇn.

+ LÇn thø nhÊt ch÷ ''kª'' thÊy kh«ng nhËn ra mÆt ch÷. Häc trß hái gÊp thÇy nãi liÒu ''Dñ dØ lµ con dï d×''. Dñ dØ ®©u ph¶i lµ ch÷ H¸n, mµ trªn ®êi nµy lµm g× cã con vËt nµo lµ con dñ dØ, dï d×. ThÇy ®å nµy ®· ®i ®Õn tËn cïng cña sù dèt n¸t, th¶m h¹i vµ liÒu lÜnh. C¸i dèt ®· ®­îc ®Þnh l­îng. Anh ta võa dèt kiÕn thøc s¸ch vë l¹i võa dèt kiÕn thøc thùc tÕ. M©u thuÉn nµy tr¸i víi tù nhiªn ë chç: dèt >< giái.

+ LÇn thø hai ta c­êi vÒ sù dÊu dèt vµ sÜ diÖn h·o cña thÇy ®å ''ThÇy còng kh«n, sî nhì sai ng­êi nµo biÕt th× xÊu hæ míi b¶o trß ®äc khe khÏ''. Râ rµng anh häc trß liÒu lÜnh bao nhiªu th× l¹i thËn träng bÊy nhiªu trong viÖc dÊu dèt. Anh ta dïng c¸i l¸u c¸ vÆt ®Ó gì bÝ. §ã lµ c¸ch dÊu dèt. Nh­ vËy, m©u thuÉn tr¸i víi tù nhiªn ë ®©y lµ dèt >< giÊu dèt.

+ LÇn thø ba ta c­êi khi thÇy t×m ®Õn thæ c«ng. Thæ c«ng còng ®­îc ''khÌo'' vµo víi thÇy ®å l¸u c¸ nµy. C¸i dèt ngöa ra c¶ ba ®µi ©m d­¬ng. ThÇy ®¾c ý ''BÖ vÖ ngåi lªn gi­êng b¶o trÎ ®äc to''. Bän trÎ gµo to ''Dñ dØ lµ con dï d×''. C¸i dèt ®· khuÕch ®ai vµ ®­îc n©ng lªn.

+ LÇn thø t­ lµ sù ch¹m ch¸n víi chñ nhµ. Thãi dÊu dèt l¹i bÞ lËt tÈy. C¸i dèt cña Thæ C«ng ®­îc chÝnh thÇy nh¹o b¸ng ''M×nh ®· dèt thæ c«ng nhµ nã cßn dèt h¬n''. ThÇy ®· lßi ®u«i ®· dèt cßn g­îng g¹o dÊu dèt (d/c). C¸i dèt nä lång c¸i dèt kia.

-Trong toµn bé c©u truyªn, c¸i dèt cña thÇy ®å bÞ lé dÇn khi l©m vµo c¸c t×nh huèng khã xö nh­ng thÇy ®· che dÊu nã mét c¸ch phi lÝ. V× thÕ, thµy cµng che dÊu th× b¶n chÊt dèt cµng lé ra. Cuèi cïng thÇy ®µnh chän mét lèi tho¸t phi lÝ h¬n. TiÕng c­êi tho¸t ra tõ ®©y. Cã ng­êi cho r»ng thÇy ®å kia kh¸ th«ng minh, nhanh trÝ trong viÖc"lÊp liÕm" sù dèt n¸t. Nh­ng sù thËt kh«ng ph¶i vËy, thÇy cµng lÊp liÕm th× thÇy cµng trë nªn th¶m h¹i h¬n. Ai còng biÕt ®ã lµ"lÝ sù cïn" chø kh«ng ph¶i c¸ch chèng chÕ th«ng minh. Ta thÊy ë ®©y cã sù t¨ng tiÕn vÒ møc ®é phi lÝ trong hµnh ®éng vµ lêi nãi cña thµy ®å. §ã còng lµ mét thñ ph¸p nghÖ thuËt ®­îc dïng trong truyÖn.

- Mçi t×nh huèng g©y c­êi trªn ®©y, anh häc trß lµm thÇy d¹y häc gi¶i quyÕt t×nh huèng anh ta ®· tù béc lé c¸i dèt cña m×nh.

TiÕng c­êi mang ý nghÜa phª ph¸n, nã hãm hØnh, s©u s¾c mang ®Ëm chÊt d©n gian. TruyÖn nãi vÒ ch÷ nghÜa nh­ng kh«ng lØnh cØnh . TruyÖn cã ý nghÜa ®¸nh gi¸ c¸c h¹ng thÇy trong x· héi phong kiÕn suy tµn lóc bÊy giê, trong ®ã cã sè Ýt thÇy ®å d¹y ch÷. §ã còng lµ lêi c¶nh tØnh cho x· héi ngµy nay.

-TruyÖn phª ph¸n néi bé nh©n d©n. §©y lµ mét tËt xÊu. Ng­êi dèt cÇn ph¶i häc hái. Tù biÕt m×nh dèt ®Ó häc hái lµ mét ®iÒu tèt. Song c¸i ®¸ng phª ph¸n ë ®©y lµ thÇy ®å cè t×nh che dÊu sù ®èt n¸t cña m×nh. §· thÕ anh ta cßn ®i d¹y trÎ. Tuy nhiªn ®©y vÉn lµ mét truyÖn mang tÝnh chÊt hµi- tiÕng c­êi mang tÝnh chÊt s¶ng kho¸i. C­êi thÇy ®å thÓ hiÖn c¸i dèt cña m×nh mét c¸ch ng©y ng«, nã ®¸ng phª ph¸n nh­ng ch­a ®Õn møc ®¶ kÝch s©u cay.

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS

Yªu cÇu cÇn ®¹t

I. T×m hiÓu chung.

- H/S ®äc v¨n b¶n- Gi¶i nghÜa tõ khã.

II. §äc hiÓu

- Nh©n vËt trong truyÖn lµ ai?

- C¸i c­êi ®­îc miªu t¶ nh­ thÕ nµo? (tr¶ lêi c©u hái 1 vµ 2 ë sgk)