GIÁO ÁN NGỮ VĂN 11

THÔØI GIAN

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA GV VAØ HS

NOÄI DUNG

- Haõy cho bieát vaøi neùt veà taùc giaû - taùc phaåm?

- Söï nghieäp saùng taùc cuûa oâng?

? Quang caûnh trong phuû chuùa Trònh ñöôïc taùc giaû mieâu taû ntn?

? Cung caùch sinh hoaït ntn?

1.                 TIEÅU DAÃN:

1. Taùc giaû:

- LHT(1724-1791), hieäu laø Haûi Thöôïng Laõn OÂng, queâ traán Haûi Döông(Höng yeân).

- Danh y: chöõa beänh, soaïn saùch, môû tröôøng daïy ngheà thuoác.

- Nhaø vaên, nhaø thô.

2. Taùc phaåm:

-“TKKS” laø taäp kí söï baèng chöõ Haùn, ñöôïc xeáp ôû cuoái boä “Haûi Thöôïng y toâng taâm lónh”. ND (SGK).

- Kí söï: laø moät theå kí, ghi cheùp söï vieäc, caâu chuyeän coù thaät vaø töông ñoái hoaøn chænh.

- Ñoaïn “VPCT” noùi vieäc Leâ Höõu Traùc leân tôùi kinh ñoâ, ñöôïc daãn vaøo phuû chuùa ñeå baét maïch keâ ñôn cho Trònh Caùn.

2.              ÑOÏC HIEÅU VAÊN BAÛN:

1. Quang caûnh vaø cung caùch sinh hoaït trong phuû chuùa Trònh:

1. Quang caûnh trong phuû chuùa Trònh:

- Vaøo phuû chuùa: qua nhieàu laàn cöûa, nhieàu daãy haønh lang, caây coái um tuøm, danh hoa ñua thaém.

- Beân trong: Ñaïi ñöôøng, Quyeån boàng, Gaùc tía.

- Noäi cung: tröôùng gaám maøn che, gheá roàng sôn son thieáp vaøng…

 Cöïc kì traùng leä, loäng laãy, khoâng ñaâu saùnh baèng.

2. Cung caùch sinh hoaït:

? Phaân tích nhöõng lôøi nhaän xeùt cuûa taùc giaû ñeå thaáy ñöôïc thaùi ñoä cuûa oâng ñoái vôùi quang caûnh vaø caùch sinh hoaït nôi ñaây?

? Caùch lí giaûi vaø keâ ñôn cho Theá töû chöùng toû LHT laø moät thaày thuoác ntn?

? Ñaëc saéc ngheä thuaät cuûa ñoaïn trích?

HS ÑOÏC PHAÀN GHI NHÔÙ

- Keû haàu ngöôøi haï taáp naäp, baûy taùm thaày thuoác tuùc tröïc.

- Lôøi leõ heát söùc cung kính khi nhaéc ñeán chuùa Trònh vaø theá töø, tieâu xaøi sang troïng.

- Noäi cung trang nghieâm ñeán noãi taùc giaû phaûi “nín thôû ñöùng chôø ôû xa”, “khuùm nuùm ñeán tröôùc saäp xem maïch”.

 Leã nghi, khuoân pheùp, quyeàn uy toät ñænh, höôûng thuï xa hoa, loäng laãy.

1. Thaùi ñoä, taâm traïng vaø suy nghó cuûa taùc giaû:

- Khoâng ñoàng tình, döûng döng tröôùc loái soáng xa hoa, höôûng laïc nôi ñaáy.

- Laø thaày thuoác gioûi, coù kieán thöùc saâu roäng vaø giaø daën kinh nghieäm.

- Laø thaày thuoác coù löông taâm vaø ñöùc ñoä.

 Laø thaày thuoác taøi naêngcoù phaåm chaát cao quyù.

2. Ñaëc saéc ngheä thuaät:

Quan saùt tæ mæ, ghi cheùp trung thöïc, taû caûnh sinh ñoäng, keå chuyeän haáp daãn loâi cuoán.

 Giaù trò hieän thöïc saâu saéc.

1.                 GHI NHÔÙ: (SGK-Tr9)

THÔØI GIAN

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA GV VAØ HS

NOÄI DUNG

? Ngoân ngöõ laø gì?

? Phöông tieän giao tieáp baèng ngoân ngöõ giuùp cho con ngöôøi ñieàu gì?

? Tính chung trong ngoân ngöõ cuûa coäng ñoàng ñöôïc bieåu hieän qua caùc yeáu toá naøo?

? Theá naøo laø lôøi noùi cuûa caù nhaân?

?   Caùi rieâng trong lôøi noùi cuûa caù nhaân ñöôïc bieåu loä ôû nhöõng maët naøo?

CHO NGHE VAØI ÑOAÏN NHAÏC-NHAÄN BIEÁT GIOÏNG

1. NGOÂN NGÖÕ-TAØI SAÛN CHUNG CUÛA XH:

   Ngoân ngöõ laø taøi saûn chung cuûa moät daân toäc, moät coäng ñoàng XH. Muoán giao tieáp vôùi nhau, XH phaûi coù phöông tieän chung, trong ñoù phöông tieän quan troïng nhaát laø ngoân ngöõ.

   Tính chung trong ngoân ngöõ cuûa coäng ñoàng ñöôïc bieåu hieän qua:

1. Caùc yeáu toá ngoân ngöõ chung:

-          Caùc aâm vaø caùc thanh.

-          Caùc tieáng.

-          Caùc töø.

-          Caùc ngöõ coá ñònh.

2. Caùc qui taéc vaø phöông thöùc chung trong vieäc caáu taïo vaø söû duïng caùc ñôn vò ngoân ngöõ:

-          Qui taéc caáu taïo caùc kieåu caâu.

-          Phöông thöùc chuyeån nghóa töø.

2.         LÔØI NOÙI-SAÛN PHAÅM RIEÂNG CUÛA CAÙ NHAÂN:

   Khi giao tieáp, moãi caù nhaân söû duïng ngoân ngöõ chung ñeå taïo ra lôøi noùi ñaùp öùng nhu caàu giao tieáp. Lôøi noùi ñöôïc taïo ra nhôø caùc yeáu toá vaø qui taéc, phöông thöùc chung, vöøa coù saéc thaùi rieâng vaø phaàn ñoùng goùp cuûa caù nhaân.

    Caùi rieâng trong lôøi noùi cuûa caù nhaân ñöôïc bieåu loä ôû:

1. Gioïng noùi caù nhaân.

2. Voán töø ngöõ caù nhaân.

3.      Söï chuyeån ñoåi, saùng taïo khi söû duïng töø ngöõ chung, quen thuoäc.

4.      Vieäc taïo ra caùc töø ngöõ môùi.

5.      Vieäc vaän duïng linh hoaït, saùng taïo quy taéc chung, phöông thöùc chung.

 Bieåu hieän roõ reät nhaát cuûa neùt rieâng trong lôøi noùi caù nhaân laø phong caùch ngoân ngöõ caù nhaân( ôû caùc nhaø vaên noåi tieáng).

? Ghi nhôù?

THAÛO LUAÄN 3 BT – Tr 13

 GHI NHÔÙ: ( SGK – Tr 13 )

1.            LUYEÄN TAÄP:

1.    Töø “thoâi” _ chaám döùt, keát thuùc moät hoaït ñoâng naøo ñoù( VD: thoâi hoïc,…). Nguyeãn Khuyeán duøng töø “thoâi” vôùi nghóa chaám döùt, keát thuùc cuoäc ñoài, cuoäc soáng(cheát).
2.    Traät töï saép xeáp caùc töø  raát rieâng:

- Caùc cuïm danh  töø(reâu töøng ñaùm, ñaù maáy hoøn): DT trung taâm ñöùng tröôùc ñònh töø vaø DT chæ loaïi.

- Vò ngöõ ñi tröôùc chuû ngöõ.

 Taïo aâm höôûng maïnh cho caâu thô.

THÔØI GIAN

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA GV VAØ HS

NOÄI DUNG

? Phaàn Tieåu daãn ñaõ giôùi thieäu nhöõng neùt chính naøo trong cuoäc ñôøi vaø söï nghieäp cuûa HXH?

HS ÑOÏC BAØI THÔ

GV: noùi sô veà theå loaïi baøi thô

? Caâu ñaàu cho chuùng ta thaáy nöõ só ñang ôû trong hoaøn caûnh naøo? Mang taâm traïng gì?

? Caâu 2, taùc giaû söû duïng caùc bieän phaùp ngheä thuaät naøo? Nhaèm muïc ñích gì?

1.     TIEÅU DAÃN(SGK-Tr 18):

- HXH queâ ôû laøng Quyønh Ñoâi-Quyønh Löu-Ngheä An nhöng soáng chuû yeáu ôû khinh thaønh Thaêng Long.

- Baø ñi nhieàu nôi vaø thaân thieát vôùi nhieàu danh só. Cuoäc ñôøi cuûa baø gaëp nhieàu eùo le, ngang traùi.

- Saùng taùc cuûa HXH goàm caû chöõ Noâm vaø chöõ Haùn.

-HXH laø hieän töôïng raát ñoäc ñaùo: nhaø thô phuï nöõ vieát veà phuï nöõ, traøo phuùng maø tröõ tình, ñaäm ñaø chaát VHDG töø ñeà taøi, caûm höùng ñeán ngoân ngöõ hình töôïng.

- Noåi baät trong saùng taùc thô Noâm cuûa HXH laø tieáng noùi thöông caûm ñoái vôùi ngöôøi phuï nöõ, laø söï khaúng ñònh, ñeà cao veû ñeïp vaø khaùt voïng cuûa hoï.

2. TÌM HIEÅU VAÊN BAÛN:

1. Hai caâu ñeà:

- Ñeâm khuya vaêng vaúng troáng canh doàn

  + thôøi gian: ñeâm khuya

  + aâm thanh: troáng canh doàn  böôùc ñi doàn daäp cuûa thôøi gian, taâm traïng con ngöôøi thì rôùi bôøi, coâ ñôn.

- Trô caùi hoàng nhan vôùi nöôùc non

  + trô + hoàng nhan: thaät reû ruùng, mæa mai.

  + Ñaûo ngöõ “trô”: tuûi hoå, beõ baøng.

  + Töông phaûn: hoàng nhan > < nöôùc non: söï thaùch thöùc  baûn lónh cuûa ngöôøi phuï nöõ tröôùc cuoäc ñôøi.

GV: Töø xöa ñeán nay, con ngöôøi thöôøng duøng gì ñeå giaûi saàu? [röôïu] ? Coøn nöõ só  thì ntn? Keát quaû?

? HXH tieáp tuïc laøm gì ñeå giaûi saàu? Keát quaû?

? Reâu vaø ñaù laø nhöõng thöù beù nhoû vaø voâ tri; nhöng ôû ñaây chuùng ntn? Qua ñoù noùi leân ñieàu gì(baèng ngheä thuaät naøo)?

Sô ñoà: Buoàn  thaám thía noãi ñau khaùt voïng.

? Nhöng khi gaëp cuoäc soáng thöïc teá, thì ntn?

? Caâu 7 coù gì ñaëc bieät khoâng? Hai töø “laïi” coù gioáng nghóa nhau khoâng?

? Taùc giaû ñaõ söû duïng ngheä thuaät gì trong caâu thô cuoái? Hieäu quaû cuûa noù?

HS ÑOÏC GHI NHÔÙ

1. Hai caâu thöïc:

- Cuïm töø “say laïi tænh”: gôïi leân caùi voøng quaån quanh cuûa duyeân soácaøng thaám thía noãi ñau.

- Moái töông quan giöõa hình töôïng: vaàng traêng(saép taøn) – khuyeát chöa troøn  söï ñoàng nhaát giöõa traêng vaø ngöôøi: nhaân duyeân khoâng troïn veïn.

2. Hai caâu luaän:

- Ñaûo ngöõ: xieân ngang, ñaâm toaïc ñöôïc ñaët leân ñaàu caâu.

- Duøng caùc ñoäng töø maïnh: xieân, ñaâm.

 Moät söùc soáng maõnh lieät; tuy phaãn uaát, nhöng ñaày khaùt voïng soáng haïnh phuùc.

3. Hai caâu keát:

- Ngaùn noãi xuaân ñi xuaân laïi laïi

  + ngaùn: chaùn ngaùn, ngaùn ngaãm.

  + laïi 1: theâm moät laàn nöõa.

  + laïi 2: trôû laïi.

 Söï eùo le khi muøa xuaân cuûa thieân nhieân thì trôû laïi; coøn tuoåi xuaân cuûa con ngöôøi thì khoâng bao giôø trôû veà.

- Maûnh tình san seû tí con con  ngheä thuaät taêng tieán, nhaán maïnh söï nhoû beù daàn: Maûnh  san seû  tí  con con: caøng xoùt, toäi nghieäp.

1.     GHI NHÔÙ(SGK-Tr 19)

THÔØI GIAN

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA GV VAØ HS

NOÄI DUNG

? Cho bieát vaøi neùt sô löôïc veà cuoäc ñôøi NK?

? Saùng taùc cuûa oâng?

? ND thô vaên?

ÑOÏC BAØI THÔ

? Ñieåm nhìn caûnh thu cuûa taùc giaû coù gì ñaëc saéc? Töø ñieåm nhìn aáy, nhaø thô ñaõ bao quaùt caûnh thu ntn?

? Caûnh saéc muøa thu ñöôïc mieâu taû ntn veà maøu saéc, ñöôøng neùt?

1. TIEÅU DAÃN:

- NK(1835-1909) hieäu laø Queá Sôn, queâ ôû Yeân Ñoå(Haø Nam). Töøng ñoã ñaàu caû ba kì thi neân ñgl Tam nguyeân Yeân Ñoå. Laøm quan ñöôïc hôn 10 naêm, sau ñoù veà daïy hoïc vaø soáng thanh baïch ôû queâ nhaø.

- Saùng taùc caû chöõ Haùn vaø chöõ Noâm, hieän coøn treân 800 baøi, goàm caû thô, vaên, caâu ñoái. Ñoùng goùp noåi baät laø thô Noâm.

- ND thô vaên(SGK).

2. ÑOÏC HIEÅU VAÊN BAÛN:
   1.    Caûnh thu:

- Ñieåm nhìn ñeå caûm nhaän caûnh thu: töø chieác thuyeàn caâu, maët ao  baàu trôøi  ngoõ truùc  thuyeàn caâu  töø gaàn  cao xa  gaàn: töø khung caûnh ao heïp, khoâng gian muøa thu môû ra nhieàu höôùng thaät sinh ñoäng.

- Caûnh saéc muøa thu:

  + Maøu: nöôùc trong veo, soùng bieác, trôøi xanh ngaét, laù vaøng.

  + Ñöôøng neùt chuyeån ñoäng: soùng “hôi gôïn tí”, laù vaøng “kheõ ñöa veøo”, taàng maây lô löûng.

? Haõy cho bieát ñoù laø caûnh thu ôû mieàn queâ naøo?

? Toùm laïi, khoâng gian muøa thu ntn?

? Coù leõ taùc giaû khoâng chæ ñôn thuaàn laø caâu caù, vaäy taùc giaû coù taâm traïng ntn?

= muøa thu laïnh hay loøng nhaø thô laïnh?

? Caùc em coù caûm nhaän ntn veà taám loøng cuûa nhaø thô ñoái vôùi thieân nhieân, ñaát nöôùc?

= Kín ñaùu göûi gaém taâm söï yeâu nöôùc trong giai ñoaïn kieåm duyeät gaét gao…

? Ngoân ngöõ trong baøi thô ntn? [ khoâng coøn laø tuøng, truùc, cuùc, mai…]

? Caùch gieo vaàn coù gì ñaëc bieät? Gôïi cho ta caûm thaáy muøa thu ntn?

? Trong baøi thô, coù nghe thaáy aâm thanh gì khoâng? [ coù – nhöng nhoû ] ? Khoâng gian phaûi ntn thì chuùng ta môùi nghe thaáy nhöõng aâm thanh ñoù? [ tónh ] ? Ñaây laø ngheä thuaät gì?

 Dòu nheï, thanh sô cuûa caûnh vaät muøa thu ôû laøng queâ Baéc Boä.

 Khoâng gian muøa thu tónh laëng, vaéng ngöôøi, vaéng tieáng. Caûnh thu ñeïp nhöng ñöôïm buoàn.

1.    Tình thu:

- Caâu caù ñeå ñoùn nhaän trôøi thu, caûnh thu vaøo coõi loøng.

- Khoâng gian tónh laëng, coâ quaïnh, uaãn khuùc trong taâm hoàn nhaø thô.

 Taâm hoàn gaén boù thieát tha vôùi thieân nhieân ñaát nöôùc, moät taám loøng thaàm kính nhöng khoâng keùm phaàn saâu saéc.

2.    Thaønh coâng veà ngheä thuaät:

- Ngoân ngöõ giaûn dò, trong saùng.

- Caùch gieo vaàn ñoäc ñaùo(vaàn eo) ñeå gôïi taû khoâng gian vaø taâm traïng.

- Ngheä thuaät laáy ñoäng taû tónh.

2. GHI NHÔÙ: (SGK – Tr 22)

THÔØI GIAN

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA GV VAØ HS

NOÄI DUNG

? Ñeà naøo coù ñònh höôùng cuï theå, ñeà naøo ñoøi hoûi ngöôøi vieát phaûi töï xaùc ñònh höôùng trieån khai?

? Vaán ñeà caàn nghò luaän cuûa moãi ñeà laø gì?

? Taùc duïng cuûa vieäc laäp daøn yù?

? Xaùc laäp luaän ñieåm cuûa ñeà 1?

1.     PHAÂN TÍCH ÑEÀ:

1. Veà kieåu ñeà:

_ Ñeà 1 thuoäc daïng ñeà coù ñònh höôùng cuï theå.

_Ñeà 2 &3 laø ñeà môû.

2. Vaán ñeà caàn nghò luaän:

_ Ñeà 1: suy nghó veà vieäc chuaån bò haønh trang vaøo theá kyû môùi.

_ Ñeà 2: taâm söï cuûa Hoà Xuaân Höông.

_ Ñeà 3: moät veû ñeïp cuûa baøi thô caâu caù maøu thu.

2. LAÄP DAØN YÙ:

* Taùc duïng cuûa vieäc laäp daøn yù: SGK- tr 23.

1. Xaùc laäp luaän ñieåm:

_ Vaán ñeà caàn nghò luaän: vieäc chuaån bò haønh trang vaøo theá kyû môùi.

_ Yeâu caàu veà noäi dung: töø yù kieán cuûa Vuõ Khoan, coù theå suy ra:

  + Ngöôøi VN coù nhieàu ñieåm maïnh: thoâng minh, nhaïy beùn vôùi caùi môùi.

  + Ngöôøi VN cuõng kg ít ñieåm yeáu: theáu huït veà kieán thöùc cô baûn, khaû naêng thöïc haønh saùng taïo haïn cheá.

  + Phaùt huy ñieåm maïnh, khaéc phuïc ñieåm yeáu laø vieäc thieát thöïc ñeå chuaån bò haønh trang vaøo theá kyû XXI.

_ Yeâu caàu veà phöông phaùp: sd thao taùc laäp luaän bình luaän, giaûi thích, chöùng minh; duøng daãn chöùng thöïc teá XH laø chuû yeáu.

? Xaùc laäp luaän cöù cho caùc luaän ñieåm ôû ñeà 1?

? Saép xeáp caùc luaän ñieåm, luaän cöù vöøa tìm ñöôïc ôû ñeà 1?

ÑOÏC GHI NHÔÙ

? Phaân tích vaø laäp daøn yù ñeà 1?

2. Xaùc laäp luaän cöù:

3. Saép xeáp luaän ñieåm, luaän cöù:

1.     GHI NHÔÙ: SGK tr -24
2. LUYEÄN TAÄP:

1. Ñeà 1:

_ Phaân tích ñeà: daïng ñeà ñònh höôùng roõ noäi dung nghò luaän.

_ Vaán ñeà caàn nghò luaän: giaù trò hieän thöïc saâu saéc cuûa ñoaïn trích “Vaøo phuû chuùa Trònh”.

_ Yeâu caàu veà nd:

+ Böùc tranh cuï theå sinh ñoäng veà cuoäc soáng xa hoa nhöng thieáu sinh khí cuûa nhöõng ngöôøi trong phuû chuùa Trònh(Trònh Caùn)

+ Thaùi ñoä pheâ phaùn nheï nhaøng maø thaám thía, döï caûm veà söï suy taøn cuûa trieàu Leâ-Trònh theá kæ XVIII

_ Laäp daøn yù: GV höôùng daãn

THÔØI GIAN

HOAÏT ÑOÄNG CUÛA GV VAØ HS

NOÄI DUNG

? Xaùc ñònh ND yù kieán ñaùnh giaù cuûa taùc giaû ñoái vôùi Sôû Khanh?

? Caùc luaän cöù laøm saùng toû luaän ñieåm?

? Chæ ra söï keát hôïp chaët cheõ giöõa phaân tích vaø toång hôïp trong ñoaïn trích?

? Theá naøo laø phaân tích trong vaên nghò luaän? Yeâu caàu cuûa thao taùc naøy?

? Caùch phaân chia ñoái töôïng?

1. Muïc ñích, yeâu caàu cuûa thao taùc laäp luaän phaân tích:

1.    ND yù kieán ñaùnh giaù cuûa taùc giaû ñoái vôùi Sôû Khanh: laø keû baån thæu, baàn tieän, ñaïi dieän cho söï ñoài baïi trong XHPK.
2.    Caùc luaän cöù laøm saùng toû luaän ñieåm:

- Soáng baèng ngheà ñoài baïi, baát chính.

- Laø keû ñoài baïi nhaát trong nhöõng keû laøm ngheà ñoài baïi, baát chính: giaû laøm ngöôøi töû teá ñeå ñaùnh löøa moät ngöôøi con gaùi ngaây thô, hieáu thaûo; trôû maët moät caùch trô traùo, thöôøng xuyeân löøa gaït, traùo trôû.

3.    Thao taùc phaân tích keát hôïp chaët cheõ vôùi toång hôïp: sau khi phaân tích boä maët löøa bòp, traùo trôû cuûa SK, ngöôøi vieát toång hôïp vaø khaùi quaùt baûn chaát cuûa haén “…XH naøy”.
4.    Phaân tích laø chia nhoû ñoái töôïng thaønh caùc yeáu toá ñeå xem xeùt moät caùch kó caøng noäi dung, hình thöùc vaø mqh beân trong cuõng nhö beân ngoaøi cuûa chuùng.

  Phaân tích bao giôø gaén lieàn vôùi toång hôïp. Ñoù laø baûn chaát cuûa thao taùc phaân tích trong vaên nghò luaän.

2. Caùch phaân tích:

  * Caùch phaân chia ñoái töôïng:

- Ngöõ lieäu 1 - muïc 1: döïa treân cô sôû quan heä noäi boä trong baûn thaân ñoái töôïng(nhöõng bieåu hieän veà nhaân caùch baån thæu, baàn tieän cuûa SK).

- Ngöõ lieäu 1 - muïc 2: quan heä noäi boä cuûa ñoái töôïng (ñoàng tieàn vöøa coù taùc duïng toát vöøa coù aùtc duïng xaáu).