giáo án ngữ văn 11cơ bản- HKII

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS

Yªu cÇu cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng 1:HS n¾m kiÕn thøc c¬ b¶n cña phÇn tiÓu dÉn(T:10p)

+ GV: giới thiệu bài, chú ý đến hoàn cảnh lịch sử xã hội.

+ GV: yệu cầu + HS:đọc, tóm lược những điểm chính về tác giả.

+ HS:làm việc cá nhân, phát biểu.Bài thơ ra đời trong hoàn cảnh nào?

Đọc tp và cho biết chủ đề bài thơ.

+ GV: đọc tp, 2 + HS:đọc lại. + GV: yêu cầu + HS:nêu chủ đề.

+ HS:đọc lại bài thơ, xác định bố cục, so sánh giữa bản dịch thơ và phiên âm, nhậ xét về giọng điệu.

I.TiÓu dÉn:

1.Tác giả :Phan Béi Ch©u-Phan V¨n San (1876-1940)

- Nhà lãnh tụ của phong trào yêu nước và cách mạng đầu XX, có tấm lòng yêu nước tha thiết, nồng cháy mặc dù sự nghiệp cứu nước không thành.

- Là nhà văn lớn, ®ạt thành tựu rực rỡ trong văn chương tuyên truyền cổ động Cách mạng

- Lý tưởng dân tộc cao cả, tình cảm yêu n­íc thương dân thiết tha, sôi sục, là cội nguồn cảm hứng sáng tạo và trở thành phong cách nghệ thuật có sức lay động lớn tâm hồn người đọc.

2.  Tác phẩm :

*Hoàn cảnh sáng tác : Trong buổi chia tay các đồng chí lên đường

*Chủ đề : Bài thơ thể hiện rõ tư thế, quyết tâm hăm hở và ý nghĩ lớn lao, mới mẻ của nhà lãnh đạo cách mạng PBC  trong buổi đầu lên đường cứu nứơc.

Ho¹t ®éng 2:HS n¾m kiÕn thøc c¬ b¶n cña phÇn ®äc hiÓu(T:20p)

-GV nªu c©u hái cho HS : Chí làm trai có phải là nội dung hoàn toàn mới trong VH hay không?Nét mới ở đây là gì?

- HS:trao đổi trà lời.

- GV: giảng thêm.

Tìm những từ trái nghĩa ở hai câu thơ này? Giải thích câu “hiền thánh còn đâu học cuãng hoài”. Lí do nào khiến tg nói như vậy? Sư phủ định ở đây phải chăng có điều gì chưa đúng?

+ HS:suy nghĩ trả lời.

Hình ảnh, từ ngữ trong hai câu cuối để lại cho em ấn tượng gì? Qua đó em cò suy nghĩ, đánh giá gì về PBC?

+ HS:suy nghĩ, phát biểu

Nhận xét chung của em về tp?

+ HS:trả lời.

Ho¹t ®éng 3:HS kh¸i quat l¹i kiÕn thøc c¬ b¶n (T: 5p)

-GV yªu cÇu Hs tr×nh bµy nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ néi dung cña v¨n b¶n

II.§äc hiÓu v¨n b¶n

1.  Hai câu đề :

-“Làm trai… chuyển dời”  Từ khẳng định, phủ định  ý tưởng lớn lao, mãnh liệt của chí làm trai trong sự nghịêp cứu nước.

-“Lạ”:lập được công danh sự nghiệp. Câu hỏi tu từ thể hiện  ý hướng chủ động trước cuộc đời.

->Quan niÖm míi vÒ chÝ lµm trai cña t¸c gi¶.Nã kh«ng cßn lµ giÊc méng c«ng danh g¾n víi hai ch÷ hiÕu trung mµ v­¬n ®Õn mét tÇm vãc mét lý t­ëng lín lao h¬n nhiÒu

2.  Hai câu thực:

“ Trong khoảng trăm năm…há không ai?”

Thể hiện tinh thần, trách nhiệm trước cộng đồng: cuộc thế gian nan này cần phải có ta.Giọng thơ khẳng định, khuyến khích,giục giã.

- C¸i t«i c¸ nh©n mang tÇm vãc réng lín

3.  Hai câu luận :

“Non sông… hoài”  Đối ( sống _ chết) Nỗi đau về nhục mất nước  tinh thần dân tộc cao độ, nhiệt tình cứu nước.Phủ định mạnh dạn những tín điều xưa cũ, lạc hậu

4.   Hai câu kết :

“Muốn vượt… khơi”  Điệp từ, động từ mạnh, hình ảnh chọn lọc, giọng thơ rắn  rỏi  Khát vọng sôi nổi, tư thế hăm hở ra đi  nhiệt tình cứu nước tuôn trào.

III.Tæng kÕt:

Bằng giọng thơ tâm huyết có sức lay động mạnh mẽ, Lưu biệt khi xuất dương đã khắc họa vẻ đẹp lãng mạn hào hùng của nhà chí sĩ cách mạng những năm đầu thế kỉ XX, với tư tưởng mới mẻ, táo bạo, bầu nhiệt huyết sôi trào và khát vọng cháy bỏng trong buổi ra đi tìm đường cứu nước.

HS lµm viÖc theo yªu cÇu cña GV

Ho¹t ®éng Cña GV vµ HS

Yªu cÇu cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng 1: tìm hiểu các tp nghĩa của câu.(T:10p)

-GV: yêu cấu HS tìm hiểu mục I.1 trong SGK và trả lời các câu hỏi.

-GV: gợi dẫn cho HS trao đổi,trả lời.

Các sự việc:

Cặp A: cả hai cùng nói đến sv Chí Phèo từng có thời ao ước có một gia đình nho nhỏ.

Cặp B: cả hai câu cùng đề cập đến sự việc người ta cũng bằng lòng.

-HS:nhận xét.

-GV: yêu cầu HS tìm hiểu mục I.2 trong SGK và trả lời các câu hỏi.

Mỗi câu thường có mấy tp nghĩa? Đó là những tp nào?

1.Hai thµnh phÇn nghÜa cña c©u

*. Ngữ liệu.

Câu a1 có dùng từ hình như,thể hiện độ tin cậy chưa cao.

Câu a2 không dung từ hình như,thể hiện độ tin cậy cao

*.KiÕn thøc:

Mỗi câu thường có hai tp nghĩa:tp nghĩa sự việc và tp nghĩa tình thái

Các tp nghĩa của câu thường có quan hệ gắn bó mật thiết,trừ trường hợp câu chỉ cấu tạo bằng từ ngữ cảm thán

Các tp nghĩa trong câu có quan hệ như thế nào?

Ho¹t ®éng 2: Tìm hiểu nghĩa sự việc.(T:15p)

- GV: yêu cầu HS tìm hiểu mục II trong SGK và trả lời các câu hỏi.

Nghĩa sự việc của câu là gì?

Cho biết một số biểu hiện của nghĩa  sv?Nghĩa sv thường biểu hiện ở  tp ngữ pháp nào của câu?

+ GV: gợi dẫn, HS trả lời.

Ho¹t ®éng 3: HS lµm bµi tËp                               (T:10p)

Bài 2.

I. Nghĩa tình thái thể hiện ở các từ: kể thực đáng.các từ còn lại biểu hiện nghĩa sự việc:có một ông rể quý như Xuân. danh giá. đáng sợ.Nghĩa tình thái thừa nhận sự việc “danh giá”,nhưng cũng nêu mặt trái của nó là “ đáng sợ”.

II. Từ tình thái có lẽ thể hiện sự phỏng đoán về sự việc chọn nhầm nghề.

III. Có hai sự việc và hai  nghĩa tình thái:

sv1 : “họ cũng phân vân như mình”.Sv mới chỉ là phỏng đoán (từ dễ,có lẽ, hình như)

Sv 2: “mình cũng ko biết rõ con gán mình có hư hay ko”(nhấn mạnh bằng ba từ: đến chính ngay

3.Chọn từ hẳn 

2.NghÜa sù viÖc

*Kh¸i niÖm: Nghĩa sv của câu là tp nghĩa  ứng với sv mà câu đề cập đến.

*BiÓu hiÖn: Một số biểu hiện của nghĩa sự việc.

- biểu hiện bằng hành động.

- biểu hiện ở trạng thái, tính chất, đặc điểm.

- biểu hiện  ở quá trình.

- biểu hiện  ở tư thế.

- biểu hiện  ở sự tồn tại

- biểu hiện  ở quan hệ.

* Nghĩa của câu thường được biểu hiện nhờ những tp ngữ pháp như chủ ngữ, vị ngữ, trạng ngữ, khởi ngữ và một số tp phụ khác.

3.LuyÖn tËp

Bài 1. 

Câu 1 diễn tả hai trạng thái:ao thu lạnh.  nước thu trong.

Câu 2 nêu một sự việc(đặc điểm):thuyền bé.

Câu 3 nêu một sự việc(quá trình): sóng gợn.

Câu 4 nêu một sự việc(quá trình):lá đưa vèo

Câu 5 nêu 2 sv, trong đó có một sv (trạng thái):tầng mây lơ lửng, một sv: trời xanh ngắt

Câu 6 nêu 2 sv, trong đó có một sv (đặc điểm):ngõ trúc quanh co, một sv (trạng thái):khách vắng teo.

Câu 7 nêu hai sự việc(tư thế):tựa gối.  buông cần.

Câu 8 nêu một sự việc(hành động): cá đớp.

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS

Yªu cÇu cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng 1: GV gióp HS t×m hiÓu phÇn tiÓu dÉn(T:10p)

+ HS:đọc tiểu dẫn và nêu những thông tin chính về tg.

+ GV:   chốt lại những ý chính.

Ho¹t ®éng 2: GV gióp t×m hiÓu néi dung cña v¨n b¶n(T:20p)

.

+ GV: xác định mô típ nt của T Đ về đối tượng  “ trời” mà tg hay  thể hiện

+ HS:đọc VB.

Nhận xét cách mở đầu của tg? Câu đầu gợi không khí gì?điệp từ thật  khẳng định ý gì?

Cách tả cảnh thi sĩ hạ giới đọc thơ văn cho trời nghe như thế nào? Qua cách đọc ấy ta thấy điều gì ở nhá thơ?

Thái độ và tình cảm cảu người nghe như thế nào?

+ HS:lần lượt phân tích trả lời.

I.TiÓu dÉn

1.Tác giả: 1889-1940, quê: Hà Tây.

- Là con “người của hai thế kỉ” cả về học vấn, lối sống và sự nghiệp văn chương.

- Thơ văn của ông là gạch nối giữa hai thời đại văn học của dân tộc: trung đại và hiện đại.

- Các tp chính: Khối tình con I,II, Giấc mộng con I, II, Còn chơi…

2. Tác phẩm.

In trong tập Chơi xuân, xuất bản năm 1921.

II.§äc hiÓu v¨n b¶n

1.  Cách vào đề của tg.

- Hư cấu về một giấc mơ.Nhưng tg muốn người đọc  cảm nhận điều cơ bản ở đây là mộng mà như tỉnh, hư mà như thực.

- Gây mối nghi ngờ, gợi trí tò mò của người đọc.

2.  Chuyện tác giả đọc thơ cho Trời và chư tiên nghe.

- Cách kể tả rất tỉ mỉ, cụ thể.

- Trời sai pha nước nhấp giọng rồi mới truyền đọc.

- Thi sĩ trả lời trịnh trọng, đúng lễ nghi.

- Thi sĩ đọc rất nhiệt tình, cao hứng và có phần tự hào, tự đắc vì văn thơ của mình.

- Người nghe vừa khâm phục vừa sợ hãi như hòa cùng cảm xúc của tác giả.

Qua cảnh trời hỏi và T.Đà tự xưng tên tuổi, quê quán, đoạn trời xét sổ nhận ra trích tiên Khắc Hiếu bị đày vì tội ngông, tg muốn nói điều gì về bản thân?

+ HS:trao đổi trả lời.

Từ “ thiên lương” mà tg dùng trong bài có nghĩa là gì?

Việc chen vào đoạn thơ giàu màu sắc hiện thực trong bài thơ lãng mạn có ý gì?

+ HS:lí giải, phát biểu,

Ho¹t ®éng 3:GV gióp HS kh¸i qu¸t l¹i kiÕn thøc(T:5p)

Những biểu hiện của cái tôi ngông trong tp là gì?

+ HS:suy nghĩ, trả lời.

Về nghệ thuật, tp có những điểm gì nổi bật?( giọng thơ, nhịp điệu, thể loại…)

+ HS:trao đổi, trả lời.

Thử  liên hệ so sánh những việc làm biểu hiện cái ngông của các nho sĩ thể hiện trong các tp : Bài ca ngất ngưởng, Chữ người tử tù, Hầu trời?

- Trời khen văn thơ phong phú, giàu có lại lắm lối đa dạng.

- Giọng kể đa dạng, hóm hỉnh và có phần ngông nghênh, tự đắc.

3.  Chuyện đối thoại giữa trời và tác giả về thân thế, quê quán.

- Niềm tự hào và khẳng định tài năng của bản thân tác giả.

- Phong cách lang mạn tài hoa, độc đáo, tự ví mình như một vị tiên bị trời đày.

- Hành động lên trời đọc thơ, trò chuyện với trời, định bán văn ở chợ trời của T Đ thật khác thường, thật ngông.Đó là bản ngã, tính cách độc đáo của Tản Đà.

- Xác định thiên chức của người nghệ sĩ là đánh thức, khơi dậy, phát triển cái thiên lương hướng thiện vốn co của mỗi con người.

- Tản Đà không chỉ muốn thoát li cuộc đời bằnh những ước mơ lên trăng, lên tiên. Ông vẫn muốn cứu đời, giúp đời. Nên có đoạn thơ giàu tính hiện thực xen vào bài thơ lãng mạn.

III.Tæng kÕt

1.  Cái “tôi” cá nhân tự biểu hiện: cái tôi ngông phóng túng; tự ý thức về tài năng và giá trị đích thực của mình;khao khát được khẳng định bản thân giữa cuộc đời.

2.  Thể thơ thất  ngôn trường thiên, vần nhịp, khổ thơ khá tự do;giọng điệu thoải mái tự nhiên, hóm hỉnh; lời kể tả giản dị, sống động.

3.  Ngông trong Bài ca ngất ngưởng là những việc làm khác người(đeo đạc ngựa cho bò, dẫn lên chùa đôi dì); trong Chữ người tử tù là một Huấn Cao :tính khoảnh, ít chịu cho chữ ai , coi rthường quản ngục, cái chết, nhận ra người chết sẵn sàng cho chữ;trong

+ HS:trao đổi, thảo luận, trả lời.

Hầu Trời: đọc thơ cho trời và tiên nghe, tự hào về tài thơ văn của mình, về nguồn gốc quê hương đất nước của mình, về sứ mạng vẻ vang đi khơi dậy cái thiên lương của mọi người bằng thơ. 

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS

Yªu cÇu cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng 1:Tìm hiểu nghĩa tình thái (T:20p)

+ GV: yêu cầu HS tìm hiểu mục III trong SGK và trả lời các câu hỏi:

III.Nghĩa tình thái

1.Kh¸i niÖm:  Nghĩa tình thái thể hiện thái độ, sự đánh giá của người nói đối với sự việc hoặc đối với người nghe.

2.  Các trường hợp biểu hiện nghĩa tình thái.

NTT là gì?

Các trường hợp biểu hiện NTT?

+ GV: gợi dẫn HS trả lời.

+ GV: chỉ định HS đọc chậm, rõ ghi nhớ trong SGK.

Ho¹t ®éng 2: Hướng dẫn luyện tập.(T:15p)

+ HS:đọc BT ở SGK,

1. phân tíng nghĩa SV và NTT trong các câu

I. Sự việc gì được p. a?Từ nào thể hiện rõ nhấtnghÜa t×nh th¸i? Cụ thể đó là gì?ảnh cảu

+ GV: hỏi tương tự với câu b,c,d.

+ HS:trao đổi trả lời.

Các bài 2, 3, 4, GV gọi HS lên bảng làm bài theo câu hỏi SGK. Các HS khác nhận xét.

a. Sự nhìn nhận, đánh giá và thái độ của người nói đối với sự việc được đề cập đến trong câu.

-Khẳng định tính chân thực của sự việc.

-Phỏng đoán sự việc với độ tin cây cao hoặc thấp.

-Đánh giá về mức độ hay số lượng đối với một phương diện nào đó của  sv.

-Đánh giá sv có thực hay kh«ng có thực, đã xảy ra hay chưa xảy ra.

- Khẳng định tính tất yếu, sự cần thiết hay khả năng của sự việc.

b. Tình cảm, thái độ của người nói đới với người nghe.

- Tình cảm thân mật, gần gũi.

- Thái độ bực tức, hách dịch.

- Thái độ kính cẩn.

IV.Luyện tập

1.Xác định NSV,NTT trong các câu sau:

* NghÜa sù vËt: nắng ở hai miền;

NghÜa t×nh th¸i: phỏng đoán với độ tin cậy cao(chắc).

* NghÜa sù vËt: mợ Du và thằng Dũng;

NghÜa t×nh th¸i: khẳng định sv (rõ ràng là).

* NghÜa sù vËt: cái gông tương ứng với tội của tử tù;

NghÜa t×nh th¸i: mỉa mai (thật là)

* NghÜa sù vËt:giật cướp(câu1),mạnh vì liều (câu 3)

NghÜa t×nh th¸i: miễn cưỡng công nhận một sự thực(chỉ, đã đành).

2.  Xác định từ ngữ thể hiện NTT trong các câu.

* Nói của đáng tội : lời rào đón đưa đẩy.

* Có thể: phỏng đoán khả năng.

* Những : tỏ ý chê đắt.

d. Kia mà: trách yêu, nũng nịu.

3.  Chọn từ thích hợp.

* Chọn từ hình như.(phỏng đoán chưa chắc chắn)

* Chọn từ dễ. (sự phỏng đoán chưa chắc chắn)

*`1` Chọn từ tận. (khđịnh khoảng cách là khá xa)

4. HS tự đặt câu.

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS

Yªu cÇu cÇn ®¹t

Hoạt động 1: HS nắm phần tiểu dẫn(T:10p)

- Hãy cho biết xuất xứ bài thơ.

I.Tìm hiểu chung

1.Tác giả: Xuân Diệu (1916-1988)

- Nhà thơ mới nhất trong các nhà th

- GV đọc mẫu và hướng dẫn HS đọc:

+ đoạn đầu: say mê, náo nức

+ đoạn 2: theo giọng trầm, nhịp chậm, buồn

+ đoạn 3: giọng hối hả, sôi nổi, cuống quýt

- HS đọc bài thơ, chia đoạn, nêu ý chính từng đoạn

Hoạt động 2: HS nắm nội dung chính của khổ đầu(T:10p)

- Nhận xét cách diễn đạt của nhà thơ trong 4 câu thơ mở đầu? (thể thơ, cách dùng từ, hình ảnh, nhịp thơ...?)

Hình ảnh thiên nhiên, sự sống được tác giả cảm nhận như thế nào?

ơ mới

-Là hồn thơ thiết tha rạo rực, băn khoăn.

- Sáng tác trên nhiều lĩnh vực và thể loại: thơ, truyện, dịch thuật, nói chuyện thơ, nghiên cứu phê bình....

2.Tác phẩm

* Xuất xứ: Bài thơ được in trong tập “Thơ thơ”, xuất bản năm 1938.

* Bố cục:

- 11 câu đầu : Tình yêu cuộc sống say mê, tha thiết của nhà thơ.

- 18 câu tiếp : Nỗi băn khoăn trước thời gian và cuộc đời

- 10 câu còn lại : Khát vọng sống, khát vọng yêu cuồng nhiệt, hối hả:

* Chủ đề: Tình yêu cuộc sống mãnh hệt, niềm khát khao giao cảm, nỗi lo âu khi thời gian trôi mau và quan niệm sống mới mẻ tích cực của nhà thơ

II. Đọc hiểu văn bản

1. 11 câu đầu: Tình yêu cuộc sống say mê, tha thiết của nhà thơ.

* 4 câu đầu:

4 câu thơ năm chữ, kiểu câu khẳng định. Điệp ngữ “tôi muốn”  điệp cấu trúc, nhịp thơ gấp gáp, khẩn trương.

 khẳng định ước muốn táo bạo, mãnh hệt: muốn ngự trị thiên nhiên, muốn đoạt quyền tạo hóa

* 7 câu kế:

Bức tranh thiên nhiên : yến anh, ong bướm, hoa lá, ánh sáng chớp hàng mi ... ->tươi trẻ tràn đầy sức sống

- Cách diễn đạt độc đáo: “Tháng giêng ngon như một cặp môi gần”; so sánh