GIÁO ÁN NGỮ VĂN 12 CB TẬP 2

Tiết thứ: 61,62

Ngày soạn: 10/1/2009

Lớp dạy: 12B2,3

GV: Hồ Đức Hồng

Tên bài: VỢ NHẶT

Tác giả: Kim Lân

Tiết thứ: 61( của tiết 1 của bài)

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng 1: Tæ chøc t×m hiÓu chung

GV yªu cÇu 1 HS ®äc phÇn TiÓu dÉn (SGK) vµ nªu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ:

1) Nhµ v¨n Kim L©n.

2) XuÊt xø truyÖn ng¾n Vî nhÆt 3) Bèi c¶nh x· héi cña truyÖn.

HS dùa vµo phÇn TiÓu dÉn vµ nh÷ng hiÓu biÕt cña b¶n th©n ®Ó tr×nh bµy.

GV s­u tÇm thªm mét sè t­ liÖu, tranh ¶nh ®Ó giíi thiÖu cho HS hiÓu thªm vÒ bèi c¶nh x· héi ViÖt Nam n¨m 1945.

I. T×m hiÓu chung

1. Kim L©n (1920- 2007)

Tªn khai sinh: NguyÔn V¨n Tµi.

Quª: lµng Phï L­u, x· T©n Hång, huyÖn Tiªn S¬n, tØnh B¾c Ninh.

Gi¶i th­ëng Hå ChÝ Minh vÒ v¨n häc nghÖ thuËt n¨m 2001.

T¸c phÈm chÝnh: Nªn vî nªn chång (1955), Con chã xÊu xÝ (1962).

Lim L©n lµ c©y bót truyÖn ng¾n. ThÕ giíi nghÖ thuËt cña «ng th­êng lµ khung c¶nh n«ng th«n, h×nh t­îng ng­êi n«ng d©n. §Æc biÖt «ng cã nh÷ng trang viÕt ®Æc s¾c vÒ phong tôc vµ ®êi sèng th«n quª. Kim L©n lµ nhµ v¨n mét lßng mét d¹ ®i vÒ víi  "®Êt", víi "ng­êi", víi "thuÇn hËu nguyªn thñy" cña cuéc sèng n«ng th«n.

2. XuÊt xø truyÖn.

Vî nhÆt lµ truyÖn ng¾n xuÊt s¾c in trong tËp truyÖn Con chã xÊu xÝ (1962).

3. Bèi c¶nh x· héi cña truyÖn.

Ph¸t xÝt NhËt b¾t nh©n d©n ta nhæ lóa trång ®ay nªn th¸ng 3 n¨m 1945, n¹n ®ãi khñng khiÕp ®· diÔn ra. ChØ trong vßng vµi th¸ng, tõ Qu¶ng TrÞ ®Õn B¾c K×, h¬n hai triÖu ®ång bµo ta chÕt ®ãi.

Ho¹t ®éng 2: Tæ chøc ®äc- hiÓu v¨n b¶n

1. HS ®äc vµ tãm t¾t t¸c phÈm

II. §äc- hiÓu

1. §äc- tãm t¾t.

+ §äc diÔn c¶m mét sè ®o¹n tiªu biÓu.

+ Tãm t¾t diÔn biÕn cèt truyÖn víi nh÷ng chi tiÕt chÝnh.

2. Dùa vµo néi dung truyÖn, h·y gi¶i thÝch nhan ®Ò Vî nhÆt.

GV gîi ý. HS th¶o luËn vµ tr×nh bµy. GV nhËn xÐt vµ nhÊn m¹nh mét sè ý c¬ b¶n.

2. T×m hiÓu ý nghÜa nhan ®Ò Vî nhÆt.

+ Nhan ®Ò Vî nhÆt th©u tãm gi¸ trÞ néi dung t­ t­ëng t¸c phÈm. "NhÆt" ®i víi nh÷ng thø kh«ng ra g×. Th©n phËn con ng­êi bÞ rÎ róng nh­ c¸i r¬m, c¸i r¸c, cã thÓ "nhÆt" ë bÊt k× ®©u, bÊt k× lóc nµo. Ng­êi ta hái vî, c­íi vî, cßn ë ®©y Trµng "nhÆt" vî. §ã tùc chÊt lµ sù khèn cïng cña hoµn c¶nh.

+ Nh­ng "vî" l¹i lµ sù tr©n träng. Ng­êi vî cã vÞ trÝ trung t©m x©y dùng tæ Êm. Trong t¸c phÈm, gia ®×nh Trµng tõ khi cã ng­êi vî nhÆt, mäi ng­êi trë nªn g¾n bã, qu©y quÇn, ch¨m lo, thu vÐn cho tæ Êm cña m×nh.

+ Nh­ vËy, nhan ®Ò Vî nhÆt võa thÓ hiÖn th¶m c¶nh cña ng­êi d©n trong n¹n ®ãi 1945 võa béc lé sù c­u mang, ®ïm bäc vµ kh¸t väng, søc m¹nh h­íng tíi cuéc sèng, tæ Êm, niÒm tin cña con ng­êi trong c¶nh khèn cïng.

3. GV nªu vÊn ®Ò: Nhµ v¨n ®· x©y dùng t×nh huèng truyÖn nh­ thÕ nµo? T×nh huèng ®ã cã nh÷ng ý nghÜa g×?

HS th¶o luËn vµ tr×nh bµy, bæ sung. GV gîi ý, nhËn xÐt vµ nhÊn m¹nh nh÷ng ý c¬ b¶n.

3. T×m hiÓu t×nh huèng truyÖn.

+ Trµng lµ mét nh©n vËt cã ngo¹i h×nh xÊu. §· thÕ cßn dë ng­êi. Lêi ¨n tiÕng nãi cña Trµng còng céc c»n, th« kÖch nh­ chÝnh ngo¹i h×nh cña anh ta. Gia c¶nh cña Trµng còng rÊt ¸i ng¹i. Nguy c¬ "Õ vî" ®· râ. §· vËy l¹i gÆp n¨m ®ãi khñng khiÕp, c¸i chÕt lu«n lu«n ®eo b¸m. Trong lóc kh«ng mét ai (kÓ c¶ Trµng) nghÜ ®Õn chuyÖn vî con cña anh ta th× ®ét nhiªn Trµng cã vî. Trong hoµn c¶nh ®ã, Trµng "nhÆt" ®­îc vî lµ nhÆt thªm mét miÖng ¨n còng ®ång thêi lµ nhÆt thªm tai häa cho m×nh, ®Èy m×nh ®Õn gÇn h¬n víi c¸i chÕt. V× vËy, viÖc Trµng cã vî lµ mét nghÞch c¶nh Ðo le, vui buån lÉn lén, c­êi ra n­íc m¾t.

+ D©n xãm ngô c­ ng¹c nhiªn, cïng bµn t¸n, ph¸n ®o¸n råi cïng nghÜ: "biÕt cã nu«i næi nhau sèng qua ®­îc c¸i th× nµy kh«ng?",  cïng nÝn lÆng.

+ Bµ cô Tø, mÑ Trµng l¹i cµng ng¹c nhiªn h¬n. Bµ l·o ch¼ng hiÓu g×, råi "cói ®Çu nÝn lÆng" víi nçi lo riªng mµ rÊt chung: "BiÕt chóng nã cã nu«i næi nhau sèng qua ®­îc c¬n ®ãi kh¸t nµy kh«ng?"

+ B¶n th©n Trµng còng bÊt ngê víi chÝnh h¹nh phóc cña m×nh: "Nh×n thÞ ngåi ngay gi÷a nhµ ®Õn b©y giê h¾n vÉn cßn ngê ngî". ThËm chÝ s¸ng h«m sau Trµng vÉn ch­a hÕt bµng hoµng.

+ T×nh huèng truyÖn mµ Kim L©n x©y dùng võa bÊt ngê l¹i võa hîp lÝ. Qua ®ã, t¸c phÈm thÓ hiÖn râ gi¸ trÞ hiÖn thùc, gi¸ trÞ nh©n ®¹o vµ gi¸ trÞ nghÖ thuËt.

- Gi¸ trÞ hiÖn thùc: Tè c¸o téi ¸c thùc d©n, ph¸t xÝt qua bøc tranh x¸m xÞt vÒ th¶m c¶nh chÕt ®ãi.

NhÆt vî lµ c¸i khèn cïng cña cuéc sèng. C¸i ®ãi quay qu¾t dån ®uæi ®Õn møc ng­êi ®µn bµ chñ ®éng gîi ý ®ßi ¨n. ChØ v× ®ãi qu¸ mµ ng­êi ®µn bµ téi nghiÖp nµy ¨n lu«n vµ "¨n liÒn mét chÆp 4 b¸t b¸nh ®óc". ChØ cÇn vµi lêi nöa ®ïa nöa thËt thÞ ®· chÊp nhËn theo kh«ng Trµng. Gi¸ trÞ con ng­êi bÞ phñ nhËn khi chØ v× cïng ®­êng ®ãi kh¸t mµ ph¶i trë nªn tr¬ trÏn, liÒu lÜnh, bÊt chÊp c¶ e thÑn. C¸i ®ãi ®· bãp mÐo c¶ nh©n c¸ch con ng­êi.

- Gi¸ trÞ nh©n ®¹o: T×nh nh©n ¸i, c­u mang ®ïm bäc nhau, kh¸t väng h­íng tíi sù sèng vµ h¹nh phóc.

§iÒu mµ Lim L©n muèn nãi lµ: trong bèi c¶nh bi th¶m, gi¸ trÞ nh©n b¶n kh«ng mÊt ®i, con ng­êi vÉn cø muèn ®­îc lµ con ng­êi, muèn ®­îc nªn ng­êi vµ muèn cuéc ®êi thõa nhËn hä nh­ nh÷ng con ng­êi. Trµng lÊy vî lµ ®Ó tiÕp tôc sù sèng, ®Ó sinh con ®Î c¸i, ®Ó h­íng ®Õn t­¬ng lai. Ng­êi ®µn bµ ®i theo Trµng còng ®Ó ch¹y trèn c¸i ®ãi, c¸i chÕt ®Ó h­íng ®Õn sù sèng. Bµ cô Tø, mét bµ l·o nh­ng l¹i lu«n nãi ®Õn chuyÖn t­¬ng lai, chuyÖn sung s­íng vÒ sau, nhen lªn niÒm hi väng cho d©u con. §ã chÝnh lµ søc sèng bÊt diÖt cña Vî nhÆt.

§Æc biÖt t×nh ng­êi, lßng nh©n ¸i, sù c­u mang ®ïm bäc cña nh÷ng con ng­êi nghÌo ®ãi lµ søc m¹nh ®Ó hä v­ît lªn c¸i chÕt.

- Gi¸ trÞ nghÖ thuËt: T×nh huèng truyÖn khiÕn diÔn biÕn ph¸t triÓn dÔ dµng vµ lµm næi bËt ®­îc nh÷ng c¶nh ®êi, nh÷ng th©n phËn ®ång thêi næi bËt chñ ®Ò t­ t­ëng t¸c phÈm.

4. GV lÇn l­ît nªu c¸c vÊn ®Ò. Sau mçi vÊn ®Ò, HS suy nghÜ vµ ph¸t biÓu tù do, tranh luËn. GV ®Þnh h­íng, nhËn xÐt vµ nhÊn m¹nh nh÷ng ý c¬ b¶n.

a) C¶m nhËn cña anh (chÞ) vÒ diÔn biÕn t©m tr¹ng cña nh©n vËt Trµng (lóc quyÕt ®Þnh ®Ó ng­êi ®µn bµ theo vÒ, trªn ®­êng vÒ xãm ngô c­, buæi s¸ng ®Çu tiªn cã vî).

4. T×m hiÓu vÒ diÔn biÕn t©m tr¹ng c¸c nh©n vËt.

a) Nh©n vËt Trµng:

+ Trµng lµ nh©n vËt cã bÒ ngoµi th«, xÊu, th©n phËn l¹i nghÌo hÌn, m¾c tËt hay võa ®i võa nãi mét m×nh,…

+ Trµng "nhÆt" ®­îc vî trong hoµn c¶nh ®ãi kh¸t. "ChËc, kÖ", c¸i tÆc l­ìi cña Trµng kh«ng ph¶i lµ sù liÒu lÜnh mµ lµ mét sù c­u mang, mét tÊm lßng nh©n hËu kh«ng thÓ chèi tõ. QuyÕt ®Þnh cã vÎ gi¶n ®¬n nh­ng chøa ®ùng nhiÒu t×nh th­¬ng cña con ng­êi trong c¶nh khèn cïng.

+ TÊt c¶ biÕn ®æi tõ gi©y phót Êy. Trªn ®­êng vÒ xãm ngô c­, Trµng kh«ng cói xuèng lÇm lòi nh­ mäi ngµy mµ "phën ph¬", "vªnh vªnh ra ®iÒu". Trong phót chèc, Trµng quªn tÊt c¶ t¨m tèi, "chØ cßn t×nh nghÜa víi ng­êi ®µn bµ ®i bªn" vµ c¶m gi¸c ªm dÞu cña mét anh Trµng lÇn ®Çu tiªn ®i c¹nh c« vî míi.

+ Buæi s¸ng ®Çu tiªn cã vî, Trµng biÕn ®æi h¼n: "H¾n thÊy b©y giê h¾n míi nªn ng­êi". Trµng thÊy tr¸ch nhiÖm vµ biÕt g¾n bã víi tæ Êm cña m×nh.

b) C¶m nhËn cña anh (chÞ) vÒ ng­êi vî nhÆt (t­ thÕ, b­íc ®i, tiÕng nãi, t©m tr¹ng,…).

b) Ng­êi vî nhÆt:

+ ThÞ theo Trµng tr­íc hÕt lµ v× miÕng ¨n (ch¹y trèn c¸i ®ãi).

+ Nh­ng trªn ®­êng theo Trµng vÒ, c¸i vÎ "cong cín" biÕn mÊt, chØ cßn ng­êi phô n÷ xÊu hæ, ng­îng ngõng vµ còng ®Çy n÷ tÝnh (®i sau Trµng  ba bèn b­íc, c¸i nãn r¸ch che nghiªng, ngåi mím ë mÐp gi­êng,…). T©m tr¹ng lo ©u, b¨n kho¨n, håi hép khi b­íc ch©n vÒ "lµm d©u ngµ ng­êi".

+ Buæi sím mai, chÞ ta dËy sím, quÐt t­íc, dän dÑp. §ã lµ h×nh ¶nh cña mét ng­êi vî biÕt lo toan, thu vÐn cho cuéc sèng gia ®×nh, h×nh ¶nh cña mét ng­êi "vî hiÒn d©u th¶o".

Ng­êi phô n÷ xuÊt hiÖn kh«ng tªn, kh«ng tuæi, kh«ng quª nh­ "r¬i" vµo gi÷a thiªn truyÖn ®Ó Trµng "nhÆt" lµm vî. Tõ chç nh©n c¸ch bÞ bãp mÐo v× c¸i ®ãi, thiªn chøc, bæn phËn lµm vî, lµm d©u ®­îc ®¸nh thøc khi ng­êi phô n÷ nµy quyÕt ®Þnh g¾n sinh m¹ng m×nh víi Trµng. ChÝnh chÞ còng ®· lµm cho niÒm hi väng cña mäi ng­êi trçi dËy khi kÓ chuyÖn ë B¾c Giang, Th¸i Nguyªn ng­êi ta ®i ph¸ kho thãc NhËt.

c) C¶m nhËn cña anh (chÞ) vÒ diÔn biÕn t©m tr¹ng nh©n vËt bµ cô Tø- mÑ Trµng (lóc míi vÒ, buæi sím mai, b÷a c¬m ®Çu tiªn).

c) Bµ cô Tø:

+ T©m tr¹ng bµ cô Tø: mõng, vui, xãt, tñi, "võa ai o¸n võa xãt th­¬ng cho sè kiÕp ®øa con m×nh". §èi víi ng­êi ®µn bµ th× "lßng bµ ®Çy xãt th­¬ng". NÐn vµo lßng tÊt c¶, bµ dang tay ®ãn ng­êi ®µn bµ xa l¹ lµm con d©u m×nh: "õ, th«i th× c¸c con ph¶i duyªn, ph¶i sè víi nhau, u còng mõng lßng".

+ B÷a c¬m ®Çu tiªn ®ãn nµng d©u míi, bµ cô Tø ®· nhen nhãm cho c¸c con niÒm tin, niÒm hi väng: "tao tÝnh khi nµo cã tiÒn mua lÊy con gµ vÒ nu«i, ch¶ mÊy mµ cã ®µn gµ cho xem".

Bµ cô Tø lµ hiÖn th©n cña nçi khæ con ng­êi. Ng­êi mÑ Êy ®· nh×n cuéc h«n nh©n Ðo le cña con th«ng qua toµn bé nçi ®au khæ cña cuéc ®êi bµ. Bµ lo l¾ng tr­íc thùc tÕ qu¸ nghiÖt ng·. Bµ mõng mét nçi mõng s©u xa. Tõ ng¹c nhiªn ®Õn xãt th­¬ng nh­ng trªn hÕt vÉn lµ t×nh yªu th­¬ng. Còng chÝnh bµ cô lµ ng­êi nãi nhiÒu nhÊt vÒ t­¬ng lai, mét t­¬ng lai rÊt cô thÓ thiÕt thùc víi nh÷ng gµ, lîn, ruéng, v­ên,… mét t­¬ng lai khiÕn c¸c con tin t­ëng bëi nã kh«ng qu¸ xa vêi. Kim L©n ®· kh¸m ph¸ ra mét nÐt ®éc ®¸o khi ®Ó cho mét bµ cô cËp kÒ miÖng lç nãi nhiÒu víi ®«i trÎ vÒ ngµy mai.

5. GV nªu vÊn ®Ò: NhËn xÐt vÒ nghÖ thuËt viÕt truyÖn cña Kim L©n (c¸ch kÓ chuyÖn, c¸ch dùng c¶nh, ®èi tho¹i, nghÖ thuËt miªu t¶ t©m lÝ ng©n vËt, ng«n ng÷,…)

HS th¶o luËn vµ tr¶ lêi theo nh÷ng gîi ý, ®Þnh h­íng cña GV.

5. T×m hiÓu mét sè nÐt ®Æc s¾c nghÖ thuËt.

+ C¸ch kÓ chuyÖn tù nhiªn, l«i cuèn, hÊp dÉn.

+ Dùng c¶nh ch©n thËt, g©y Ên t­îng: c¶nh chÕt ®ãi, c¶nh b÷a c¬m ngµy ®ãi,…

+ Miªu t¶ t©m lÝ nh©n vËt tinh tÕ nh­ng béc lé tù nhiªn, ch©n thËt.

+ Ng«n ng÷ n«ng th«n nhuÇn nhÞ, tù nhiªn.

Ho¹t ®éng 3: Tæ chøc tæng kÕt

III. Tæng kÕt

GV yªu cÇu HS: H·y kh¸i qu¸t l¹i bµi häc vµ tæng kÕt trªn hai mÆt: néi dung vµ h×nh thøc.

GV gîi ý. HS suy nghÜ, xem l¹i toµn bµi vµ ph¸t biÓu tæng kÕt.

+ Vî nhÆt t¹o ®­îc mét t×nh huèng truyÖn ®éc ®¸o, c¸ch kÓ chuyÖn hÊp dÉn, miªu t¶ t©m lÝ nh©n vËt tinh tÕ, ®èi tho¹i sinh ®éng.

+ TruyÖn thÓ hiÖn ®­îc th¶m c¶nh cña nh©n d©n ta trong n¹n ®ãi n¨m 1945. §Æc biÖt thÓ hiÖn ®­îc tÊm lßng nh©n ¸i, søc sèng k× diÖu cña con ng­êi ngay bªn bê vùc th¼m cña c¸i chÕt vÉn h­íng vÒ sù sèng vµ kh¸t khao tæ Êm gia ®×nh.

Tiết thứ: 57

Ngày soạn: 5/1/2009

Lớp dạy: 12B2,3

GV: Hồ Đức Hồng

Tên bài: NHÂN VẬT GIAO TIẾP

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung cÇu cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng 1: Ph©n tÝch c¸c ng÷ liÖu

1. GV gäi 1 HS ®äc ng÷ liÖu 1 (SGK) vµ nªu c¸c yªu cÇu sau (víi HS c¶ líp):

a) Ho¹t ®éng giao tiÕp trªn cã nh÷ng nh©n vËt giao tiÕp nµo? Nh÷ng nh©n vËt ®ã cã ®Æc ®iÓm nh­ thÕ nµo vÒ løa tuæi, giíi tÝnh, tÇng líp x· héi?

b) C¸c nh©n vËt giao tiÕp chuyÓn ®æi vai ng­êi nãi, vai ng­êi nghe vµ lu©n phiªn l­ît lêi ra sao? L­ît lêi ®Çu tiªn cña "thÞ" h­íng tíi ai?

c) C¸c nh©n vËt giao tiÕp trªn cã b×nh ®¼ng vÒ vÞ thÕ x· héi kh«ng?

d) C¸c nh©n vËt giao tiÕp trªn cã quan hÖ xa l¹ hay th©n t×nh khi b¾t ®Çu cuéc giao tiÕp?

e) Nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ vÞ thÕ x· héi, quan hÖ th©n-s¬, løa tuæi, giíi tÝnh, nghÒ nghiÖp,… chi phèi lêi nãi cña c¸c nh©n vËt nh­ thÕ nµo?

- GV h­íng dÉn, gîi ý vµ tæ chøc.

- HS th¶o luËn vµ ph¸t biÓu tù do.

- GV nhËn xÐt, kh¼ng ®Þnh nh÷ng ý kiÕn ®óng vµ ®iÒu chØnh nh÷ng ý kiÕn sai.

I. Ph©n tÝch c¸c ng÷ liÖu

1. Ng÷ liÖu 1

a) Ho¹t ®éng giao tiÕp trªn cã nh÷ng nh©n vËt giao tiÕp lµ: Trµng, mÊy c« g¸i vµ "thÞ". Nh÷ng nh©n vËt ®ã cã ®Æc ®iÓm :

- VÒ løa tuæi : Hä ®Òu lµ nh÷ng ng­êi trÎ tuæi.

- VÒ giíi tÝnh : Trµng lµ nam, cßn l¹i lµ n÷.

- VÒ tÇng líp x· héi: Hä ®Òu lµ nh÷ng ng­êi d©n lao ®éng nghÑ ®ãi.

b) C¸c nh©n vËt giao tiÕp chuyÓn ®æi vai ng­êi nãi, vai ng­êi nghe vµ lu©n phiªn l­ît lêi nh­ sau:

- Lóc ®Çu: H¾n (Trµng) lµ ng­êi nãi, mÊy c« g¸i lµ ng­êi nghe.

- TiÕp theo: MÊy c« g¸i lµ ng­êi nãi, Trµng vµ "thÞ" lµ ng­êi nghe.

- TiÕp theo: "ThÞ" lµ ng­êi nãi, Trµng (lµ chñ yÕu) vµ mÊy c« g¸i lµ ng­êi nghe.

- TiÕp theo: Trµng lµ ng­êi nãi, "thÞ" lµ ng­êi nghe.

- Cuèi cïng: "ThÞ" lµ ng­êi nãi, Trµng lµ ng­êi nghe.

L­ît lêi ®Çu tiªn cña "thÞ" h­íng tíi Trµng.

c) C¸c nh©n vËt giao tiÕp trªn b×nh ®¼ng vÒ vÞ thÕ x· héi (hä ®Òu lµ nh÷ng ng­êi d©n lao ®éng cïng c¶nh ngé).

d) Khi b¾t ®Çu cuéc giao tiÕp, c¸c nh©n vËt giao tiÕp trªn cã quan hÖ hoµn toµn xa l¹.

e) Nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ vÞ thÕ x· héi, quan hÖ th©n-s¬, løa tuæi, giíi tÝnh, nghÒ nghiÖp,… chi phèi lêi nãi cña c¸c nh©n vËt khi giao tiÕp. Ban ®Çu ch­a quen nªn chØ lµ trªu ®ïa th¨m dß. DÇn dÇn, khi ®· quen hä m¹nh d¹n h¬n. V× cïng løa tuæi, b×nh ®¼ng vÒ vÞ thÕ x· héi, l¹i cïng c¶nh ngé nªn c¸c nh©n vËt giao tiÕp tá ra rÊt suång s·.

2. HS ®äc ®o¹n trÝch vµ tr¶ lêi nh÷ng c©u hái (SGK).

- GV h­íng dÉn, gîi ý vµ tæ chøc.

- HS th¶o luËn vµ ph¸t biÓu tù do.

- GV nhËn xÐt, kh¼ng ®Þnh nh÷ng ý kiÕn ®óng vµ ®iÒu chØnh nh÷ng ý kiÕn sai.

2. Ng÷ liÖu 2

a) C¸c nh©n vËt giao tiÕp trong ®o¹n v¨n: B¸ KiÕn, mÊy bµ vî B¸ KiÕn, d©n lµng vµ ChÝ PhÌo.

B¸ KiÕn nãi víi mét ng­êi nghe trong tr­êng hîp quay sang nãi víi ChÝ PhÌo. Cßn l¹i, khi nãi víi mÊy bµ vî, víi d©n lµng, víi LÝ C­êng, B¸ KiÕn nãi cho nhiÒu ng­êi nghe (trong ®ã cã c¶ ChÝ PhÌo).

b) VÞ thÕ x· héi cña B¸ KiÕn víi tõng ng­êi nghe:

+ Víi mÊy bµ vî- B¸ KiÕn lµ chång (chñ gia ®×nh) nªn "qu¸t".

+ Víi d©n lµng- B¸ KiÕn lµ "cô lín", thuéc tÇng líp trªn, lêi nãi cã vÎ t«n träng (c¸c «ng, c¸c bµ) nh­ng thùc chÊt lµ ®uæi (vÒ ®i th«i chø! Cã g× mµ xóm l¹i thÕ nµy?).

+ Víi ChÝ PhÌo- B¸ KiÕn võa lµ «ng chñ cò, võa lµ kÎ ®· ®Èy ChÝ PhÌo vµo tï, kÎ mµ lóc nµy ChÝ PhÌo ®Õn "¨n v¹". B¸ KiÕn võa th¨m dß, võa dç dµnh võa cã vÎ ®Ò cao, coi träng.

+ Víi LÝ C­êng- B¸ KiÕn lµ cha, cô qu¸t con nh­ng thùc chÊt còng lµ ®Ó xoa dÞu ChÝ PhÌo.

c) §èi víi ChÝ PhÌo, B¸ KiÕn thùc hiÖn nhiÒu chiÕn l­îc giao tiÕp:

+  §uæi mäi ng­êi vÒ ®Ó c« lËp ChÝ PhÌo.

+ Dïng lêi nãi ngät nh¹t ®Ó vuèt ve, m¬n trín ChÝ.

+ N©ng vÞ thÕ ChÝ PhÌo lªn ngang hµng víi m×nh ®Ó xoa dÞu ChÝ.

d) Víi chiÕn l­îc giao tiÕp nh­ trªn, B¸ KiÕn ®· ®¹t ®­îc môc ®Ých vµ hiÖu qu¶ giao tiÕp. Nh÷ng ng­êi nghe trong cuéc héi tho¹i víi B¸ KiÕn ®Òu r¨m r¾p nghe theo lêi B¸ KiÕn. §Õn nh­ ChÝ PhÌo, hung h·n lµ thÕ mµ cuèi cïng còng bÞ khuÊt phôc.

Ho¹t ®éng 2: Tæ chøc rót ra nhËn xÐt

II. NhËn xÐt vÒ nh©n vËt giao tiÕp trong ho¹t ®éng giao tiÕp.

- GV nªu c©u hái vµ gîi ý: Tõ viÖc t×m hiÓu c¸c ng÷ liÖu trªn, anh (chÞ) rót ra nh÷ng nhËn xÐt g× vÒ nh©n vËt giao tiÕp trong ho¹t ®éng giao tiÕp?

- HS th¶o luËn vµ tr¶ lêi.

- GV nhËn xÐt vµ tãm t¾t nh÷ng néi dung c¬ b¶n.

1. Trong ho¹t ®éng giao tiÕp b»ng ng«n ng÷, c¸c nh©n vËt giao tiÕp xuÊt hiÖn trong vai ng­êi nãi hoÆc ng­êi nghe. D¹ng nãi, c¸c nh©n vËt giao tiÕp th­êng ®æi vai lu©n phiªn l­ît lêi víi nhau. Vai ng­êi nghe cã thÓ gåm nhiÒu ng­êi, cã tr­êng hîp ng­êi nghe kh«ng håi ®¸p lêi ng­êi nãi.

2. Quan hÖ gi÷a c¸c nh©n vËt giao tiÕp cïng víi nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c biÖt (tuæi, giíi, nghÒ,vèn sèng, v¨n hãa, m«i tr­êng x· héi,… ) chi phèi lêi nãi (néi dung vµ h×nh thøc ng«n ng÷).

3. Trong giao tiÕp, c¸c nh©n vËt giao tiÕp tïy ng÷ c¶nh mµ lùa chän chiÕn l­îc giao tiÕp phï hîp ®Ó ®¹t môc ®Ých vµ hiÖu qu¶.

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng 1: LuyÖn tËp

I. LuyÖn tËp

Bµi tËp 1: Ph©n tÝch sù chi phèi cña vÞ thÕ x· héi ë c¸c nh©n vËt ®èi víi lêi nãi cña hä trong ®o¹n trÝch (môc 1- SGK).

- HS ®äc ®o¹n trÝch.

- GV gîi ý, h­íng dÉn ph©n tÝch.

- HS th¶o luËn, tr×nh bµy.

- GV nhËn xÐt, nhÊn m¹nh nh÷ng ®iÓm c¬ b¶n.

Bµi tËp 1:

Bµi tËp 2: Ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a ®Æc ®iÓm vÒ vÞ thÕ x· héi, nghÒ nghiÖp, giíi tÝnh, v¨n hãa,… cña c¸c nh©n vËt giao tiÕp víi ®Æc ®iÓm trong lêi nãi cña tõng ng­êi ë ®o¹n trÝch (môc 2- SGK).

- HS ®äc ®o¹n trÝch.

- GV gîi ý, h­íng dÉn ph©n tÝch.

- HS th¶o luËn, tr×nh bµy.

- GV nhËn xÐt, nhÊn m¹nh nh÷ng ®iÓm c¬ b¶n.

Bµi tËp 2:

§o¹n trÝch gåm c¸c nh©n vËt giao tiÕp:

- Viªn ®éi sÕp T©y.

- §¸m ®«ng.

- Quan Toµn quyÒn Ph¸p.

Mèi quan hÖ gi÷a ®Æc ®iÓm vÒ vÞ thÕ x· héi, nghÒ nghiÖp, giíi tÝnh, v¨n hãa,… cña c¸c nh©n vËt giao tiÕp víi ®Æc ®iÓm trong lêi nãi cña tõng ng­êi:

- Chó bÐ: trÎ con nªn chó ý ®Õn c¸i mò, nãi rÊt ngé nghÜnh.

- ChÞ con g¸i: phô n÷ nªn chó ý ®Õn c¸ch ¨n mÆc (c¸i ¸o dµi), khen víi vÎ thÝch thó.

- Anh sinh viªn: ®ang häc nªn chó ý ®Õn viÖc diÔn thuyÕt, nãi nh­ mét dù ®o¸n ch¾c ch¾n.

- B¸c cu li xe: chó ý ®«i ñng.

- Nhµ nho: d©n lao ®éng nªn chó ý ®Õn t­íng m¹o, nãi b»ng mét c©u thµnh ng÷ th©m nho.

KÕt hîp víi ng«n ng÷ lµ nh÷ng cö chØ ®iÖu bé, c¸ch nãi. §iÓm chung lµ ch©m biÕm, mØa mai.

Bµi tËp  3: §äc ng÷ liÖu (môc 3- SGK), ph©n tÝch theo nh÷ng yªu cÇu:

a) Quan hÖ gi÷a bµ l·o hµng xãm vµ chÞ dËu. §iÒu ®ã chi phèi lêi nãi vµ c¸ch nãi cña 2 ng­êi ra sao?

b) Ph©n tÝch sù t­¬ng t¸c vÒ hµnh ®éng nãi gi÷a l­ît lêi cña 2 nh©n vËt giao tiÕp.

c) NhËn xÐt vÒ nÐt v¨n hãa ®¸ng tr©n träng qua lêi nãi, c¸ch nãi cña c¸c nh©n vËt.

HS ®äc ®o¹n trÝch. GV gîi ý, h­íng dÉn ph©n tÝch. HS th¶o luËn, tr×nh bµy. GV nhËn xÐt, nhÊn m¹nh nh÷ng ®iÓm c¬ b¶n.

Bµi tËp  3:

a) Quan hÖ gi÷a bµ l·o hµng xãm vµ chÞ dËu lµ quan hÖ hµng xãm l¸ng giÒng th©n t×nh.

§iÒu ®ã chi phèi lêi nãi vµ c¸ch nãi cña 2 ng­êi- th©n mËt:

+ Bµ l·o: b¸c trai, anh Êy,…

+ ChÞ DËu: c¶m ¬n, nhµ ch¸u, cô,…

b) Sù t­¬ng t¸c vÒ hµnh ®éng nãi gi÷a l­ît lêi cña 2 nh©n vËt giao tiÕp: Hai nh©n vËt ®æi vai lu©n phiªn nhau.

c) NÐt v¨n hãa ®¸ng tr©n träng qua lêi nãi, c¸ch nãi cña c¸c nh©n vËt: t×nh lµng nghÜa xãm, tèi löa t¾t ®Ìn cã nhau.

Ho¹t ®éng 2: Cñng cè lÝ thuyÕt

II. Cñng cè lÝ thuyÕt

CÇn n¾m v÷ng nh÷ng néi dung sau:

GV cñng cè lÝ thuyÕt vµ giao viÖc cho HS.

1. Vai trß cña nh©n vËt giao tiÕp.

2. Quan hÖ x· héi vµ nh÷ng ®Æc ®iÓm cña nh©n vËt giao tiÕp chi phèi lêi nãi.

3. ChiÕn l­îc giao tiÕp phï hîp.

Tiết thứ: 58,59

Ngày soạn: 7/1/2009

Lớp dạy: 12B2,3

GV: Hồ Đức Hồng

Tên bài: BÀI VIẾT SỐ 5(nghị luận văn học)

Tiết thứ: 55,56

Ngày soạn: 1/1/2009

Lớp dạy: 12B2,3

GV: Hồ Đức Hồng

Tên bài: VỢ CHỒNG A PHỦ

                                    Tô Hoài

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng 1: Tæ chøc t×m hiÓu chung

1. HS ®äc phÇn TiÓu dÉn, dùa vµo nh÷ng hiÓu biÕt cña b¶n th©n ®Ó tr×nh bµy nh÷ng nÐt c¬ b¶n vÒ:

- Cuéc ®êi, sù nghiÖp v¨n häc vµ phong c¸ch s¸ng t¸c cña T« Hoµi.

- XuÊt xø truyÖn Vî chång A Phñ cña T« Hoµi.

I. T×m hiÓu chung

1. T¸c gi¶

 T« Hoµi tªn khai sinh lµ NguyÔn Sen. ¤ng sinh n¨m 1920. Quª néi ë Thanh Oai, Hµ §«ng (nay lµ Hµ T©y) nh­ng «ng sinh ra vµ lín lªn ë quª ngo¹i: lµng NghÜa §«, huyÖn Tõ Liªm, phñ Hoµi §øc, tØnh Hµ §«ng (nay lµ ph­êng NghÜa §«, quËn CÇu GiÊy Hµ Néi)

T« Hoµi viÕt v¨n tõ tr­íc c¸ch m¹ng, næi tiÕng víi truyÖn ®ång tho¹i DÕ mÌn phiªu l­u kÝ. T« Hoµi lµ mét nhµ v¨n lín s¸ng t¸c nhiÒu thÓ lo¹i. Sè l­îng t¸c phÈm cña T« Hoµi ®¹t kØ lôc trong nÒn v¨n häc ViÖt Nam hiÖn ®¹i.

N¨m 1996, T« Hoµi ®­îc nhµ n­íc tÆng gi¶i th­ëng Hå ChÝ Minh vÒ v¨n häc nghÖ thuËt.

Lèi trÇn thuËt cña T« Hoµi rÊt hãm hØnh, sinh ®éng. ¤ng rÊt cã së tr­êng vÒ lo¹i truyÖn phong tôc vµ håi kÝ. Mét sè t¸c phÈm tiªu biÓu cña T« Hoµi nh­: DÕ mÌn phiªu l­u kÝ (1941), O chuét (1942), Nhµ nghÌo (1944), TruyÖn T©y B¾c (1953), MiÒn T©y (1967),…

2. XuÊt xø t¸c phÈm

Vî chång A Phñ in trong tËp truyÖn T©y B¾c (1954). TËp truyÖn ®­îc tÆng gi¶i nhÊt- gi¶i th­ëng Héi v¨n nghÖ ViÖt Nam 1954- 1955

Ho¹t ®éng 2: §äc vµ tãm t¾t v¨n b¶n t¸c phÈm

1. GV ®äc mÉu 1 ®o¹n. HS cã giäng ®äc tèt ®äc nèi tiÕp mét sè ®o¹n.

II. §äc vµ tãm t¾t v¨n b¶n t¸c phÈm

1. §äc

+ §äc- hiÓu tr­íc ë nhµ.

+ §äc diÔn c¶m mét sè ®o¹n ë líp.

2. Trªn c¬ së ®äc vµ chuÈn bÞ bµi ë nhµ, HS tãm t¾t t¸c phÈm.

2. Tãm t¾t

CÇn ®¶m b¶o mét sè ý chÝnh:

+ MÞ, mét c« g¸i xinh ®Ñp, yªu ®êi, cã kh¸t väng ù do, h¹nh phóc bÞ b¾t vÒ lµm con d©u g¹t nî cho nhµ Thèng lÝ P¸ Tra.

+ Lóc ®Çu MÞ ph¶n kh¸ng nh­ng dÇn dÇn trë nªn tª liÖt, chØ "lïi lòi nh­ con rïa nu«i trong xã cöa".

+ §ªm t×nh mïa xu©n ®Õn, MÞ muèn ®i ch¬i nh­ng bÞ A Sö (chång MÞ) trãi ®øng vµo cét nhµ.

+ A Phñ v× bÊt b×nh tr­íc A Sö nªn ®· ®¸nh nhau vµ bÞ b¾t, bÞ ph¹t v¹ vµ trë thµnh kÎ ë trõ nî cho nhµ Thèng lÝ.

+ Kh«ng may hæ vå mÊt 1 con bß, A Phñ ®· bÞ ®¸nh, bÞ trãi ®øng vµo cäc ®Õn gÇn chÕt.

+ MÞ ®· c¾t d©y trãi cho A Phñ, 2 ng­êi ch¹y trèn ®Õn PhiÒng Sa.

+ MÞ vµ A Phñ ®­îc gi¸c ngé, trë thµnh du kÝch.

Ho¹t ®éng 3: Tæ chøc ®äc- hiÓu v¨n b¶n

III. §äc- hiÓu

1. T×m hiÓu nh©n vËt MÞ

1. HS ®äc ®o¹n ®Çu v¨n b¶n, nhËn xÐt c¸ch giíi thiÖu nh©n vËt MÞ, c¶nh ngé cña MÞ, nh÷ng ®µy ®äa tñi cùc khi MÞ bÞ b¾t lµm con d©u g¹t nî cho nhµ Thèng lÝ P¸ Tra.

- HS th¶o luËn vµ ph¸t biÓu tù do. GV ®Þnh h­íng, nhËn xÐt, nhÊn m¹nh nh÷ng ý kiÕn ®óng vµ ®iÒu chØnh nh÷ng ý kiÕn ch­a chÝnh x¸c.

a) MÞ- c¸ch giíi thiÖu cña t¸c gi¶

"Ai ë xa vÒ …"

+ MÞ xuÊt hiÖn kh«ng ph¶i ë phÝa ch©n dung ngo¹i h×nh mµ ë phÝa th©n phËn- mét th©n phËn qu¸ nghiÖt ng·- mét con ng­êi bÞ xÕp lÉn víi nh÷ng vËt v« tri gi¸c (t¶ng ®¸, tµu ngùa,…)- mét th©n phËn ®au khæ, Ðo le.

+ MÞ kh«ng nãi, chØ "lïi lòi nh­ con rïa nu«i trong xã cöa". Ng­êi ®µn bµ Êy bÞ cÇm tï trong ngôc thÊt tinh thÇn, n¬i lui vµo lui ra chØ lµ "mét c¨n buång kÝn mÝt chØ cã mét chiÕc cöa sæ, mét lç vu«ng b»ng bµn tay" §· bao n¨m råi, ng­êi ®µn bµ Êy ch¼ng biÕt ®Õn mïa xu©n, ch¼ng ®i ch¬i tÕt…

+ "Sèng l©u trong c¸i khæ MÞ còng ®· quen råi", "MÞ t­ëng m×nh còng lµ con tr©u, m×nh còng lµ con ngùa", MÞ chØ "cói mÆt, kh«ng nghÜ ngîi", chØ "nhí ®i nhí l¹i nh÷ng viÖc gièng nhau". MÞ kh«ng cßn ý thøc ®­îc vÒ thêi gian, tuæi t¸c vµ cuéc sèng. MÞ sèng nh­ mét cç m¸y, mét thãi quen v« thøc. MÞ v« c¶m, kh«ng t×nh yªu, kh«ng kh¸t väng, thËm chÝ kh«ng cßn biÕt ®Õn khæ ®au. §iÒu ®ã cã søc ¸m ¶nh ®èi víi ®éc gi¶, gieo vµo lßng ng­êi nh÷ng xãt th­¬ng.

2. GV tæ chøc cho HS t×m nh÷ng chi tiÕt cho thÊy søc sèng tiÒm Èn trong MÞ vµ nhËn xÐt.

- GV gîi ý: H×nh ¶nh mét c« MÞ khi cßn ë nhµ? Ph¶n øng cña MÞ khi vÒ nhµ Thèng lÝ?

- HS lµm viÖc c¸ nh©n vµ ph¸t biÓu ý kiÕn.

b) MÞ- mét søc sèng tiÒm Èn:

+ Nh­ng ®©u ®ã trong câi s©u t©m hån ng­êi ®µn bµ c©m lÆng v× c¬ cùc, khæ ®au Êy vÉn tiÒm Èn mét c« MÞ ngµy x­a, mét c« MÞ trÎ ®Ñp nh­ ®ãa hoa rõng ®Çy søc sèng, mét ng­êi con g¸i trÎ trung giµu ®øc hiÕu th¶o. Ngµy Êy, t©m hån yªu ®êi cña MÞ göi vµo tiÕng s¸o "MÞ thæi s¸o giái, thæi l¸ còng hay nh­ thæi s¸o".

+ ë MÞ, kh¸t väng t×nh yªu tù do lu«n lu«n m·nh liÖt. NÕu kh«ng bÞ b¾t  lµm con d©u g¹t nî, kh¸t väng cña MÞ sÏ thµnh hiÖn thùc bëi "trai ®Õn ®øng nh½n c¶ ch©n v¸ch ®Çu buång MÞ". MÞ ®· tõng håi hép khi nghe tiÕng gâ cöa cña ng­êi yªu. MÞ ®· b­íc theo kh¸t väng cña t×nh yªu nh­ng kh«ng ngê sím r¬i vµo c¹m bÉy.

+ BÞ b¾t vÒ nhµ Thèng lÝ, MÞ ®Þnh tù tö. MÞ t×m ®Õn c¸i chÕt chÝnh lµ c¸ch ph¶n kh¸ng duy nhÊt cña mét con ng­êi cã søc sèng tiÒm tµng mµ kh«ng thÓ lµm kh¸c trong hoµn c¶nh Êy. "MÊy th¸ng rßng ®ªm nµo MÞ còng khãc", MÞ trèn vÒ nhµ cÇm theo mét n¾m l¸ ngãn. ChÝnh kh¸t väng ®­îc sèng mét cuéc sèng ®óng nghÜa cña nã khiÕn MÞ kh«ng muèn chÊp nhËn cuéc sèng bÞ chµ ®¹p, cuéc sèng lÇm than, tñi cùc, bÞ ®èi xö bÊt c«ng nh­ mét con vËt.

+ TÊt c¶ nh÷ng phÈm chÊt trªn ®©y sÏ lµ tiÒn ®Ò, lµ c¬ së cho sù trçi dËy cña MÞ sau nµy. Nhµ v¨n miªu t¶ nh÷ng tè chÊt nµy ë MÞ khiÕn cho c©u chuyÖn ph¸t triÓn theo mét l« gÝc tù nhiªn, hîp lÝ. ChÕ ®é phong kiÕn nghiÖt ng· cïng víi t­ t­ëng thÇn quyÒn cã thÓ giÕt chÕt mäi ­íc m¬, kh¸t väng, lµm tª liÖt c¶ ý thøc lÉn c¶m xóc con ng­êi nh­ng tõ trong s©u th¼m, c¸i b¶n chÊt ng­êi vÉn lu«n tiÒm Èn vµ ch¾c ch¾n nÕu cã c¬ héi sÏ thøc dËy, bïng lªn.

3. GV tæ chøc cho HS ph¸t biÓu c¶m nhËn vÒ nghÖ thuËt miªu t¶ nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng ®Õn sù håi sinh cña MÞ, ®Æc biÖt lµ tiÕng s¸o vµ diÔn biÕn t©m tr¹ng MÞ trong ®ªm t×nh mïa xu©n.

- HS th¶o luËn vµ ph¸t biÓu tù do.

- GV ®Þnh h­íng, nhËn xÐt, nhÊn m¹nh nh÷ng ý kiÕn ®óng vµ ®iÒu chØnh nh÷ng ý kiÕn ch­a chÝnh x¸c.

c) MÞ- sù trçi dËy cña lßng ham sèng vµ kh¸t väng h¹nh phóc

+ Nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng ®Õn sù håi sinh cña MÞ:

- "Nh÷ng chiÕc v¸y hoa ®· ®em ph¬i trªn mám ®¸, xße nh­ con b­ím sÆc sì, hoa thuèc phiÖn võa në tr¾ng l¹i ®æi ra mµu ®á hau, ®á thËm råi sang mµu tÝm man m¸c".

- "§¸m trÎ ®îi tÕt ch¬i quay c­êi Çm trªn s©n ch¬i tr­íc nhµ" còng cã nh÷ng t¸c ®éng nhÊt ®Þnh ®Õn t©m lÝ cña MÞ.

- R­îu lµ chÊt xóc t¸c trùc tiÕp ®Ó t©m hån yªu ®êi, kh¸t sèng cña MÞ trçi dËy. "MÞ ®· lÊy hò r­îu uèng õng ùc tõng b¸t mét". MÞ võa nh­ uèng cho h¶ giËn võa nh­ uèng hËn, nuèt hËn. H¬i men ®· d×u t©m hån MÞ theo tiÕng s¸o.

+ Trong ®o¹n diÔn t¶ t©m tr¹ng håi sinh cña MÞ, tiÕng s¸o cã mét vai trß ®Æc biÖt quan träng.

- "MÞ nghe tiÕng s¸o väng l¹i, thiÕt tha, båi håi. MÞ ngåi nhÈm thÇm bµi h¸t cña ng­êi ®ang thæi". "Ngµy tr­íc, MÞ thæi s¸o giái… MÞ uèn chiÕc l¸ trªn m«i, thæi l¸ còng hay nh­ thæi s¸o. Cã biÕt bao nhiªu ng­êi mª, ngµy ®ªm ®· thæi s¸o ®i theo MÞ hÕt nói nµy sang nói kh¸c".

- "TiÕng s¸o gäi b¹n cø thiÕt tha, båi håi", "ngoµi ®Çu nói lÊp lã ®· cã tiÕng ai thæi s¸o", "tai MÞ v¼ng tiÕng s¸o gäi b¹n ®Çu lµng", "mµ tiÕng s¸o gäi b¹n yªu vÉn löng l¬ bay ngoµi ®­êng", "MÞ vÉn nghe tiÕng s¸o ®­a MÞ ®i theo nh÷ng cuéc ch¬i, nh÷ng ®¸m ch¬i", "trong ®Çu MÞ rËp rên tiÕng s¸o",…

- T« Hoµi ®· miªu t¶ tiÕng s¸o nh­ mét dông ý nghÖ thuËt ®Ó lay tØnh t©m hån MÞ. TiÕng s¸o lµ biÓu t­îng cña kh¸t väng t×nh yªu tù do, ®· theo s¸t diÔn biÕn t©m tr¹ng MÞ, lµ ngän giã thæi bïng lªn ®èn löa t­ëng ®· nguéi t¾t. Tho¹t tiªn, tiÕng s¸o cßn "lÊp lã", "löng l¬" ®Çu nói, ngoµi ®­êng. Sau ®ã, tiÕng s¸o ®· th©m nhËp vµo thÕ giíi néi t©m cña MÞ vµ cuèi cïng tiÕng s¸o trë thµnh lêi mêi gäi tha thiÕt ®Ó råi t©m hån MÞ bay theo tiÕng s¸o.

+ DiÔn biÕn t©m tr¹ng MÞ trong ®ªm t×nh mïa xu©n:

- DÊu hiÖu ®Çu tiªn cña viÖc sèng l¹i ®ã lµ MÞ nhí l¹i qu¸ khø, nhí vÒ h¹nh phóc ng¾n ngñi trong cuéc ®êi tuæi trÎ cña m×nh vµ niÒm ham sèng trë l¹i "MÞ thÊy ph¬i phíi trë l¹i, lßng ®ét nhiªn vui s­íng nh­ nh÷ng ®ªm tÕt ngµy tr­íc". "MÞ cßn trÎ l¾m. MÞ vÉn cßn trÎ l¾m. MÞ muèn ®i ch¬i".

- Ph¶n øng ®Çu tiªn cña MÞ lµ: "nÕu cã n¾m l¸ ngãn rong tay MÞ sÏ ¨n cho chÕt". MÞ ®· ý thøc ®­îc t×nh c¶nh ®au xãt cña m×nh. Nh÷ng giät n­íc m¾t t­ëng ®· c¹n kiÖt v× ®au khæ ®· l¹i cã thÓ l¨n dµi.

- Tõ nh÷ng s«i sôc trong t©m t­ ®· dÉn MÞ tíi hµnh ®éng "lÊy èng mì s¾n mét miÕng bá thªm vµo ®Üa dÇu". MÞ muèn th¾p lªn ¸nh s¸ng cho c¨n phßng bÊy l©u chØ lµ bãng tèi. MÞ muèn th¾p lªn ¸nh s¸ng cho cuéc ®êi t¨m tèi cña m×nh.

- Hµnh ®éng nµy ®Èy tíi hµnh ®éng tiÕp: MÞ "quÊn tãc l¹i, víi tay lÊy c¸i v¸y hoa v¾t ë phÝa trong v¸ch".

- MÞ quªn h¼n sù cã mÆt cña A Sö, quªn h¼n m×nh ®ang bÞ trãi, tiÕng s¸o vÉn d×u t©m hån MÞ "®i theo nh÷ng cuéc ch¬i, nh÷ng ®¸m ch¬i".

- T« Hoµi ®· ®Æt sù håi sinh cña MÞ vµo t×nh huèng bi kÞch: kh¸t väng m·nh liÖt- hiÖn thùc phò phµng khiÕn cho søc sèng ë MÞ cµng thªm phÇn d÷ déi. Qua ®©y, nhµ v¨n muèn ph¸t biÓu mét t­ t­ëng: søc sèng cña con ng­êi cho dï bÞ giÉm ®¹p. bÞ trãi chÆt vÉn kh«ng thÓ chÕt mµ lu«n lu«n ©m Ø, chØ gÆp dÞp lµ bïng lªn.

4. GV tæ chøc cho HS ph©n tÝch diÔn biÕn t©m tr¹ng MÞ tr­íc c¶nh A Phñ bÞ trãi.

- GV gîi ý: lóc ®Çu? Khi nh×n thÊy dßng n­íc m¾t cña A Phñ? Hµnh ®éng c¾t d©y trãi cña MÞ?

- HS th¶o luËn vµ ph¸t biÓu tù do.

- GV ®Þnh h­íng, nhËn xÐt, nhÊn m¹nh nh÷ng ý kiÕn ®óng vµ ®iÒu chØnh nh÷ng ý kiÕn ch­a chÝnh x¸c.

d) MÞ tr­íc c¶nh A Phñ bÞ trãi

+ Tr­íc c¶nh A Phñ bÞ trãi, ban ®Çu MÞ hoµn toµn v« c¶m: "MÞ vÉn th¶n nhiªn thæi löa h¬ tay".

+ ThÕ råi, "MÞ lÐ m¾t tr«ng sang thÊy mét dßng n­íc m¾t lÊp l¸nh bß xuèng hai hám m¸ ®· x¸m ®en l¹i cña A Phñ". Giät n­íc m¾t tuyÖt väng cña A Phñ ®· gióp MÞ nhí l¹i m×nh, nhËn ra m×nh, xãt xa cho m×nh. Th­¬ng ng­êi vµ th­¬ng m×nh ®ång thêi nhËn ra tÊt c¶ sù tµn ¸c cña nhµ Thèng lÝ, tÊt c¶ ®· khiÕn cho hµnh ®éng cña MÞ mang tÝnh tÊt yÕu.

+ TÊt nhiªn, MÞ còng rÊt lo l¾ng, ho¶ng sî. MÞ sî m×nh bÞ trãi thay vµo c¸i cäc Êy, "ph¶i chÕt trªn c¸i cäc Êy". Khi ®· ch¹y theo A Phñ, c¸i ý nghÜ Êy vÉn cßn ®uæi theo MÞ: "ë ®©y th× chÕt mÊt". Nçi lo l¾ng cña MÞ còng lµ mét khÝa c¹nh cña lßng ham sèng, nã ®· tiÕp thªm cho MÞ søc m¹nh vïng tho¸t khái sè phËn m×nh.

5. Qua tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®· t×m hiÓu, HS rót ra nhËn xÐt tæng qu¸t vÒ nh©n vËt MÞ

- HS ph¸t biÓu tù do.

- GV nhËn xÐt, ®Þnh h­íng vµo mét sè ý chÝnh

e) Tãm l¹i

MÞ lµ c« g¸i trÎ ®Ñp, bÞ ®Èy vµo t×nh c¶nh bi ®¸t, triÒn miªn trong kiÕp sèng n« lÖ, MÞ dÇn dÇn bÞ tª liÖt. Nh­ng trong MÞ vÉn tiÒm tµng søc sèng. Søc sèng Êy ®· trçi dËy, cho MÞ søc m¹nh dÉn tíi hµnh ®éng quyÕt liÖt, t¸o b¹o. §iÒu ®ã cho thÊy MÞ lµ c« g¸i cã ®êi sèng néi t©m ©m thÇm mµ m¹nh mÏ.

Nhµ v¨n ®· dông c«ng miªu t¶ diÔn biÕn t©m lÝ nh©n vËt MÞ. Qua ®ã ®Ó thÓ hiÖn t­ t­ëng nh©n ®¹o s©u s¾c, lín lao.

6. GV tæ chøc cho HS t×m hiÓu vÒ nh©n vËt A Phñ (sù xuÊt hiÖn, th©n phËn, tÝnh c¸ch,…).

- HS th¶o luËn vµ ph¸t biÓu tù do.

- GV ®Þnh h­íng, nhËn xÐt, nhÊn m¹nh nh÷ng ý kiÕn ®óng vµ ®iÒu chØnh nh÷ng ý kiÕn ch­a chÝnh x¸c.

2. T×m hiÓu nh©n vËt A Phñ

a) Sù xuÊt hiÖn cña A Phñ

A Phñ xuÊt hiÖn trong cuéc ®èi ®Çu víi A Sö: "Mét ng­êi to lín ch¹y vôt ra vung tay nÐm con quay rÊt to vµo mÆt A Sö. Con quay gç ng¸t l¨ng vµo gi÷a mÆt. Nã võa kÞp b­ng tay lªn, A Phñ ®· xéc tíi n¾m c¸i vßng cæ, kÐo dËp ®Çu xuèng, xÐ vai ¸o ®¸nh tíi tÊp".

Hµng lo¹t c¸c ®éng tõ chØ hµnh ®éng nhanh, m¹nh, dån dËp thÓ hiÖn mét tÝnh c¸ch m¹nh mÏ, gan gãc, mét kh¸t väng tù do ®­îc béc lé quyÕt liÖt.

b) Th©n phËn cña A Phñ

+ Cha mÑ chÕt c¶ trong trËn dÞch ®Ëu mïa.

+ A Phñ lµ mét thanh niªn nghÌo.

+ Cuéc sèng khæ cùc ®· hun ®óc ë A Phñ tÝnh c¸ch ham chuéng tù do, mét søc sèng m¹nh mÏ, mét tµi n¨ng lao ®éng ®¸ng quý: "biÕt ®óc l­ìi cµy, ®ôc cuèc, cµy giái vµ ®i s¨n bß tãt rÊt b¹o".

+ A Phñ lµ ®øa con cña nói rõng, tù do, hån nhiªn, chÊt ph¸c.

7. HS ph¸t biÓu c¶m nhËn vÒ c¶nh xö kiÖn A Phñ qu¸i ®¶n, l¹ lïng trong t¸c phÈm.

- HS ph¸t biÓu tù do.

- GV nhËn xÐt, ®Þnh h­íng vµo mét sè ý chÝnh

c) C¶nh xö kiÖn qu¸i ®¶n, l¹ lïng

+ Cuéc xö kiÖn diÔn ra trong khãi thuèc phiÖn mï mÞt tu«n ra c¸c lç cöa sæ nh­ khãi bÕp. "Ng­êi th× ®¸nh, ng­êi th× quú l¹y, kÓ lÓ, chöi bíi. Xong mét l­ît ®¸nh, kÓ, chöi, l¹i hót. Cø thÕ tõ tr­a ®Õn hÕt ®ªm". Cßn A Phñ gan gãc quú chÞu ®ßn chØ im nh­ t­îng ®¸.

+ Hñ tôc vµ ph¸p luËt trong tay bän chóa ®Êt nªn kÕt qu¶: A Phñ trë thµnh con ë trõ nî ®êi ®êi kiÕp kiÕp cho nhµ Thèng lÝ P¸ Tra.

C¶nh xö kiÖn qu¸i ®¶n, l¹ lïng vµ c¶nh A Phñ bÞ ®¸nh, bÞ trãi võa tè c¸o sù tµn b¹o cña bän chóa ®Êt võa nãi lªn t×nh c¶nh khèn khæ cña ng­êi d©n.

8. GV tæ chøc cho HS rót ra nh÷ng gi¸ trÞ néi dung t­ t­ëng cña t¸c phÈm.

- HS th¶o luËn vµ ph¸t biÓu tù do.

- GV ®Þnh h­íng, nhËn xÐt, nhÊn m¹nh nh÷ng ý kiÕn ®óng vµ ®iÒu chØnh nh÷ng ý kiÕn ch­a chÝnh x¸c.

3. Gi¸ trÞ néi dung t­ t­ëng t¸c phÈm

a) Gi¸ trÞ hiÖn thùc

- Bøc tranh ®êi sèng x· héi cña d©n téc miÒn nói T©y B¾c- mét thµnh c«ng cã ý nghÜa khai ph¸ cña T« Hoµi ë ®Ò tµi miÒn nói.

- Bé mÆt cña chÕ ®é phong kiÕn miÒn nói: kh¾c nghiÖt, tµn ¸c víi nh÷ng c¶nh t­îng h·i hïng nh­ ®Þa ngôc gi÷a trÇn gian.

- Ph¬i bµy téi ¸c cña bän thùc d©n Ph¸p.

- Nh÷ng trang viÕt ch©n thùc vÒ cuéc sèng bi th¶m cña ng­êi d©n miÒn nói.

b) Gi¸ trÞ nh©n ®¹o:

- C¶m th«ng s©u s¾c ®èi víi ng­êi d©n.

- Phª ph¸n gay g¾t bän thèng trÞ

- Ngîi ca nh÷ng g× tèt ®Ñp ë con ng­êi.

- Tr©n träng, ®Ò cao nh÷ng kh¸t väng chÝnh ®¸ng cña con ng­êi.

- ChØ ra con ®­êng gi¶i phãng ng­êi lao ®éng cã cuéc ®êi t¨m tèi vµ sè phËn thª th¶m.

9. GV tæ chøc cho HS nhËn xÐt vÒ:

+ NghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt, miªu t¶ t©m lÝ.

+ NÐt ®éc ®¸o vÒ viÖc quan s¸t vµ miªu t¶ nÕp sinh ho¹t, phong tôc tËp qu¸n cña ng­êi d©n miÒn nói.

+ NghÖ thuËt miªu t¶ thiªn nhiªn.

- GV chia nhãm vµ giao viÖc: mçi nhãm th¶o luËn vÒ mét khÝa c¹nh.

- §¹i diÖn c¸c nhãm tr×nh bµy, bæ sung. GV ®Þnh h­íng vµ nhÉn m¹nh nh÷ng ý c¬ b¶n.

4. T×m hiÓu nh÷ng nÐt ®Æc s¾c vÒ nghÖ thuËt cña t¸c phÈm

a) NghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt, miªu t¶ t©m lÝ: nh©n vËt sinh ®éng, cã c¸ tÝnh ®Ëm nÐt (víi MÞ, t¸c gi¶ Ýt miªu t¶ hµnh ®éng, dïng thñ ph¸p lÆp l¹i cã chñ ý mét sè nÐt ch©n dung g©y Ên t­îng s©u ®Ëm, ®Æc biÖt t¸c gi¶ miªu t¶ dßng ý nghÜ, t©m t­, nhiÒu khi lµ tiÒm thøc chËp chên,… víi A Phñ, t¸c gi¶ chñ yÕu kh¾c häa qua hµnh ®éng, c«ng viÖc, nh÷ng ®èi tho¹i gi¶n ®¬n)

b) NghÖ thuËt miªu t¶ phong tôc tËp qu¸n cña T« Hoµi rÊt ®Æc s¾c víi nh÷ng nÐt riªng (c¶nh xö kiÖn, kh«ng khÝ lÔ héi mïa xu©n, nh÷ng trß ch¬i d©n gian, tôc c­íp vî, c¶nh c¾t m¸u ¨n thÒ,…

c) NghÖ thuËt miªu t¶ thiªn nhiªn miÒn nói víi nh÷ng chi tiÕt, h×nh ¶nh thÊm ®­îm chÊt th¬.

d) NghÖ thuËt kÓ chuyÖn tù nhiªn, sinh ®éng, hÊp dÉn.

e) Ng«n ng÷ tinh tÕ mang ®Ëm mµu s¾c miÒn nói.

Ho¹t ®éng 4: Tæ chøc tæng kÕt

GV tæ chøc cho HS rót ra nh÷ng gi¸ trÞ c¬ b¶n cña t¸c phÈm.

- GV ®Þnh h­íng.

- HS ph¸t biÓu vµ tù viÕt phÇn tæng kÕt.

IV. Tæng kÕt

Qua viÖc miªu t¶ cuéc ®êi, sè phËn cña MÞ vµ A Phñ, nhµ v¨n ®· lµm sèng l¹i qu·ng ®êi t¨m tèi, c¬ cùc cña ng­êi d©n miÒn nói d­íi ¸ch thèng trÞ d· man cña bän chóa ®Êt phong kiÕn, ®ång thêi kh¼ng ®Þnh søc sèng tiÒm tµng, m·nh liÖt kh«ng g× hñy diÖt ®­îc cña nh÷ng kiÕp n« lÖ, kh¼ng ®Þnh chØ cã sù vïng  dËy cña chÝnh hä, ®­îc ¸nh s¸ng c¸ch m¹ng soi ®­êng sÏ dÉn tíi cuéc ®êi t­¬i s¸ng. §ã chÝnh lµ gi¸ trÞ hiÖn thùc s©u s¾c, gi¸ trÞ nh©n ®¹o lín lao, tiÕn bé cña Vî chång A Phñ. Nh÷ng gi¸ trÞ nµy ®· gióp cho t¸c phÈm cña T« Hoµi ®øng v÷ng tr­íc thö th¸ch cña thêi gian vµ ®­îc nhiÒu thÕ hÖ b¹n ®äc yªu thÝch.

Tiết thứ: 63

Ngày soạn: 12/1/2009

Lớp dạy: 12B2,3

GV: Hồ Đức Hồng

Tên bài: NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TÁC PHẨM

MỘT ĐOẠN TRÍCH VĂN XUÔI

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng 1: T×m hiÓu c¸ch viÕt bµi v¨n nghÞ luËn vÒ mét t¸c phÈm, ®o¹n trÝch v¨n xu«i

1. HS ®äc ®Ò 1. GV tæ chøc cho HS thùc hiÖn c¸c yªu cÇu (SGK)

§Ò 1: Ph©n tÝch truyÖn ng¾n Tinh thÇn thÓ dôc cña NguyÔn C«ng Hoan.

- GV nªu yªu cÇu vµ gîi ý, h­íng dÉn.

- HS th¶o luËn vÒ néi dung vÊn ®Ò nghÞ luËn, nªu ®­îc dµn ý ®¹i c­¬ng.

I. C¸ch viÕt bµi v¨n nghÞ luËn vÒ mét t¸c phÈm, ®o¹n trÝch v¨n xu«i

1. Gîi ý c¸c b­íc lµm ®Ò 1

a) T×m hiÓu ®Ò, ®Þnh h­íng bµi viÕt:

+ Ph©n tÝch truyÖn ng¾n Tinh thÇn thÓ dôc cña NguyÔn C«ng Hoan tøc lµ ph©n tÝch nghÖ thuËt ®Æc s¾c lµm næi bËt néi dung cña truyÖn.

+ C¸ch dùng truyÖn ®Æc biÖt: sau tê tr¸t cña quan trªn lµ c¸c c¶nh b¾t bí.

+ §Æc s¾c kÕt cÊu cña truyÖn lµ sù gièng nhau vµ kh¸c nhau cña c¸c sù viÖc trong truyÖn.

+ M©u thuÉn trµo phóng c¬ b¶n: tinh thÇn thÓ dôc vµ cuéc sèng khèn khæ, ®ãi r¸ch cña nh©n d©n.

2. Qua viÖc nhËn thøc ®Ò vµ lËp ý cho ®Ò trªn, GV yªu cÇu HS rót ra kÕt lËn vÒ c¸ch lµm nghÞ luËn mét t¸c phÈm v¨n häc.

- HS th¶o luËn vµ ph¸t biÓu.

b) C¸ch lµm nghÞ luËn mét t¸c phÈm v¨n häc

+ §äc, t×m hiÓu, kh¸m ph¸ néi dung, nghÖ thuËt cña t¸c phÈm.

+ §¸nh gi¸ ®­îc gi¸ trÞ cña t¸c phÈm.

3. GV tæ chøc cho HS nhËn xÐt vÒ nghÖ thuËt  sö dông ng«n tõ trong Ch÷ ng­êi tö tï cña NguyÔn Tu©n (cã so s¸nh víi ch­¬ng H¹nh phóc mét tang gia- TrÝch Sè ®á cña Vò Träng Phông).

- GV nªu yªu cÇu vµ gîi ý.

- HS th¶o luËn vµ tr×nh bµy.

2. Gîi ý c¸c b­íc lµm ®Ò 2

T×m hiÓu ®Ò, ®Þnh h­íng bµi viÕt:

+ §Ò yªu cÇu nghÞ luËn vÒ mét kÝa c¹nh cña t¸c phÈm: nghÖ thuËt sö dông ng«n tõ.

+ C¸c ý cÇn cã:

- Giíi thiÖu truyÖn ng¾n Ch÷ ng­êi tö tï, néi dung vµ ®Æc s¾c nghÖ thuËt, chñ ®Ò t­ t­ëng cña truyÖn.

- Tµi n¨ng nghÖ thuËt trong viÖc sö dông ng«n ng÷ ®Ó dùng l¹i mét vÎ ®Ñp x­a- mét con ng­êi tµi hoa, khÝ ph¸ch, thiªn l­¬ng nªn ng«n ng÷ trang träng (dÉn chøng ng«n ng÷ NguyÔn Tu©n khi kh¾c häa h×nh t­îng HuÊn Cao, ®o¹n «ng HuÊn Cao khuyªn qu¶n ngôc).

- So s¸nh víi ng«n ng÷ trµo phóng cña Vò Träng Phông trong H¹nh phóc cña mét tang gia ®Ó lµm næi bËt ng«n ng÷ NguyÔn Tu©n.

4. Qua viÖc nhËn thøc ®Ò vµ lËp ý cho ®Ò trªn, GV yªu cÇu HS rót ra kÕt lËn vÒ c¸ch lµm nghÞ luËn mét t¸c phÈm v¨n häc.

- HS th¶o luËn vµ ph¸t biÓu.

b) C¸ch lµm nghÞ luËn mét khÝa c¹nh cña t¸c phÈm v¨n häc

+ CÇn ®äc kÜ vµ nhËn thøc ®­îc kÝa c¹nh mµ ®Ò yªu cÇu.

+ T×m vµ ph©n tÝch nh÷ng chi tiÕt phï hîp víi khÝa c¹nh mµ ®Ò y©u cÇu.

5. Tõ hai bµi tËp trªn, GV tæ chøc cho HS rót ra c¸ch lµm bµi v¨n nghÞ luËn vÒ mét t¸c phÈm, mét ®o¹n trÝch v¨n xu«i.

- HS ph¸t biÓu. GV nhËn xÐt, nhÊn m¹nh nh÷ng ý c¬ b¶n.

3. C¸ch lµm bµi v¨n nghÞ luËn vÒ mét t¸c phÈm, mét ®o¹n trÝch v¨n xu«i

+ Cã ®Ò nªu yªu cÇu cô thÓ, bµi lµm cÇn tËp trung ®¸p øng c¸c yªu cÇu ®ã.

+ Cã ®Ò ®Ó HS tù chän néi dung viÕt. CÇn ph¶i kh¶o s¸t vµ nhËn xÐt toµn truyÖn. Sau ®ã chän ra 2, 3 ®iÓm næi bËt nhÊt, s¾p xÕp theo thø tù hîp lÝ ®Ó tr×nh bµy. C¸c phÇn kh¸c nãi l­ít qua. Nh­ thÕ bµi lµm sÏ næi bËt träng t©m, kh«ng lan man, vôn vÆt.

Ho¹t ®éng 2: LuyÖn tËp

II. LuyÖn tËp

1. §Ò: §ßn ch©m biÕm, ®¶ kÝch trong truyÖn ng¾n Vi hµnh cña NguyÔn ¸i Quèc.

- GV gîi ý, h­íng dÉn.

- HS tham kh¶o c¸c bµi tËp trong phÇn trªn vµ tiÕn hµng tuÇn tù theo c¸c b­íc.

1. NhËn thøc ®Ò

Yªu cÇu nghÞ luËn mét khÝa c¹nh cña t¸c phÈm: ®ßn ch©m biÕm, ®¶ kÝch trong truyÖn ng¾n Vi hµnh cña NguyÔn ¸i Quèc.

2. C¸c ý cÇn cã:

+ S¸ng t¹o t×nh huèng: nhÇm lÉn.

+ T¸c dông cña t×nh huèng: miªu t¶ ch©n dung Kh¶i §Þnh kh«ng cÇn y xuÊt hiÖn, tõ ®ã mµ lµm râ thùc chÊt nh÷ng ngµy trªn ®Êt Ph¸p cña vÞ vua An Nam nµy ®ång thêi tè c¸o c¸i gäi lµ "v¨n minh", "khai hãa" cña thùc d©n Ph¸p.

Tiết thứ: 64,65

Ngày soạn: 15/1/2009

Lớp dạy: 12B2,3

GV: Hồ Đức Hồng

Tên bài: RỪNG XÀ NU

                                   Nguyễn Trung Thành

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng 1: Tæ chøc t×m hiÓu chung

I. T×m hiÓu chung

1. HS ®äc phÇn TiÓu dÉn (SGK) kÕt hîp víi nh÷ng hiÓu biÕt c¸ nh©n ®Ó giíi thiÖu vÒ nhµ v¨n NguyÔn Trung Thµnh (cuéc ®êi, sù nghiÖp, ®Æc ®iÓm s¸ng t¸c,…) vµ cho biÕt xuÊt xø cña truyÖn ng¾n Rõng xµ nu.

1. T¸c gi¶

+ Tªn khai sinh cña NguyÔn Trung Thµnh (Nguyªn Ngäc) lµ NguyÔn Ngäc B¸u. ¤ng sinh n¨m 1932, quª ë Th¨ng B×nh, Qu¶ng Nam.

+ NguyÔn Trung Thµnh lµ bót danh ®­îc nhµ v¨n Nguyªn Ngäc dïng trong thêi gian ho¹t ®éng ë chiÕn tr­êng miÒn Nam thêi chèng MÜ.

+ N¨m 1950, «ng vµo bé ®éi, sau ®ã lµm phãng viªn b¸o qu©n ®éi nh©n d©n liªn khu V. N¨m 1962, «ng t×nh nguyÖn trë vÒ chiÕn tr­êng miÒn Nam.

+ T¸c phÈm: §Êt n­íc ®øng lªn- gi¶i nhÊt, gi¶i th­ëng Héi v¨n nghÖ ViÖt Nam n¨m 1954- 1955; Trªn quª h­¬ng nh÷ng anh hïng §iÖn Ngäc (1969); §Êt Qu¶ng (1971- 1974);…

+ N¨m 2000, «ng ®­îc tÆng gi¶i th­ëng Nhµ n­íc vÒ v¨n häc nghÖ thuËt.

 Rõng xµ nu (1965) ra m¾t lÇn ®Çu tiªn trªn T¹p chÝ v¨n nghÖ qu©n gi¶i phãng miÒn Trung Trung bé (sè 2- 1965), sau ®ã ®­îc in trong tËp Trªn quª h­¬ng nh÷ng anh hïng §iÖn Ngäc.

2. Hoµn c¶nh ra ®êi t¸c phÈm.

2. HS b»ng viÖc tham kh¶o tµi liÖu vµ hiÓu biÕt lÞch sö, cho biÕt hoµn c¶nh ra ®êi cña truyÖn ng¾n Rõng xµ nu.

GV ®iÒu chØnh, nhËn xÐt vµ cho nh÷ng HS kh¸c ph¸t biÓu bæ sung.

+ Sau chiÕn th¾ng §iÖn Biªn Phñ, hiÖp ®Þnh Gi¬-ne-v¬ ®­îc kÝ kÕt, ®Êt n­íc chia lµm hai miÒn. KÎ thï ph¸ ho¹i hiÖp ®Þnh, khñng bè, th¶m s¸t, lª m¸y chÐm ®i kh¾p miÒn Nam. C¸ch m¹ng r¬i vµo thêi k× ®en tèi.

+ §Çu n¨m 1965, MÜ ®æ qu©n å ¹t vµo miÒn Nam vµ tiÕn hµnh ®¸nh ph¸ ¸c liÖt ra miÒn B¾c. NguyÔn Trung Thµnh vµ c¸c nhµ v¨n miÒn Nam lóc ®ã muèn viÕt "hÞch thêi ®¸nh MÜ". Rõng xµ nu ®­îc viÕt vµo ®óng thêi ®iÓm mµ c¶ n­íc ta trong kh«ng khÝ sôc s«i ®¸nh MÜ. T¸c phÈm ®­îc hoµn thµnh ë khu c¨n cø cña chiÕn tr­êng miÒn Trung Trung bé.

+ MÆc dï Rõng xµ nu viÕt vÒ sù kiÖn næi dËy cña bu«n lµng T©y Nguyªn trong thêi k× ®ång khëi tr­íc 1960 nh­ng chñ ®Ò t­ t­ëng cña t¸c phÈm vÉn cã quan hÖ mËt thiÕt víi t×nh h×nh thêi sù cña cuéc kh¸ng chiÕn lóc t¸c phÈm ra ®êi.

Ho¹t ®éng 2: Tæ chøc ®äc- hiÓu v¨n b¶n t¸c phÈm.

1.  GV ®äc ®o¹n më ®Çu. HS ®äc tiÕp mét sè ®o¹n vµ tãm t¾t toµn bé t¸c phÈm.

II. §äc- hiÓu

1. §äc- tãm t¾t

+ §äc víi giäng hµo s¶ng thÓ hiÖn ©m h­ëng sö thi vµ c¶m høng l·ng m¹n cña t¸c phÈm.

+ Tãm t¾t t¸c phÈm cÇn ®¶m b¶o nh÷ng chi tiÕt chÝnh:

- Rõng xµ nu- h×nh t­îng më ®Çu vµ kÕt thóc.

- Tnó nghØ phÐp vÒ th¨m lµng.

- Cô MÕt kÓ cho d©n lµng nghe vÒ cuéc ®êi Tnó vµ lÞch sö lµng X« Man tõ nh÷ng n¨m ®au th­¬ng ®Õn ®ång khëi næi dËy.

2. Qua viÖc ®äc vµ chuÈn bÞ ë nhµ, HS nhËn xÐt vÒ cèt truyÖn vµ c¸ch tæ chøc bè côc t¸c phÈm (HS th¶o luËn vµ ph¸t biÓu tù do). GV ®Þnh h­íng, nhËn xÐt vµ ®iÒu chØnh, nhÊn m¹nh nh÷ng ý c¬ b¶n.

2. Cèt truyÖn vµ c¸ch tæ chøc bè côc t¸c phÈm

+ Rõng xµ nu ®­îc kÓ theo mét lÇn vÒ th¨m lµng cña Tnó sau 3 n¨m ®i bé ®éi. §ªm Êy, d©n lµng qu©y quÇn bªn bÕp löa nhµ r«ng nghe cô MÕt kÓ l¹i c©u chuyÖn bi tr¸ng vÒ cuéc ®êi Tnó vµ cuéc ®êi lµng X« Man.

+ Rõng xµ nu lµ sù lång quyÖn hai cuéc ®êi: cuéc ®êi Tnó vµ cuéc ®êi lµng X« Man. Hai cuéc ®êi Êy ®Òu ®i tõ bãng tèi ®au th­¬ng ra ¸nh s¸ng cña chiÕn ®Êu vµ chiÕn th¾ng, ®i tõ hai bµn tay kh«ng ®Õn hai bµn tay cÇm vò khÝ ®øng lªn dïng b¹o lùc c¸ch m¹ng chèng l¹i b¹o lùc ph¶n c¸ch m¹ng.

+ Cèt truyÖn Rõng xµ nu c¨ng ra trong xung ®ét quyÕt liÖt mét mÊt mét cßn gi÷a mét bªn lµ nh©n d©n, mét bªn lµ kÎ thï MÜ- DiÖm. Xung ®ét Êy ®i theo t×nh thÕ ®¶o ng­îc mµ thêi ®iÓm ®¸nh dÊu lµ lóc ngän löa cña lßng c¨m thï ngïn ngôt ch¸y trªn 10 ®Çu ngãn tay Tnó.

3. HS ph¸t biÓu c¶m nhËn vÒ nhan ®Ò t¸c phÈm (th¶o luËn vµ ph¸t biÓu tù do). GV ®Þnh h­íng, nhËn xÐt vµ ®iÒu chØnh, nhÊn m¹nh ý c¬ b¶n.

3. Nhan ®Ò t¸c phÈm

+ Nhµ v¨n cã thÓ ®Æt tªn cho t¸c phÈm cña m×nh lµ "lµng X« Man" hay ®¬n gi¶n h¬n lµ "Tnó"- nh©n vËt chÝnh cña truyÖn. Nh­ng nÕu nh­ vËy t¸c phÈm sÏ mÊt ®i søc kh¸i qu¸t vµ sù gîi më.

+ §Æt tªn cho t¸c phÈm lµ Rõng xµ nu d­êng nh­ ®· chøa ®ùng ®­îc c¶m xóc cña nhµ v¨n vµ linh hån t­ t­ëng chñ ®Ò t¸c phÈm.

+ H¬n n÷a, Rõng xµ nu cßn Èn chøa c¸i khÝ vÞ khã quªn cña ®Êt rõng T©y Nguyªn, gîi lªn vÎ ®Ñp hïng tr¸ng, man d¹i- mét søc sèng bÊt diÖt cña c©y vµ tinh thÇn bÊt khuÊt cña ng­êi.

+ Bëi vËy, Rõng xµ nu mang nhiÒu tÇng nghÜa bao gåm c¶ ý nghÜa t¶ thùc lÉn ý nghÜa t­îng tr­ng. Hai líp ý nghÜa nµy xuyªn thÊm vµo nhau to¸t lªn h×nh t­îng sinh ®éng cña xµ nu, ®­a l¹i kh«ng khÝ T©y Nguyªn rÊt ®Ëm ®µ cho t¸c phÈm.

4. GV tæ chøc cho HS t×m hiÓu vÒ h×nh t­îng rõng xµ nu theo c¸c yªu cÇu sau ®©y:

- H×nh t­îng rõng xµ nu d­íi tÇm ®¹i b¸c.

- T×m c¸c chi tiÕt miªu t¶ c¸nh rõng xµ nu ®au th­¬ng vµ ph¸t biÓu c¶m nhËn vÒ c¸c chi tiÕt Êy.

- Søc sèng man d¹i, m·nh liÖt cña rõng xµ nu mang ý nghÜa biÓu t­îng nh­ thÕ nµo?

- H×nh ¶nh c¸nh rõng xµ nu tr¶i ra hót tÇm m¾t ch¹y tÝt ®Õn tËn ch©n trêi xuÊt hiÖn ë ®Çu vµ cuèi t¸c phÈm gîi cho anh (chÞ) Ên t­îng g×?

- HS th¶o luËn theo nhãm, cö ®¹i diÖn tr×nh bµy vµ tranh luËn víi c¸c nhãm kh¸c.

- GV ®Þnh h­íng, nhËn xÐt vµ ®iÒu chØnh, nhÊn m¹nh ý c¬ b¶n.

*Hết tiết 64 (tiết 1 của bài)

*Tiết thứ: 65 (tiết 2 của bài)

4. H×nh t­îng rõng xµ nu

+ Më ®Çu t¸c phÈm, nhµ v¨n tËp trung giíi thiÖu vÒ rõng xµ nu, mét rõng xµ nu cô thÓ ®­îc x¸c ®Þnh râ: "n»m trong tÇm ®¹i b¸c cña ®ån giÆc", n»m trong sù hñy diÖt b¹o tµn: "HÇu hÕt ®¹n ®¹i b¸c ®Òu r¬i vµo ®åi xµ nu c¹nh con n­íc lín".

TruyÖn më ra mét cuéc ®ông ®é lÞch sö quyÕt liÖt gi÷a lµng X« Man víi bän MÜ- DiÖm. Rõng xµ nu còng n»m trong cuéc ®ông ®é Êy. Tõ chç t¶ thùc, rÊt tù nhiªn h×nh ¶nh xµ nu ®· trë thµnh mét biÓu t­îng. Xµ nu hiÖn ra víi t­ thÕ cña sù sèng ®ang ®èi diÖn víi c¸i chÕt, sù sinh tån ®èi diÖn víi sù hñy diÖt. C¸ch më cña c©u chuyÖn thËt gän gµng, c« ®óc mµ vÉn ®Çy uy nghi tÇm vãc.

+ Víi kÜ thuËt quay toµn c¶nh, NguyÔn Trung Thµnh ®· ph¸t hiÖn ra: "c¶ rõng xµ nu hµng v¹n c©y kh«ng c©y nµo lµ kh«ng bÞ th­¬ng".  T¸c gi¶ ®· chøng kiÕn nçi ®au cña xµ nu: "cã nh÷ng c©y bÞ chÆt ®øt ngang nöa th©n m×nh ®æ µo µo nh­ mét trËn b·o". Råi "cã nh÷ng c©y con võa lín ngang tÇm ngùc ng­êi bÞ ®¹n ®¹i b¸c chÆt ®øt lµm ®«i. ë nh÷ng c©y ®ã, nhùa cßn trong, chÊt dÇu cßn lo·ng, vÕt th­¬ng kh«ng lµnh ®­îc cø loÐt m·i ra, n¨m m­êi h«m sau th× c©y chÕt". C¸c tõ ng÷: vÕt th­¬ng, côc m¸u lín, loÐt m·i ra, chÕt,… lµ nh÷ng tõ ng÷ diÔn t¶ nçi ®au cña con ng­êi. Nhµ v¨n ®· mang nçi ®au cña con ng­êi ®Ó biÓu ®¹t cho nçi ®au cña c©y. Do vËy, nçi ®au cña c©y t¸c ®éng ®Õn da thÞt con ng­êi gîi lªn c¶m gi¸c ®au ®ín.

+ Nh­ng t¸c gi¶ ®· ph¸t hiÖn ®­îc søc sèng m·nh liÖt cña c©y xµ nu: "trong rõng Ýt cã lo¹i c©y sinh s«i n¶y në kháe nh­ vËy". §©y lµ yÕu tè c¬ b¶n ®Ó xµ nu v­ît qua giíi h¹n cña sù sèng vµ c¸i chÕt. Sù sèng tån t¹i ngay trong sù hñy diÖt: "C¹nh mét c©y xµ nu míi ng· gôc ®· cã bèn n¨m c©y con mäc lªn". T¸c gi¶ sö dông c¸ch nãi ®èi lËp (ng· gôc- mäc lªn; mét- bèn n¨m) ®Ó kh¼ng ®Þnh mét kh¸t väng thËt cña sù sèng. C©y xµ nu ®· tù ®øng lªn b»ng søc sèng m·nh liÖt cña m×nh: "…c©y con mäc lªn, h×nh nhän mòi tªn lao th¼ng lªn bÇu trêi". Xµ nu ®Ñp mét vÎ ®Ñp hïng tr¸ng, man d¹i ®Ém tè chÊt nói rõng.

Xµ nu kh«ng nh÷ng tù biÕt b¶o vÖ m×nh mµ cßn b¶o vÖ sù sèng, b¶o vÖ lµng X« Man: "Cø thÕ hai ba n¨m nay, rõng xµ nu ­ìn tÊm ngùc lín ra che chë cho lµng". H×nh t­îng xµ nu chøa ®ùng tinh thÇn qu¶ c¶m, mét sù kiªu h·nh cña vÞ trÝ ®øng ®Çu trong b·o t¸p chiÕn tranh.

+ Trong qu¸ tr×nh miªu t¶ rõng xµ nu, c©y xµ nu, nhµ v¨n ®· sö dông nh©n hãa nh­ mét phÐp tu tõ chñ ®¹o. ¤ng lu«n lÊy nçi ®au vµ vÎ ®Ñp cña con ng­êi lµm chuÈn mùc ®Ó nãi vÒ xµ nu khiÕn xµ nu trë thµnh mét Èn dô cho con ng­êi, mét biÓu t­îng cña T©y Nguyªn bÊt khuÊt, kiªn c­êng.

C¸c thÕ hÖ con ng­êi lµng X« Man còng t­¬ng øng víi c¸c thÕ hÖ c©y xµ nu. Cô MÕt cã bé ngùc "c¨ng nh­ mét c©y xµ nu lín", tay "sÇn sïi nh­ vá c©y xµ nu". Cô MÕt chÝnh lµ c©y xµ nu cæ thô héi tô tÊt c¶ søc m¹nh cña rõng xµ nu. Tnó c­êng tr¸ng nh­ mét c©y xµ nu ®­îc t«i luyÖn trong ®au th­¬ng ®· tr­ëng thµnh mµ kh«ng ®¹i b¸c nµo giÕt næi. DÝt tr­ëng thµnh trong thö th¸ch víi b¶n lÜnh vµ nghÞ lùc phi th­êng còng gièng nh­ xµ nu phãng lªn rÊt nhanh tiÕp lÊy ¸nh mÆt trêi. CËu bÐ Heng lµ mÇm xµ nu ®ang ®­îc c¸c thÕ hÖ xµ nu trao cho nh÷ng tè chÊt cÇn thiÕt ®Ó s½n sµng thay thÕ trong cuéc chiÕn cam go cßn cã thÓ ph¶i kÐo dµi "n¨m n¨m, m­êi n¨m hoÆc l©u h¬n n÷a".

+ C©u v¨n më ®Çu ®­îc lÆp l¹i ë cuèi t¸c phÈm (®øng trªn ®åi xµ nu Êy tr«ng ra xa ®Õn hÕt tÇm m¾t còng kh«ng thÊy g× kh¸c ngoµi nh÷ng ®åi xµ nu nèi tiÕp tíi ch©n trêi) gîi ra c¶nh rõng xµ nu hïng tr¸ng, kiªu dòng vµ bÊt diÖt, gîi ra sù bÊt diÖt, kiªu dòng vµ hïng tr¸ng cña con ng­êi T©y Nguyªn nãi riªng vµ con ng­êi ViÖt Nam nãi chung trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ cøu n­íc vÜ ®¹i. Ên t­îng ®äng l¹i trong kÝ øc ng­êi ®äc m·i m·i chÝnh lµ c¸i b¸t ng¸t cña c¸nh rõng xµ nu kiªu dòng ®ã.

5. GV tæ chøc cho HS t×m hiÓu vÒ cuéc ®êi Tnó vµ cuéc næi dËy cña d©n lµng X« Man theo c¸c néi dung sau:

- PhÈm chÊt cña ng­êi anh hïng Tnó.

- V× sao trong c©u chuyÖn bi tr¸ng vÒ cuéc ®êi Tnó, cô MÕt 4 lÇn nh¾c tíi ý: "Tnó kh«ng cøu ®­îc vî con" ®Ó råi ghi t¹c vµo t©m trÝ ng­êi nghe c©u nãi: "Chóng nã ®· cÇm sóng, m×nh ph¶i cÇm gi¸o".

- C¶m nhËn vÒ cuéc ®êi Tnó vµ cuéc næi dËy cña d©n lµng X« Man.

- HS th¶o luËn theo nhãm, cö ®¹i diÖn tr×nh bµy vµ tranh luËn víi c¸c nhãm kh¸c.

- GV ®Þnh h­íng, nhËn xÐt vµ ®iÒu chØnh, nhÊn m¹nh ý c¬ b¶n.

5. Cuéc ®êi Tnó vµ cuéc næi dËy cña d©n lµng X« Man

Cuéc ®êi Tnó g¾n liÒn víi cuéc ®êi lµng X« Man. ¢m h­ëng sö thi chi phèi t¸c gi¶ trong khi x©y dùng nh©n vËt nµy. Tnó cã cuéc ®êi t­ nh­ng kh«ng ®­îc quan s¸t tõ c¸i nh×n ®êi t­. T¸c gi¶ xuÊt ph¸t tõ vÊn ®Ò céng ®ång ®Ó ph¶n ¸nh ®êi t­ cña Tnó.

+ PhÈm chÊt, tÝnh c¸ch cña ng­êi anh hïng:

- Gan gãc, t¸o b¹o, dòng c¶m, trung thùc (khi cßn nhá cïng Mai vµo rõng tiÕp tÕ cho anh QuyÕt).

- Lßng trung thµnh víi c¸ch m¹ng ®­îc béc lé qua thö th¸ch (bÞ giÆc b¾t, tra tÊn, l­ng Tnó ngang däc vÕt dao chÐm cña kÎ thï nh­ng anh vÉn gan gãc, trung thµnh).

- Sè phËn ®au th­¬ng: kh«ng cøu ®­îc vî con, b¶n th©n bÞ b¾t, bÞ tra tÊn (bÞ ®èt 10 ®Çu ngãn tay).

- QuËt khëi ®øng dËy cÇm vò khÝ tiªu diÖt bän ¸c «n.

+ "Tnó kh«ng cøu ®­îc vî con"- cô MÕt nh¾c tíi 4 lÇn ®Ó nhÊn m¹nh: khi ch­a cÇm vò khÝ, Tnó chØ cã hai bµn tay kh«ng th× ngay c¶ nh÷ng ng­êi th­¬ng yªu nhÊt Tnó còng kh«ng cøu ®­îc. C©u nãi ®ã cña cô MÕt ®· kh¾c s©u mét ch©n lÝ: chØ cã cÇm vò khÝ ®øng lªn míi lµ con ®­êng sèng duy nhÊt, míi b¶o vÖ ®­îc nh÷ng g× th©n yªu, thiªng liªng nhÊt. Ch©n lÝ c¸ch m¹ng ®i ra tõ chÝnh thùc tÕ m¸u x­¬ng, tÝnh m¹ng cña d©n téc, cña nh÷ng ng­êi th­¬ng yªu nªn ch©n lÝ Êy ph¶i ghi t¹c vµo x­¬ng cèt, t©m kh¶m vµ truyÒn l¹i cho c¸c thÕ hÖ tiÕp nèi.

+ Sè phËn cña ng­êi anh hïng g¾n liÒn víi sè phËn céng ®ång. Cuéc ®êi Tnó ®i tõ ®au th­¬ng ®Õn cÇm vò khÝ th× cuéc ®êi cña lµng X« Man còng vËy.

- Khi ch­a cÇm vò khÝ, lµng X« Man còng ®Çy ®au th­¬ng: Bän giÆc ®i lïng nh­ hïm beo, tiÕng c­êi "s»ng sÆc" cña nh÷ng th»ng ¸c «n, tiÕng gËy s¾t nÖn "hï hù" xuèng th©n ng­êi. Anh Xót bÞ treo cæ. Bµ Nhan bÞ chÆt ®Çu. MÑ con Mai bÞ chÕt rÊt th¶m. Tnó bÞ ®èt 10 ®Çu ngãn tay.

- Cuéc sèng ngét ng¹t dßn nÐn ®au th­¬ng, c¨m thï. §ªn Tnó bÞ ®èt 10 ®Çu ngãn tay, lµng X« Man ®· næi dËy "µo µo rung ®éng", "x¸c m­êi tªn giÆc ngæn ngang", tiÕng cô MÕt nh­ mÖnh lÖnh chiÕn ®Êu: "ThÕ lµ b¾t ®Çu råi, ®èt löa lªn!"

§ã lµ sù næi dËy ®ång khëi lµm rung chuyÓn nói rõng. C©u chuyÖn vÒ cuéc ®êi mét con ng­êi trë thµnh c©u chuyÖn mét thêi, mét n­íc. Nh­ vËy, c©u chuyÖn vÒ cuéc ®êi Tnó ®· mang ý nghÜa cuéc ®êi mét d©n téc. Nh©n vËt sö thi cña NguyÔn Trung Thµnh g¸nh trªn vai sø mÖnh lÞch sö to lín.

6. HS nhËn xÐt vÒ c¸c nh©n vËt: cô MÕt, Mai, DÝt, Heng (GV gîi ý: C¸c nh©n vËt nµy cã ®ãng gãp g× cho viÖc kh¾c häa nh©n vËt chÝnh vµ lµm næi bËt t­ t­ëng c¬ b¶n cña t¸c phÈm?).

6. Vai trß cña c¸c nh©n vËt: cô MÕt, Mai, DÝt, Heng.

+ Cô MÕt, Mai, DÝt, bÐ Heng lµ sù tiÕp nèi c¸c thÕ hÖ lµm næi bËt tinh thÇn bÊt khuÊt cña lµng X« Man nãi riªng, cña T©y Nguyªn nãi chung.

+ Cô MÕt "qu¾c th­íc nh­ mét c©y xµ nu lín" lµ hiÖn th©n cho truyÒn thèng thiªng liªng, biÓu t­îng cho søc m¹nh tËp hîp ®Ó næi dËy ®ång khëi.

+ Mai, DÝt lµ thÕ hÖ hiÖn t¹i. Trong DÝt cã Mai cña thêi tr­íc vµ cã DÝt cña h«m nay. VÎ ®Ñp cña DÝt lµ vÎ ®Ñp cña sù kiªn ®Þnh, v÷ng vµng trong b·o t¸p chiÕn tranh.

+ BÐ Heng lµ thÕ hÖ tiÕp nèi, kÕ tôc cha anh ®Ó ®­a cuéc chiÕn tíi th¾ng lîi cuèi cïng.

D­êng nh­ cuéc chiÕn khèc liÖt nµy ®ßi hái mçi ng­êi ViÖt Nam ph¶i cã søc trçi dËy cña mét Phï §æng Thiªn V­¬ng.

7. Qua nh÷ng ph©n tÝch trªn, HS  ph¸t biÓu chñ ®Ò cña truyÖn.

GV ®iÒu chØnh vµ nhÊn m¹nh.

7. Chñ ®Ò t¸c phÈm

Chñ ®Ò t¸c phÈm ®­îc ph¸t biÓu trùc tiÕp qua lêi cô MÕt:Chóng nã ®· cÇm sóng, m×nh ph¶i cÇm gi¸o!", tøc lµ ph¶i dïng b¹o lùc c¸ch m¹ng chèng l¹i b¹o lùc ph¶n c¸ch m¹ng. §ã lµ con ®­êng gi¶i phãng d©n téc cña thêi ®¹i c¸ch m¹ng.

8. GV nªu vÊn ®Ò ®Ó HS t×m hiÓu vÎ ®Ñp nghÖ thuËt cña t¸c phÈm

8. VÎ ®Ñp nghÖ thuËt cña t¸c phÈm

+ Khuynh h­íng sö thi thÓ hiÖn ®Ëm nÐt ë tÊt c¶ c¸c ph­¬ng diÖn: ®Ò tµi, chñ ®Ò, h×nh t­îng, hÖ thèng nh©n vËt, giäng ®iÖu,…

+ C¸ch thøc trÇn thuËt: kÓ theo håi t­ëng qua lêi kÓ cña cô MÕt (giµ lµng), kÓ bªn bÕp löa gîi nhí lèi kÓ " khan" sö thi cña c¸c d©n téc T©y Nguyªn, nh÷ng bµi "khan" ®­îc kÓ nh­ nh÷ng bµi h¸t dµi h¸t suèt ®ªm.

+ C¶m høng l·ng m¹n: tÝnh l·ng m¹n thÓ hiÖn ë c¶m xóc cña t¸c gi¶ béc lé trong lêi trÇn thuËt, thÓ hiÖn ë viÖc ®Ò cao vÎ ®Ñp cña thiªn nhiªn vµ con ng­êi trong sù ®èi lËp víi sù tµn b¹o cña kÎ thï.

Ho¹t ®éng 3: Tæ chøc tæng kÕt

Qua truyÖn ng¾n Rõng xµ nu, HS nhËn xÐt vÒ phong c¸ch NguyÔn Trung Thµnh.

IV. Tæng kÕt

+ Qua truyÖn g¾n Rõng xµ nu, ta nhËn thÊy ®Æc ®iÓm phong c¸ch sö thi NguyÔn Trung Thµnh: h­íng vµo nh÷ng vÊn ®Ò träng ®¹i cña ®êi sèng d©n téc víi c¸i nh×n lÞch sö vµ quan ®iÓm céng ®éng.

+ Rõng xµ nu lµ thiªn sö thi cña thêi ®¹i míi. T¸c phÈm ®· ®Æt ra vÊn ®Ò cã ý nghÜa lín lao cña d©n téc vµ thêi ®¹i: ph¶i cÇm vò khÝ ®øng lªn tiªu diÖt kÎ thï b¹o tµn ®Ó b¶o vÖ sù sèng cña ®Êt n­íc, nh©n d©n.

Tiết thứ: 66

Ngày soạn: 18/1/2009

Lớp dạy: 12B2,3

GV: Hồ Đức Hồng

Tên bài: BẮT SẤU RỪNG U MINH HẠ

(Trích Hương rừng Cà Mâu)

                                           Sơn Nam

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng 1: Tæ chøc t×m hiÓu chung 

I. T×m hiÓu chung

HS ®äc phÇn TiÓu dÉn trong SGK, nªu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ nhµ v¨n S¬n Nam vµ tËp truyÖn H­¬ng rõng Cµ Mau

 GV nhËn xÐt, l­ít qua nh÷ng nÐt chÝnh.

1. Nhµ v¨n S¬n Nam

- Tªn bót danh, n¨m sinh, quª qu¸n.

- Qu¸ tr×nh s¸ng t¸c.

- C¸c t¸c phÈm tiªu biÓu.

- §Æc ®iÓm s¸ng t¸c.

2. TËp truyÖn H­¬ng rõng Cµ Mau.

- Néi dung: viÕt vÒ thiªn nhiªn vµ con ng­êi vïng rõng U Minh víi nh÷ng ng­êi lao ®éng cã søc sèng m·nh liÖt, s©u ®Ëm ©n nghÜa vµ tµi ba can tr­êng.

- NghÖ thuËt: Dùng truyÖn li k×, chi tiÕt gîi c¶m, nh©n vËt vµ ng«n ng÷ ®Ëm mµu s¾c Nam Bé.

Ho¹t ®éng 2: Tæ chøc h­íng dÉn ®äc- hiÓu v¨n b¶n ®o¹n trÝch.

II. H­íng dÉn ®äc- hiÓu

1. GV nªu vÊn ®Ò: Qua ®o¹n trÝch, anh (chÞ) nhËn thÊy thiªn nhiªn vµ con ng­êi vïng U Minh H¹ cã nh÷ng ®Æc ®iÓm næi bËt nµo?

- HS ®äc ®o¹n trÝch, chó ý nh÷ng chi tiÕt vÒ thiªn nhiªn, con ng­êi, tõ ®ã ®­a ra nh÷ng nhËn xÐt.

- GV h­íng dÉn ®äc, t×m hiÓu, th¶o luËn.

1. Thiªn nhiªn vµ con ng­êi U Minh H¹

a) Thiªn nhiªn

Thiªn nhiªn vïng U Minh H¹ lµ mét thÕ giíi bao la, l× thó:

+ "U Minh ®á ngßm

Rõng trµm xanh biÕc"

+ "SÊu léi tõng ®µn", "nh÷ng ao sÊu", "MiÒn R¹ch Gi¸, Cµ Mau cã nh÷ng con l¹ch ng· ba mang tªn §Çu SÊu, L­ng SÊu, Bµu SÊu". §ã lµ nh÷ng n¬i ghª gím.

b) Con ng­êi

+ Con ng­êi vïng U Minh H¹ lµ nh÷ng ng­êi lao ®éng cã søc sèng m·nh liÖt, ®Ëm s©u ©n nghÜa vµ còng ®Çy tµi ba trÝ dòng, gan gãc can tr­êng.

+ TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã tËp trung ë h×nh ¶nh «ng N¨m Hªn, mét con ng­êi sèng phãng kho¸ng gi÷a thiªn nhiªn bao la k× thó. Tµi n¨ng ®Æc biÖt cña «ng lµ b¾t sÊu. Sù xuÊt hiÖn cña «ng N¨m cïng mét con xuång, län nhang trÇn vµ mét hò r­îu, võa b¬i xuång mµ h¸t: "Hån ë ®©u ®©y. Hån ¬i! Hån hìi!" võa huyÒn bÝ võa mang ®Ëm dÊu Ên con ng­êi ®Êt rõng ph­¬ng Nam.

2. GV tæ chøc cho HS ph©n tÝch tÝnh c¸ch, tµi nghÖ cña nh©n vËt «ng N¨m Hªn. (Gîi ý: «ng lµ ng­êi thÕ nµo? ®iÒu ®ã ®­îc biÓu hiÖn qua nh÷ng chi tiÕt nµo? Bµi h¸t cña «ng N¨m gîi cho anh (chÞ) c¶m nghÜ g×?,…)

2. Nh©n vËt «ng N¨m Hªn

TÝnh c¸ch, tµi nghÖ cña «ng N¨m Hªn tiªu biÓu cho tÝnh c¸ch con ng­êi vïng U Minh H¹:

+ Mét con ng­êi tµi ba, cëi më nh­ng còng ®Çy bÝ Èn.

+ ¤ng lµ thî b¾t sÊu, "b¾t sÊu b»ng hai tay kh«ng".

+ ¤ng cã tµi nghÖ phi phµm, m­u kÕ k× diÖu, b¾t sèng 45 con sÊu, "con nµy buéc nèi ®u«i con kia ®en ngßm nh­ mét khóc c©y kh« dµi".

+ Bµi h¸t cña «ng N¨m Hªn:

Hån ë ®©u ®©y

Hån ¬i! Hån hìi!

…

Ta th­¬ng ta tiÕc

LËp ®µn gi¶i oan…

"TiÕng nh­ khãc lãc, nµi nØ. TiÕng nh­ phÉn né, bi ai".

TiÕng h¸t Êy cïng h×nh ¶nh: "«ng ®i ra khái mÐ rõng, ¸o r¸ch vai, tãc rèi mï, m¾t ®á ngÇu, bã nhang ch¸y ®á qu¬ ®i qu¬ l¹i trªn tay" gîi nh÷ng ®au th­¬ng mµ con ng­êi ph¶i tr¶ gi¸ ®Ó sinh tån trªn m¶nh ®Êt hoang d¹i k× thó. §ång thêi h×nh ¶nh Êy còng thÓ hiÖn vÎ ®Ñp bi tr¸ng cña nh÷ng con ng­êi gan gãc v­ît lªn kh¾c nghiÖt cña thiªn nhiªn ®Ó chÕ ngù vµ lµm chñ nã.

3. NghÖ thuËt kÓ chuyÖn, sö dông ng«n ng÷ cña nhµ v¨n S¬n Nam cã g× ®¸ng chó ý?

GV tæ chøc cho HS th¶o luËn vµ chèt l¹i nh÷ng ý c¬ b¶n.

3. Nh÷ng nÐt ®Æc s¾c vÒ nghÖ thuËt

+ NghÖ thuËt kÓ chuyÖn: Dùng chuyÖn li k×, nhiÒu chi tiÕt gîi c¶m.

+ Nh©n vËt giµu chÊt sèng.

+ Ng«n ng÷ ®Ëm mµu s¾c ®Þa ph­¬ng Nam Bé.

Ho¹t ®éng 3: Tæ chøc tæng kÕt

III. Tæng kÕt

GV h­íng dÉn. HS ghi nhí ®Ó tù viÕt ë nhµ.

Néi dung tæng kÕt:

+ Nh÷ng ®Æc s¾c nghÖ thuËt.

+ chñ ®Ò t­ t­ëng.

+ §¸nh gi¸ chung vÒ gi¸ trÞ t¸c phÈm.

Tiết thứ: 67,68

Ngày soạn: 30/12/2008

Lớp dạy: 12B2,3

GV: Hồ Đức Hồng

Tên bài: NHỨNG ĐỨA CON TRONG GIA ĐÌNH

                                           Nguyễn Thi

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng 1: Tæ chøc t×m hiÓu chung

I. T×m hiÓu chung

1. HS ®äc phÇn TiÓu dÉn, kÕt hîp víi nh÷ng hiÓu biÕt cña b¶n th©n, giíi thiÖu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ cuéc ®êi NguyÔn Thi, nh÷ng s¸ng t¸c, ®Æc ®iÓm phong c¸ch, ®Æc biÖt lµ thÕ giíi nh©n vËt cña nhµ v¨n.

GV nhËn xÐt, bæ sung vµ kh¾c s©u mét sè ý c¬ b¶n.

1. T¸c gi¶

+ NguyÔn Thi (1928- 1968) tªn khai sinh lµ NguyÔn Hoµng Ca, quª ë H¶i HËu- Nam §Þnh.

+ NguyÔn Thi sinh ra trong mét gia ®inhg nghÌo, må c«i cha tõ n¨m 10 tuæi, mÑ ®i b­íc n÷a nªn vÊt v¶, tñi cùc tõ nhá. N¨m 1943, NguyÔn Thi theo ng­êi anh vµo Sµi Gßn, n¨m 1945, tham gia c¸ch m¹ng, n¨m 1954, tËp kÕt ra B¾c, n¨m 1962, trë l¹i chiÕn tr­êng miÒn Nam. NuyÔn Thi hi sinh ë mÆt trËn Sµi Gßn trong cuéc tæng tiÕn c«ng vµ næi dËy MËu th©n 1968.

+ NguyÔn Thi cßn cã bót danh kh¸c lµ NguyÔn Ngäc TÊn. S¸ng t¸c cña NguyÔn Thi gåm nhiÒu thÓ lo¹i: bót kÝ, truyÖn ng¾n, tiÓu thuyÕt. ¤ng ®­îc tÆng gi¶i th­ëng Hå ChÝ Minh vÒ v¨n häc nghÖ thuËt n¨m 2000.

+ §Æc ®iÓm s¸ng t¸c: NguyÔn Thi g¾n bã víi nh©n d©n miÒn Nam vµ thùc sù xøng ®¸ng víi danh hiÖu: Nhµ v¨n cña ng­êi d©n Nam Bé.

Nh©n vËt cña NguyÔn Thi cã c¸ tÝnh riªng nh­ng tÊt c¶ ®Òu cã nh÷ng ®Æc ®iÓm chung "rÊt NguyÔn Thi". §ã lµ:

- Yªu n­íc m·nh liÖt, thñy chung ®Õn cïng víi Tæ quèc, c¨m thï ngïn ngôt bän x©m l­îc vµ tay sai cña chóng, v« cïng gan gãc vµ tinh thÇn chiÕn ®Êu rÊt cao- nh÷ng con ng­êi d­êng nh­ sinh ra ®Ó ®¸nh giÆc.

- TÝnh chÊt Nam bé: th¼ng th¾n, béc trùc, l¹c quan, yªu ®êi, giµu t×nh nghÜa.

C¸c nh©n vËt trong Nh÷ng ®øa con trong gia ®×nh tõ ba m¸ ViÖt, chó N¨m ®Õn chÞ em ViÖt ®Òu tiªu biÓu cho nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn.

2. HS giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ Nh÷ng ®øa con trong gia ®×nh cña NguyÔn Thi.

*Tiết thứ: 68 (tiết 2 của bài)

2. T¸c phÈm Nh÷ng ®øa con trong gia ®×nh:

+ XuÊt xø: t¸c phÈm ®­îc viÕt ngay trong nh÷ng ngµy chiÕn ®Êu ¸c liÖt khi «ng c«ng t¸c víi t­ c¸ch lµ mét nhµ v¨n- chiÕn sÜ ë T¹p chÝ V¨n nghÖ Qu©n gi¶i phãng (th¸ng 2 n¨m 1966). Sau ®­îc in trong TruyÖn vµ kÝ, NXB V¨n häc Gi¶i phãng, 1978.

+ Tãm t¾t t¸c phÈm theo nh©n vËt chÝnh vµ cèt truyÖn.

Ho¹t ®éng 2: Tæ chøc ®äc- hiÓu v¨n b¶n

II. §äc- hiÓu

1. GV nªu vÊn ®Ò: T×nh huèng truyÖn cã ý nghÜa nh­ thÕ nµo?

HS th¶o luËn vµ ph©n tÝch. GV theo dâi, nhËn xÐt gãp ý.

1. T×nh huèng truyÖn.

§©y lµ c©u chuyÖn cña gia ®×nh anh gi¶i phãng qu©n tªn ViÖt. Nh©n vËt nµy r¬i vµo mét t×nh huèng ®Æc biÖt: trong mét trËn ®¸nh, bÞ th­¬ng nÆng ph¶i n»m l¹i gi÷a chiÕn tr­êng. Anh nhiÒu lÇn ngÊt ®i tØnh l¹i, tØnh råi l¹i ngÊt. TruyÖn ®­îc kÓ theo dßng néi t©m cña nh©n vËt khi ®øt (ngÊt ®i) khi nèi (tØnh l¹i). Tãm l¹i, t×nh huèng truyÖn dÉn ®Õn mét c¸ch trÇn thuËt riªng cña thiªn truyÖn theo dßng ý thøc cña nh©n vËt.

2. GV tæ chøc cho HS t×m hiÓu vÒ ph­¬ng thøc trÇn thuËt cña t¸c phÈm b»ng c¸ch nªu mét sè c©u hái:

- TruyÖn ®­îc trÇn thuËt chñ yÕu tõ ®iÓm nh×n cña nh©n vËt nµo? Theo ph­¬ng thøc nµo?

- C¸ch trÇn thuËt nµy cã t¸c dông nh­ thÕ nµo ®èi víi kÕt cÊu truyÖn vµ viÖc kh¾c häa tÝnh c¸ch nh©n vËt?

Gîi ý:

- Cã mÊy ph­¬ng thøc trÇn thuËt trong nghÖ thuËt viÕt truyÖn?  C¨n cø vµo ®©u ®Ó nhËn biÕt.

- TruyÖn ®­îc trÇn thuËt theo ph­¬ng thøc nµo?

HS th¶o luËn theo nhãm vµ ph¸t biÓu. GV nhÊn m¹nh nh÷ng ý chÝnh.

2. Ph­¬ng thøc trÇn thuËt cña t¸c phÈm.

+ C¨n cø vµo ng«n ng÷ cña nh©n vËt trong truyÖn:

- Ph­¬ng thøc thø nhÊt: Nh©n vËt truyÖn lµ ®èi t­îng thuËt, kÓ nªn thuéc ng«i thø ba.

- Ph­¬ng thøc thø hai: Nh©n vËt tù kÓ chuyÖn m×nh nªn thuéc ng«i thø nhÊt.

- Ph­¬ng thøc thø ba: Ng­êi trÇn thuËt thuéc ng«i thø ba nh­ng lêi kÓ l¹i pháng theo quan ®iÓm, ng«n ng÷, giäng ®iÖu cña nh©n vËt.

+ TruyÖn Nh÷ng ®øa con trong gia ®×nh ®­îc trÇn thuËt theo ph­¬ng thøc thø 3. NghÜa lµ cña ng­êi trÇn thuËt tù giÊu m×nh nh­ng c¸ch nh×n vµ lêi kÓ l¹i theo giäng ®iÖu cña nh©n vËt.

+ Lèi trÇn thuËt nµy cã hai t¸c dông vÒ mÆt nghÖ thuËt:

- C©u chuyÖn võa ®­îc thuËt, kÓ cïng mét lóc tÝnh c¸ch nh©n vËt còng ®­îc kh¾c häa.

- C©u chuyÖn dï kh«ng cã g× ®Æc s¾c còng trë nªn míi mÎ, hÊp dÉn v× ®­îc kÓ qua con m¾t, tÊm lßng vµ b»ng ng«n ng÷, giäng ®iÖu riªng cña nh©n vËt.

Nhµ v¨n ph¶i thµnh th¹o t©m lÝ vµ ng«n ng÷ nh©n vËt míi cã thÓ trÇn thuËt theo ph­¬ng thøc nµy.

3. GV h­íng dÉn HS t×m hiÓu vÒ truyÒn thèng nh÷ng con ng­êi trong gia ®×nh (T¸c phÈm kÓ chuyÖn mét gia ®×nh n«ng d©n Nam Bé, truyÒn thèng nµo ®· g¾n bã nh÷ng con ng­êi trong gia ®×nh víi nhau?)

Gîi ý: Muèn lµm râ truyÒn thèng ph¶i nãi ®­îc mèi quan hÖ gi÷a chÞ em ViÖt víi ba m¸ vµ chó N¨m.

HS lµm viÖc c¸ nh©n vµ ph¸t biÓu.

3. TruyÒn thèng gia ®×nh.

+ TruyÒn thèng yªu n­íc m·nh liÖt, c¨m thï ngïn ngôt bän x©m l­îc vµ tinh thÇn chiÕn ®Êu cao ®· g¾n kÕt nh÷ng con ng­êi trong gia ®×nh víi nhau. Lêi chó N¨m: "ChuyÖn gia ®×nh nã còng dµi nh­ s«ng, ®Ó råi chó chia cho mçi ®øa mét khóc mµ ghi vµo ®ã" cho thÊy, con lµ sù tiÕp nèi cha mÑ nh­ng kh«ng chØ lµ tiÕp nèi huyÕt thèng mµ cßn lµ sù tiÕp nèi truyÒn thèng. §ång thêi muèn hiÓu vÒ nh÷ng ®øa con ph¶i hiÓu ngän nguån ®· sinh ra nã, ph¶i hiÓu vÒ truyÒn thèng cña gia ®×nh ®ã.

+ Chó N¨m: ®¹i diÖn cho truyÒn thèng vµ l­u gi÷ truyÒn thèng (trong c©u hß, trong cuèn sæ).

+ M¸ ViÖt còng lµ hiÖn th©n cña truyÒn thèng. §ã lµ mét con ng­êi ch¾c, kháe, sùc mïi lóa g¹o vµ må h«i, thø mïi cña ®ång ¸ng, cña cÇn cï s­¬ng n¾ng.

Ên t­îng s©u ®Ëm ë m¸ ViÖt lµ kh¶ n¨ng c¾n r¨ng gh×m nÐn ®au th­¬ng ®Ó sèng vµ duy tr× sù sèng, che chë cho ®µn con vµ tranh ®Êu.

4. HS ph©n tÝch vµ so s¸nh tÝnh c¸ch c¸c nh©n vËt ViÖt vµ ChiÕn ®Ó lµm râ sù tiÕp nèi truyÒn thèng gia ®×nh cña nh÷ng ng­êi con.

GV Gîi ý:

- NÐt chung cña hai chÞ em?

- NÐt riªng cña mçi ng­êi:

+ Cña ChiÕn (kh¸c víi ViÖt vµ kh¸c víi m¸)?

+ Cña ViÖt?

HS ph©n tÝch theo c¸c b­íc gîi ý cña GV.

4. Hai chÞ em ChiÕn vµ ViÖt.

* Ng­êi mÑ ng· xuèng nh­ng dßng s«ng truyÒn thèng vÉn ch¶y.

+ H×nh ¶nh ng­êi mÑ lu«n hiÖn vÒ trong ChiÕn:

- ChiÕn mang vãc d¸ng cña m¸: "hai b¾p tay trßn vo s¹m ®á mµu ch¸y n¾ng… th©n ng­êi to vµ ch¾c nÞch". §ã lµ vÎ ®Ñp cña nh÷ng con ng­êi sinh ra ®Ó g¸nh v¸c, ®Ó chèng chäi, ®Ó chÞu ®ùng vµ ®Ó chiÕn th¾ng.

- ChiÕn ®Æc biÖt gièng m¸ ë c¸i ®ªm s¾p xa nhµ ®i bé ®éi: ChiÕn biÕt lo liÖu, toan tÝnh viÖc nhµ y hÖt m¸ (nãi nghe in nh­ m¸ vËy). H×nh ¶nh ng­êi mÑ nh­ bao bäc lÊy ChiÕn, tõ c¸i lèi n»m víi th»ng ót em trªn gi­êng ë trong buång nãi víi ra ®Õn lèi hø mét c¸i "cãc" råi trë m×nh. §Õn nçi chØ trong mét kho¶ng thêi gian ng¾n ngñi trong ®ªm, ViÖt ®· kh«ng d­íi ba lÇn thÊy chÞ gièng in m¸, cã kh¸c chØ lµ ë chç chÞ "kh«ng bÎ tay råi ®Ëp vµo b¾p vÕ than mái" mµ th«i. ChÝnh ChiÕn còng thÊy m×nh trong ®ªm Êy ®ang hßa vµo trong mÑ: "Tao còng ®· lùa ý nÕu m¸ cßn sèng ch¾c m¸ tÝnh vËy, nªn tao còng tÝnh vËy". NguyÔn Thi muèn cho ta hiÓu r»ng: trong c¸i thêi kh¾c thiªng liªng Êy, ng­êi mÑ sèng h¬n bao giê hÕt trong nh÷ng ®øa con.

+ NÐt tÝnh c¸ch chung cña hai chÞ em:

- Hai chÞ em cïng sinh ra trong mét gia ®×nh chÞu nhiÒu mÊt m¸t ®au th­¬ng (cïng chøng kiÕn c¸i chÕt ®au th­¬ng cña ba vµ m¸).

- Hai chÞ en cã chung mèi thï víi bän x©m l­îc. Tuy cßn nhá tuæi, chÝ c¨m thï ®· th«i thóc hai chÞ em cïng mét ý nghÜ: ph¶i tr¶ thï cho ba m¸, vµ cã cïng nguyÖn väng: ®­îc cÇm sóng ®¸nh giÆc.

- T×nh yªu th­¬ng lµ vÎ ®Ñp t©m hån cña hai chÞ em. T×nh c¶m nµy ®­îc thÓ hiÖn s©u s¾c vµ c¶m ®éng nhÊt trong c¸i ®ªm chÞ em giµnh nhau ghi tªn tßng qu©n vµ s¸ng h«m sau tr­íc khi lªn ®­êng nhËp ngò cïng khiªng bµn thê m¸ sang nhµ chó N¨m

- C¶ hai chÞ em ®Òu lµ nh÷ng chiÕn sÜ gan gãc dòng c¶m. §¸nh giÆc lµ niÒm say mª lín nhÊt cña hai chÞ em ViÖt vµ ChiÕn còng lµ cña tuæi trÎ miÒn Nam trong nh÷ng n¨m th¸ng Êy: "H¹nh phóc cña tuæi trÎ lµ trªn trËn tuyÕn ®¸nh qu©n thï".

- Hai chÞ em ViÖt ®Òu cã nh÷ng nÐt rÊt ng©y th¬ thËm chÝ cã phÇn trÎ con (giµnh nhau b¾t Õch nhiÒu hay Ýt, giµnh nhau thµnh tÝch b¾n tµu chiÕn giÆc vµ giµnh nhau ghi tªn tßng qu©n).

+ NÐt riªng ë ChiÕn:

- H¬n ViÖt chõng mét tuæi nh­ng ChiÕn ng­êi lín h¬n h¼n: ChiÕn cã thÓ bá ¨n ®Ó ®¸nh vÇn cuèn sæ gia ®×nh. ChiÕn kh«ng chØ "nãi in nh­ m¸" mµ cßn häc ®­îc c¸ch nãi "träng träng" cña chó N¨m,…

- TÝnh c¸ch "ng­êi lín" ë ChiÕn cßn thÓ hiÖn ë sù nh­êng nhÞn. Tuy cã lóc giµnh nhau víi em tranh c«ng b¾t Õch, ®¸nh tµu giÆc, ®i tßng qu©n nh­ng cuèi cïng bao giê c« còng nh­êng em hÕt trõ viÖc ®i tßng qu©n.

NguyÔn Thi ®· x©y dùng nh©n vËt ChiÕn võa cã c¸ tÝnh võa phï hîp víi løa tuæi, giíi tÝnh. ChiÕn lµ nh©n vËt ®­îc håi t­ëng qua ViÖt nh­ng ®· g©y ®­îc Ên t­îng s©u s¾c .

+ NÐt riªng ë ViÖt:

- NÕu ChiÕn cã d¸ng dÊp mét ng­êi lín thùc sù th× ë ViÖt lµ sù léc ngéc, v« t­ cña mét cËu con trai ®ang tuæi ¨n tuæi lín.

- ChiÕn nh­êng nhÞn em bao nhiªu th× ViÖt hay tranh giµnh víi chÞ bÊy nhiªu.

- §ªm tr­íc ngµy ra ®i, ChiÕn nãi víi em nh÷ng lêi nghiªm trang th× ViÖt lóc "l¨n kÒnh ra v¸n c­êi kh× kh×", lóc l¹i r×nh "chôp mét con ®om ®ãm óp trong lßng tay".

- Vµo bé ®éi, ChiÕn ®em theo tÊm g­¬ng soi cßn ViÖt l¹i ®em theo nét chiÕc sóng cao su.

- Nh­ng sù v« t­ kh«ng ng¨n c¶n ViÖt trë nªn mét anh hïng (ngay tõ bÐ, ViÖt ®· d¸m x«ng vµo ®¸ c¸i th»ng ®· giÕt cha m×nh. Khi trë thµnh mét chiÕn sÜ, mÆc dï chØ cã mét m×h, víi ®«i m¾t kh«ng cßn nh×n thÊy g×, víi hai bµn tay ®au ®ín, ViÖt vÉn quyÕt t©m ¨n thua sèng m¸i víi qu©n thï)

ViÖt lµ mét thµnh c«ng ®¸ng kÓ trong c¸ch x©y dùng nh©n vËt cña NguyÔn Thi. Tuy cßn hån nhiªn vµ cßn bÐ nhá tr­íc chÞ nh­ng tr­íc kÎ thï ViÖt l¹i vôt lín, ch÷ng ch¹c trong t­ thÕ cña mét ng­êi chiÕn sÜ.

* ChiÕn vµ ViÖt lµ khóc s«ng sau nªn ®i xa h¬n trong c¶ dßng s«ng truyÒn thèng.

5. HS ph¸t biÓu c¶m nhËn vÒ h×nh ¶nh chÞ em, ViÖt vµ ChiÕn khiªng bµn thê ba m¸ sang gëi chó N¨m (th¶o luËn vµ ph¸t biÓu, bæ sung). GV ®Þnh h­íng vµ nhËn xÐt.

5. H×nh ¶nh chÞ em ViÖt khiªng bµn thê ba m¸ sang gëi chó N¨m.

+ Chç hay nhÊt cña ®o¹n v¨n lµ kh«ng khÝ thiªng liªng, nã ho¸n c¶i c¶ c¶nh vËt lÉn con ng­êi.

+ Kh«ng khÝ thiªng liªng ®· biÕn ViÖt thµnh ng­êi lín. LÇn ®Çu tiªn ViÖt thÊy râ lßng m×nh (th­¬ng chÞ l¹, mèi thï th»ng MÜ th× cã thÓ rê thÊy v× nã ®ang ®Ì nÆng trªn vai).

+ H×nh ¶nh cã ý nghÜa t­îng tr­ng thÓ hiÖn sù tr­ëng thµnh cña hai chÞ em cã thÓ g¸nh v¸c viÖc gia ®×nh vµ viÕt tiÕp khóc s«ng cña m×nh trong dßng s«ng truyÒn thèng gia ®×nh. H¬n thÕ n÷a, thÕ hÖ sau cøng c¸p, tr­ëng thµnh vµ cã thÓ ®i xa h¬n.

6. GV nªu vÊn ®Ò: ChÊt sö thi cña thiªn truyÖn ®­îc thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo?

- GV cã thÓ gîi ý b»ng c¸ch nh¾c l¹i kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm cña tÝnh sö thi trong v¨n häc.

- HS lµm viÖc víi t¸c phÈm, sauy nghÜ vµ ph¸t biÓu.

6. ChÊt sö thi cña thiªn truyÖn

+ ChÊt sö thi cña thiªn truyÖn ®­îc thÓ hiÖn qua cuèn sæ cña gia ®×nh víi truyÒn thèng yªu ­íc, c¨m thï giÆc, thñy chung son s¾t víi quª h­¬ng.

+ Cuèn sæ lµ lÞch sö gia ®×nh mµ qua ®ã thÊy lÞch sö cña mét ®Êt n­íc, mét d©n téc trong cuéc chiÕn chèng MÜ.

+ Sè phËn cña nh÷ng ®øa con, nh÷ng thµnh viªn trong gia ®×nh còng lµ sè phËn cña nh©n d©n miÒn Nam trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ khèc liÖt.

+ TruyÖn cña mét gia ®×nh dµi nh­ dßng s«ng cßn nèi tiÕp. "Tr¨m dßng s«ng ®æ vµo mét biÓn, con s«ng cña gia ®×nh ta còng ch¶y vÒ biÓn, mµ biÓn th× réng l¾m…, réng b»ng c¶ n­íc ta vµ ra ngoµi c¶ n­íc ta…". TruyÖn kÓ vÒ mét dßng s«ng nh­ng nhµ v¨n muèn ta nghÜ ®Õn biÓn c¶. TruyÖn vÒ mät gia ®×nh nh­ng ta l¹i c¶m nhËn ®­îc c¶ mét Tæ quèc ®ang hµo hïng chiÕn ®Êu b»ng søc m¹nh sinh ra tõ nh÷ng ®au th­¬ng.

+ Mçi nh©n vËt trong truyÖn ®Òu tiªu biÓu cho truyÒn thèng, ®Òu g¸nh v¸c trªn vai tr¸ch nhiÖm víi gia ®×nh, víi Tæ quèc trong cuéc chiÕn tranh vÖ quèc vÜ ®¹i.

Ho¹t ®éng 3: Tæ chøc tæng kÕt

III. Tæng kÕt

NhËn xÐt tæng qu¸t vÒ néi dung vµ ®Æc s¾c nghÖ thuËt cña t¸c phÈm.

- HS bao qu¸t toµn bµi ®Ó ph¸t biÓu.

- GV ®Þnh h­íng, nhËn xÐt vµ kh¾c s©u nh÷ng ý c¬ b¶n.

+ TruyÖn kÓ vÒ nh÷ng ®øa con trong mét gia ®×nh n«ng d©n Nam Bé cã truyÒn thèng yªu n­íc, c¨m thï giÆc vµ khao kh¸t chiÕn ®Êu, son s¾t víi c¸ch m¹ng. Sù g¾n bã s©u nÆng gi÷a t×nh c¶m gia ®×nh víi t×nh yªu n­íc, gi÷a truyÒn thèng gia ®×nh víi truyÒn thèng d©n téc ®· lµm nªn søc m¹nh tinh thÇn to lín cña con ng­êi ViÖt Nam trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ cøu n­íc.

+ Bót ph¸p nghÖ thuËt giµ dÆn, ®iªu luyÖn ®­îc thÓ hiÖn qua giäng trÇn thuËt, trÇn thuËt qua håi t­ëng cña nh©n vËt, miªu t¶ t©m lÝ vµ tÝnh c¸ch s¾c s¶o, ng«n ng÷ phong phó, gãc c¹nh vµ ®Ëm chÊt Nam Bé.

Tiết thứ: 69

Ngày soạn: 25/1/2009

Lớp day: 12B2,3

GV: Hồ Đức Hồng

Tên bài: TRẢ BÀI LÀM VĂN SỐ 5

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng 1: Tæ chøc ph©n tÝch ®Ò

1. GV tæ chøc cho HS «n l¹i c¸ch ph©n tÝch ®Ò (Khi ph©n tÝch mét ®Ò bµi, cÇn ph©n tÝch nh÷ng g×?) HS ¸p dông ®Ó ph©n tÝch ®Ò bµi viÕt sè 5.

- HS nhí l¹i kiÕn thøc ph©n tÝch ®Ò, ¸p dông ph©n tÝch ®Ò bµi sè 5.

- GV ®Þnh h­íng, g¹ch d­íi nh÷ng tõ ng÷ quan träng ®Ó chØ ra c¸c yªu cÇu cña ®Ò.

I. Ph©n tÝch ®Ò

1. Khi ph©n tÝch mét ®Ò bµi, cÇn ph©n tÝch:

- Néi dung vÊn ®Ò.

- ThÓ lo¹i nghÞ luËn vµ nh÷ng thao t¸c lËp luËn chÝnh.

- Ph¹m vi t­ liÖu cÇn sö dông cho bµi viÕt.

2. Ph©n tÝch ®Ò bµi viÕt sè 5 (vÝ dô chän ®Ò 1- SGK trang 20)

§Ò: Anh (chÞ) hiÓu thÕ nµo vÒ ý kiÕn sau cña nhµ th¬ Xu©n DiÖu "Th¬ lµ hiÖn thùc, th¬ lµ cuéc ®êi, th¬ cßn lµ th¬ n÷a"

- Néi dung vÊn ®Ò: ý kiÕn vÒ th¬ cña Xu©n DiÖu (…).

- ThÓ lo¹i: NghÞ luËn vÒ mét vÊn ®Ò v¨n häc.

- Thao t¸c chÝnh: gi¶i thÝch, ch÷ng minh vµ b×nh luËn.

- Ph¹m vi t­ liÖu: th¬ vµ nh÷ng ý kiÕn vÒ th¬.

Ho¹t ®éng 2: Tæ chøc x©y dùng ®¸p ¸n (dµn ý)

II. X©y dùng ®¸p ¸n (dµn ý)

GV tæ chøc cho HS x©y dùng dµn ý chi tiÕt cho ®Ò bµi viÕt sè 5 (GV nªu c©u hái ®Ó h­íng dÉn HS hoµn chØnh dµn ý (®¸p ¸n) lµm c¬ së ®Ó HS ®èi chiÕu víi bµi viÕt cña m×nh).

+ Dµn ý ®­îc x©y dùng theo 3 phÇn: më bµi, th©n bµi, kÕt bµi. PhÇn th©n bµi cÇn x©y dùng hÖ thèng luËn ®iÓm. Mçi luËn ®iÓm cÇn cã c¸c luËn cø, luËn chøng.

+ Dµn ý cho ®Ò bµi sè 5 (vÝ dô lµ ®Ò bµi trªn)

Néi dung: xem l¹i phÇn gîi ý ®¸p ¸n cho ®Ò bµi nµy ë tiÕt ViÕt bµi lµm v¨n sè 5- NghÞ luËn v¨n häc.

Ho¹t ®éng 3: Tæ chøc nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ bµi viÕt

- GV cho HS tù nhËn xÐt vµ trao ®æi bµi ®Ó nhËn xÐt lÉn nhau.

- GV nhËn xÐt nh÷ng ­u, khuyÕt ®iÓm.

III. NhËn xÐt, ®¸nh gi¸ bµi viÕt

Néi dung nhËn xÐt, ®¸nh gi¸:

- §· nhËn thøc ®óng vÊn ®Ò nghÞ luËn ch­a?

- §· vËn dông ®óng c¸c thao t¸c lËp luËn ch­a?

- HÖ thèng luËn ®iÓm ®ñ hay thiÕu? S¾p xÕp hîp lÝ hay ch­a hîp lÝ?

- C¸c luËn cø (lÝ lÏ, dÉn chøng) cã chÆt chÏ, tiªu biÓu, phï hîp víi vÊn ®Ò hay kh«ng?

- Nh÷ng lçi vÒ kÜ n¨ng, diÔn ®¹t,…

Ho¹t ®éng 4: Tæ chøc söa ch÷a lçi bµi viÕt

GV h­íng dÉn HS trao ®æi ®Ó nhËn thøc lçi vµ h­íng söa ch÷a, kh¾c phôc.

IV. Söa ch÷a lçi bµi viÕt

C¸c lçi th­êng gÆp:

+ ThiÕu ý, thiÕu träng t©m, ý kh«ng râ, s¾p xÕp ý kh«ng hîp lÝ.

+ Sù kÕt hîp c¸c thao t¸c nghÞ luËn ch­a hµi hßa, ch­a phï hîp víi tõng ý.

+ KÜ n¨ng ph©n tÝch, c¶m thô cßn kÐm.

+ DiÔn ®¹t ch­a tèt, cßn dïng tõ viÕt c©u sai, diÔn ®¹t tèi nghÜa, trïng lÆp,…

Ho¹t ®éng 5: Tæ chøc tæng kÕt rót kinh nghiÖm

GV tæng kÕt vµ nªu mét sè ®iÓm c¬ b¶n cÇn rót kinh nghiÖm

V. Tæng kÕt rót kinh nghiÖm

Néi dung tæng kÕt vµ rót kinh nghiÖm dùa trªn c¬ së chÊm, ch÷a bµi cô thÓ.

Tiết thứ: 69

Ngày soạn: 25/1/2009

Lớp dạy: 12B2,3

GV: Hồ Đức Hồng

BÀI LÀM VĂN SỐ 6: NGHỊ LUẬN VĂN HỌC

(Bài làm ở nhà=> Hướng dẫn trong tiết trả bài số 5)

Tiết thứ: 70,71

Ngày soạn: 30/1/2009

Lớp dạy: 12B2,3

GV: Hồ Đức Hồng

Tên bài: CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA

Nguyễn Minh Châu

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng 1: Tæ chøc t×m hiÓu chung

I. T×m hiÓu chung

1. HS §äc môc TiÓu dÉn vµ tãm t¾t nh÷ng nÐt chÝnh vÒ t¸c gi¶, kÓ tªn nh÷g s¸ng t¸c tiªu biÓu cña NguyÔn Minh Ch©u.

1. T¸c gi¶

- NguyÔn Minh Ch©u (1930- 1989), quª ë lµng Th¬i, x· Quúnh H¶i (nay lµ x· S¬n H¶i), huyÖn Quúnh L­u, tØnh NghÖ An. ¤ng “thuéc trong sè nh÷ng nhµ v¨n më ®­êng tinh anh vµ tµi n¨ng nhÊt cña v¨n häc ta hiÖn nay"

- Sau 1975, khi v¨n ch­¬ng chuyÓn h­íng kh¸m ph¸ trë vÒ víi ®êi th­êng, NguyÔn Minh Ch©u lµ mét trong sè nh÷ng nhµ v¨n ®Çu tiªn cña thêi k× ®æi míi ®· ®i s©u kh¸m ph¸ sù thËt ®êi sèng ë b×nh diÖn ®¹o ®øc thÕ sù. T©m ®iÓm nh÷ng kh¸m ph¸ nghÖ thô©t cña «ng lµ con ng­êi trong cuéc m­u sinh, trong hµnh tr×nh nhäc nh»n kiÕm tiÒn h¹nh phóc vµ hoµn thiÖn nh©n c¸ch.

- T¸c phÈm chÝnh (SGK)

2. HS §äc môc TiÓu dÉn vµ tãm t¾t nh÷ng nÐt chÝnh vÒ t¸c phÈm ChiÕc thuyÒn ngoµi xa.

2. TruyÖn ng¾n  ChiÕc thuyÒn ngoµi xa

TruyÖn in ®Ëm phong c¸ch tù sù - triÕt lÝ cña NguyÔn Minh Ch©u, rÊt tiªu biÓu cho h­íng tiÕp cËn ®êi sèng tõ gãc ®é thÕ sù cña nhµ v¨n ë giai ®o¹n s¸ng t¸c thø hai.

TruyÖn ng¾n lóc ®Çu ®­îc in trong tËp BÕn quª (1985), sau ®­îc nhµ v¨n lÊy lµm tªn chung cho mét tuyÓn tËp truyÖn ng¾n (in n¨m 1987).

  Ho¹t ®éng 2: Tæ chøc §äc- hiÓu v¨n b¶n

II. §äc- hiÓu

1. GV tæ chøc cho HS ®äc v¨n b¶n, tãm t¾t vµ chia ®o¹n.

HS trªn c¬ së ®äc ë nhµ, tr×nh bµy tãm t¾t, chia ®o¹n.

 1. Bè côc

- TruyÖn chia  lµm 2 ®o¹n lín:

+ §o¹n 1: (Tõ ®Çu ®Õn “chiÕc thuyÒn líi vã ®· biÕt mÊt"). Hai ph¸t hiÖn cña ng­êi nghÖ sÜ nhiÕp ¶nh.

+ §o¹n 2: (Cßn l¹i): C©u chuyÖn cña ng­êi ®µn bµ lµng chµi.

2. GV nªu c©u hái vµ tæ chøc cho HS  th¶o luËn:

Ph¸t hiÖn thø nhÊt cña ng­êi nghÖ sÜ nhiÕp ¶nh lµ ph¸t hiÖn ®Çy th¬ méng. Anh (chÞ) c¶m nhËn nh­ thÕ nµo vÒ vÎ ®Ñp cña chiÕc thuyÒn ngoµi xa trªn biÓn sím mï s­¬ng mµ ng­êi nghÖ sÜ chôp ®­îc?

HS th¶o luËn, cö ®¹i diÖn tr×nh bµy tr­íc líp.

* Tiết thứ:71(tiết 2 của bài)

2. Ph¸t hiÖn thø nhÊt ®Çy th¬ méng cña ng­êi nghÖ sÜ nhiÕp ¶nh

- "Tr­íc mÆt t«i lµ mét bøc tranh mùc tµu .... t«i t­ëng chÝnh m×nh võa kh¸m ph¸ thÊy c¸i ch©n lÝ cña sù hoµn thiÖn, kh¸m ph¸ thÊy c¸i kho¶nh kh¾c trong ngÇn cña t©m hån".

- §«i m¾t tinh t­êng, "nhµ nghÒ” cña ng­êi nghÖ sÜ ®· ph¸t hiÖn vÎ ®Ñp “trêi cho” trªn mÆt biÓn mê s­¬ng, vÎ ®Ñp mµ c¶ ®êi bÊm m¸y anh chØ gÆp mét lÇn. Ng­êi nghÖ sÜ c¶m thÊy h¹nh phóc - ®ã lµ niÒm h¹nh phóc cña kh¸m ph¸ vµ s¸ng t¹o, cña sù c¶m nhËn c¸i ®Ñp tuyÖt diÖu . Trong h×nh ¶nh chiÕc thuyÒn ngoµi xa gi÷a biÓn trêi mê s­¬ng, anh ®· c¶m nhËn c¸i ®Ñp toµn bÝch, hµi hoµ, l·ng m¹n cña cuéc ®êi, thÊy t©m hån m×nh ®­îc thanh läc.

3. GV nªu c©u hái vµ tæ chøc cho HS  th¶o luËn:

Ph¸t hiÖn thø hai cña ng­êi nghÖ sÜ nhiÕp ¶nh mang ®Çy nghÞch lÝ. Anh ®· chøng kiÕn vµ cã th¸i ®é nh­ thÕ nµo tr­íc nh÷ng g× diÔn ra ë gia ®×nh thuyÒn chµi.

HS th¶o luËn, ph¸t biÓu.

3. Ph¸t hiÖn thø hai ®Çy nghÞch lÝ cña ng­êi nghÖ sÜ nhiÕp ¶nh

- Ng­êi nghÖ sÜ ®· tËn m¾t chøng kiÕn: tõ chiÕc thuyÒn ng­ phñ ®Ñp nh­ trong m¬ b­íc ra mét ng­êi ®µn bµ xÊu xÝ, mÖt mái vµ cam chÞu; mét l·o ®µn «ng  th« kÖch, d÷ d»n, ®éc ¸c, coi viÖc ®¸nh vî nh­ mét ph­¬ng c¸ch ®Ó gi¶i to¶ nh÷ng uÊt øc, khæ ®au... §©y lµ h×nh ¶nh ®»ng sau c¸i ®Ñp “toµn bÝch, toµn thiÖn” mµ anh võa b¾t gÆp trªn biÓn. Nã hiÖn ra bÊt ngê, trí trªu nh­ trß ®ïa qu¸i ¸c cña cuéc sèng.

- Chøng kiÕn c¶nh ng­êi ®µn «ng ®¸nh vî mét c¸ch v« lÝ vµ th« b¹o, Phïng ®· “kinh ng¹c ®Õn møc, trong mÊy phót ®Çu .... vøt chiÕc m¸y ¶nh xuèng ®Êt, ch¹y nhµo tíi”. Hµnh ®éng ®ã nãi lªn nhiÒu ®iÒu.

4. GV nªu c©u hái: C©u chuyÖn cña ng­êi ®µn bµ ë toµ ¸n huyÖn nãi lªn ®iÒu g×?

HS th¶o luËn nhãm, cö ®¹i diÖn tr×nh bµy.

4. C©u chuyÖn cña cña ng­êi ®µn bµ ë toµ ¸n huyÖn

Lµ c©u chuyÖn vÒ sù thËt cuéc ®êi, nã gióp nh÷ng ng­êi nh­ Phïng, §Èu hiÓu râ nguyªn do cña nh÷ng ®iÒu t­ëng nh­ v« lÝ. Nh×n bÒ ngoµi, ®ã lµ ng­êi ®µn bµn qu¸ nhÉn nhôc, cam chÞu, bÞ ®¸nh ®Ëp... mµ vÉn nhÊt quyÕt g¾n bã víi l·o chång vò phu. Nh­ng tÊt c¶ ®Òu xuÊt ph¸t tõ t×nh th­¬ng v«  bê ®èi víi nh÷ng ®øa con. Trong ®au khæ triÒn miªn, ng­êi ®µn bµ Êy vÉn ch¾t läc nh÷ng niÒm h¹nh phóc nhá nhoi....

Qua c©u chuyÖn cña ng­êi ®µn bµ lµng chµi, t¸c gi¶ gióp ng­êi ®äc hiÓu râ: kh«ng thÓ dÔ d·i, ®¬n gi¶n trong viÖc nh×n nhËn mäi sù viÖc, hiÖn t­îng cña ®êi sèng.

5. HS nªu c¶m nghÜ vÒ c¸c nh©n vËt: ng­êi ®µn bµ vïng biÓn, l·o ®µn «ng ®éc ¸c, chÞ em th»ng Ph¸c, ng­êi nghÖ sÜ nhiÕp ¶nh.

(HS  lµm viÖc c¸ nh©n, ph¸t biÓu tr­íc líp)

5. VÒ c¸c nh©n vËt trong truyÖn

- VÒ ng­êi ®µn bµ vïng biÓn: T¸c gi¶ gäi mét c¸ch phiÕm ®Þnh “ng­êi ®µn bµ”. §iÒu t¸c gi¶ g©y Ên t­îng chÝnh lµ sè phËn cña chÞ. Ngoµi 40, th« kÖch, mÆt rç, xuÊt hiÖn víi “khu«n mÆt mÖt mái”, ng­êi ®µn bµ gîi Ên t­îng vÒ mét cuéc ®êi nhäc nh»n, lam lò, nhiÒu cay ®¾ng. Bµ thÇm lÆng chÞu mäi ®au ®ín khi bÞ chång ®¸nh kh«ng kªu mét tiÕng, kh«ng chèng tr¶, kh«ng trèn ch¹y, “t×nh th­¬ng con còng nh­ nçi ®au, sù th©m trÇm trong c¸i viÖc hiÓu thÊu c¸c lÏ ®êi h×nh nh­ mô ch¼ng ®Ó lé ra bªn ngoµi”.... - Mét sù cam chÞu ®¸ng chia sÎ, c¶m th«ng. ThÊp tho¸ng trong ng­êi ®µn bµ Êy lµ bãng d¸ng bao ng­êi phô n÷ ViÖt Nam nh©n hËu, bao dung, giµu lßng vÞ tha.

Gîi ý: VÒ ng­êi ®µn «ng ®éc ¸c? Tõ c¸c chi tiÕt ®Ó lµm râ.

- VÒ ng­êi ®µn «ng ®éc ¸c: Cuéc sèng ®ãi nghÌo ®· biÕn “anh con trai” côc tÝnh nh­ng hiÒn lµnh x­a kia thµnh mét ng­êi chång vò phu. L·o ®µn «ng “m¸i tãc tæ qu¹”, “ch©n ch÷ b¸t”, “hai con m¾t ®Çy vÎ ®éc d÷ võa lµ n¹n ng­êi cña cuéc sèng khèn khæ, võa lµ thñ ph¹m g©y nªn bao ®au khæ cho ng­êi th©n cña m×nh. Ph¶i lµm sao ®Ó n©ng cao c¸i phÇn thiÖn, c¸i phÇn ng­êi trong nh÷ng kÎ th« b¹o Êy.

VÒ chÞ em th»ng Ph¸c? chi tiÕt nµo thÓ hiÖn râ?

- ChÞ em th»ng Ph¸c: BÞ ®Èy vµo t×nh thÕ khã xöa khi ë trong hoµn c¶nh Êy. ChÞ th»ng Ph¸c, mét c« bÐ yÕu ít mµ can ®¶m, ®· ph¶i vËt lén ®Ó t­íc con dao trªn tay th»ng em trai, ng¨n em lµm viÖc tr¸i lu©n th­êng ®¹o lÝ. C« bÐ lµ ®iÓm tùa v÷ng ch¾c cña ng­êi mÑ ®¸ng th­¬ng, c« ®· hµnh ®éng ®óng khi c¶n ®­îc viÖc lµm d¹i dét cña ®øa em, l¹i biÕt ch¨m sãc, lo toan khi mÑ ph¶i ®Õn toµ ¸n huyÖn. Th»ng Ph¸c th­¬ng mÑ theo kiÓu mét cËu bÐ con cßn nhá, theo c¸i c¸ch mét ®øa con trai vïng biÓn. Nã “lÆng lÏ ®­a mÊy ngãn tay khÏ sê trªn khu«n mÆt ng­êi mÑ, nh­ muèn lau ®i nh÷ng giät n­íc m¾t chøa ®Çy trong nh÷ng nèt rç chÆng chÞt”, “nã tuyªn bè víi c¸c b¸c ë x­ëng ®ãng thuyÒn r»ng nã cßn cã mÆt ë d­íi biÓn nµy th× mÑ nã kh«ng bÞ ®¸nh”. H×nh ¶nh th»ng Ph¸c khiÕn ng­êi ®äc c¶m ®éng bëi t×nh th­¬ng mÑ d¹t dµo.

Suy nghÜ vÒ ng­êi nghÖ sÜ nhiÕp ¶nh

- Ng­êi nghÖ sÜ nhiÕp ¶nh: Vèn lµ ng­êi lÝnh th­êng vµo sinh ra tö, Phïng c¨m ghÐt mäi sù ¸p bøc, bÊt c«ng, s½n sµng lµm tÊt c¶ v× ®iÒu thiÖn, lÏ c«ng b»ng. Anh xóc ®éng ngì ngµng tr­íc vÎ ®Ñp tinh kh«i cña thuyÒn biÓn lóc b×nh minh. Mét ng­êi nh¹y c¶m nh­ anh tr¸nh sao khái nçi tøc giËn khi ph¸t hiÖn ra sù b¹o hµnh cña c¸i xÊu, c¸i ¸c ngay sau c¶nh ®Ñp huyÒn ¶o trªn biÓn. H¬n bao giê hÕt, Phïng hiÓu râ: tr­íc khi lµ mét nghÖ sÜ biÕt rung ®éng tr­íc c¸i ®Ñp, h·y lµm ét ng­êi biÕt yªu ghÐt vui buån tr­íc mäi lÏ ®êi th­êng t×nh, biÕt hµnh ®éng ®Ó cã mét cuéc sèng xøng ®¸ng víi con ng­êi.

6. GV tæ chøc cho HS t×m hiÓu cèt truyÖn:

C¸ch x©y dùng cèt truyÖn cña NguyÔn Minh Ch©u trong t¸c phÈm nµy cã g× ®éc ®¸o?

HS tiÕn hµnh:

a) Tãm t¾t l¹i t×nh huèng.

b) B×nh luËn vÒ ý nghÜa cña t×nh huèng

6. C¸ch x©y dùng cèt truyÖn ®éc ®¸o

Trong t¸c phÈm, ®ã lµ sù kiÖn Phïng chøng kiÕn l·o ®µn «ng ®¸nh vî mét c¸ch tµn b¹o. Tr­íc ®ã, anh nh×n ®êi b»ng con m¾t cña ng­êi nghÖ sÜ rung ®éng, say mª tr­íc vÎ ®Ñp huyÒn ¶o- th¬ méng cña thuyÒn biÓn. Trong gi©y phót t©m hån th¨ng hoa nh÷ng c¶m xóc l·ng m¹n, Phïng ph¸t hiÖn ra hiÖn thùc nghiÖt ng· cña ®«i vî chång b­íc ra tõ con thuyÒn “th¬ méng” ®ã.

T×nh huèng ®ã ®­îc lÆp l¹i lÇn n÷a: bªn c¹nh h×nh ¶nh ng­êi ®µn bµ nhÉn nhôc chÞu ®ùng “®ßn chång”, Phïng cßn ®­îc chøng kiÕn ph¶n øng cña chÞ em th»ng Ph¸c tr­íc sù hung b¹o cña cha ®èi víi mÑ. Tõ ®ã, trong ng­êi nghÖ sÜ ®· cã sù thay ®æi c¸ch nh×n ®êi. Anh thÊy râ nh÷ng c¸i ngang tr¸i trong gia ®×nh thuyÒn chµi, hiÓu s©u thªm tÝnh chÊt ng­êi ®µn bµ, chÞ em th»ng Ph¸c, hiÓu thªm ng­êi ®ång ®éi (§Çu) vµ hiÓu thªm chÝnh m×nh.

ý nghÜa: NguyÔn Minh Ch©u ®· x©y dùng ®­îc t×nh huèng mµ ë ®ã béc lé mäi mèi quan hÖ, béc lé kh¶ n¨ng øng xö, thö th¸ch phÈm chÊt, tÝnh c¸ch, t¹o ra nh÷ng b­íc ngoÆt trong t­ t­ëng, t×nh c¶m vµ c¶ trong cuéc ®êi nh©n vËt. T×nh huèng truyÖn mang ý nghÜa kh¸m ph¸, ph¸t hiÖn ®êi sèng

7. HS nhËn xÐt vÒ ng«n ng÷ nghÖ thuËt cña t¸c phÈm trªn hai ph­¬ng diÖn:

a) VÒ ng«n ng÷ ng­êi kÓ chuyÖn?

b) VÒ ng«n ng÷ nh©n vËt?

7.  Ng«n ng÷ nghÖ thuËt cña t¸c phÈm

- Ng«n ng÷ ng­êi kÓ chuyÖn: ThÓ hiÖn qua nh©n vËt Phïng, sù hãa th©n cña t¸c gi¶. Chän ng­êi kÓ chuyÖn nh­ thÕ ®· t¹o ra mét ®iÓm nh×n trÇn thuËt s¾c s¶o, t¨ng c­êng kh¶ n¨ng kh¸m ph¸ ®êi sèng, lêi kÓ trë nªn kh¸ch quan, ch©n thËt, giµu søc thuyÕt phôc.

- Ng«n ng÷ nh©n vËt: Phï hîp víi ®Æc ®iÓm tÝnh c¸ch cña tõng ng­êi.

Ho¹t ®éng 3: Tæ chøc tæng kÕt

GV tæ chøc cho HS tù ®¸nh gi¸ mét c¸ch tæng qu¸t gi¸ trÞ cña t¸c phÈm.

III. Tæng kÕt

VÎ ®Ñp cña ngßi bót NguyÔn Minh Ch©u lµ vÎ ®Ñp to¸t ra tõ t×nh yªu tha thiÕt ®èi víi con ng­êi. T×nh yªu Êy bao hµm c¶ kh¸t väng t×m kiÕm, ph¸t hiÖn, t«n vinh nh÷ng vÎ ®Ñp con ng­êi cßn tiÒm Èn, nh÷ng kh¾c kho¶i, lo ©u tr­íc c¸i xÊu, c¸i ¸c. §ã còng lµ vÎ ®Ñp cña mét cèt c¸ch nghÖ sÜ mÉn c¶m, ®«n hËu, ®iÒm ®¹m chiªm nghiÖm lÏ ®êi ®Ó rót ra nh÷ng triÕt lÝ nh©n sinh s©u s¾c. ChiÕc thuyÒn ngoµi xa lµ mét trong sè rÊt nhiÒu t¸c phÈm cña NguyÔn Minh Ch©u ®· ®Æt ra nh÷ng vÊn ®Ò cã ý nghÜa víi mäi thêi, mäi ng­êi.

Tiết thứ: 72

Ngày soạn: 2/2/2009

Lớp dạy: 12B2,3

GV: Hồ Đức Hồng

Tên bài: THỰC HÀNH VỀ HÀM Ý

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng 1: Tæ chøc «n l¹i kh¸i niÖm vÒ hµm ý

I. ¤n l¹i kh¸i niÖm vÒ hµm ý

GV nªu c©u hái: ThÕ nµo lµ hµm ý?

HS nhí l¹i kiÕn thøc ®· häc, tr¶ lêi c©u hái cña GV.

Hµm ý: Lµ nh÷ng néi dung, ý nghÜ mµ ng­êi nãi kh«ng nãi ra trùc tiÕp b»ng tõ ng÷, tuy vÉn cã ý ®Þnh truyÒn b¸o ®Õn ng­êi nghe. Cßn ng­êi nghe ph¶i dùa vµo nghÜa t­êng minh cña c©u vµ t×nh huèng giao tiÕp ®Ó suy ra th× míi hiÓu ®óng, hiÓu hÕt ý cña ng­êi nãi.

Ho¹t ®éng 2: Tæ chøc thùc hµnh vÒ hµm ý

II. Thùc hµnh vÒ hµm ý

Bµi tËp 1:

§äc ®o¹n trÝch (SGK) vµ ph©n tÝch theo c¸c c©u hái (SGK). A Phñ ®· cè ý vi ph¹m ph­¬ng ch©m vÒ l­îng khi giao tiÕp nh­ thÕ nµo?

HS th¶o luËn vµ ph¸t biÓu tù do

Bµi tËp 1:

- Lêi ®¸p cña A Phñ thiÕu th«ng tin cÇn thiÕt nhÊt cña c©u hái: Sè l­îng bß bÞ mÊt (mÊt mÊy con bß?). A Phñ ®· lê yªu cÇu nµy cña P¸ Tra.

- Lêi ®¸p cã chñ ý thõa th«ng tin so víi yªu cÇu cña c©u hái: A Phñ kh«ng nãi vÒ sè bß mÊt mµ l¹i nãi ®Õn c«ng viÖc dù ®Þnh vµ niÒm tin cña m×nh (T«i vÒ lÊy sóng thÕ nµo còng b¾n ®­îc con hæ nµy to l¾m)

- C¸ch tr¶ lêi cña A Phñ cã ®é kh«n khÐo: Kh«ng tr¶ lêi th¼ng, gi¸n tiÕp c«ng nhËn viÖc ®Ó mÊt bß. Nãi ra d­ ®Þnh “lÊy c«ng chuéc téi” (b¾n hæ chuéc téi mÊt bß); chñ ý thÓ hiÖn sù tin t­ëng b¾n ®­îc hæ vµ nãi râ “con hæ nµy to l¾m”.

C¸ch nãi hßng chuéc téi, lµm gi¶m c¬n giËn d÷ cña P¸ Tra . C©u tr¶ lêi cña A Phñ chøa nhiÒu hµm ý

Bµi tËp 2: §äc ®o¹n trÝch (SGK) vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái:

a) ë phÇn sau cña cuéc héi tho¹i anh thanh niªn ®· cè ý ®i chÖch ra ngoµi ®Ò tµi “hái ®­êng- chØ ®­êng” nh­ thÕ nµo? Nh÷ng th«ng tin vÒ cuéc tr­êng k× kh¸ng chiÕn cã quan hÖ vµ cã cÇn thiÕt ®èi víi ®Ò tµi ®ã kh«ng?

HS th¶o luËn vµ tr¶ lêi

    Bµi tËp 2:

a) Anh thanh niªn ®i chÖch ra ngoµi ®Ò tµi “hái ®­êng- chØ ®­êng” b»ng c¸ch ®äc thô«c lßng c¶ mét bµi dµi ®Õn d¨m trang giÊy vÒ “cuéc tr­êng k× kh¸ng chiÕn”. NghÜa lµ anh ta vi ph¹m ph­¬ng ch©m quan hÖ trong héi tho¹i ®ång thêi vi ph¹m c¶ ph­¬ng ch©m vÒ l­îng (nãi thõa l­îng th«ng tin).

- C¸c th«ng tin vÒ cuéc kh¸ng chiÕn kh«ng hÒ liªn quan ®Õn ®Ò tµi “hái ®­êng - chØ ®­êng”.

b) Hµm ý cña anh thanh niªn cã ý nãi dµi dßng vÒ nh÷ng ®iÒu kh«ng liªn quan g× ®Õn cuéc héi tho¹i lµ g×?

(HS th¶o luËn chän ph­¬ng ¸n ®óng vµ lÝ gi¶i)

b) Hµm ý cña anh thanh niªn

- Chñ ý tuyªn truyÒn mét c¸ch hån nhiªn cho ®­êng lèi kh¸ng chiÕn.

- Muèn béc lé sù kiªu h·nh, tù hµo khi ®­îc tham gia vµo mét c«ng cuéc lín lao mµ ë n«ng th«n vµo thêi ®iÓm bÊy giê Ýt cã dÞp vµ Ýt cã ng­êi lµm ®­îc. §ã lµ c¸ch thÓ hiÖn bÇu nhiÖt huyÕt, hiÒm say mª ®èi víi cuéc kh¸ng chiÕn. §ã lµ ®iÓm ®¸ng tr©n träng, ®¸ng ca ngîi tuy sù béc lé kh«ng ®­îc ®óng chç (kh«ng phï hîp víi cuéc tho¹i) vµ h¬i qu¸ møc ®é (nãi dµi dßng) thõa l­îng th«ng tin mµ cuéc tho¹i cÇn ®Õn.

c) KÕt luËn vÒ hµm ý khi ng­êi nãi chñ ý vi ph¹m ph­¬ng ch©m quan hÖ trong giao tiÕp.

HS lµm viÖc c¸ nh©n vµ ph¸t biÓu

c) KÕt luËn: Khi ng­êi nãi chñ ý vi ph¹m ph­¬ng ch©m quan hÖ trong giao tiÕp, ®Ó hµm ý cã t¸c dông cÇn: nãi ®óng chç, phï hîp víi cuéc héi tho¹i vµ diÔn ®¹t ng¾n gän, ®óng l­îng th«ng tin mµ cuéc tho¹i cÇn ®Õn.

Bµi tËp 3: §äc vµ ph©n tÝch ®o¹n trÝch (SGK)

a) B¸ KiÕn nãi: “T«i kh«ng ph¶i lµ c¸i kho”. Nãi thÕ lµ cã hµm ý g×?. C¸ch nãi nh­ thÕ cã ®¶m b¶o ph­¬ng ch©m c¸ch thøc kh«ng?

HS suy nghÜ vµ tr¶ lêi

Bµi tËp 3:

a) C©u nãi cña B¸ KiÕn víi ChÝ PhÌo: “T«i kh«ng ph¶i lµ c¸i kho” cã hµm ý: Tõ chèi tr­íc lêi ®Ò nghÞ xin tiÒn nh­ mäi khi cña ChÝ PhÌo (c¸i kho - biÓu t­îng cña cña c¶i, tiÒn nong, sù giµu cã. T«i kh«ng cã nhiÒu tiÒn)

C¸ch nãi vi ph¹m ph­¬ng ch©m c¸ch thøc (kh«ng nãi râ rµng, rµnh m¹ch. NÕu nãi th¼ng th× nãi: T«i kh«ng cã tiÒn ®Ó cho anh lu«n nh­ mäi khi.

b) ë l­ît lêi thø nhÊt vµ thø hai cña B¸ KiÕn cã nh÷ng c©u d¹ng c©u hái. Nh÷ng c©u ®ã nh»m môc ®Ých g×, thùc hiÖn hµnh ®éng nãi g×? Chóng cã hµm ý g×?

HS th¶o luËn nhãm vµ cö ®¹i diÖn tr×nh bµy

b) Trong l­ît lêi thø nhÊt cña B¸ kiÕn cã c©u víi h×nh thøc hái: “ChÝ PhÌo ®Êy hö?”

C©u nµy kh«ng nh»m môc ®Ých hái kh«ng yªu cÇu tr¶ lêi, v× ChÝ PhÌo ®· ®øng ngay tr­íc mÆt B¸ KiÕn. Thùc chÊt, B¸ KiÕn dïng c©u hái ®Ó thùc hiÖn hµnh vi h« gäi, h­íng lêi nãi cña m×nh vÒ ®èi t­îng b¸o hiÖu cho ®èi t­îng biÕt lêi nãi ®ang h­íng vÒ ®èi t­îng (ChÝ PhÌo) hay lµ mét hµnh ®éng chµo kiÒu trÞch th­îng cña kÎ trªn ®èi víi ng­êi d­íi. Thùc hiÖn hµnh vi ng«n ng÷ theo kiÓu giao tiÕp nh­ vË còng lµ hµm ý.

- Trong l­ît lêi thø nhÊt cña B¸ KiÕn, c©u mang h×nh thøc c©u hái lµ: “Råi lµm mµ ¨n chø cø b¸o ng­êi ta m·i µ?" . Thùc chÊt c©u nµy kh«ng nh»m môc ®Ých hái mµ nh»m môc ®Ých thóc giôc, ra lÖnh: h·y lµm lÊy mµ ¨n. §ã còng lµ c©u nãi thùc hiÖn hµnh vi ng«n ng÷ theo lèi gi¸n tiÕp, cã hµm ý.

c) ë l­ît lêi thø vµ thø hai cña ChÝ PhÌo ®Òu kh«ng nãi hÕt ý. phÇn hµm ý cßn l¹i ®­îc t­êng minh ho¸ ë l­ît lêi nµo? C¸ch nãi ë hai l­ît lêi ®Çu cña ChÝ PhÌo kh«ng ®¶m b¶o ph­¬ng ch©m héi tho¹i nµo?

(HS th¶o luËn, ph¸t biÓu )

c) ë l­ît lêi thø nhÊt vµ thø hai cña m×nh, ChÝ PhÌo kh«ng nãi hÕt ý, chØ b¸c há hµm ý trong c©u nãi cña B¸ KiÕn: “Tao kh«ng ®Õn ®©y xin n¨m hµo”, “Tao ®· b¶o tao kh«ng ®ßi tiÒn”.  VËy ®Õn ®©y ®Ó lµm g×? §iÒu ®ã lµ hµm ý. Hµm ý nµy ®­îc t­êng minh ho¸, nãi râ ý ë l­ît lêi cuèi cïng: “Tao muèn lµm ng­êi l­¬ng thiÖn”. C¸ch nãi võa ®Ó th¨m dß th¸i ®é cña B¸ KiÕn võa t¹o ra kÞch tÝnh cho cuéc tho¹i.                 

Bµi tËp 4: §äc vµ ph©n tÝch truyÖn c­êi (SGK)

a) L­ît lêi thø nhÊt cña bµ ®å nh»m môc ®Ých g×, thùc hiÖn hµnh ®éng nãi g×, cã hµm ý g×?

b) V× sao bµ ®å kh«ng nãi th¼ng ý m×nh mµ chän c¸ch nãi nh­ trong truyÖn?

(HS th¶o luËn, ph¸t biÓu)

Bµi tËp 4:

a) L­ît lêi thø nhÊt bµ ®å nãi: “¤ng lÊy giÊy khæ

to mµ viÕt cã h¬n kh«ng?. C©u nãi cã h×nh thøc hái nh­ng kh«ng nh»m môc ®Ých ®Ó hái mµ nh»m gîi ý mét c¸ch lùa chän cho «ng ®å.

Qua l­ît lêi thø hai cña bµ ®å chøng tá trong l­ît lêi thø nhÊt cña bµ cã hµm ý: Khuyªn «ng nªn sö dông giÊy cho cã Ých lîi; cho r»ng «ng ®å viÕt v¨n kÐm, «ng dïng giÊy ®Ó viÕt v¨n chØ thªm l·ng phÝ, hay bá phÝ giÊy, vøt giÊy ®i mét c¸ch l·ng phÝ.

b) Bµ ®å chän c¸ch nãi cã hµm ý v× lÝ do tÕ nhÞ, lÞch sù ®èi víi hcång, bµ kh«ng muèn trùc itÕp chª v¨n cña chång mµ th«ng qua lêi khuyªn ®Ó gîi ý cho «ng ®å lùa chän.

Ho¹t ®éng 5: Tæ chøc rót ra kÕt luËn vÒ c¸ch thøc t¹o c©u cã hµm ý

GV nªu vÊn ®Ò: Qua nh÷ng  phÇn trªn, anh (chÞ) h·y x¸c ®Þnh: ®Ó nãi mét c©u cã hµm ý, ng­êi ta th­êng dïng nh÷ng c¸ch thøc nãi nh­ thÕ nµo? Chän ph­¬ng ¸n tr¶ lêi thÝch hîp (SGK)

HS suy nghÜ, tæng hîp vµ tr¶ lêi.

III. C¸ch thøc t¹o c©u cã hµm ý

§Ó cã mét c©u cã hµm ý, ng­êi ta th­êng dïng c¸ch nãi chñ ý vi ph¹m mét (hoÆc mét sè) ph­¬ng ch©m héi tho¹i nµo ®ã, sö dông c¸c hµnh ®éng nãi gi¸n tiÕp (Chñ ý vi ph¹m ph­¬ng ch©m vÒ l­îng (nãi thõa hoÆc thiÕu th«ng tin mµ ®Ò tµi yªu cÇu; chñ ý vi ph¹m ph­¬ng ch©m quan hÖ, ®i chÖch ®Ò tµi cuéc giao tiÕp; chñ ý vi ph¹m ph¶n c¸ch thøc, nãi mËp mê, vßng vo, kh«ng râ rµng rµnh m¹ch.

Tiết thứ: 73

Ngày soạn: 11/01/2009

Lớp dạy: 12B2,3

GV: Hồ Đức Hồng

Tên bài: MÙA LÁ RỤNG TRONG VƯỜN

(trích)

                                       Ma Văn Kháng

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng 1: H­íng dÉn t×m hiÓu kh¸i qu¸t vÒ t¸c gi¶, t¸c phÈm

HS ®äc SGK, tãm t¾t nÐt chÝnh.

I. T×m hiÓu chung

1. T¸c gi¶

Ma V¨n Kh¸ng, tªn khai sinh lµ §inh Träng §oµn, sinh n¨m 1936, quª gèc ë ph­êng Kim Liªn, quËn §èng §a, Hµ Néi, lµ ng­êi cã nhiÒu ®ãng gãp tÝch cùc cho sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn nhiÒu mÆt cña v¨n häc nghÖ thuËt. ¤ng ®­îc tÆng gi¶i th­ëng v¨n häc ASEAN n¨m 1998 vµ gi¶i th­ëng Nhµ n­íc vÒ v¨n häc nghÖ thuËt n¨m 2001.

T¸c phÈm chÝnh (SGK)

2. Mïa l¸ rông trong v­ên

TiÓu thuyÕt ®­îc tÆng gi¶i th­ëng Héi nhµ v¨n ViÖt Nam n¨m 1986. Th«ng qua c©u chuyÖn x¶y ra trong gia ®×nh «ng B»ng, mét gia ®×nh nÒn nÕp, lu«n gi÷ gia ph¸p nay trë nªn chao ®¶o tr­íc nh÷ng c¬n ®Þa chÊn tinh thÇn tõ bªn ngoµi, nhµ v¨n bµy tá niÒm lo l¾ng s©u s¾c cho gi¸ trÞ truyÒn thèng tr­íc nh÷ng ®æi thay cña thêi cuéc .

Ho¹t ®éng 2: H­íng dÉn t×m hiÓu gi¸ trÞ cña ®o¹n trÝch

1. GV tæ chøc cho HS ®äc, tãm t¾t vµ t×m hiÓu nh©n vËt chÞ Hoµi. Cã thÓ nªu c©u hái:

Anh (chÞ) cã Ên t­îng g× vÒ nh©n vËt chÞ Hoµi? V× sao mäi ng­êi trong gia ®×nh ®Òu yªu quÝ chÞ?

HS lµm viÖc c¸ nh©n, tr×nh bµy suy nghÜ cña m×nh tr­íc líp.

II. T×m hiÓu gi¸ trÞ cña ®o¹n trÝch

1. Nh©n vËt chÞ Hoµi

- ChÞ Hoµi mang vÎ ®Ñp ®»m th¾m cña ng­êi phô n÷ n«ng th«n: “ng­êi thon gän trong c¸i «ng l«ng trÇn h¹t lùu. ChiÕc kh¨n len n©u th¾t «m khu«n mÆt réng cã cÆp m¾t hai mÝ ®»m th¾m vµ c¸i miÖng c­êi rÊt t­¬i”.

- NÐt ®»m th¾m, mÆn mµ to¸t lªn tõ t©m hån chÞ, tõ t×nh c¶m ®«n hËu, tõ c¸ch øng xö, quan hÖ víi mäi ng­êi. Tõng lµ d©u tr­ëng trong gia ®×nh «ng B»ng, b©y giê chÞ ®· cã mét gia ®×nh riªng víi nh÷ng quan hÖ riªng, lo toan riªng, mäi ng­êi vÉn nhí, vÉn quÝ, vÉn yªu chÞ. Bëi v× “ng­êi phô n÷ t­ëng ®· c¾t hÕt  mèi d©y liªn hÖ víi gia ®×nh nµy, vÉn giao c¶m, vÉn chia sÎ buån vui vµ cïng tham dù cuéc sèng cña gia ®×nh nµy” (BiÕt chuyÖn c« Ph­îng ®· chuyÓn c«ng t¸c, nhËn ®­îc th­ bè chång cò, sî «ng buån nªn ph¶i lªn ngay”; chu ®¸o, xëi lëi chuÈn bÞ quµ, hái th¨m tÊt c¶ mäi ng­êi lín, bÐ; sù thµnh t©m cña chÞ tr­íc bµn thê gia tiªn chiÒu 30 tÕt....). Trong tiÒm thøc mçi ng­êi “vÉn sèng ®éng mét chÞ Hoµi ®Ñp ng­êi, ®Ñp nÕt”.

- Nh©n vËt chÞ Hoµi lµ mÉu ng­êi phô n÷ vÉn gi÷ ®­îc nÐt ®Ñp truyÒn thèng quÝ gi¸ tr­íc nh÷ng “c¬n ®Þa chÊn” x· héi.

2. GV tæ chøc cho HS t×m hiÓu c¶nh sum häp gia ®×nh tr­íc giê cóng tÊt niªn b»ng c¸c c©u hái:

a) Ph©n tÝch diÔn biÕn t©m lÝ hai nh©n vËt «ng B»ng vµ chÞ Hoµi trong c¶nh gÆp l¹i tr­íc giê cóng tÊt niªn.

b) Khung c¶nh tÕt vµ dßng t©m t­ cïng víi lêi khÊn cña «ng B»ng tr­íc bµn thê gîi cho anh (chÞ) c¶m xóc vµ suy nghÜ g× vÒ truyÒn thèng v¨n ho¸ riªng cña d©n téc ta? (GV gîi dÉn: T×m nh÷ng chi tiÕt miªu t¶ vÒ khung c¶nh ngµy tÕt, cö chØ, lêi khÊn cña «ng B»ng trong ®o¹n v¨n cuèi)

HS lµm viÖc c¸ nh©n, tr×nh bµy suy nghÜ cña m×nh tr­íc líp

2. C¶nh sum häp tr­íc giê cóng tÊt niªn

a) DiÔn biÕn t©m lÝ hai nh©n vËt «ng B»ng vµ chÞ Hoµi trong c¶nh gÆp l¹i:

- ¤ng B»ng: “nghe thÊy x«n xao tin chÞ Hoµi lªn”, "«ng s÷ng l¹i khi nh×n thÊy Hoµi, mÆt tho¸ng mét chót ng¬ ngÈn. Råi m¾t «ng chíp liªn håi, m«i «ng bËt bËt kh«ng thµnh tiÕng, cã c¶m gi¸c «ng s¾p khã oµ”, “giäng «ng bçng khª ®Æc, khµn rÌ: Hoµi ®Êy ­, con? “. Nçi vui mõng, xóc ®éng kh«ng dÊu giÕm cña «ng khi gÆp l¹i ng­êi ®· tõng lµ con d©u tr­ëng mµ «ng rÊt mùc quÝ mÕn.

- ChÞ Hoµi: “gÇn nh­ kh«ng chñ ®éng ®­îc m×nh, lao vÒ phÝa «ng B»ng, quªn c¶ ®«i dÐp, ®«i ch©n to b¶n... kÞp h·m l¹i khi cßn c¸ch «ng giµ hai hµng g¹ch hoa”. TiÕng gäi cña chÞ nghÑn ngµo trong tiÕng nÊc “«ng!”

- C¶nh gÆp gì vui mõng nhiÔm mét nçi tiÕc th­¬ng ®au buån, ª nhøc c¶ tim gan.

b) Khung c¶nh tÕt vµ dßng t©m t­ cïng víi lêi khÊn cña «ng B»ng tr­íc bµn thê

- Khung c¶nh tÕt: khãi h­¬ng, m©m cç thÞnh so¹n “vµo c¸i thêi buæi ®Êt n­íc cßn nhiÒu khã kh¨n sau h¬n ba m­¬i n¨m chiÕn tranh....”, mäi ng­êi trong gia ®×nh tÒ tùu, qu©y quÇn... TÊt c¶ chuÈn bÞ chu ®¸o  cho kho¶nh kh¾c tri ©n tr­íc tæ tiªn trong chiÒu 30 tÕt.

- ¤ng B»ng “so¸t l¹i hµng khuy ¸o, chØnh l¹i cµ v¹t, ho khan mét tiÕng, dÞch ch©n l¹i tr­íc mÆt bµn thê”. “Tho¸ng c¸i, «ng B»ng nh­ quªn hÕt xung quanh vµ b¶n thÓ. D©ng lªn trong «ng c¸i c¶m gi¸c thiªng liªng rÊt ®çi quen th©n vµ t©m trÝ «ng bçng mê nhoµ... Th­a thÇy mÑ ®· c¸ch trë ngµn trïng mµ vÉn h»ng sèng cïng con ch¸u. Con vÉn v¼ng nghe ®©u ®©y lêi gi¸o huÊn....”

- Nh÷ng h×nh ¶nh sèng ®éng gieo vµo lßng ng­êi ®äc niÒm xóc ®éng r­ng r­ng, ®Ò råi “nhËp vµo dßng xóc ®éng tri ©n tiªn tæ vµ nh÷ng ng­êi ®· khuÊt”.

- Bµy tá lßng tri ©n tr­íc tæ tiªn, tr­íc nh÷ng ng­êi ®· mÊt trong lÔ cóng tÊt niªn - chiÒu 30 tÕt, ®iÒu ®ã ®· trë thµnh mét nÐt v¨n ho¸ truyÒn thèng ®¸ng tr©n träng vµ tù hµo cña d©n téc ta. “Qu¸ khø kh«ng c¾t rêi víi hiÖn t¹i. Tæ tiªn kh«ng t¸ch rêi víi con ch¸u. TÊt c¶ liªn kÕt mét m¹ch bÒn chÆt thuû chung”. Dï cuéc sèng hiÖn ®¹i mu«n sù ®æi thay cïng sù thay ®æi cña nh÷ng c¸ch nghÜ, c¸ch sèng, nh÷ng quan niÖm míi, nÐt ®Ñp truyÒn thèng v¨n hãa Êy vÉn ®ang vµ rÊt cÇn ®­îc g×n gi÷, tr©n träng.

Ho¹t ®éng 3: H­íng dÉn tæng kÕt.

GV h­íng dÉn HS tù viÕt tæng kÕt.

III. Tæng kÕt

Tæng kÕt gi¸ trÞ ®o¹n trÝch dùa trªn 2 mÆt:

+ Gi¸ trÞ néi dung t­ t­ëng.

+ Gi¸ trÞ nghÖ thuËt.

Tiết thứ: 74

Ngày soạn: 7/2/2009

Lớp dạy: 12B2,3

GV: Hồ Đức Hồng

Tên bài: MỘT NGƯỜI HÀ NỘI

                              Nguyễn Khải

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dug cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng 1:  H­íng dÉn t×m hiÓu chung

1. HS ®äc phÇn TiÓu dÉn vµ tãm t¾t tiÓu sö, qu¸ tr×nh s¸ng t¸c cïng c¸c ®Ò tµi chÝnh cña NguyÔn Kh¶i.

GV gîi dÉn: chó ý c¸c giai ®o¹n s¸ng t¸c, t¸c phÈm chÝnh.

I. T×m hiÓu chung

1. T¸c gi¶

+ NguyÔn Kh¶i (1930-2008) tªn khai sinh lµ NguyÔn M¹nh Kh¶i, sinh t¹i Hµ Néi nh­ng tuæi nhá sèng ë nhiÒu n¬i.

+ NguyÔn Kh¶i viÕt v¨n tõ n¨m 1950, b¾t ®Çu ®­îc chó ý tõ tiÓu thuyÕt Xung ®ét. Tr­íc c¸ch m¹ng, s¸ng t¸c c¶u NguyÔn Kh¶i tËp trung vÒ ®êi sèng n«ng th«n trong qu¸ tr×nh x©y dùng cuéc sèng míi: Mïa l¹c(1960), Mét chÆng ®­êng (1962), TÇm nh×n xa (1963), Chñ tÞch huyÖn (1972).... vµ h×nh t­îng ng­êi lÝnh trong kh¸ng chiÕn chèng MÜ: Hä sèng vµ chiÕn ®Êu(1966), Hoµ vang (1967), §­êng trong mµy (1970), Ra ®¶o (1970), ChiÕn sÜ (1973).... Sau n¨m 1975, s¸ng t¸c cña «ng ®Ò cËp ®Õn nhiÒu vÊn ®Ò x· héi- chÝnh trÞ cã tÝnh thêi sù vµ ®Æc biÖt quan t©m ®Õn tÝnh c¸ch, t­ t­ëng, tinh thÇn cña con ng­êi hiÖn nay tr­íc nh÷ng biÕn ®éng phøc t¹p cña ®êi sèng: Cha vµ con, vµ .... (1970), GÆp gì cuèi n¨m (1982)...

2. T¸c phÈm

Mét ng­êi Hµ Néi in trong tËp truyÖn ng¾n cïng tªn cña NguyÔn Kh¶i (1990). TruyÖn ®· thÓ hiÖn nh÷ng kh¸m ph¸, ph¸t hiÖn cña NguyÔn Kh¶i vÒ vÎ ®Ñp trong chiÒu s©u t©m hån, tÝnh c¸ch con ng­êi ViÖt Nam qua bao biÕn ®éng th¨ng trÇm cña ®Êt n­íc.

Ho¹t ®éng 2: H­íng dÉn ®äc- hiÓu v¨n b¶n

1. GV tæ chøc cho HS suy nghÜ, th¶o luËn, ph¸t biÓu nhËn xÐt, bæ sung ®Ó hoµn chØnh c¸c vÊn ®Ò sau:

a) TÝnh c¸ch c« HiÒn- nh©n vËt trung t©m cña truyÖn, ®Æc biÖt lµ suy nghÜ, c¸ch øng xö cña c« trong tõng thêi ®o¹n cña ®Êt n­íc.

II. §äc- hiÓu

1. Nh©n vËt c« HiÒn

a) TÝnh c¸ch, phÈm chÊt

- Nh©n vËt trung t©m cña truyÖn ng¾n lµ c« HiÒn còng nh­ nh÷ng ng­êi Hµ Néi kh¸c, c« ®· cïng Hµ Néi, cïng ®Êt n­íc tr¶i qua nhiÒu biÕn ®éng th¨ng trÇm nh­ng vÉn gi÷ ®­îc  c¸i cèt c¸ch ng­êi Hµ Néi. C« sèng th¼ng th¾n, ch©n thµnh, kh«ng giÊu giÕm quan ®iÓm, th¸i ®é cña m×nh víi mäi hiÖn t­îng xung quanh.

- Suy nghÜ vµ c¸ch øng xö cña c« trong tõng thêi ®o¹n cña ®Êt n­íc.

+ Hoµ b×nh lËp l¹i ë miÒn B¾c, c« HiÒn nãi vÒ niÒm vui vµ c¶ nh÷ng c¸i cã phÇn m¸y mãc, cùc ®oan cña cuéc sèng xung quanh: “vui h¬i nhiÒu, nãi còng h¬i nhiÒu”, theo c« “chÝnh phñ can thiÖp vµo nhiÒu viÖc cña d©n qu¸” .... C« tÝnh to¸n mäi viÖc tr­íc sau rÊt kh«n khÐo vµ “®· tÝnh lµ lµm, ®· lµm lµ kh«ng ®Ó ý ®Õn nh÷ng ®µm tiÕu cña thiªn h¹”...

+ MiÒn B¾c b­íc vµo thêi k× ­¬ng ®Çu víi chiÕn tranh ph¸ ho¹i b»ng kh«ng qu©n cña MÜ. C« HiÒn d¹y con c¸ch sèng “biÕt tù träng, biÕt xÊu hæ”, biÕt sèng ®óng víi b¶n chÊt ng­êi Hµ Néi. §ã còng lµ lÝ do v× sao c« s½n sµng cho con trai ra trËn: “Tao ®au ®ín mµ b»ng lßng, v× tao kh«ng muèn nã sèng b¸m vµo sù hi sinh cña b¹n. Nã gi¸m ®i còng lµ biÕt tù träng”...

+ Sau chiÕn th¾ng mïa xu©n 1975, ®Êt n­íc trong thêi k× ®æi míi, gi÷a kh«ng khÝ x« bå cña thêi kinh tÕ thÞ tr­êng, c« HiÒn vÉn lµ “mét ng­êi Hµ néi cña h«m nay, thuÇn tuý Hµ Néi, kh«ng pha trén”. Tõ chuyÖn c©y si cæ thô ë ®Òn Ngäc S¬n, c« HiÒn nãi vÒ niÒm tin vµo cuéc sèng ngµy cµng tèt ®Ñp h¬n.

b) V× sao t¸c gi¶ cho c« HiÒn lµ “mét h¹t bôi vµng” cña Hµ Néi?

* GV më réng

b) C« HiÒn- "mét h¹t bôi vµng cña Hµ Néi"

- Nãi ®Õn h¹t bôi, ng­êi ta nghÜ ®Õn vËt nhá bÐ, tÇm th­êng. Cã ®iÒu lµ h¹t bôi vµng th× dï nhá bÐ nh­ng cã gi¸ trÞ quÝ b¸u.

- C« HiÒn lµ mét ng­êi Hµ Néi b×nh th­êng nh­ng c« thÊm s©u nh÷ng c¸i tinh hoa trong b¶n chÊt ng­êi Hµ Néi. Bao nhiªu h¹t bôi vµng, bao nhiªu ng­êi nh­ c« HiÒn sÏ hîp l¹i thµnh nh÷ng “¸ng vµng” chãi s¸ng. ¸ng vµng Êy lµ phÈm gi¸ ng­êi Hµ Néi, lµ c¸i truyÒn thèng cèt c¸ch ng­êi Hµ Néi.

* Mét so s¸nh ®éc ®¸o n»m trong m¹ch tr÷ t×nh ngo¹i ®Ò cña ng­êi kÓ chuyÖn. B¶n s¾c Hµ Néi, v¨n ho¸ Hµ Néi lµ chÊt vµng 10 lµ má vµng trÇm tÝch ®­îc båi ®¾p, tÝnh tu tõ biÕt bao h¹t bôi vµng nh­ lµ HiÒn

2. GV tæ chøc c¸c nhãm häc tËp, giao viÖc cho mçi nhãm t×m hiÓu vÒ mét nh©n vËt trong t¸c phÈm:

- Nh©n vËt “t«i”.

- Nh©n vËt Dòng- con trai c« HiÒn.

- Nh÷ng thanh niªn Hµ Néi vµ c¶ nh÷ng ng­êi ®· t¹o nªn “nhËn xÐt kh«ng mÊy vui vÎ" cña nh©n vËt “t«i” vÒ Hµ Néi.

2. C¸c nh©n vËt kh¸c trong truyÖn

+ Nh©n vËt "t«i"

ThÊp tho¸ng sau nh÷ng dßng ch÷ lµ h×nh ¶nh nh©n vËt “t«i” - ®ã lµ mét ng­êi ®· chøng kiÕn vµ tham gia vµo nhiÒu chÆng ®­êng lÞch sö cña d©n téc. Trªn nh÷ng chÆng ®­êng Êy, nh©n vËt t«i ®· cã nh÷ng quan s¸t tinh tÕ, c¶m nhËn nh¹y bÐn, s¾c s¶o, ®Æc bÞªt lµ vÒ nh©n vËt c« HiÒn, vÒ Hµ Néi vµ ng­êi Hµ Néi. Èn s©u trong giäng ®iÖu võa vui ®ïa, kh«i hµi, võa kh«n ngoan, tr¶i ®êi lµ h×nh ¶nh mét con ng­êi g¾n bã thiÕt tha víi vËn mÖnh ®Êt n­íc, tr©n träng nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ cña d©n téc. Nh©n vËt “t«i” mang h×nh bãng NguyÔn Kh¶i, lµ ng­êi kÓ chuyÖn, mét s¸ng t¹o nghÖ thuËt s¾c nÐt ®em ®Õn cho t¸c phÈm mét ®iÓm nh×n trÇn thuËt ch©n thËt kh¸ch quan  vµ ®óng ®¾n, s©u s¾c.

+ Nh©n vËt Dòng- con trai ®Çu rÊt mùc yªu quÝ cña c« HiÒn.

Anh ®· sèng ®óng víi nh÷ng lêi mÑ d¹y vÒ c¸ch sèng cña ng­êi anh cïng víi 660 thanh niªn ­u tó cña Hµ Néi lªn ®­êng hiÕn d©ng tuæi xu©n cña m×nh cho ®Êt n­íc. Dòng, TuÊt vµ tÊt c¶ nh÷ng chµng trai Hµ Néi Êy ®· gãp phÇn t« th¾m thªm cèt c¸ch tinh thÇn ng­êi Hµ Néi, phÈm gi¸ cao ®Ñp cña con ng­êi ViÖt Nam.

+ Bªn c¹nh sù thËt vÒ nh÷ng ng­êi Hµ Néi cã phÈm c¸ch cao ®Ñp, cßn cã nh÷ng ng­êi t¹o nªn “nhËn xÐt kh«ng mÊy vui vΔ cña nh©n vËt “t«i” vÒ Hµ Néi. §ã lµ “«ng b¹n trÎ ®¹p xe nh­ giã” ®· lµm xe ng­êi ta suýt ®æ l¹i cßn phãng xe v­ît qua råi quay mÆt l¹i chöi “Tiªn s­ c¸i anh giµ”..., lµ nh÷ng ng­êi mµ nh©n vËt t«i quªn ®­êng ph¶i hái th¨m... §ã lµ nh÷ng “h¹t s¹n cña Hµ Néi”, lµm mê ®i nÐt ®Ñp tÕ nhÞ, thanh lÞch cña ng­êi Trµng An. Cuéc sèng cña ng­êi Hµ Néi nay cÇn ph¶i lµm rÊt nhiÒu ®iÓm ®Ó gi÷ g×n vµ ph¸t huy c¸i ®Ñp trong tÝnh c¸ch ng­êi Hµ Néi.

3. HS th¶o luËn vÒ chuyÖn c©y si cæ thô ë ®Òn Ngäc S¬n bÞ b·o ®¸nh bËt rÔ råi l¹i håi sinh.

3. ý nghÜa cña c©u chuyÖn "c©y si cæ thô"

+ H×nh ¶nh ... nãi lªn qui luËt bÊt diÖt cña sù sèng. Quy luËt nµy ®­îc kh¼ng ®Þnh b»ng niÒm tin cña con ng­êi thµnh phè ®· kiªn tr× cøu sèng ®­îc c©y si.

+ C©y si còng lµ mét biÓu t­îng nghÖ thuËt, mét h×nh ¶nh Èn dô vÒ vÎ ®Ñp cña Hµ Néi: Hµ Néi cã thÓ bÞ tµn ph¸, bÞ nhiÔm bÖnh nh­ng vÉn lµ mét ng­êi Hµ Néi víi truyÒn thèng v¨n ho¸ ®· ®­îc nu«i d­ìng suèt tr­êng k× lÞch sö, lµ cèt c¸ch, tinh hoa, linh hån ®Êt n­íc.

4. GV gîi ý ®Ó HS nhËn xÐt vÒ giäng ®iÖu trÇn thuËt vµ nghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt cña NguyÔn Kh¶i trong t¸c phÈm.

4. Giäng ®iÖu trÇn thuËt vµ nghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt

+ Giäng ®iÖu trÇn thuËt:

Mét giäng ®iÖu rÊt tr¶i ®êi, võa tù nhiªn, d©n d· võa trÜu nÆng suy t­, võa giµu chÊt kh¸i qu¸t, triÕt lÝ, võa ®Ëm tÝnh ®a thanh. C¸i tù nhiªn, d©n d· t¹o nªn phong vÞ hµi h­íc rÊt cã duyªn trong giäng kÓ cña nh©n vËt “t«i”; tÝnh chÊt ®a thanh thÓ hiÖn trong lêi kÓ: nhiÒu giäng (tù tin xen lÉn hoµi nghi, tù hµo xen lÉn tù trµo... Giäng ®iÖu trÇn thuËt ®· lµm cho truyÖn ng¾n ®Ëm ®Æc chÊt tù sù rÊt ®êi th­êng mµ hiÖn ®¹i.

+ NghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt:

- T¹o t×nh huèng gÆp gì gi÷a nh©n vËt “t«i” vµ c¸c nh©n vËt kh¸c.

- Ng«n ng÷ nh©n vËt gãp phÇn kh¾c ho¹ tÝnh c¸ch (ng«n ng÷ nh©n vËt “t«i” ®Ëm vÎ suy t­, chiªm nghiÖm, l¹i pha chót hµi h­íc, tù trµo; ng«n ng÷ cña c« HiÒn ng¾n gän, râ rµng, døt kho¸t ...)

Ho¹t ®éng 3: Tæ chøc tæng kÕt

GV h­íng dÉn HS tù viÕt tæng kÕt.

III. Tæng kÕt

Trong Ng­êi Hµ Néi, NguyÔn Kh¶i ®· cã nh÷ng kh¸m ph¸ s©u s¾c vÒ b¶n chÊt cña nh©n vËt trªn dßng l­u chuyÓn cña hiÖn thùc lÞch sö:

- Lµ mét con ng­êi, bµ HiÒn lu«n gi÷ g×n phÈm gi¸ ng­êi.

- Lµ mét c«ng d©n, bµ HiÒn chØ lµm nh÷ng g× cã lîi cho ®Êt n­íc.

- Lµ mét ng­êi Hµ Néi, bµ ®· gãp phÇn lµm r¹ng rì thªm c¸i cèt c¸ch, c¸i truyÒn thèng cña mét Hµ Néi anh hïng vµ hµo hoa- t«n thªm vÎ ®Ñp thanh lÞch quyÕn rò cña “ng­êi Trµng An”.

ChÊt nh©n v¨n s©u s¾c cña ngßi bót NguyÔn Kh¶i chÝnh lµ ë ®ã.

“Muèn hiÓu con ng­êi thêi ®¹i víi tÊt c¶ nh÷ng c¸i hay, c¸i dë cña hä, nhÊt lµ muèn hiÓu c¸ch nghÜ cña hä, cuéc sèng tinh thÇn cña hä, ph¶i ®äc NguyÔn Kh¶i”. NhËn xÐt nµy cña nhµ nghiªn cøu V­¬ng TrÝ Nhµn thËt x¸c ®¸ng, nhÊt lµ ®èi víi truyÖn ng¾n Mét ng­êi Hµ Néi.

Tiết thứ: 75

Ngày soạn: 8/2/2009

Lớp dạy: 12B2,3

GV: Hồ Đức Hồng

Tên bài: THỰC HÀNH VỀ HÀM Ý

                                     (Tiếp trheo)

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng 1: Tæ chøc thùc hµnh

I. Tæ chøc thùc hµnh

Bµi tËp 1: §äc ®o¹n trÝch vµ ph©n tÝch theo c¸c c©u hái (SGK)

a) Lêi b¸c Ph« g¸i thùc hiÖn hµnh ®éng van xin, cÇu khÈn «ng lÝ vµ ®¸p l¹i b»ng hµnh ®éng nãi nh­ thÕ nµo?

HS lµm viÖc c¸ nh©n, ph¸t biÓu ý kiÕn.

Bµi tËp 1: 

a) Trong l­ît lêi më ®Çu cuéc tho¹i, b¸c Ph« g¸i van xin: “ThÇy tha cho nhµ con, ®õng b¾t nhµ con ®i xem ®¸ bãng n÷a”. Lêi ®¸p cña «ng lÝ mang s¾c th¸i mØa mai, giÔu cît (å, viÖc quan kh«ng ph¶i thø chuyÖn ®µn bµ cña c¸c chÞ). NÕu lµ c¸ch ®¸p t­êng minh phï hîp th× ph¶i lµ lêi chÊp nhËn sù van xin hoÆc tõ chèi, phñ ®Þnh sù van xin.

b) Lêi ®¸p cña «ng LÝ cã hµm ý g×?

HS th¶o luËn, ph¸t biÓu

b) Lêi cña «ng LÝ kh«ng ®¸p øng trùc tiÕp hµnh ®éng van xin cña b¸c Ph« mµ tõ chèi mét c¸ch gi¸n tiÕp. §ång thêi mang s¾c th¸i biÓu c¶m: béc lé quyÒn uy, thÓ hiÖn sù tõ chèi lêi van xin, biÓu lé th¸i ®é mØa mai, giÔu cît c¸ch suy nghÜ kiÓu ®µn bµ.

 TÝnh hµm sóc cña c©u cã hµm ý

Bµi tËp 2: §äc vµ ph©n tÝch ®o¹n trÝch (SGK):

Bµi tËp 2:

a) C©u hái ®Çu tiªn cña Tõ lµ hái vÒ thêi gian hay cßn cã hµm ý g× kh¸c?

b) C©u nh¾c khÐo ë l­ît lêi thø hai cña Tõ thùc chÊt cã hµm ý nãi víi Hé ®iÒu g×?

HS th¶o luËn nhãm, ®¹i diÖn ph¸t biÓu.

a) C©u hái ®Çu tiªn cña Tõ: “Cã lÏ h«m nay ®· lµ mång hai, mång ba ®©y råi m×nh nhØ?”. Kh«ng ph¶i chØ hái vÒ thêi gian mµ thùc chÊt, th«ng qua ®ã Tõ muèn nh¾c khÐo chång nhí ®Õn ngµy ®i nhËn tiÒn. (Hµng th¸ng cø vµo k× ®Çu th¸ng th× chång Tõ ®Òu ®i nhËn tiÒn nhuËn bót ).

b) C©u “nh¾c khÐo” thø hai: “HÌn nµo mµ em thÊy ng­êi thu tiÒn nhµ s¸ng nay ®· ®Õn...”. Tõ kh«ng nãi trùc tiÕp ®Õn viÖc tr¶ tiÒn nhµ. Tõ muèn nh¾c Hé ®i nhËn tiÒn vÒ ®Ó tr¶ c¸c kho¶n nî (Chñ ý vi ph¹m ph­¬ng ch©m c¸ch thøc)

c) T¸c dông c¸ch nãi cña Tõ

- Tõ thÓ hiÖn ý muèn cña m×nh th«ng qua c©u hái bãng giã vÒ ngµy th¸ng, nh¾c khÐo ®Õn mét sù viÖc kh¸c cã liªn quan (ng­êi thu tiÒn nhµ)... C¸ch nãi nhÑ nhµng, xa x«i nh÷ng vÉn ®¹t ®­îc môc ®Ých. Nã tr¸nh ®­îc Ên t­îng nÆng nÒ, lµm dÞu ®i kh«ng khÝ c¨ng th¼ng trong quan hÖ vî chång khi l©m vµo hoµn c¶nh khã kh¨n.

Bµi tËp 3: Ph©n tÝch hµm ý trong truyÖn c­êi Mua kÝnh

GV tæ chøc h­íng dÉn th¶o luËn. HS th¶o luËn vµ ph¸t biÓu

Bµi tËp 3:

a) C©u tr¶ lêi thø nhÊt cña anh chµng mua kÝnh:

“KÝnh tèt th× ®äc ®­îc ch÷ råi” - chøng tá anh ta qua niÖm kÝnh tèt th× ph¶i gióp cho con ng­êi ®äc ®­îc ch÷. Tõ ®ã suy ra, kÝnh kh«ng gióp con ng­êi ®äc ®­îc ch÷ lµ kÝnh xÊu. Anh ta chª mäi cÆp kÝnh cña nhµ hµng lµ kÝnh xÊu. Anh ta chª mäi cÆp kÝnh cña nhµ hµng v× kh«ng cã cÆp kÝnh nµo gióp anh ta ®äc ®­îc ch÷.

b) C©u tr¶ lêi thø hai: “BiÕt ch÷ th× ®· kh«ng cÇn mua kÝnh”. C©u tr¶ lêi gióp ng­êi ®äc x¸c ®Þnh ®­îc anh ta lµ ng­êi kh«ng biÕt ch÷ (v× kh«ng biÕt ch÷ nªn míi cÇn mua kÝnh). C¸ch tr¶ lêi võa ®¸p øng ®­îc c©u hái, võa gióp anh ta gi÷ ®­îc thÓ hiÖn.

Bµi tËp 4: ChØ ra líp nghÜa t­êng minh vµ hµm ý cña bµi th¬ Sãng

- T¸c phÈm v¨n häc dïng c¸ch thÓ hiÖn cã hµm ý th× cã t¸c dông vµ hiÖu qu¶ nghÖ thuËt nh­ thÕ nµo?

HS ®äc l¹i bµi th¬, suy nghÜ, ph¸t biÓu

Bµi tËp 4: Líp nghÜa t­êng minh vµ hµm ý cña bµi th¬ Sãng

- Líp nghÜa t­êng minh: C¶m nhËn vµ miªu t¶ hiÖn t­îng sãng biÓn víi nh÷ng ®Æc ®iÓm, tr¹ng th¸i cña nã.

- Líp nghÜa hµm ý: VÎ ®Ñp t©m hån cña ng­êi thiÕu n÷ ®ang yªu: ®¾m say, nång nµn, tin yªu

- T¸c phÈm v¨n häc dïng c¸ch thÓ hiÖn cã hµm ý sÏ t¹o nªn tÝnh hµm sóc, ®a nghÜa, biÓu ®¹t c¶m xóc, t­ t­ëng cña t¸c gi¶ mét c¸ch tinh tÕ, s©u s¾c.

Bµi tËp 5: Chän c¸ch tr¶ lêi cã hµm ý trong c©u hái: “CËu cã thÝch truyÖn ChÝ PhÌo cña Nam Cao kh«ng?”

HS th¶o luËn vµ ®­a ra ph­¬ng ¸n ®óng.

Bµi tËp 5: C¸ch tr¶ lêi cã hµm ý cho c©u hái: "CËu cã thÝch truyÖn ChÝ PhÌo cña Nam Cao kh«ng?”

+ Ai mµ ch¼ng thÝch?

+ Hµng chÊt l­îng cao ®Êy!

+ X­a cò nh­ tr¸i ®Êt råi!

VÝ ®em vµo tËp ®o¹n tr­êng

Th× treo gi¶i nhÊt chi nh­êng cho ai?

Ho¹t ®éng 2: Tæ chøc tæng kÕt

Bµi tËp: Trong ho¹t ®éng giao tiÕp b»ng ng«n ng÷ dïng c¸ch nãi cã hµm ý trong ng÷ c¶nh cÇn thiÕt mang l¹i nh÷ng t¸c dông vµ hiÖu qu¶ nh­ thÕ nµo?

HS th¶o luËn, chän ph­¬ng ¸n tr¶ lêi ®óng

II. Tæng kÕt

T¸c dông vµ hiÖu qu¶ cña c¸ch nãi cã hµm ý:

Tuú thuéc vµo hoµn c¶nh giao tiÕp, hµm ý cã thÓ mang l¹i:

+ TÝnh hµm sóc cho lêi nãi: lêi nãi ng¾n gän mµ chÊt chøa  nhiÒu néi dung, ý nghÜa

+ HiÖu qu¶ m¹nh mÏ, s©u s¾c víi ng­êi nghe

+ Sù v« can, kh«ng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm cña ng­êi nãi vÒ hµm ý (v× hµm ý lµ do ng­êi nghe suy ra)

+ TÝnh lÞch sù vµ thÓ diÖn tèt ®Ñp trong giao tiÕp b»ng ng«n ng÷

Tiết thứ: 76,77

Ngày soạn: 15/2/2009

Lớp dạy: 12B2,3

GV: Hồ Đức Hồng

Tên bài: THUỐC

                                             Lỗ Tấn

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng 1: Tæ chøc t×m hiÓu chung

I. T×m hiÓu chung

1. HS ®äc môc TiÓu dÉn, kÕt hîp víi nh÷ng hiÓu biÕt c¸ nh©n ®Ó giíi thiÖu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ Lç TÊn.

GV gîi ý:

- TiÓu sö, con ng­êi?

- VÞ trÝ cña Lç TÊn trong v¨n häc Trung Quèc?

- Con ®­êng gian nan ®Ó chän ngµnh nghÒ cña Lç TÊn?

- Quan ®iÓm s¸ng t¸c v¨n nghÖ cña Lç TÊn?

1. T¸c gi¶

+ Lç TÊn (1881-1936) tªn thËt lµ Chu Thô Nh©n, quª ë phñ ThiÖu H­ng, tØnh ChiÕt Giang, miÒn §«ng Nam Trung Quèc. ¤ng lµ nhµ v¨n c¸ch m¹ng lçi l¹c cña Trung Quèc thÕ kØ XX. “Tr­íc Lç tÊn ch­a hÒ cã Lç TÊn; sau Lç TÊn cã v« vµn Lç TÊn”  (Qu¸ch M¹t Nh­îc)

+ Tuæi trÎ cña Lç TÊn ®· nhiÒu lÇn ®æi nghÒ ®Ó t×m mét con ®­êng cèng hiÕn cho d©n téc: tõ nghÒ khia má ®Õn hµng h¶i råi nghÒ y, cuèi cïng lµm v¨n nghÖ ®Ó thøc tØnh quèc d©n ®ång bµo. Con ®­êng gian nan ®Ó chän ngµnh nghÒ cña Lç TÊn võa mang ®Ëm dÊu Ên lÞch sö Trung Hoa thêi cËn hiÖn ®¹i, võa nãi lªn t©m huyÕt cña mét ng­êi con ­u tó cña d©n téc.

+ Quan ®iÓm s¸ng t¸c v¨n nghÖ cña Lç TÊn ®­îc thÓ hiÖn nhÊt qu¸n trong toµn bé s¸ng t¸c cña «ng: phª ph¸n nh÷ng c¨n bÖnh tinh thÇn khiÕn cho quèc d©n mª muéi, tù tho¶ m·n “ngñ say trong mét c¸i nhµ hép b»ng s¾t kh«ng cã cöa sæ”.

+ T¸c phÈm chÝnh: AQ chÝnh truyÖn (KiÖt t¸c cña v¨n häc hiÖn ®¹i Trung Quèc vµ thÕ giíi), c¸c tËp Gµo thÐt, Bµng hoµng, TruyÖn cò viÕt theo lèi míi, h¬n chôc tËp t¹p v¨n cã gi¸ trÞ phª ph¸n, tÝnh chiÕn ®Êu cao

2. GV nªu c©u hái: T¸c phÈm Thuèc ®­îc s¸ng t¸c trong hoµn c¶nh nµo?

- HS ®äc TiÓu dÉn, kÕt hîp nh÷ng hiÓu biÕt c¸ nh©n ®Ó tr×nh bµy.

*Hết tiết 76 (tiết 1 của bài)

*Tiết thứ 77(tiết 2 của bài =>

2. Hoµn c¶nh s¸ng t¸c truyÖn Thuèc

Thuèc ®­îc viÕt n¨m 1919, ®óng vµo lóc cuéc vËn ®éng Ngò tø bïng næ. §©y lµ thêi k× ®Êt n­íc Trung Hoa bÞ c¸c ®Õ quèc Anh, Nga, Ph¸p, §øc, NhËt x©u xÐ. X· héi Trung Hoa biÕn thµnh nöa phong kiÕn, nöa thuéc ®Þa, nh­ng nh©n d©n l¹i an phËn chÞu nhôc. “Ng­êi Trung Quèc ngñ mª trong mét c¸i nhµ hép b»ng s¾t kh«ng cã cöa sæ” (Lç TÊn). §ã lµ c¨n bÖnh ®ín hÌn, tù tho¶ m·n, c¶n trë nghiªm träng con ®­êng gi¶i phãng d©n téc. ChÝnh nhµ c¸ch m¹ng lçi l¹c thêi nµy lµ T«n Trung S¬n còng nãi: “Trung Quèc Êy víi mét th«ng ®iÖp: Ng­êi Trung Quèc lµ mét con bÖnh trÇm träng”. Thuèc ®· ra ®êi trong bèi c¶nh Êy víi mét th«ng ®iÖp: cÇn suy nghÜ nghiªm kh¾c vÒ mét ph­¬ng thuèc ®Ó cøu d©n téc.

Ho¹t ®éng 2: Tæ chøc ®äc- hiÓu v¨n b¶n

II. §äc- hiÓu

1. GV gîi ý cho häc sinh t×m hiÓu bè côc t¸c phÈm (h·y ®Æt tiªu ®Ò cho 4 phÇn cña truyÖn ng¾n).

HS ®äc vµ tãm t¾t t¸c phÈm,  th¶o luËn vµ tr×nh bµy tr­íc líp.

1. Bè côc

+ PhÇn I: Thuyªn m¾c bÖnh lao. MÑ Thuyªn ®­a tiÒn cho chång ra chç hµnh h×nh ng­êi céng s¶n mua b¸nh bao tÈm m¸u vÒ ch÷a bÖnh cho con (Mua thuèc)

+ PhÇn II: Thuyªn ¨n c¸i b¸nh bao ®Ém m¸u nh­ng vÉn ho. Thuyªn nghe tim m×nh ®Ëp m¹nh kh«ng sao cÇm næi, ®­a tay vuèt ngùc, l¹i mét c¬n ho (Uèng thuèc)

+ PhÇn III: Cuéc bµn luËn trong qu¸n trµ vÒ thuèc ch÷a bÖnh lao, vÒ tªn “giÆc” H¹ Du (Bµn vÒ thuèc)

+ PhÇn IV: NghÜa ®Þa vµo dÞp tiÕt Thanh minh. Hai ng­êi mÑ tr­íc hai nÊm må: mét cña ng­êi chÕt bÖnh, mét chÕt v× nghÜa ë hai khu vùc, ng¨n c¸ch bëi mét con ®­êng mßn (HËu qu¶ cña thuèc)

2. HS th¶o luËn vÒ ý nghÜa nhan ®Ò truyÖn vµ h×nh t­îng chiÕc b¸nh bao tÈm m¸u ng­êi?

GV gîi dÉn: NghÜa ®en, nghÜa hµm Èn cña nhan ®Ò? Liªn t­ëng gi÷a nhan ®Ò (Thuèc) víi chiÕc b¸nh bao tÈm m¸u?

2. ý nghÜa nhan ®Ò truyÖn vµ h×nh t­îng chiÕc b¸nh bao tÈm m¸u

Nhan ®Ò "Thuèc"

+ Thuèc,  nguyªn v¨n lµ "D­îc" (trong tõ ghÐp D­îc phÈm), ph¶n ¸nh mét qu¸ tr×nh suy t­ nÆng nÒ cña Lç TÊn (®éng c¬ vµ môc ®Ých ®æi nghÒ cña Lç TÊn). NhËn thøc râ thùc tr¹ng nhËn thøc cña ng­êi d©n Trung Quèc thêi bÊy giê “ngu muéi vµ hÌn nh¸t”, nhµ v¨n kh«ng cã ý ®Þnh vµ còng kh«ng ®Æt ra vÊn ®Ò bèc thuèc cho x· héi mµ chØ muèn “l«i hÕt bÖnh tËt cña quèc d©n, lµm cho mäi ng­êi chó ý vµ t×m c¸ch ch¹y ch÷a”. Tªn truyÖn chØ cã thÓ dÞch lµ Thuèc (Tr­¬ng ChÝnh). VÞ thuèc (NguyÔn Tu©n) chø kh«ng thÓ dÞch lµ §¬n thuèc (Phan Kh¶i). Nhan ®Ò truyÖn cã nhiÒu nghÜa.

+ TÇng nghÜa ngoµi cïng lµ ph­¬ng thuèc truyÒn thèng ch÷a bÖnh lao. Mét ph­¬ng thuèc u mª ngu muéi gièng hÖt ph­¬ng thuèc mµ «ng thÇy lang bèc cho bè Lç TÊn bÞ bÖnh phï thòng víi hai vÞ “kh«ng thÓ thiÕu” lµ rÔ c©y nøa kinh s­¬ng ba n¨m vµ mét ®«i dÕ ®ñ con ®ùc, con c¸i dÉn ®Õn c¸i chÕt oan uæng cña «ng cô.

+ H×nh t­îng chiÕc b¸nh bao tÈm m¸u

“B¸nh bao tÈm m¸u ng­êi”, nghe nh­ chuyÖn thêi trung cæ nh­ng vÉn x¶y ra ë n­íc Trung Hoa tr× trÖ. TÇng nghÜa thø nhÊt - nghÜa ®en cña tªn truyÖn lµ: thuèc ch÷a bÖnh lao. Thø mµ «ng bµ Hoa Thuyªn xem lµ “tiªn d­îc” ®Ó cøu m¹ng th»ng con “m­êi ®êi ®éc ®inh” ®· kh«ng cøu ®­îc nã mµ ng­îc l¹i ®· giÕt chÕt nã - ®ã lµ thø thuèc mª tÝn.

C©u hái gîi ý:  T¹i sao kh«ng ph¶i lµ chiÕc b¸nh bao tÈm m¸u ng­êi kh¸c mµ l¹i ph¶i tÈm m¸u ng­êi c¸ch m¹ng H¹ Du?

+ Trong truyÖn, bè mÑ th»ng Thuyªn ®· ¸p ®Æt cho nã mét ph­¬ng thuèc qu¸i gë. Vµ c¶ ®¸m ng­êi trong qu¸n trµ còng cho r»ng ®ã lµ thø thuèc tiªn. Nh­ vËy, tªn truyÖn cßn hµm nghÜa s©u xa h¬n, mang tÝnh khai s¸ng: ®©y lµ thø thuèc ®éc, mäi ng­êi cÇn ph¶i gi¸c ngé ra r»ng c¸i gäi lµ thuèc ch÷a bÖnh lao ®­îc sïng b¸i lµ mét thø thuèc ®éc.

Ng­êi  Trung Quèc cÇn ph¶i tØnh giÊc, kh«ng ®­îc ngñ mª trong c¸i nhµ hép b»ng s¾t kh«ng cã söa sæ.

+ ChiÕc b¸nh bao - liÒu thuèc ®éc l¹i ®­îc pha chÕ b»ng m¸u cña ng­êi c¸ch m¹ng - mét ng­êi x¶ th©n v× nghÜa, ®æ m¸u cho sù nghiÖp gi¶i phãng n«ng d©n... Nh÷ng ng­êi d©n Êy (bè mÑ th»ng Thuyªn, «ng Ba, c¶ Khang...) l¹i döng d­ng, mua m¸u ng­êi c¸ch m¹ng ®Ó ch÷a bÖnh.... Víi hiÖn t­îng chiÕc b¸nh bao tÈm m¸u H¹ Du, Lç TÊn ®· ®Æt ra mét vÊn ®Ò hÕt søc hÖ träng lµ ý nghÜa cña hi sinh. Tªn truyÖn v× thÕ mang tÇng nghÜa thø ba: Ph¶i t×m mét ph­¬ng thuèc lµm cho quÇn chóng gi¸c ngé c¸ch m¹ng vµ lµm cho c¸ch m¹ng g¾n bã víi quÇn chóng.

3. Gv dÉn d¾t vµo c©u chuyÖn bµn luËn trong qu¸n trµ vÒ H¹ Du vµ yªu cÇu HS ph©n tÝch ý nghÜa cuéc bµn luËn ®ã.

HS th¶o luËn nhãm, cö ®¹i diÖn tr×nh bµy

3. ý nghÜa cuéc bµn luËn trong qu¸n trµ vÒ H¹ Du

+ Chñ ®Ò bµn luËn cña nh÷ng ng­êi trong qu¸n trµ cña l·o Hoa tr­íc hÕt lµ c«ng hiÖu cña “thø thuèc ®Æc biÖt” - chiÕc b¸nh bao tÈm m¸u ng­êi.

+ Tõ viÖc bµn vÒ c«ng hiÖu cña chiÕc b¸nh bao tÈm m¸u H¹ Du chuyÓn sang bµn vÒ b¶n th©n nh©n vËt H¹ Du lµ diÔn biÕn tù nhiªn, hîp lÝ.

+ Ng­êi tham gia bµn luËn t¸n th­ëng rÊt ®«ng song ph¸t ng«n chñ yÕu vÉn lµ tªn ®ao phñ C¶ Khang, ngoµi ra cßn mét ng­êi cã tªn kÌm theo ®Æc ®iÓm (cËu N¨m gï) vµ hai ng­êi chØ cã ®Æc ®iÓm (“Ng­êi tr©u hoa r©m”, “anh chµng hai m­¬i tuæi”).

+ Nh÷ng lêi bµn luËn Êy, Lç TÊn ®· cho ta thÊy:

- Bé mÆt tµn b¹o, th« lç cña C¶ Khang

- Bé mÆt l¹c hËu c¶u d©n chóng Trung Quèc ®­¬ng thêi

- Lßng yªu n­íc cña ng­êi chiÕn sÜ c¸ch m¹ng  H¹ Du

4. GV dÉn d¾t: Kh«ng gian nghÖ thuËt cña truyÖn lµ tï h·m, Èm mèc, bÕ t¾c, nh­ng thêi gian th× cã tiÕn triÓn. Tõ mïa thu “tr¶m quyÕt” ®Õn mïa xu©n thanh minh ®· thÓ hiÖn m¹ch suy t­ l¹c quan cña t¸c gi¶.

HS t×m hiÓu ý nghÜa cña h×nh ¶nh vßng hoa trªn mé H¹ Du?

HS lµm viÖc c¸ nh©n, ph¸t biÓu ý kiÕn

4. Kh«ng gian, thêi gian nghÖ thuËt vµ ý nghÜa cña chi tiÕt vßng hoa trªn mé H¹ Du

+ C©u chuyÖn x¶y ra trong 2 buæi sím vµo hai mïa thu, mua xu©n cã ý nghÜa kh«ng t­îng tr­ng. Buæi s¸ng ®Çu tiªn cã 3 c¶nh: c¶nh s¸ng tinh m¬ ®i mua b¸nh bao chÊm m¸u ng­êi, c¶nh ph¸p tr­êng vµ c¶nh cho con ¨n b¸nh, c¶nh qu¸n trµ.... Ba c¶nh gÇn nh­ liªn tôc, diÔn ra trong mïa thu l¹nh lÏo. Bèi c¶nh qu¸n trµ vµ ®­êng phè lµ n¬i tô tËp cña nhiÒu lo¹i ng­êi do ®ã h×nh dung ®­îc d­ luËn vµ ý thøc x· héi. Buæi s¸ng cuèi cïng lµ vµo dÞp tÕt Thanh minh- mïa xu©n t¶o mé. Mïa thu l¸ rông, mïa xu©n ®©m chåi n¶y léc, gieo mÇm.

+ Vßng hoa trªn mé H¹ Du: Cã thÓ xem vßng hoa lµ cùc ®èi lËp cña “chiÕc b¸nh bao tÈm m¸u”. Phñ ®Þnh vÞ thuèc lµ b»ng chiÕc b¸nh bao tÈm m¸u, t¸c gi¶ m¬ ­íc t×m kiÕm mét vÞ thuèc míi- ch÷a ®­îc c¶ nh÷ng bÖnh tËt vÒ tinh thÇn cho toµn x· héi víi ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt lµ mäi ng­êi ph¶i gi¸c ngé c¸ch m¹ng, ph¶i hiÓu râ “ý nghÜa cña sù hi sinh” cña nh÷ng ng­êi c¸ch m¹ng.

+ 3hê chi tiÕt vßng hoa trªn mé H¹ Du chñ ®Ò t­ t­ëng t¸c phÈm míi ®­îc thÓ hiÖn trän vÑn, nhê ®ã mµ kh«ng khÝ cña truyÖn vèn rÊt u buån t¨m tèi song ®iÒu mµ t¸c gi¶ ®­a ®Õn cho ng­êi ®äc kh«ng ph¶i lµ t­ t­ëng bi quan.

Ho¹t ®éng 3: Tæ chøc tæng kÕt HS nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ chung vÒ gi¸ trÞ cña t¸c phÈm

III. Tæng kÕt

Víi cèt truyÖn ®¬n gi¶n, c¸ch viÕt c« ®äng, giµu h×nh ¶nh mang tÝnh biÓu t­îng, Thuèc cña Lç TÊn thÓ hiÖn mét néi dung s©u s¾c: mét d©n téc ch­a ý thøc ®­îc “bÖnh tËt” cña chÝnh m×nh vµ ch­a cã ®­îc ¸nh s¸ng t­ t­ëng c¸ch m¹ng, d©n téc ®ã vÉn ch×m ®¾m trong mª muéi.

Tiết thứ: 78

Ngày soạn: 17/2/2009

Lớp dạy: 12B2,3

GV: Hồ Đức Hồng

RÈN LUYỆN KĨ NĂNG MỞ BÀI, KẾT BÀI

TRONG BÀI VĂN NGHỊ LUẬN

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng 1: Tæ chøc rÌn luyÖn kÜ n¨ng viÕt phÇn më bµi

1. GV tæ chøc cho HS t×m hiÓu c¸c c¸ch më bµi cho ®Ò bµi: Ph©n tÝch gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña t×nh huèng truyÖn trong t¸c phÈm Vî nhÆt (Kim L©n)

HS ®äc kÜ c¸c më bµi (SGK) ph¸t biÓu ý kiÕn

I. ViÕt phÇn më bµi

1. T×m hiÓu c¸ch më bµi

- §Ò tµi ®­îc tr×nh bµy: gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña t×nh huèng truyÖn trong Vî nhÆt cña  Kim L©n.

- C¸ch më bµi thø 3: më bµi gi¸n tiÕp, dÉn d¾t tù nhiªn, t¹o ra sù hÊp dÉn, chó ý vµ phï hîp h¬n c¶ víi yªu cÇu tr×nh bµy ®Ò tµi

2. GV lÇn l­ît cho HS ph©n tÝch c¸c c¸ch më bµi (SGK):

a) §o¸n ®Þnh ®Ò tµi ®­îc triÓn khai trong v¨n b¶n.

b) Ph©n tÝch tÝnh tù nhiªn, hÊp dÉn cña c¸c më bµi.

HS th¶o luËn nhãm, tr×nh bµy tr­íc líp

2. Ph©n tÝch c¸ch më bµi

- §o¸n ®Þnh ®Ò tµi:

+ MB1: quyÒn tù do, ®éc lËp cña d©n téc ViÖt Nam

+ MB2: NÐt ®Æc s¾c cña t­ t­ëng, nghÖ thuËt bµi th¬ Tèng biÖt hµnh cña Th©m T©m.

+ MB3:  Nh÷ng kh¸m ph¸ ®éc ®¸o, s©u s¾c cña Nam Cao vÒ ®Ò tµi ng­êi n«ng d©n trong t¸c phÈm ChÝ PhÌo.

- C¶ 3 më bµi ®Òu theo c¸ch gi¸n tiÕp, dÉn ®¾t tù nhiªn, t¹o ®­îc Ên t­îng, hÊp dÉn sù chó ý cña ng­êi ®äc h­íng tíi ®Ò tµi.

3. Tõ hai bµi tËp trªn, HS cho biÕt phÇn më bµi cÇn ®¸p øng yªu cÇu g× trong qu¸ tr×nh t¹o lËp v¨n b¶n?

HS lµm viÖc c¸ nh©n, ph¸t biÓu tr­íc líp

3.  Yªu cÇu phÇn më bµi

- Th«ng b¸o chÝnh x¸c, ng¾n gän vÒ ®Ò tµi

- H­íng ng­êi ®äc (ng­êi nghe) vµo ®Ò tµi mét c¸ch tù nhiªn, gîi sù høng thó víi vÊn ®Ò ®­îc tr×nh bµy trong v¨n b¶n.

Ho¹t ®éng 2: Tæ chøc rÌn luyÖn kÜ n¨ng viÕt phÇn kÕt bµi

1. GV tæ chøc cho HS t×m hiÓu c¸c kÕt bµi (SGK) cho ®Ò bµi: Suy nghÜ cña anh (chÞ) vÒ nh©n vËt «ng l¸i ®ß trong tuú bót Ng­êi l¸i ®ß s«ng §µ (NguyÔn Tu©n)

HS ®äc kÜ c¸c kÕt bµi (SGK) ph¸t biÓu ý kiÕn

II. ViÕt phÇn kÕt bµi

1. T×m hiÓu c¸c kÕt bµi

- §Ò tµi: Suy nghÜ cña anh (chÞ) vÒ nh©n vËt «ng l¸i ®ß trong tuú bót Ng­êi l¸i ®ß s«ng §µ (NguyÔn Tu©n)

- C¸ch kÕt bµi 2 phïh îp h¬n víi yªu cÇu tr×nh bµy ®Ò tµi: §¸nh gi¸ kh¸i qu¸t vÒ ý nghÜa cña h×nh t­îng nh©n vËt «ng l¸i ®ß, ®ång thêi gîi suy nghÜ, liªn t­ëng s©u s¾c cho ng­êi ®äc.

2. GV lÇn l­ît cho HS ph©n tÝch c¸c kÕt bµi (SGK)

HS ®äc kÜ, th¶o luËn nhãm, cö ®¹i diÖn tr×nh bµy.

2. Ph©n tÝch c¸c kÕt bµi

- KÕt bµi 1: Tuyªn bè ®éc lËp vµ kh¼ng ®Þnh quyÕt t©m cña toµn d©n téc ViÖt Nam ®em tinh thÇn, lùc l­îng, tÝnh m¹ng vµ cña c¶i ®Ó gi÷ v÷ng ®éc lËp.

- KÕt bµi 2: Ên t­îng ®Ñp ®Ï, kh«ng bao giê phai nhµo vÒ h×nh ¶nh mét phè huyÖn nghÌo trong c©u chuyÖn Hai ®øc trÎ cña Th¹ch Lam.

- C¶ hai kÕt bµi ®Òu t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn nhËn thøc vµ t×nh c¶m cña ng­êi ®äc.

3. Tõ hai bµi tËp trªn anh (chÞ) h·y cho biÕt phÇn kÕt bµi cÇn ®¸p øng yªu cÇu g× trong qu¸ tr×nh t¹o lËp v¨n b¶n?

HS lµm viÖc c¸ nh©n, ph¸t biÓu tr­íc líp

3. Yªu cÇu cña phÇn kÕt bµi

- Th«ng b¸o vÒ sù kÕt thóc cña viÖc tr×nh bµy ®Ò tµi, nªu ®¸nh gi¸ kh¸i qu¸t cña ng­êi viÕt vÒ nh÷ng khÝa c¹nh næi bËt nhÊt cña vÊn ®Ò.

- Gîi liªn t­ëng réng h¬n, s©u s¾c h¬n.

Tiết thứ: 79,80

Ngày soạn: 20/2/2009

Lớp dạy: 12B2,3

GV: Hồ Đức Hồng

Tên bài: SỐ PHẬN CON NGƯỜI

(trích)

                                                 Sô-lô-khốp

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng 1: Tæ chøc t×m hiÓu chung

1. HS ®äc TiÓu dÉn (SGK) tãm t¾t nh÷ng nÐt chÝnh vÒ t¸c gi¶ S«-l«-khèp.

HS lµm viÖc c¸ nh©n, ph¸t biÓu

I. T×m hiÓu chung

1. T¸c gi¶

- A.S«-l«-khèp (1905-1984) lµ nhµ v¨n X«-viÕt lçi l¹c, ®­îc vinh dù nhËn gi¶i th­êng Nobel vÒ v¨n häc n¨m 1965 («ng cßn ®­îc nhËn gi¶i th­ëng v¨n häc Lª-nin, gi¶i th­ëng v¨n häc quèc gia).

- Cuéc ®êi vµ sù nghiÖp cña S«-l«-khèp g¾n bã mËt thiÕt víi sù ra ®êi cña mét chÕ ®é- chÕ ®é x· héi chñ nghÜa t¹i vïng ®Êt S«ng §«ng trï phó, ®Ëm b¶n s¾c v¨n ho¸ ng­êi d©n C«d¾c.

Lµ nhµ v¨n xuÊt th©n tõ n«ng d©n lao ®éng, S«-l«-khèp am hiÓu vµ ®ång c¶m s©u s¾c víi nh÷ng con ng­êi trªn m¶nh ®Êt quª h­¬ng. §Æc ®iÓm næi bËt trong chñ nghÜa nh©n ®¹o cña S«-l«-khèp lµ viÖc quan t©m, tr¨n trë vÒ sè phËn cña ®Êt n­íc, cña d©n téc, nh©n d©n còng nh­ vÒ sè phËn c¸ nh©n con ng­êi.

- Phong c¸ch nghÖ thuËt cña S«-l«-khèp: nÐt næi bËt lµ viÕt ®óng sù thËt. ¤ng kh«ng nÐ tr¸nh nh÷ng sù thËt dï kh¾c nghiÖt trong khi ph¶n ¸nh nh÷ng bøc tranh thêi ®¹i réng lín, nh÷ng c¶nh ®êi, nh÷ng ch©n dung sè phËn ®au th­¬ng. Trong s¸ng t¸c cña «ng, chÊt bi vµ chÊt hïng, chÊt sö thi vµ chÊt t©m lÝ lu«n ®­îc kÕt hîp nhuÇn nhuyÔn.

2. HS dùa vµo TiÓu dÉn ph¸t biÓu vÞ trÝ cña truyÖn ng¾n Sè phËn con ng­êi trong nÒn v¨n häc X«-viÕt.

2. T¸c phÈm

TruyÖn ng¾n Sè phËn con ng­êi cña S«-l«-khèp lµ cét mèc quan träng më ra ch©n trêi míi cho v¨n häc X« ViÕt. TruyÖn cã mét dung l­îng t­ t­ëng lín khiÕn cho cã ng­êi liÖt nã vµo lo¹i tiÓu thuyÕt anh hïng ca.

Ho¹t ®éng 2: Tæ chøc ®äc- hiÓu v¨n b¶n

1. GV ®Þnh h­íng ®Ó HS ph©n tÝch nh©n vËt An-®r©y S«-c«-lèp.

a) Ph©n tÝch hoµn c¶nh vµ t©m tr¹ng An-®r©y Sau khi chiÕn tranh kÕt thóc vµ tr­íc khi gÆp bÐ Va-ni-a.

(HS lµm viÖc c¸ nh©n, ph¸t biÓu tr­íc líp).

* Hết tiết79 (tiết 1 của bài)

* Tiết thứ: 80 (tiết 2 của bài)

II. §äc- hiÓu v¨n b¶n

1. Nh©n vËt An-®r©y X«-c«-lèp

a) Hoµn c¶nh vµ t©m tr¹ng An-®r©y X«-c«-lèp sau chiÕn tranh:

- N¨m 1944, sau khi tho¸t khái c¶nh n« lÖ cña tï binh, X«-c«-lèp ®­îc biÕt mét tin ®au ®ín: th¸ng 6 n¨m 1942 vî vµ hai con g¸i anh ®· bÞ bän ph¸t xÝt giÕt h¹i. NiÒm hi väng cuèi cïng gióp anh b¸m vÝu vµo cuéc ®êi nµy lµ A-na-t«-li, chó häc sinh giái to¸n, ®¹i uý ph¸o binh, ®øa con trai yªu quÝ ®ang cïng anh tiÕn ®¸nh BÐclin. Nh­ng ®ung s¸ng ngµy mång 9 th¸ng n¨m, ngµy chiÕn th¾ng, 1 th»ng thiÖn x¹ §øc ®· giÕt chÕt mÊt An-n«-t«-li.

Anh ®· “ch«n niÒm vui s­íng vµ niÒm hi väng cuèi cïng trªn ®Êt ng­êi, ®Êt §øc”, “Trong ng­êi cã c¸i g× ®ã vì tung ra” trë thµnh “ng­êi mÊt h«n”. Sau khi lÇn l­ît mÊt tÊt c¶ ng­êi th©n, X«-c«-lèp r¬i vµo nçi ®au cïng cùc.

- Lêi t©m sù cña anh khi t×m ®Õn chÐn r­îu ®Ó dÞu bít nçi ®au: “ph¶i nãi r»ng t«i ®· thËt sù say mª c¸i mãn nguy h¹i Êy”. X«-c«-lèp biÕt râ sù nguy h¹i cña r­îu nh­ng anh vÉn cø uèng- Lêi t©m sù Êy hÐ më sù bÕ t¾c cña anh.

- X«-c«-lèp  kh«ng cÇm ®­îc n­íc m¾t tr­íc  h×nh ¶nh cËu bÐ Va-ni-a. Nçi ®au kh«ng thÓ diÔn t¶ thµnh lêi, chØ cã thÓ diÔn t¶ b»ng nh÷ng giät n­íc m¾t.

BiÓu d­¬ng, ngîi ca khÝ ph¸ch anh hïng cña nh©n d©n, S«-l«-khèp còng kh«ng ngÇn ng¹i nãi lªn c¸i gi¸ rÊt ®¾t cña chiÕn th¾ng, nh÷ng ®au khæ tét cïng cña con ng­êi do chiÕn tranh g©y nªn- søc tè c¸o chiÕn tranh ph¸t xÝt m¹nh mÏ cña t¸c phÈm.

b) An-®r©y ®· nhËn bÐ Va-ri-a lµm con nh­ thÕ nµo? §iÒu g× ®· khiÕn anh cã quyÕt ®Þnh nhanh chãng nh­ vËy?

(HS th¶o luËn nhãm, cö ®¹i diÖn tr×nh bµy).

b) An-®r©y gÆp bÐ Va-ri-a

Gi÷a lóc ®ang l©m vµo t©m tr¹ng buån ®au, bÕ t¾c, An-®r©y ®· gÆp bÐ Va-ri-a, còng lµ mét n¹n ®¸ng th­¬ng cña chiÕn tranh. T¸c gi¶ t¶ viÖc X«-c«-lèp nhËn Va-ri-a  lµm con nu«i rÊt s©u s¾c vµ c¶m ®éng.

- Khi nh×n thÊy Va-ri-a tõ xa: “Th»ng bÐ r¸ch b­¬n x¬ m­íp.... cÆp m¾t th× cø nh­ nhiÒu ng«i sao s¸ng sau trËn m­a ®ªm” råi “thÝch ®Õn nçi b¾t ®Çu thÊy nhí nã”. Vµ khi hiÓu râ t×nh tr¹ng cña Va-ri-a hiÖn t¹i, t×nh phô tö thiªng liªng vµ tinh thÇn tr¸ch nhiÖm ®· thøc tØnh tr«ng X«-c«-lèp. Lßng th­¬ng xãt d©ng lªn thµnh nh÷ng giät n­íc m¾t nãng hæi. Anh quyÕt ®Þnh nhËn Va-ri-a lµm con.

- X«-c«-lèp tuyªn bè anh lµ bè th× lËp tøc Va-ni-a chåm lªn «m h«n anh, rÝu rÝt lÝu lo vang c¶ buång l¸i... Cßn X«-c«-lèp “m¾t mê ®i”, “hai bµn tay lÈy bÈy”- søc m¹nh c¶u t×nh yªu th­¬ng s­ëi Èm tr¸i tim c« ®¬n, ®em l¹i niÒm vui sèng.

- Víi lßng nh©n hËu, X«-c«-lèp t×m mäi c¸ch bï ®¾p t×nh c¶m cho Va-ri-a, ch¨m sãc nã. ë toµn bé ®o¹n nµy, ®iÓm nh×n cña t¸c gi¶ hoµn toµn phï hîp víi ®iÓm nh×n cña nh©n vËt vµ v× vËy g©y ®­îc niÒm xóc ®éng trùc tiÕp.

c) An-®r©y X«-c«-lèp ®· v­ît lªn nçi ®au vµ sù c« ®¬n nh­ thÕ nµo?

(HS lµm viÖc c¸ nh©n, ph¸t biÓu tr­íc líp)

c) Tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cao c¶ vµ nghÞ lùc phi th­êng cña X«-c«-lèp

- Khã kh¨n cña X«-c«-lèp khi nhËn bÐ Va-ri-a lµm con trong cuéc sèng th­êng nhËt: viÖc nu«i d­ìng, ch¨m sãc..., nh÷ng rñi ro bÊt cø lóc nµo còng cã thÓ x¶y ra, ®Æc biÖt lµ viÖc kh«ng thÓ lµm “tæn th­¬ng tr¸i tim bÐ báng cña Va-ri-a”. Bªn c¹nh ®ã lµ nçi khæ t©m, d»n vÆt cña anh vÒ nh÷ng kÝ øc... vÕt th­¬ng t©m hån vÉn ®au ®ín.

- X«-c«-lèp kh«ng ngõng v­¬n lªn trong ý thøc nh­ng nçi ®au, vÕt th­¬ng lßng kh«ng thÓ nµo hµn g¾n. §ã chÝnh lµ bi kÞch s©u s¾c trong sè phËn cña X«-c«-lèp. §ã còng lµ tÝnh ch©n thËt cña sè phËn con ng­êi sau chiÕn tranh.

2. HS nhËn xÐt vÒ chÊt tr÷ t×nh vµ giäng ®iÖu cña ®o¹n trÝch.

GV gîi ý. HS lµm viÖc c¸ nh©n, ph¸t biÓu ý kiÕn.

2. ChÊt tr÷ t×nh cña t¸c phÈm

Sè phËn con ng­êi cã søc rung c¶m v« h¹n cña chÊt tr÷ t×nh s©u l¾ng. Nhµ v¨n ®· s¸ng t¹o ra h×nh thøc tù sù ®éc ®¸o, sù xen kÏ nhÞp nhµng giäng ®iÖu cña ng­êi kÓ chuyÖn (t¸c gi¶ vµ nh©n vËt chÝnh). Sù hoµ quyÖn chÆt chÏ chÊt tr÷ t×nh cña t¸c gi¶ vµ chÊt tr÷ t×nh cña nh©n vËt ®· më réng, t¨ng c­êng ®Õn tèi ®a c¶m xóc nghÜ suy vµ nh÷ng liªn t­ëng phong phó cho ng­êi ®äc.

3. GV ®Þnh h­íng cho HS t×m hiÓu vÒ: Th¸i ®é cña ng­êi kÓ chuyÖn, ý nghÜa lêi tr÷ t×nh ngo¹i ®Ò ë cuèi truyÖn.

HS lµm viÖc c¸ nh©n, ph¸t biÓu ý kiÕn.

3. Th¸i ®é cña ng­êi kÓ chuyÖn

- Th¸i ®é cña ng­êi trÇn thuËt lµ ®ång c¶nh vµ tin t­ëng

- §o¹n kÕt t¸c phÈm lµ lêi nh¾c nhë, kªu gäi sù quan t©m, tr¸ch nhiÖm cña toµn x· héi ®èi víi mçi sè phËn c¸ nh©n (H×nh ¶nh “nh÷ng giät n­íc m¾t ®µn «ng hiÕm hoi nãng báng”, giät n­íc m¾t “trong chiªm bao”)

Ho¹t ®éng 3: Tæ chøc tæng kÕt

1. HS nhËn xÐt vÒ nh÷ng suy nghÜ mµ nhµ v¨n göi g¾m qua t¸c phÈm.

HS tæng hîp kiÕn thøc vµ ph¸t biÓu

2. HS nhËn xÐt vÒ nghÖ thuËt cña truyÖn.

HS tæng hîp kiÕn thøc vµ ph¸t biÓu

III. Tæng kÕt

1. X«-c«-lèp lµ biÓu t­îng cña tÝnh c¸ch Nga, t©m hån Nga, biÓu t­îng cña con ng­êi thÕ kû XX: kiªn c­êng, dòng c¶m, giµu lßng nh©n ¸i, nh©n vËt mang tÇm sö thi.

- S«-l«-khèp suy nghÜ s©u s¾c vÒ sè phËn con ng­êi- tin t­ëng vµo nghÞ lùc phi th­êng cña con ng­êi c¸ch m¹ng cã thÓ v­ît qua sè phËn.

2. NghÖ thuËt tù sù:

- KiÓu truyÖn lång truyÖn, hai ng­êi kÓ chuyÖn (t¸c gi¶ vµ nh©n vËt). Nhê ®ã, ®¶m b¶o tÝnh ch©n thùc, t¹o ra mét ph­¬ng thøc miªu t¶ lÞch sö míi: lÞch sö trong mèi quan hÖ mËt thiÕt víi sè phËn c¸ nh©n.

- S¸ng t¹o nhiÒu t×nh huèng nghÖ thuËt, nhiÒu chi tiÕt t×nh tiÕt ®Ó kh¸m ph¸ chiÒu s©u tÝnh c¸ch nh©n vËt.

Tiết thứ: 81

Ngày soạn: 25/2/2009

Lớp dạy: 12B2,3

GV: Hồ Đức Hồng

Tên bài: TRẢ BÀI LÀM VĂN SỐ 6

Ho¹t ®éng cña thµy vµ trß

Néi dung cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng 1: Tæ chøc ph©n tÝch ®Ò

1. GV nªu yªu cÇu: Khi ph©n tÝch mét ®Ò bµi, cÇn ph©n tÝch nh÷ng g×? H·y ¸p dông ®Ó ph©n tÝch ®Ò bµi viÕt sè 6.

- HS nhí l¹i kiÕn thøc ph©n tÝch ®Ò, ¸p dông ph©n tÝch.

- GV ®Þnh h­íng, g¹ch d­íi nh÷ng tõ ng÷ quan träng ®Ó chØ ra c¸c yªu cÇu cña ®Ò.

I. Ph©n tÝch ®Ò

1. Khi ph©n tÝch mét ®Ò bµi, cÇn ph©n tÝch:

- Néi dung vÊn ®Ò.

- ThÓ lo¹i nghÞ luËn vµ nh÷ng thao t¸c lËp luËn chÝnh.

- Ph¹m vi t­ liÖu cÇn sö dông cho bµi viÕt.

2. Ph©n tÝch ®Ò bµi viÕt sè 6 (vÝ dô chän ®Ò 1- SGK trang 20)

§Ò: Trong truyÖn ng¾n Nh÷ng ®øa con trong gia ®×nh cña NguyÔn Thi cã nªu lªn quan niÖm: ChuyÖn gia ®×nh còng dµi nh­ s«ng, mçi thÕ hÖ ph¶i ghi vµo mét khóc. Råi tr¨m con s«ng cña gia ®×nh l¹i cïng ®æ vÒ mét biÓn, "mµ biÓn th× réng ¾m […], réng b»ng c¶ n­íc ta vµ ra ngoµi c¶ n­íc ta".

Chøng minh r»ng, trong thiªn truyÖn cña NguyÔn Thi, qu¶ ®· cã mét dßng s«ng truyÒn thèng gia ®×nh liªn tôc ch¶y tõ nh÷ng líp ng­êi ®i tr­íc: tæ tiªn, «ng cha, cho ®Õn ®êi chÞ em ChiÕn, ViÖt.

Ph©n tÝch:

- Néi dung vÊn ®Ò: Quan niÖm cña NguyÔn Thi (…)

- ThÓ lo¹i: NghÞ luËn v¨n häc.

- Thao t¸c chÝnh: chøng minh.

- Ph¹m vi t­ liÖu: T¸c phÈm Nh÷ng ®øa con trong gia ®×nh cña NguyÔn Thi.

Ho¹t ®éng 2: Tæ chøc x©y dùng ®¸p ¸n (dµn ý)

II. X©y dùng ®¸p ¸n (dµn ý)

GV cïng HS x©y dùng dµn ý chi tiÕt cho ®Ò bµi viÕt sè 6

GV nªu c©u hái ®Ó h­íng dÉn HS hoµn chØnh dµn ý (®¸p ¸n) lµm c¬ së ®Ó HS ®èi chiÕu víi bµi viÕt cña m×nh.

1. Dµn ý ®­îc x©y dùng theo 3 phÇn: më bµi, th©n bµi, kÕt bµi. PhÇn th©n bµi cÇn x©y dùng hÖ thèng luËn ®iÓm. Mçi luËn ®iÓm cÇn cã c¸c luËn cø, luËn chøng.

2. Dµn ý cho ®Ò bµi sè 6 (vÝ dô lµ ®Ò bµi trªn)

Néi dung: xem l¹i phÇn gîi ý ®¸p ¸n cho ®Ò bµi nµy ë tiÕt ViÕt bµi lµm v¨n sè 6- NghÞ luËn v¨n häc.

Ho¹t ®éng 3: Tæ chøc nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ bµi viÕt

- GV cho HS tù nhËn xÐt vµ trao ®æi bµi ®Ó nhËn xÐt lÉn nhau.

- GV nhËn xÐt nh÷ng ­u, khuyÕt ®iÓm.

III. NhËn xÐt, ®¸nh gi¸ bµi viÕt

Néi dung nhËn xÐt, ®¸nh gi¸:

- §· nhËn thøc ®óng vÊn ®Ò nghÞ luËn ch­a?

- §· vËn dông ®óng c¸c thao t¸c lËp luËn ch­a?

- HÖ thèng luËn ®iÓm ®ñ hay thiÕu? S¾p xÕp hîp lÝ hay ch­a hîp lÝ?

- C¸c luËn cø (lÝ lÏ, dÉn chøng) cã chÆt chÏ, tiªu biÓu, phï hîp víi vÊn ®Ò hay kh«ng?

- Nh÷ng lçi vÒ kÜ n¨ng, diÔn ®¹t,…

Ho¹t ®éng 4: Tæ chøc Söa ch÷a lçi bµi viÕt

GV h­íng dÉn HS trao ®æi ®Ó nhËn thøc lçi vµ h­íng söa ch÷a, kh¾c phôc.

IV. Söa ch÷a lçi bµi viÕt

C¸c lçi th­êng gÆp:

+ ThiÕu ý, thiÕu träng t©m, ý kh«ng râ, s¾p xÕp ý kh«ng hîp lÝ.

+ Sù kÕt hîp c¸c thao t¸c nghÞ luËn ch­a hµi hßa, ch­a phï hîp víi tõng ý.

+ KÜ n¨ng ph©n tÝch, c¶m thô cßn kÐm.

+ DiÔn ®¹t ch­a tèt, cßn dïng tõ viÕt c©u sai, diÔn ®¹t tèi nghÜa, trïng lÆp,…

Ho¹t ®éng 5: Tæ chøc tæng kÕt rót kinh nghiÖm

GV tæng kÕt vµ nªu mét sè ®iÓm c¬ b¶n cÇn rót kinh nghiÖm

V. Tæng kÕt rót kinh nghiÖm

Néi dung tæng kÕt vµ rót kinh nghiÖm dùa trªn c¬ së chÊm, ch÷a bµi cô thÓ.

Ho¹t ®éng 7: H­íng dÉn häc ë nhµ

GV cho HS mét sè ®Ò tham kh¶o ®Ó tù luyÖn tËp ë nhµ, nªu yªu cÇu luyÖn tËp.

E. H­íng dÉn häc ë nhµ

+ Mét sè ®Ò tham kh¶o:

§Ò 1: Nh÷ng nghÞch lÝ vµ triÕt lÝ vÒ cuéc ®êi vµ nghÖ thuËt trong truyÖn ng¾n ChiÕc thuyÒn ngoµi xa cña NguyÔn Minh Ch©u.

§Ò 2: Ph©n tÝch nh÷ng nÐt ®Ñp cña ng­êi Hµ Néi ë nh©n vËt c« HiÒn. V× sao t¸c gi¶ cho c« HiÒn lµ “mét h¹t bôi vµng” cña Hµ Néi?

+ Yªu cÇu:

- LËp dµn ý ®¹i c­¬ng cho ®Ò 1 vµ dµn ý chi tiÕt cho ®Ò 2.

- ViÕt thµnh lêi v¨n mét vµi ý trong hai dµn ý ®· lËp ®­îc.

Tiết thứ: 82,83

Ngày soạn: 1/3/2009

Lớp dạy: 12B2,3

GV: Hồ Đức Hồng

Tên bài: ÔNG GIÀ VÀ BIỂN CẢ

(Trích)

                                    Hê-min-Guê

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS

Yªu cÇu cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng 1: Tæ chøc t×m hiÓu chung

- GV yªu cÇu 1 HS ®äc phÇn TiÓu dÉn (SGK) vµ Nªu nh÷ng ý chÝnh vÒ Hª-ming-uª, tiÓu thuyÕt ¤ng giµ vµ biÎn c¶, vÞ trÝ cña ®o¹n trÝch häc.

- HS lµm viÖc c¸ nh©n.

- GV nhËn xÐt vµ tãm t¾t nh÷ng néi dung c¬ b¶n.

*Hết tiết 83 (tiết 1 của bài)

*Tiết 84 (tiết 2 của bài)=>

I. T×m hiÓu chung

1. O-nit Hª-ming-uª (1899- 1961):

+ Nhµ v¨n MÜ ®Ó l¹i dÊu Ên s©u s¾c trong v¨n xu«i hiÖn ®¹i ph­¬ng T©y vµ gãp phÇn ®æi míi lèi viÕt truyÖn, tiÓu thuyÕt cña nhiÒu thÕ hÖ nhµ v¨n trªn thÕ giíi.

+ Nh÷ng tiÓu thuyÕt næi tiÔng cña Hª-ming-uª: MÆt trêi vÉn mäc (1926), Gi· tõ vò khÝ (1929), Chu«ng nguyÖn hån ai (1940).

+ TruyÖn ng¾n cña Hª-ming-uª ®­îc ®¸nh gi¸ lµ nh÷ng t¸c phÈm mang phong vÞ ®éc ®¸o hiÕm thÊy. Môc ®Ých cña nhµ v¨n lµ "ViÕt mét ¸ng v¨n xu«i ®¬n gi¶ vµ trung thùc vÒ con ng­êi".

2. ¤ng giµ vµ biÓn c¶ (The old man and the sea)

+ §­îc xuÊt b¶n lÇn ®Çu trªn t¹p chÝ §êi sèng.

+ T¸c phÈm g©y tiÕng vang lín vµ hai n¨m sau Hª-ming-uª ®­îc trao gi¶i N«-ben.

+ Tãm t¾t t¸c phÈm (SGK).

+ T¸c phÈm tiªu biÓu cho lèi viÕt "T¶ng b¨ng tr«i": dung l­îng c©u ch÷ Ýt nh­ng "kho¶ng trèng" ®­îc t¸c gi¶ t¹o ra nhiÒu, chóng cã vai trß lín trong viÖc t¨ng c¸c líp nghÜa cho v¨n b¶n (T¸c gi¶ nãi r»ng t¸c phÈm lÏ ra dµi c¶ 1000 trang nh­ng «ng ®· rót xuèng chØ cßn bÊy nhiªu th«i).

3. §o¹n trÝch

+ §o¹n trÝch n»m ë cuèi truyÖn.

+ §o¹n trÝch kÓ vÒ viÖc chinh phôc con c¸ kiÕm cña «ng l·o Xan-ti-a-g«. Qua ®ã ng­êi ®äc c¶m nhËn ®­îc nhiÒu tÇng ý nghÜa ®Æc biÖt lµ vÎ ®Ñp cña con ng­êi trong viÖc theo ®uæi ­íc m¬ gi¶n dÞ nh­ng rÊt to lín cña ®êi m×nhvµ ý nghÜa biÓu t­îng cña h×nh t­îng con c¸ kiÕm.

Ho¹t ®éng 2: Tæ chøc ®äc- hiÓu v¨n b¶n ®o¹n trÝch

1. HS ®äc ë nhµ, ®Õn líp tãm t¾t theo yªu cÇu cña GV.

- GV yªu cÇu HS ®äc l­ít nhanh vµ tãm t¾t ®o¹n trÝch, sau ®ã nªu mét sè c©u hái vµ h­íng dÉn th¶o luËn.

C©u hái 1: Xan-ti-a-g« lµ mét con ng­êi nh­ thÕ nµo? NhËn xÐt kh¸i qu¸t vÒ hai h×nh t­îng næi bËt trong ®o¹n trÝch: «ng l·o vµ con c¸ kiÕm.

C©u hái 2: H×nh ¶nh nh÷ng vßng l­în cña con c¸ kiÕm ®­îc nh¾c ®i nh¾c l¹i trong ®o¹n v¨n gîi lªn nh÷ng ®Æc ®iÓm g× vÒ cuéc ®Êu gi÷a «ng l·o vµ co c¸ (thêi ®iÓm, phong ®é, t­ thÕ,…)?

C©u hái 3: C¶m nhËn vÒ con c¸ kiÕm tËp trung vµo nh÷ng gi¸c quan nµo cña «ng l·o? Chøng minh r»ng nh÷ng chi tiÕt nµy gîi lªn sù tiÕp nhËn tõ xa ®Õn gÇn, tõ bé phËn ®Õn toµn thÓ.

C©u hái 4: H·y ph¸t hiÖn thªm mét líp nghÜa míi: ph¶i ch¨ng «ng l·o chØ c¶m nhËn ®èi t­îng b»ng gi¸c quan cña mét ng­êi ®i s¨n, mét kÎ chØ nh»m tiªu diÖt ®èi thñ cña m×nh? H·y t×m nh÷ng chi tiÕt chøng tá mét c¶m nhËn kh¸c l¹ ë ®©y, tõ ®oa nhËn xÐt vÒ mèi, liªn hÖ gi÷a «ng l·o vµ con c¸ kiÕm.

C©u hái 5: So s¸nh h×nh ¶nh con c¸ kiÕm tr­íc vµ sau khi «ng l·o chiÕm ®­îc nã. §iÒu nµy gîi cho anh (chÞ) suy nghÜ g×? V× sao cã thÓ coi con c¸ kiÕm nh­ mét biÓu t­îng?

II. §äc- hiÓu v¨n b¶n ®o¹n trÝch

1. H×nh ¶nh «ng l·o vµ con c¸ kiÕm

+ Xan-ti-a-g« lµ mét «ng giµ ®¸nh c¸ ë vïng nhiÖt l­u. §· ba ngµy hai ®ªm «ng ra kh¬i ®¸nh c¸. Khung c¶nh trêi biÓn mªnh m«ng chØ mét m×nh «ng l·o. Khi trß chuyÖn víi m©y n­íc, khi ®uæi theo con c¸ lín, khi ®­¬ng ®Çu víi ®µn c¸ mËp x«ng vµo x©u xÐ con c¸. Cuèi cïng kiÖt søc vµo ®Õn bê con c¸ kiÕm chØ cßn tr¬ l¹i bé x­¬ng. C©u chuyÖn ®· më ra nhiÒu tÇng ý nghÜa . Mét cuéc t×m kiÕm con c¸ lín nhÊt, ®Ñp nhÊt ®êi, hµnh tr×nh nhäc nh»n dòng c¶m cña ng­êi lao ®éng trong mét x· héi v« h×nh, thÓ nghiÖm vÒ thµnh c«ng vµ thÊt b¹i cña ng­êi nghÖ sÜ ®¬n ®éc khi theo ®uæi ­íc m¬ s¸ng t¹o råi tr×nh bµy nã tr­íc m¾t ng­êi ®êi...

+ §o¹n trÝch cã hai h×nh t­îng: «ng l·o vµ con c¸ kiÕm. Hai h×nh t­îng mang mét vÎ ®Ñp song song t­¬ng ®ång trong mét t×nh huèng c¨ng th¼ng ®èi lËp:

- Con c¸ kiÕm m¾c c©u b¾t ®Çu nh÷ng vßng l­în “vßng trßn rÊt lín”, “con c¸ ®· quay trßn”. Nh­ng con c¸ vÉn chËm r·i l­în vßng”. Nh÷ng vßng l­în ®­îc nh¾c l¹i rÊt nhiÒu lÇn gîi ra ®­îc vÎ ®Ñp hïng dòng, ngoan c­êng cña con c¸ trong cuéc chiÕn ®Êu Êy.

- ¤ng l·o ë trong hoµn c¶nh hoµn toµn ®¬n ®éc, “mÖt thÊu x­¬ng” “hoa m¾t” vÉn kiªn nhÉn võa th«ng c¶m víi con c¸ võa ph¶i khuÊt phôc nã.

-  Cuéc chiÕn ®Êu ®· tíi chÆng cuèi, hÕt søc c¨ng th¼ng nh­ng còng hÕt søc ®Ñp ®Ï. Hai ®èi thñ ®Òu dèc søc tÊn c«ng vµ dèc søc chèng tr¶. C¶m thÊy chãng mÆt vµ cho¸ng v¸ng nh­ng «ng l·o vÉn ngoan c­êng “Ta kh«ng thÓ tù ch¬i xá m×nh vµ chÕt tr­íc mét con c¸ nh­ thÕ nµy ®­îc” l·o nãi. ¤ng l·o c¶m thÊy “mét có quËt ®ét ngét vµ có n¶y m¹nh ë sîi d©y mµ l·o ®ang nÝu b»ng c¶ hai tay”. L·o hiÓu con c¸ còng ®ang ngoan c­êng chèng tr¶. L·o biÕt con c¸ sÏ nh¶y lªn, l·o mong cho ®iÒu ®ã ®õng x¶y ra “®õng nh¶y, c¸” l·o nãi, “®õng nh¶y”, nh­ng l·o còng hiÓu “nh÷ng có nh¶y ®Ó nã hÝt thë kh«ng khÝ”. ¤ng l·o n­¬ng vµo gií chß “l­ît tíi nã l­în ra, ta sÏ nghØ”. “§Õn vßng thø ba, l·o lÇn ®Çu tiªn thÊy con c¸”. L·o kh«ng thÓ tin nçi ®é dµi cña nã “ “kh«ng” l·o nãi, “Nã kh«ng thÓ lín nh­ thÕ ®­îc”. Nh÷ng vßng l­în cña con c¸ hÑp dÇn. Nã ®· yÕu ®i nh­ng nã vÉn kh«ng khuÊt phôc, “l·o nghÜ: “Tao ch­a bao giê thÊy bÊt k× ai hïng dòng, duyªn d¸ng, b×nh tÜnh, cao th­îng h¬n mµy”. ¤ng l·o còng ®· rÊt mÖt cã thÓ ®æ sôp xuèng bÊt k× lóc nµo. Nh­ng «ng l·o lu«n nhñ “m×nh sÏ cè thªm lÇn n÷a”. Dån hÕt mäi ®au ®ín vµ nh÷ng g× cßn l¹i cña søc lùc vµ lßng kiªu h·nh, l·o mang ra ®Ó ®­¬ng ®Çu víi c¬n hÊp hèi cña con c¸. ¤ng l·o nhÊc con ngän lao phãng xuèng s­ên con c¸ “c¶m thÊy mòi s¾t c¾m phËp vµo, l·o t× ng­êi lªn Ên s©u råi dån hÕt träng lùc lªn c¸n dao”. §©y lµ ®ßn ®¸nh quyÕt ®Þnh cuèi cïng ®Ó tiªu diÖt con c¸. L·o rÊt tiÕc khi ph¶i giÕt nã, nh­ng vÉn ph¶i giÕt nã.

- “Khi Êy con c¸, mang c¸i chÕt trong m×nh, sùc tØnh phãng vót lªn khái mÆt n­íc ph« hÕt tÇm vãc khæng lå, vÎ ®Ñp vµ søc lùc cña nã”. C¸i chÕt cña con c¸ còng béc lé vÎ ®Ñp kiªu dòng hiÕm thÊy c¶ «ng l·o vµ con c¸ ®Òu lµ k× phïng ®Þch thñ. Hä xøng ®¸ng lµ ®èi thñ cña nhau.

- Nhµ v¨n miªu t¶ vÎ ®Ñp cña con c¸ còng lµ ®Ó ®Ò cao vÎ ®Ñp cña con ng­êi. §èi t­îng chinh phôc cµng cao c¶, ®Ñp ®Ï th× vÎ ®Ñp cña con ng­êi ®i chinh phôc cµng ®­îc t«n lªn. Cuéc chiÕn ®Êu gian nan víi biÕt bao thö th¸ch ®au ®ín ®· t«n vinh vÎ ®Ñp cña ng­êi lao ®éng: gi¶n dÞ vµ ngoan c­êng thùc hiÖn b»ng ®­îc ­íc m¬ cña m×nh.

2. GV tæ chøc cho HS th¶o luËn rót ra ý nghÜa t­ t­ëng cña ®o¹n trÝch.

2. Néi dung t­ t­ëng cña ®o¹n trÝch

H×nh t­îng con c¸ kiÕm ®­îc ph¸t biÓu trùc tiÕp qua ng«n tõ cña ng­êi kÓ chuyÖn, ®Æc biÖt lµ qua nh÷ng lêi trß chuyÖn cña «ng l·o víi con c¸ ta thÊy «ng l·o coi nã nh­ mét con ng­êi. ChÝnh th¸i ®é ®Æc biÖt, kh¸c th­êng nµy ®· biÕn con c¸ thµnh “nh©n vËt” chÝnh thø hai bªn c¹nh «ng l·o, ngang hµng víi «ng. Con c¸ kiÕm mang ý nghÜa biÓu t­îng. Nã lµ ®¹i diÖn cho h×nh ¶nh thiªn nhiªn tiªu biÓu cho vÎ ®Ñp , tÝnh chÊt kiªn hïng vÜ ®¹i cña tù nhiªn. Trong mèi quan hÖ phøc t¹p cña thiªn nhiªn víi con ng­êi kh«ng ph¶i lóc nµo thiªn nhiªn còng lµ kÎ thï. Con ng­êi vµ thiªn nhiªn cã thÓ võa lµ b¹n võa lµ ®èi thñ. Con c¸ kiÕm lµ biÓu t­îng cña ­íc m¬ võa b×nh th­êng gi¶n dÞ nh­ng ®ång thêi còng rÊt kh¸c th­êng, cao c¶ mµ con ng­êi Ýt nhÊt tõng theo ®uæi mét lÇn trong ®êi.

3. GV yªu cÇu HS ®äc l¹i ®o¹n trÝch vµ th¶o luËn:

C©u hái 1: Ngoµi viÖc miªu t¶ b»ng lêi cña ng­êi kÓ chuyÖn, cßn cã lo¹i ng«n ng÷ nµo trùc tiÕp nãi lªn hµnh ®éng vµ th¸i ®é cña «ng l·o tr­íc con c¸ kiÕm n÷a kh«ng? Sö dông lo¹i ng«n ng÷ nµy cã t¸c dông g× ki nãi lªn mèi quan hÖ gi÷a «ng l·o vµ con c¸ kiÕm?

C©u hái 2: Ngoµi viÖc miªu t¶ b»ng lêi cña ng­êi kÓ chuyÖn, cßn cã lo¹i ng«n ng÷ nµo trùc tiÕp nãi lªn hµnh ®éng vµ th¸i ®é cña «ng l·o tr­íc con c¸ kiÕm n÷a kh«ng? Sö dông lo¹i ng«n ng÷ nµy cã t¸c dông g× ki nãi lªn mèi quan hÖ gi÷a «ng l·o vµ con c¸ kiÕm?

- HS lµm viÖc c¸ nh©n víi v¨n b¶n råi th¶o luËn nhãm, tr¶ lêi c©u hái.

3. NghÖ thuËt ®o¹n trÝch

§Æc ®iÓm ng«n ng÷ kÓ chuyÖn trong t¸c phÈm ¤ng giµ vµ biÓn c¶ cña Hª-minh-uª cã ng«n ng÷ cña ng­êi kÓ chuyÖn vµ ng«n ng÷ trùc tiÕp cña «ng giµ ®­îc thÓ hiÖn b»ng: “l·o nghÜ.....”, “l·o nãi ....”

+ Ng«n ng÷  cña ng­êi kÓ chuyÖn t­êng thuËt kh¸ch quan sù viÖc.

+ Lêi ph¸t biÓu trùc tiÕp cña «ng l·o. §©y lµ ng«n tõ trùc tiÕp cña nh©n vËt. Cã lóc nã lµ ®éc tho¹i néi t©m. Nh­ng trong ®o¹n v¨n trÝch nã lµ ®èi tho¹i. Lêi ®èi tho¹i h­íng tíi con c¸ kiÕm:

“§õng nh¶y, c¸”, l·o nãi. “§õng nh¶y”.

“C¸ ¬i”, «ng l·o nãi “c¸ nµy, dÉu sao th× mµy còng sÏ chÕt. Mµy muèn tao cïng chÕt n÷a µ?”

“Mµy ®õng giÕt tao, c¸ µ, «ng l·o nghÜ “ mµy cã quyÒn lµm thÕ”. “Tao ch­a tõng thÊy bÊt kú ai hïng dòng, duyªn d¸ng, b×nh tÜnh, cao th­îng h¬n mµy, ng­êi anh em ¹”.

+ ý nghÜa cña lêi ph¸t biÓu trùc tiÕp:

- §­a ng­êi ®äc nh­ ®ang trùc tiÕp chøng kiÕn sù viÖc.

- H×nh thøc ®èi tho¹i nµy chøng tá Xan-ti-a-g« coi con c¸ kiÕm nh­ mét con ng­êi.

- Néi dung ®èi tho¹i cho thÊy «ng l·o chiªm ng­ìng nã th«ng c¶m víi nã vµ c¶m thÊy nuèi tiÕc khi tiªu diÖt nã.

- Mèi quan hÖ gi÷a con ng­êi vµ thiªn nhiªn

- ý nghÜa biÓu t­îng cña con c¸ kiÕm

- VÎ ®Ñp cña con ng­êi trong hµnh tr×nh theo ®uæi vµ ®¹t ®­îc ­íc m¬ cña m×nh.

Ho¹t ®éng 3: Tæ chøc tæng kÕt

- GV tãm t¾t l¹i bµi häc, yªu cÇu HS rót ra nh÷ng nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ chung vÒ ®o¹n trÝch.

- HS tù viÕt phÇn tæng kÕt.

 III. Tæng kÕt

§o¹n v¨n tiªu biÓu cho phong c¸ch viÕt ®éc ®¸o cña Hª-minh-uª: lu«n ®Æt con ng­êi ®¬n ®éc tr­íc thö th¸ch. Con ng­êi ph¶i v­ît qua thö th¸ch v­ît qua giíi h¹n cña chÝnh m×nh ®Ó lu«n v­¬n tíi ®¹t ®­îc m­íc m¬ kh¸t väng cña m×nh. Hai h×nh t­îng «ng l·o vµ con c¸ kiÕm ®Òu mang ý nghÜa biÓu t­îng gîi ra nhiÒu tÇng nghÜa cña t¸c phÈm. §o¹n v¨n tiªu biÓu cho nguyªn lý “T¶ng b¨ng tr«i “ cña Hª-minh-uª.

Tiết thứ: 84

Ngày soạn: 5/3/2009

Lớp dạy: 12B2,3

GV: Hồ Đức Hồng

DIỄN ĐẠT TRONG VĂN NGHỊ LUẬN

Ho¹t ®éng cña GV & HS

Néi dung cÇn ®¹t

B­íc 1: GV cho HS t×m hiÓu vÝ dô (1) (2) trong SGK vµ lµm râ c¸c néi dung:

- Cïng tr×nh bµy mét néi dung c¬ b¶n gièng nhau nh­ng c¸ch dïng tõ ng÷ cña hai ®o¹n kh¸c nhau nh­ thÕ nµo? H·y chØ râ ­u ®iÓm vµ nh­îc ®iÓm trong c¸ch dïng tõ cña mçi ®o¹n.

- Cho HS chØ ra nh÷ng tõ ng÷ dïng kh«ng phï hîp. Yªu cÇu HS söa l¹i nh÷ng tõ ng÷ nµy.

B­íc 2: GV tiÕp tôc cho HS ph©n tÝch vÝ dô ë bµi tËp 2 vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái trong SGK.

B­íc 3: GV tiÕp tôc cho HS ph©n tÝch vÝ dô ë bµi tËp 3 vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái trong SGK.

B­íc 4: GV h­íng dÉn HS tæng hîp l¹i vÊn ®Ò ®i ®Õn kÕt luËn yªu cÇu sö dông tõ ng÷ trong v¨n nghÞ luËn.

I. C¸ch sö dông tõ ng÷ trong v¨n nghÞ luËn

   - §©y lµ hai ®o¹n v¨n nghÞ luËn cïng viÕt vÒ mét chñ ®Ò, cïng viÕt vÒ mét néi dung. Tuy nhiªn mçi ®o¹n l¹i cã c¸ch dïng tõ ng÷ kh¸c nhau.

   - Nh­îc ®iÓm lín nhÊt cña ®o¹n v¨n (1) lµ dïng tõ thiÕu chÝnh x¸c, kh«ng phï hîp vãi ®èi t­îng ®­îc nãi tíi. §ã lµ nh÷ng tõ ng÷: nhµn rçi, ch¼ng thÝch lµm th¬, vÎ ®Ñp lung linh.

   - ë ®o¹n v¨n (2) còng cßn m¾c mét sè lçi vÒ dïng tõ. Tuy nhiªn, ë ®o¹n v¨n nµy ®· biÕt c¸ch trÝch l¹i c¸c tõ ng÷ ®­îc dïng ®Ó nã chÝnh x¸c c¸i thÇn trong con ng­êi B¸c vµ th¬ B¸c cña c¸c nhµ nghiªn cøu, c¸c nhµ th¬ kh¸c lµm cho v¨n cã h×nh ¶nh sinh ®éng, giµu tÝnh thuyÕt phôc.

   - C¸c tõ ng÷: linh hån Huy CËn; nçi h¾t hiu trong câi trêi; h¬i giã nhí th­¬ng; mét tiÕng ®Þch buån; s¸o Thiªn Thai; ®iÖu ¸i t×nh; lêi li tao...®­îc sö dông ®Òu thuéc lÜnh vùc tinh thÇn, mang nÐt nghÜ chung: u sÇu, lÆng lÏ rÊt phï hîp víi t©m tr¹ng Huy CËn trong tËp Löa thiªng.

   - C¸c tõ ng÷ giµu tÝnh gîi c¶m (®×u hiu, ngËm ngïi dµi, than van, c¶m th­¬ng) cïng víi lèi x­ng h« ®Æc biÖt (chµng) vµ hµng lo¹t c¸c thµnh phÇn chøc n¨ng nªu bËt sù ®ång ®iÖu gi÷a ng­êi viÕt (Xu©n DiÖu) víi nhµ th¬ Huy CËn.

   - Bµi tËp yªu cÇu söa ch÷a lçi dïng tõ trong ®o¹n v¨n:

   + C¸c tõ ng÷ s¸o rçng, kh«ng phï hîp víi ®èi t­îng: KÞch t¸c gia vÜ ®¹i, kiÖt t¸c,...

   + Dïng tõ kh«ng phï hîp víi phong c¸ch v¨n b¶n chÝnh luËn: viÕt nh­ nãi, qu¸ nhiÒu tõ ng÷ thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ sinh ho¹t: ng­êi ta ai mµ ch¼ng, ch¼ng lµ g× c¶, ph¸t bÖnh.

II/ C¸ch sö dông vµ kÕt hîp c¸c kiÓu c©u trong v¨n nghÞ luËn

KÕt cÊu phÇn nµy còng t­¬ng tù nh­ phÇn mét: ba bµi tËp tù luËn vµ mét c©u hái tæng hîp. Do ®ã c¸ch tiÕn hµnh còng t­¬ng tù nh­ ë phÇn trªn.

*Tiết thứ:87 (tiếp tiết 84)

B­íc 1: GV cho HS t×m hiÓu vÝ dô (1) (2) trong SGK vµ lµm râ c¸c néi dung theo yªu cÇu trong SGK.

B­íc 2: GV tiÕp tôc cho HS ph©n tÝch vÝ dô ë bµi tËp 2 vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái trong SGK.

B­íc 3: GV h­íng dÉn HS tr¶ lêi c©u hái tæng hîp. (Nh÷ng ®iÓm cÇn chó ý vÒ giäng ®iÖu)

III. X¸c ®Þnh giäng ®iÖu phï hîp trong v¨n nghÞ luËn.

1. C¸ch sö dông tõ ng÷ trong v¨n nghÞ luËn

   - §èi t­îng b×nh luËn vµ néi dung cô thÓ cña hai ®o¹n v¨n kh¸c nhau.

   + §o¹n v¨n cña chñ tÞch Hå ChÝ Minh thÓ hiÖn th¸i ®é c¨m thï tr­íc téi ¸c cña thùc d©n Ph¸p. Th¸i ®é nµy ®­îc thÓ hiÖn qua c¸ch x­ng h«, sö dông c¸c c©u ng¾n, cã kÕt cÊu có ph¸p t­¬ng tù nh­ nhau.

   + §o¹n v¨n cña NguyÔn Minh VÜ ®­îc diÔn ®¹t theo kiÓu nªu ph¶n ®Ò: nªu ý kiÕn ®èi lËp råi ngay lËp tøc b¸c bá vµ nªu ý kiÕn cña m×nh. C¸ch hµnh v¨n nh­ vËy t¹o kh«ng khÝ ®èi tho¹i, trao ®æi ®ång thêi còng kh¼ng ®Þnh sù tr¶ lêi døt kho¸t cña t¸c gi¶. C¸ch x­ng h« ë ®©y còng kh¸c. §ã lµ c¸ch x­ng h« th©n mËt (anh).

   - Sù kh¸c biÖt giäng ®iÖu ®Çu tiªn lµ do ®èi t­îng b×nh luËn, quan hÖ gi÷a ng­êi viÕt víi néi dung b×nh luËn kh¸c nhau. Sau ®ã, vÒ ph­¬ng diÖn ng«n ng÷, c¸ch dïng tõ ng÷, c¸ch sö dông kÕt hîp c¸c kiÓu c©u... còng t¹o nªn sù kh¸c nhau ®ã.

   - §o¹n trÝch (1) sö dông c©u kh¼ng ®Þnh døt kho¸t, c©u h« hµo, thóc giôc; kÕt hîp nhiÒu kiÓu c©u, sö dông kÕt hîp c©u ng¾n, c©u dµi mét c¸ch hîp lÝ. Giäng v¨n thÓ hiÖn sù h« hµo, thóc giôc ®Çy nhiÖt huyÕt.

   - §o¹n trÝch (2) sö dông nhiÒu tõ ng÷ gîi c¶m xóc, nhiÒu thµnh phÇn ®ång chøc n¨ng, thµnh phÇn biÖt lËp, t¹o giäng v¨n giµu c¶m xóc.

   Giäng ®iÖu c¬ b¶n cña lêi v¨n nghÞ luËn lµ trang träng, nghiªm tóc nh­ng ë c¸c phÇn trong bµi v¨ncã thÓ thay ®æi sao cho phï hîp víi néi dung cô thÓ.

Tiết thứ: 85,86

Ngày soạn: 7/3/2009

Lớp dạy: 12B2,3

GV: Hồ Đức Hồng

HỒN TRƯƠNG BA DA HÀNG THỊT

(Trích)

                                         Lưu Quang Vũ

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng 1: Tæ chøc t×m hiÓu chung

1. GV yªu cÇu 1 HS ®äc phÇn TiÓu dÉn (SGK) vµ nªu nh÷ng ý chÝnh vÒ t¸c gi¶ L­u Quang Vò

GV nhËn xÐt ®ång thêi më réng mét sè vÊn ®Ò.

2. HS nªu nh÷ng ý chÝnh vÒ vë kÞch Hån Tr­¬ng Ba da hµng thÞt vµ vÞ trÝ cña ®o¹n trÝch häc.

*Hết tiết 85 (tiết 1 của bài)

*Tiết 86 (tiết 2 của bài)=>

I. T×m hiÓu chung

1. T¸c gi¶

L­u Quang Vò (1948- 1988) quª gèc ë §µ N½ng, sinh t¹i Phó Thä trong mét gia ®×ng trÝ thøc.

+ Tõ 1965 ®Õn 1970: L­u Quang Vò vµo bé ®éi vµ ®­îc biÕt ®Õn víi t­ c¸ch mét nhµ th¬ tµi n¨ng ®Çy høa hÑn.

+ Tõ 1970 ®Õn 1978: «nng xuÊt ngò, lµm nhiÒu nghÒ ®Ó m­u sinh.

+ Tõ 1978 ®Õn 1988: biªn tËp viªn T¹p chÝ S©n khÊu, b¾t ®Çu s¸ng t¸c kÞch vµ trë thµnh mét hiÖn t­îng ®Æc biÖt cña s©n khÊu kÞch tr­êng nh÷ng n¨m 80 víi nh÷ng vë ®Æc s¾c nh­: Sèng m·i tuæi 17, HÑn ngµy trë l¹i, Lêi thÒ thø 9, kho¶nh kh¾c vµ v« tËn, BÖnh sÜ, T«i vµ chóng ta, Hai ngµn ngµy oan tr¸i, Hån Tr­¬ng Ba, da hµng thÞt,…

L­u Quang Vò lµ mét nghÖ sÜ ®a tµi: lµm th¬, vÏ tranh, viÕt truyÖn, viÕt tiÓu luËn,… nh­ng thµnh c«ng nhÊt lµ kÞch. ¤ng lµ mét trong nh÷ng nhµ so¹n kÞch tµi n¨ng nhÊt cña nÒn v¨n häc nghÖ thuËt ViÖt Nam hiÖn ®¹i

L­u Quang Vò ®­îc tÆng gi¶i th­ëng Hå ChÝ Minh vÒ v¨n häc nghÖ thuËt n¨m 2000.

2. Vë kÞch Hån Tr­¬ng Ba, da hµng thÞt

+ Vë kÞch ®­îc L­u Quang Vò viÕt vµo n¨m 1981, ®­îc c«ng diÔn vµo n¨m 1984.

+ Tõ mét cèt truyÖn d©n gian, t¸c gi¶ ®· x©y dùng thµnh mét vë kÞch nãi hiÖn ®¹i, ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò míi mÎ cã ý nghÜa t­ t­ëng, triÕt lÝ vµ nh©n v¨n s©u s¾c.

+ TruyÖn d©n gian g©y kÞch tÝnh sau khi Hån Tr­¬ng Ba nhËp vµo x¸c anh hµng thÞt dÉn tíi "vô tranh chÊp" chång cña hai bµ vî ph¶i ®­a ra xö, bµ Tr­¬ng Ba th¾ng kiÖn ®­îc ®­a chång vÒ. L­u Quang Vò khai th¸c t×nh huèng kÞch b¾t ®Çu ë chç kÕt thóc cña tÝch truyÖn d©n gian. Khi hån Tr­¬ng Ba ®­îc sèng "hîp ph¸p" trong x¸c anh hµng thÞt, mäi sù cµng trë nªn r¾c rèi, Ðo le ®Ó råi cuèi cïng ®au khæ, tuyÖt väng khiÕn Hån Tr­¬ng Ba kh«ng chÞu næi ph¶i cÇu xin §Õ ThÝch cho m×nh ®­îc chÕt h¼n.

3. §o¹n trÝch lµ phÇn lín c¶nh VII. §©y còng lµ ®o¹n kÕt cña vë kÞch, ®óng vµo lóc xung ®ét trung t©m cña vë kÞch lªn ®Õn ®Ønh ®iÓm. Sau mÊy th¸ng sèng trong t×nh tr¹ng "bªn trong mét ®»ng, bªn ngoµi mét nÎo", nh©n vËt Hån Tr­¬ng Ba ngµy cµng trë nªn xa l¹ víi b¹n bÌ, ng­êi th©n trong gia ®×nh vµ tù ch¸n ghÐt chÝnh m×nh, muèn tho¸t ra khái nghÞch c¶nh trí trªu.

Ho¹t ®éng 2: Tæ chøc ®äc- hiÓu v¨n b¶n

- GV ph©n vai vµ h­íng dÉn ®äc. HS ®äc theo vai.

II. §äc- hiÓu v¨n b¶n

* §äc thÓ hiÖn tÝnh c¸ch, t©m tr¹ng cña mçi nh©n vËt vµ xung ®ét kÞch.

1. GV tæ chøc cho HS t×m hiÓu, th¶o luËn phÇn ®Çu cña ®o¹n trÝch theo mét sè c©u hái:

C©u hái 1: Qua ®o¹n ®èi tho¹i gi÷a hån Tr­¬ng Ba vµ x¸c hµng thÞt, t×m hµm ý mµ nhµ viÕt kÞch muèn göi g¾m.

C©u hái 2: Qua líp kÞch hån Tr­¬ng Ba vµ gia ®×nh (vî, con, ch¸u), anh (chÞ) nhËn thÊy nguyªn nh©n nµo ®· khiÕn cho ng­êi th©n cña Tr­¬ng Ba vµ c¶ chÝnh Tr­¬ng Ba r¬i vµo bÊt æn vµ ph¶i chÞu ®au khæ? Tr­¬ng Ba cã th¸i ®é nh­ thÕ nµo tr­íc nh÷ng r¾c rèi ®ã?

- HS nghiªn cøu kÜ c¸c lêi tho¹i vµ ph¸t biÓu ý kiÕn c¸ nh©n ®ång thêi tranh luËn nÕu thÊy cÇn thiÕt. 

1. PhÇn ®Çu: tr­íc khi §Õ ThÝch xuÊt hiÖn

+ Tr­íc khi diÔn ra cuéc ®èi tho¹i gi÷a hån vµ x¸c, nhµ viÕt kÞch ®· ®Ó cho Hån Tr­¬ng Ba "ngåi «m ®Çu mét håi l©u råi vôt ®øng dËy" víi mét lêi ®éc tho¹i ®Çy khÈn thiÕt:

"- Kh«ng. Kh«ng! T«i kh«ng muèn sèng nh­ thÕ nµy m·i! T«i ch¸n c¸i chç ë kh«ng ph¶i lµ cña t«i nµy l¾m råi! C¸i th©n thÓ kÒnh cµng, th« lç nµy, ta b¾t ®Çu sî mi, ta chØ muèn rêi xa mi tøc kh¾c!NÕu c¸i hån cña ta cã h×nh thï riªng nhØ, ®Ó nã t¸ch ra khái c¸i x¸c nµy, dï chØ mét l¸t".

+ Hån Tr­¬ng Ba ®ang ë trong t©m tr¹ng v« cïng bøc bèi, ®au khæ (Nh÷ng c©u c¶m th¸n ng¾n, dån dËp cïng víi ­íc nguyÖn kh¾c kho¶i)

- Hån bøc bèi bëi kh«ng thÓ nµo tho¸t ra khái c¸i th©n x¸c mµ hån ghª tëm.

- Hån ®au khæ bëi m×nh kh«ng cßn lµ m×nh n÷a.

+ Tr­¬ng Ba b©y giê vông vÒ, th« lç, phò phµng l¾m. Hån Tr­¬ng Ba còng cµng lóc cµng r¬i vµo tr¹ng th¸i ®au khæ, tuyÖt väng.

+ Trong cuéc ®èi tho¹i víi x¸c anh hµng thÞt, Hån Tr­¬ng Ba ë vµo thÕ yÕu, ®uèi lÝ bëi x¸c nãi nh÷ng ®iÒu mµ dï muèn hay kh«ng muèn Hån vÉn ph¶i thõa nhËn (c¸i ®ªm khi «ng ®øng c¹nh vî anh hµng thÞt víi "tay ch©n run rÈy", "h¬i thë nãng rùc", "cæ nghÑn l¹i" vµ "suýt n÷a th×…". §ã lµ c¶m gi¸c "xao xuyÕn" tr­íc nh÷ng mãn ¨n mµ tr­íc ®©y Hån cho lµ "phµm". §ã lµ c¸i lÇn «ng t¸t th»ng con «ng "tãe m¸u måm m¸u mòi",…).

+ X¸c anh hµng thÞt gîi l¹i tÊt c¶ nh÷ng sù thËt Êy khiÕn Hån cµng c¶m thÊy xÊu hæ, c¶m thÊy m×nh ti tiÖn.

+ X¸c anh hµng thÞt cßn c­êi nh¹o vµo c¸i lÝ lÏ mµ «ng ®­a ra ®Ó ngôy biÖn: "Ta vÉn cã mét ®êi sèng riªng: nguyªn vÑn, trong s¹ch, th¼ng th¾n,…".

+ Trong cuéc ®èi tho¹i nµy, x¸c th¾ng thÕ nªn rÊt hÓ h¶ tu«n ra nh÷ng lêi tho¹i dµi víi chÊt giäng khi th× mØa mai c­êi nh¹o khi th× lªn mÆt d¹y ®êi, chØ trÝch, ch©m chäc. Hån chØ bu«ng nh÷ng lêi tho¹i ng¾n víi giäng nh¸t gõng kÌm theo nh÷ng tiÕng than, tiÕng kªu.

+ Nçi ®au khæ, tuyÖt väng cña Hån Tr­¬ng Ba cµng ®­îc ®Èy lªn khi ®èi tho¹i víi nh÷ng ng­êi th©n.

- Ng­êi vî mµ «ng rÊt mùc yªu th­¬ng giê ®©y buån b· vµ cø nhÊt quyÕt ®ßi bá ®i. Víi bµ "®i ®©u còng ®­îc… cßn h¬n lµ thÕ nµy". Bµ ®· nãi ra c¸i ®iÒu mµ chÝnh «ng còng ®· c¶m nhËn ®­îc: "«ng ®©u cßn lµ «ng, ®©u cßn lµ «ng Tr­¬ng Ba lµm v­ên ngµy x­a".

- C¸i G¸i, ch¸u «ng giê ®©y ®· kh«ng cÇn ph¶i gi÷ ý. Nã mét mùc kh­íc tõ t×nh th©n (t«i kh«ng ph¶i lµ ch¸u «ng… ¤ng néi t«i chÕt råi). C¸i G¸i yªu quý «ng nã bao nhiªu th× giê ®©y nã kh«ng thÓ chÊp nhËn c¸i con ng­êi cã "bµn tay giÕt lîn", bµn ch©n "to bÌ nh­ c¸i xÎng" ®· lµm "g·y tiÖt c¸i chåi non", "giÉm lªn n¸t c¶ c©y s©m quý míi ­¬m" trong m¶nh v­ên cña «ng néi nã. Nã hËn «ng v× «ng ch÷a c¸i diÒu cho cu TÞ mµ lµm g·y n¸t khiÕn cu TÞ trong c¬n sèt mª man cø khãc, cø tiÕc, cø b¾t ®Òn. Víi nã, "¤ng néi ®êi nµo th« lç, phò phµng nh­ vËy". Nçi giËn d÷ cña c¸i G¸i ®· biÕn thµnh sù xua ®uæi quyÕt liÖt: "¤ng xÊu l¾m, ¸c l¾m! Cót ®i! L·o ®å tÓ, cót ®i!".

- ChÞ con d©u lµ ng­êi s©u s¾c, chÝn ch¾n, hiÓu ®iÒu h¬n lÏ thiÖt. ChÞ c¶m thÊy th­¬ng bè chång trong t×nh c¶nh trí trªu. ChÞ biÕt «ng khæ l¾m, "khæ h¬n x­a nhiÒu l¾m". Nh­ng nçi buån ®au tr­íc t×nh c¶nh gia ®×nh "nh­ s¾p tan hoang ra c¶" khiÕn chÞ kh«ng thÓ bÊm bông mµ ®au, chÞ ®· thèt thµnh lêi c¸i nçi ®au ®ã: "ThÇy b¶o con: C¸i bªn ngoµi lµ kh«ng ®¸ng kÓ, chØ cã c¸i bªn trong, nh­ng thÇy ¬i, con sî l¾m, bëi con c¶m thÊy, ®au ®ín thÊy… mçi ngµy thÇy mét ®æi kh¸c dÇn, mÊt m¸t dÇn, tÊt c¶ cø nh­ lÖch l¹c, nhßa mê dÇn ®i, ®Õn nèi cã lóc chÝnh con còng kh«ng nhËn ra thÇy n÷a…"

TÊt c¶ nh÷ng ng­êi th©n yªu cña Hån Tr­¬ng Ba ®Òu nhËn ra c¸i nghÞch c¶nh trí trªu. Hä ®· nãi ra thµnh lêi bëi víi hä c¸i ngµy ch«n x¸c Tr­¬ng Ba xuèng ®Êt hä ®au, hä khæ nh­ng "còng kh«ng khæ b»ng b©y giê".

+ Sau tÊt c¶ nh÷ng ®èi tho¹i Êy, mçi nh©n vËt b»ng c¸ch nãi riªng, giäng nãi riªng cña m×nh ®· khiÕn Hån Tr­¬ng Ba c¶m thÊy kh«ng thÓ chÞu næi. Nçi cay ®¾ng víi chÝnh b¶n th©n m×nh cø lín dÇn… lín dÇn, muèn ®øt tung, muèn vät trµo.

+ Nhµ viÕt kÞch ®· ®Ó cho Hån Tr­¬ng Ba cßn l¹i tr¬ träi mét m×nh víi nçi ®au khæ, tuyÖt väng lªn ®Õn ®Ønh ®iÓm, mét m×nh víi nh÷ng lêi ®éc tho¹i ®Çy chua ch¸t nh­ng còng ®Çy quyÕt liÖt: "Mµy ®· th¾ng thÕ råi ®Êy, c¸i th©n x¸c kh«ng ph¶i cña ta ¹… Nh­ng lÏ nµo ta l¹i chÞu thua mµy, khuÊt phôc mµy vµ tù ®¸nh mÊt m×nh? "Ch¼ng cßn c¸ch nµo kh¸c"! Mµy nãi nh­ thÕ h¶? Nh­ng cã thËt lµ kh«ng cßn c¸ch nµo kh¸c? Cã thËt kh«ng cßn c¸ch nµo kh¸c? Kh«ng cÇn ®Õn c¸i ®êi sèng do mµy mang l¹i! Kh«ng cÇn!". §©y lµ lêi ®éc tho¹i cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh dÉn tíi hµnh ®éng ch©m h­¬ng gäi §Õ ThÝch mét c¸ch døt kho¸t.

2. GV tæ chøc cho HS t×m hiÓu, th¶o luËn phÇn sau cña ®o¹n trÝch theo mét sè c©u hái:

C©u hái 1: H·y chØ ra sù kh¸c nhau trong quan niÖm cña Tr­¬ng Ba vµ §Õ ThÝch vÒ ý nghÜa sù sèng. Theo anh (chÞ), Tr­¬ng Ba tr¸ch §Õ ThÝch, ng­êi ®em l¹i cho m×nh sù sèng (¤ng chØ nghÜ ®¬n gi¶n lµ cho t«i sèng, nh­ng sèng nh­ thÕ nµo th× «ng ch¼ng cÇn biÕt!) cã ®óng kh«ng? V× sao? Mµn ®èi tho¹i gi÷a Tr­¬ng Ba vµ §Õ ThÝch to¸t lªn ý nghÜ g×?

C©u hái 2: Khi Tr­¬ng Ba kiªn quyÕt ®ßi tr¶ x¸c cho hµng thÞt, §Õ ThÝch ®Þnh cho hån Tr­¬ng Ba nhËp vµo cu TÞ, Tr­¬ng Ba ®· tõ chèi. V× sao?

- HS nghiªn cøu kÜ c¸c lêi tho¹i vµ ph¸t biÓu ý kiÕn c¸ nh©n ®ång thêi tranh luËn nÕu thÊy cÇn thiÕt.

2. PhÇn sau: tõ khi §Õ ThÝch xuÊt hiÖn

+ Cuéc trß chuyÖn gi÷a Hån Tr­¬ng Ba víi §Õ ThÝch trë thµnh n¬i t¸c gi¶ göi g¾m nh÷ng quan niÖm vÒ h¹nh phóc, vÒ lÏ sèng vµ c¸i chÕt. Hai lêi tho¹i cña Hån trong c¶nh nµy cã mét ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng:

- Kh«ng thÓ bªn trong mét ®»ng, bªn ngoµi mét nÎo ®­îc. T«i muèn ®­îc lµ t«i toµn vÑn…

- Sèng nhê vµo ®å ®¹c, cña c¶i ng­êi kh¸c ®· lµ chuyÖn kh«ng nªn, ®»ng nµy ®Õn c¸i th©n t«i còng ph¶i sèng nhê anh hµng thÞt. ¤ng chØ nghÜ ®¬n gi¶n lµ cho t«i sèng, nh­ng sèng nh­ thÕ nµo th× «ng ch¼ng cÇn biÕt!.

Ng­êi ®äc, ng­êi xem cã thÓ nhËn ra nh÷ng ý nghÜa triÕt lÝ s©u s¾c vµ thÊm thÝa qua hai lêi tho¹i nµy. Thø nhÊt, con ng­êi lµ mét thÓ thèng nhÊt, hån vµ x¸c ph¶i hµi hßa. Kh«ng thÓ cã mét t©m hån thanh cao trong mét th©n x¸c phµm tôc, téi lçi. Khi con ng­êi bÞ chi phèi bëi nh÷ng nhu cÇu b¶n n¨ng cña th©n x¸c th× ®õng chØ ®æ téi cho th©n x¸c, kh«ng thÓ tù an ñi, vç vÒ m×nh b»ng vÎ ®Ñp siªu h×nh cña t©m hån. Thø hai, sèng thùc sù cho ra con ng­êi qu¶ kh«ng hÒ dÔ dµng, ®¬n gi¶n. Khi sèng nhê, sèng göi, sèng ch¾p v¸, khi kh«ng ®­îc lµ m×nh th× cuéc sèng Êy thËt v« nghÜa. Nh÷ng lêi tho¹i cña Hån Tr­¬ng Ba víi §Õ ThÝch chøng tá nh©n vËt ®· ý thøc râ vÒ t×nh c¶nh trí trªu, ®Çy tÝnh chÊt bi hµi cña m×nh, thÊm thÝa nçi ®au khæ vÒ t×nh tr¹ng ngµy cµng vªnh lÖch gi÷a hån vµ x¸c, ®ång thêi cµng chøng tá quyÕt t©m gi¶i tho¸t nung nÊu cña nh©n vËt tr­íc lóc §Õ ThÝch xuÊt hiÖn.

+ QuyÕt ®Þnh døt kho¸t xin tiªn §Õ ThÝch cho cu TÞ ®­îc sèng l¹i, cho m×nh ®­îc chÕt h¼n chø kh«ng nhËp hån vµo th©n thÓ ai n÷a cña nh©n vËt Hån Tr­¬ng Ba lµ kÕt qu¶ cña mét qu¸ tr×nh diÔn biÕn hîp lÝ. H¬n n÷a, quyÕt ®Þnh nµy cÇn ph¶i ®­a ra kÞp thêi v× cu TÞ võa míi chÕt. Hån Tr­¬ng Ba thö h×nh dung c¶nh hån cña m×nh l¹i nhËp vµo x¸c cu TÞ ®Ó sèng vµ thÊy râ "bao nhiªu sù r¾c rèi" v« lÝ l¹i tiÕp tôc x¶y ra. NhËn thøc tØnh t¸o Êy cïng t×nh th­¬ng mÑ con cu TÞ cµng khiÕn Hån Tr­¬ng Ba ®i ®Õn quyÕt ®Þnh døt kho¸t. Qua quyÕt ®Þnh nµy, chóng ta cµng thÊy Tr­¬ng Ba lµ con ng­êi nh©n hËu, s¸ng suèt, giµu lßng tù träng. §Æc biÖt, ®ã lµ con ng­êi ý thøc ®­îc ý nghÜa cña cuéc sèng.

C¸i chÕt cña cu TÞ cã ý nghÜa ®Èy nhanh diÔn biÕn kÞch ®i ®Õn chç "më nót". Dùng t¶ qu¸ tr×nh ®i ®Õn quyÕt ®Þnh døt kho¸t cña nh©n vËt Hån Tr­¬ng Ba, L­u Quang Vò ®· ®¶m b¶o ®­îc tÝnh tù nhiªn, hîp lÝ cña t¸c phÈm.

Ho¹t ®éng 3: Tæ chøc tæng kÕt

- GV ®Þnh h­íng cho HS tù tæng kÕt.

C©u hái: C¶m nhËn kh¸i qu¸t cña anh chÞ sau khi ®äc- hiÓu ®o¹n trÝch

III. Tæng kÕt

Kh«ng chÝ cã ý nghÜa triÕt lÝ vÒ nh©n sinh, vÒ h¹nh phóc con ng­êi, rong vë kÞch nãi chung vµ ®o¹n kÕt nãi riªng, L­u Quang Vò muèn gãp phÇn phª ph¸n mét sè biÓu hiÖn tiªu cùc trong lèi sèng lóc bÊy giê:

 Thø nhÊt, con ng­êi ®ang cã nguy c¬ ch¹y theo nh÷ng ham muèn tÇm th­êng vÒ vËt chÊt, chØ thÝch h­ëng thô ®Õn nçi trë nªn phµm phu, th« thiÓn.

Thø hai, lÊy cí t©m hån lµ quý, ®êi sèng tinh thÇn lµ ®¸ng träng mµ ch¼ng ch¨m lo thÝch ®¸ng ®Õn sinh ho¹t vËt chÊt, kh«ng phÊn ®Êu v× h¹nh phóc toµn vÑn.

C¶ hai quan niÖm, c¸ch sèng trªn ®Òu cùc ®oan, ®¸ng phª ph¸n.

Ngoµi ra, vë kÞch cßn ®Ò cËp ®Õn mét vÊn ®Ò còng kh«ng kÐm phÇn bøc xóc, ®ã lµ t×nh tr¹ng con ng­êi ph¶i sèng gi¶, kh«ng d¸m vµ còng kh«ng ®­îc sèng  lµ b¶n th©n m×nh. §Êy lµ nguy c¬ ®Èy con ng­êi ®Õn chç bÞ tha hãa do danh vµ lîi.

Víi tÊt c¶ nh÷ng ý nghÜa ®ã, ®o¹n trÝch rÊt tiªu biÓu cho phong c¸ch viÕt kÞch cña L­u Quang Vò.

Tiết thứ: 88,89

Ngày soạn: 10/3/2009

Lớp dạy: 12B2,3

GV: Hồ Đức Hồng

VỀ MỘT SỐ CỦA VỐN VĂN HOÁ

TRUYỀN THỐNG

(Trích: Đến hiện đại từ truyền thống)

                                    Trần Đình Hượu

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng 1: Tæ chøc t×m hiÓu chung

- GV yªu cÇu 1 HS ®äc TiÓu dÉn vµ tãm t¾t nh÷ng ý chÝnh.

- GV nhËn xÐt vµ dïng ph­¬ng ph¸p thuyÕt tr×nh ®Ó giíi thiÖu thªm vÒ c«ng tr×nh §Õn hiÖn ®¹i tõ truyÒn thèng cña t¸c gi¶ TrÇn §×nh Hùu.

I. T×m hiÓu chung

1. T¸c gi¶

TrÇn §×nh H­îu (1927- 1995) lµ mét chuyªn gia vÒ c¸c vÊn ®Ò v¨n hãa, t­ t­ëng ViÖt Nam. ¤ng ®· cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ v¨n hãa, t­ t­ëng cã gi¸ trÞ: §Õn hiÖn ®¹i tõ truyÒn thèng (1994), Nho gi¸o vµ v¨n häc ViÖt Nam trung cËn ®¹i (1995), C¸c bµi gi¶ng vÒ t­ t­ëng ph­¬ng §«ng (2001),…

2. T¸c phÈm

§Õn hiÖn ®¹i tõ truyÒn thèng cña PGS TrÇn §×nh Hùu lµ mét c«ng tr×nh nghiªn cøu v¨n hãa cã ý nghÜa. VÒ mét sè mÆt cña vèn v¨n hãa truyÒn thèng ®­îc trÝch ë phÇn VÒ vÊn ®Ò t×m ®Æc s¾c v¨n hãa d©n téc (môc 5, phÇn II vµ toµn bé phÇn III) thuéc c«ng tr×nh VÒ mét sè mÆt cña vèn v¨n hãa truyÒn thèng.

KiÕn thøc bæ sung

KiÕn thøc bæ sung

Theo Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt, v¨n hãa lµ "tæng thÓ nãi chung nh÷ng gi¸ trÞ vËt chÊt vµ tinh thÇn do con ng­êi s¸ng t¹o ra trong qu¸ tr×nh lÞch sö". V¨n hãa kh«ng cã s½n trong tù nhiªn mµ bao gåm tÊt c¶ nh÷ng g× con ng­êi s¸ng t¹o (v¨n hãa lóa n­íc, v¨n hãa cång chiªng,… Ngµy nay, ta th­êng nãi: v¨n hãa ¨n (Èm thùc), v¨n hãa mÆc, v¨n hãa øng xö, v¨n hãa ®äc,… th× dã ®Òu lµ nh÷ng gi¸ trÞ mµ con ng­êi ®· s¸ng t¹o ra qua tr­êng k× lÞch sö. Theo TrÇn §×nh Hùu, "h×nh thøc ®Æc tr­ng hay biÓu hiÖn tËp trung, vïng ®Ëm ®Æc cña nÒn v¨n hãa l¹i n»m ë ®êi sèng tinh thÇn, nhÊt lµ ë ý thøc hÖ, ë v¨n häc nghÖ thuËt, biÓu hiÖn ë lèi sèng, sù ­a thÝch, c¸ch suy nghÜ, ë phong tôc, tËp qu¸n, ë b¶ng gi¸ trÞ".

Ho¹t ®éng 2: Tæ chøc ®äc- hiÓu v¨n b¶n

II. §äc- hiÓu v¨n b¶n.

1. HS ®äc vµ nªu c¶m nhËn chung vÒ ®o¹n trÝch (GV gîi ý: t¸c gi¶ tá th¸i ®é ca ngîi, chª bai hay ph©n tÝch khoa häc ®èi víi nh÷ng ®Æc ®iÓm næi bËt cña v¨n hãa ViÖt Nam?).

*Hết tiết 88 (tiết 1 của bài)

*Tiết 89 (tiết 2 của bài)=>

1. Kh¸i qu¸t chung vÒ ®o¹n trÝch.

Trong bµi, ng­êi viÕt ®· tho¸t khái th¸i ®é hoÆc ngîi ca, hoÆc chª bai ®¬n gi¶n th­êng thÊy khi tiÕp cËn vÊn ®Ò. Tinh thÇn chung cña bµi viÕt lµ tiÕn hµnh mét sù ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ khoa häc ®èi víi nh÷ng ®Æc ®iÓm næi bËt cña v¨n hãa ViÖt Nam. T¸c gi¶ ®· sö dông giäng v¨n ®iÒm tÜnh, kh¸ch quan ®Ó tr×nh bµy c¸c luËn ®iÓm cña m×nh. Ng­êi ®äc chØ cã thÓ nhËn ra ®­îc nguån c¶m høng thËt sù cña t¸c gi¶ nÕu hiÓu c¸i ®Ých xa mµ «ng h­íng ®Õn: gãp phÇn x©y dùng mét chiÕn l­îc ph¸t triÓn míi cho ®Êt n­íc tho¸t khái t×nh tr¹ng nghÌo nµn, l¹c hËu, kÐm ph¸t triÓn hiÖn thêi.

2. GV nªu vÊn ®Ò cho HS t×m hiÓu: vÒ quan niÖm sèng, quan niÖm vÒ lÝ t­ëng, vÒ c¸i ®Ñp.

- HS ®äc kÜ phÇn ®Çu bµi viÕt vµ t×m hiÓu theo gîi ý cña GV.

- GV  tæng hîp c¸c ý kiÕn, nhËn xÐt vµ chèt l¹i nh÷ng ý c¬ b¶n.

2. Quan niÖm sèng, quan niÖm vÒ lÝ t­ëng vµ c¸i ®Ñp trong v¨n hãa ViÖt Nam.

+ Quan niÖm sèng, quan niÖm vÒ lÝ t­ëng:

- "Coi träng hiÖn thÕ trÇn tôc h¬n thÕ giíi bªn kia", "nh­ng còng kh«ng b¸m lÊy hiÖn thÕ, kh«ng qu¸ sî h·i c¸i chÕt".

- "ý thøc vÒ c¸ nh©n vµ së h÷u kh«ng ph¸t triÓn cao".

- "Mong ­íc th¸i b×nh, an c­ l¹c nghiÖp ®Ó lµm ¨n cho no ®ñ, sèng thanh nhµn, thong th¶, cã ®«ng con nhiÒu ch¸u".

- "Yªn phËn thñ th­êng, kh«ng mong g× cao xa, kh¸c th­êng, h¬n ng­êi".

- "Con ng­êi ®­îc ­a chuéng lµ con ng­êi hiÒn lµnh, t×nh nghÜa".

- "Kh«ng ca tông trÝ tuÖ mµ ca tông sù kh«n khÐo", "kh«ng chuéng trÝ mµ còng kh«ng chuéng dòng", "d©n téc chèng ngo¹i x©m liªn tôc nh­ng kh«ng th­îng vâ".

- "Trong t©m trÝ nh©n d©n th­êng cã ThÇn vµ Bôt mµ kh«ng cã Tiªn".

+ Quan niÖm vÒ c¸i ®Ñp:

- "C¸i ®Ñp võa ý lµ xinh, lµ khÐo".

- "Kh«ng h¸o høc c¸i tr¸ng lÖ huy hoµng, kh«ng say mª c¸i huyÒn ¶o, k× vÜ. Mµu s¾c chuéng c¸i dÞu dµng, thanh nh·, ghÐt c¸i sÆc sì".

- "TÊt c¶ ®Òu h­íng vµo c¸i ®Ñp dÞu dµng, thanh lÞch, duyªn d¸ng vµ cã quy m« võa ph¶i".

Tãm l¹i: quan niªm trªn ®©y thÓ hiÖn "v¨n hãa cña d©n n«ng nghiÖp ®Þnh c­, kh«ng cã nhu cÇu l­u chuyÓn, trao ®æi, kh«ng cã sù kÝch thÝch cña ®« thÞ; tÕ bµo cña x· héi n«ng nghiÖp lµ hé tiÓu n«ng, ®¬n vÞ cña tæ chøc x· héi lµ lµng". §ã cßn lµ "kÕt qu¶ cña ý thøc l©u ®êi vÒ sù nhá yÕu, vÒ thùc tÕ nhiÒu khã kh¨n, nhiÒu bÊt tr¾c" cña hä trong cuéc sèng. Vµ sau hÕt, cßn cã "sù dung hîp cña c¸i vèn cã, cña v¨n hãa PhËt gi¸o, v¨n hãa Nho gi¸o" "tõ ngoµi du nhËp vµo nh­ng ®Òu ®Ó l¹i dÊu Ên s©u s¾c trong b¶n s¾c d©n téc".

3. GV nªu vÊn ®Ò cho HS th¶o luËn:

+ Trong bµi viÕt, t¸c gi¶ TrÇn §×nh Hùu ®· xem ®Æc ®iÓm næi bËt nhÊt cña s¸ng t¹o v¨n hãa ViÖt Nam lµ g×?

+ Theo anh (chÞ) v¨n hãa truyÒn thèng cã thÕ m¹nh vµ h¹n chÕ g×?

- HS th¶o luËn vµ ph¸t biÓu ý kiÕn.

- GV nhËn xÐt vµ kh¾c s©u mét sè ý.

3. §Æc ®iÓm næi bËt cña nÒn v¨n hãa ViÖt Nam- thÕ m¹nh vµ h¹n chÕ.

+ §Æc ®iÓm næi bËt cña s¸ng t¹o v¨n hãa ViÖt Nam lµ: "thiÕt thùc, linh ho¹t, dung hßa".

+ ThÕ m¹nh cña v¨n hãa truyÒn thèng lµ t¹o ra mét cuéc sèng thiÕt thùc, b×nh æn, lµnh m¹nh víi nh÷ng vÎ ®Ñp dÞu dµng, thanh lÞch, nh÷ng con ng­êi hiÒn lµnh, t×nh nghÜa, sèng cã v¨n hãa trªn mét c¸i nÒn nh©n b¶n.

+ H¹n chÕ cña nÒn v¨n hãa truyÒn thèng lµ kh«ng cã kh¸t väng vµ s¸ng t¹o lín trong cuéc sèng, kh«ng mong g× cao xa, kh¸c th­êng, h¬n ng­êi, trÝ tuÖ kh«ng ®­îc ®Ò cao.

Sau khi nªu nh÷ng ®iÓm "kh«ng ®Æc s¾c" cña v¨n hãa ViÖt Nam (kh«ng ®ång nghÜa víi viÖc "chª"), t¸c gi¶ l¹i kh¼ng ®Þnh: "ng­êi ViÖt Nam cã nÒn v¨n hãa cña m×nh" (kh«ng ®ång nghÜa víi viÖc "khen"). C¸ch lËp luËn cña t¸c gi¶ kh«ng hÒ m©u thuÉn. B¬ëi theo t¸c gi¶ quan niÖm, viÖc ®i t×m c¸i riªng cña v¨n hãa ViÖt Nam kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i g¾n liÒn víi viÖc cè chøng minh d©n téc ViÖt Nam kh«ng thua kÐm c¸c d©n téc kh¸c ë nh÷ng ®iÓm mµ thÕ giíi ®· thõa nhËn lµ rÊt næi bËt ë c¸c d©n téc Êy. Nç lùc chøng minh nh­ vËy lµ mét nç lùc v« väng. T¸c gi¶ chØ ra nh÷ng ®iÓm "kh«ng ®Æc s¾c" cña v¨n hãa ViÖt Nam lµ trªn tinh thÇn Êy. ViÖc lµm cña t¸c gi¶ hµm chøa mét gîi ý vÒ ph­¬ng ph¸p luËn nghiªn cøu vÊn ®Ò b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc.

H¬n n÷a, t¸c gi¶ quan niÖm v¨n hãa lµ sù tæng hßa cña nhiÒu yÕu tè, trong ®ã lèi sèng, quan niÖm sèng lµ yÕu tè then chèt. Khi quan s¸t thÊy ng­êi ViÖt Nam cã lèi sèng riªng, quan niÖm sèng riªng, t¸c gi¶ hoµn toµn cã c¬ së ®Ó kh¼ng ®Þnh: ng­êi ViÖt Nam cã nÒn v¨n hãa riªng. Hãa ra, "kh«ng ®Æc s¾c" ë mét vµi ®iÓm th­êng hay ®­îc ng­êi ta nh¾c tíi kh«ng cã nghÜa lµ kh«ng cã g×.

T¸c gi¶ ®· cã mét quan niÖm toµn diÖn vÒ v¨n hãa vµ triÓn khai c«ng viÖc nghiªn cøu cña m×nh dùa vµo viÖc kh¶o s¸t thùc tÕ kh¸ch quan chø kh«ng ph¶i vµo c¸c "tri thøc tiªn nghiÖm".

4. GV nªu vÊn ®Ò cho HS th¶o luËn:

+ Nh÷ng t«n gi¸o nµo cã ¶nh h­ëng m¹nh ®Õn v¨n hãa truyÒn thèng ViÖt Nam?

+ Ng­êi ViÖt Nam ®· tiÕp nhËn t­ t­ëng cña c¸c t«n gi¸o nµy theo h­íng nµo ®Ó t¹o nªn b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc?

- HS th¶o luËn vµ ph¸t biÓu ý kiÕn.

- GV nhËn xÐt vµ kh¾c s©u mét sè ý.

4. T«n gi¸o vµ v¨n hãa truyÒn thèng ViÖt Nam.

+ Nh÷ng t«n gi¸o cã ¶nh h­ëng m¹nh ®Õn v¨n hãa truyÒn thèng ViÖt Nam lµ: PhËt gi¸o vµ Nho gi¸o (PhËt gi¸o vµ Nho gi¸o tuy tõ ngoµi du nhËp vµo nh­ng ®Òu ®Ó l¹i dÊu Ên s©u s¾c trong b¶n s¾c d©n téc).

+ §Ó t¹o nªn b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc, ng­êi ViÖt Nam ®· tiÕp nhËn t­ t­ëng cña c¸c t«n gi¸o nµy theo h­íng: " PhËt gi¸o kh«ng ®­îc tiÕp nhËn ë khÝa c¹nh trÝ tuÖ, cÇu gi¶i tho¸t, mµ Nho gi¸o còng kh«ng ®­îc tiÕp nhËn ë khÝa c¹nh nghi lÔ tñn mñn, gi¸o ®iÒu kh¾c nghiÖt". Ng­êi ViÖt tiÕp nhËn t«n gi¸o ®Ó t¹o ra mét cuéc sèng thiÕt thùc, b×nh æn, lµnh m¹nh víi nh÷ng vÎ ®Ñp dÞu dµng, thanh lÞch, nh÷ng con ng­êi hiÒn lµnh, t×nh nghÜa, sèng cã v¨n hãa trªn mét c¸i nÒn nh©n b¶n.

5. GV nªu vÊn ®Ò cho HS th¶o luËn:

+ Con ®­êng h×nh thµnh b¶n s¾c d©n téc cña v¨n hãa ViÖt Nam, theo t¸c gi¶ lµ g×?

+ Tõ nh÷ng gîi ý cña t¸c gi¶ trong bµi viÕt, theo anh (chÞ), "NÒn v¨n hãa t­¬ng lai" cña ViÖt Nam lµ g×?

- HS th¶o luËn vµ ph¸t biÓu ý kiÕn.

- GV nhËn xÐt vµ kh¾c s©u mét sè ý.

5. Con ®­êng h×nh thµnh b¶n s¾c d©n téc cña v¨n hãa ViÖt Nam.

Trong lêi kÕt cña ®o¹n trÝch, PGS TrÇn §×nh Hùu kh¼ng ®Þnh: "Con ®­êng h×nh thµnh b¶n s¾c d©n téc cña v¨n hãa kh«ng chØ tr«ng cËy vµo sù t¹o t¸c cña chÝnh d©n téc ®ã mµ cßn tr«ng cËy vµo kh¶ n¨ng chiÕm lÜnh, kh¶ n¨ng ®ång hãa nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa bªn ngoµi. VÒ mÆt ®ã, lÞch sö chøng minh lµ d©n téc ViÖt Nam cã b¶n lÜnh".

Kh¸i niÖm "t¹o t¸c" ë ®©y lµ kh¸i niÖm cã tÝnh chÊt quy ­íc, chØ nh÷ng s¸ng t¹o lín, nh÷ng s¸ng t¹o mµ kh«ng d©n téc nµo cã hoÆc cã mµ kh«ng ®¹t ®­îc ®Õn tÇm vãc k× vÜ, g©y ¶nh h­ëng m¹nh mÏ ®Õn xung quanh, t¹o thµnh nh÷ng mÉu mùc ®¸ng häc tËp.

Kh¸i niÖm "®ång hãa" võa chØ vÞ thÕ tån t¹i nghiªng vÒ phÝa tiÕp nhËn nh÷ng ¶nh h­ëng tõ bªn ngoµi, nh÷ng ¶nh h­ëng lan ®Õn tõ c¸c nguån v¨n minh, v¨n hãa lín, võa chØ kh¶ n¨ng tiÕp thu chñ ®éng cña chñ thÓ tiÕp nhËn- mét kh¶ n¨ng cho phÐp ta biÕn nh÷ng c¸i ngo¹i lai thµnh c¸i cña m×nh, trªn c¬ së g¹n läc vµ thu gi÷.

Kh¸i niÖm "dung hîp" võa cã nh÷ng mÆt gÇn gòi víi kh¸i niÖm "®ång hãa" võa cã ®iÓm kh¸c. Víi kh¸i niÖm nµy, ng­êi ta muèn nhÊn m¹nh ®Õn kh¶ n¨ng "chung sèng hßa b×nh" cña nhiÒu yÕu tè tiÕp thu tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau, cã thÓ hµi hßa ®­îc víi nhau trong mét hÖ thèng, mét tæng thÓ míi.

Nh­ vËy, khi kh¸i qu¸t b¶n s¾c v¨n hãa ViÖt Nam, t¸c gi¶ kh«ng hÒ r¬i vµo th¸i ®é tù ti hay miÖt thÞ d©n téc. Vµ "NÒn v¨n hãa t­¬ng lai" cña ViÖt Nam sÏ lµ mét nÒn v¨n hãa tiªn tiÕn ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc, cã hßa nhËp mµ kh«ng hßa tan, tiÕp thu tinh hoa v¨n hãa nh©n lo¹i ®Ó lµm giµu cho v¨n hãa d©n téc.

6. GV nªu vÊn ®Ò cho HS th¶o luËn:

+ Qua bµi viÕt nµy, theo anh (chÞ) viÖc t×m hiÓu truyÒn thèng v¨n hãa d©n téc cã ý nghÜa g× trong ®êi sèng hiÖn nay cña céng ®ång nãi chung vµ mçi c¸ nh©n nãi riªng?

- HS th¶o luËn vµ ph¸t biÓu ý kiÕn.

- GV nhËn xÐt vµ kh¾c s©u mét sè ý.

6. ý nghÜa cña viÖc t×m hiÓu truyÒn thèng v¨n hãa d©n téc

+ Trong bèi c¶nh thêi ®¹i ngµy nay, viÖc t×m hiÓu b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc trë thµnh mét nhu cÇu tù nhiªn. Ch­a bao giê d©n täc ta cã c¬ héi thuËn lîi nh­ thÕ ®Ó x¸c ®Þnh "ch©n diÖn môc" cña m×nh qua hµnh ®éng so s¸nh, ®èi chiÕu víi "khu«n mÆt" v¨n hãa cña c¸c d©n téc kh¸c. Gi÷a hai vÊn ®Ò hiÓu m×nh vµ hiÓu ng­êi cã mèi quan hÖ t­¬ng hç.

+ T×m hiÓu b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc rÊt cã ý nghÜa ®èi víi viÖc x©y dùng mét chiÕn l­îc ph¸t triÓn míi cho ®Êt n­íc, trªn tinh thÇn lµm sao ph¸t huy ®­îc tèi ®a mÆt m¹nh vèn cã, kh¾c phôc ®­îc nh÷ng nh­îc ®iÓm dÇn thµnh cè h÷u ®Ó tù tin ®i lªn.

+ T×m hiÓu b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc g¾n liÒn víi viÖc qu¶ng b¸ c¸i hay, c¸i ®Ñ cña d©n téc ®Ó "gãp mÆt" cïng n¨m ch©u, thóc ®Èy mét sù giao l­u lµnh m¹nh, cã lîi chung cho viÖc x©y dùng mét thÕ giíi hßa b×nh, æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn.

Ho¹t ®éng 3: Tæ chøc tæng kÕt

- GV tæ chøc cho HS tæng hîp l¹i nh÷ng vÊn ®Ò ®· t×m hiÓu, ph©n tÝch, tõ ®ã viÕt phÇn tæng kÕt ng¾n gän.

III. Tæng kÕt

Bµi viÕt cña PGS TrÇn §×nh Hùu cho thÊy: nÒn v¨n hãa ViÖt Nam tuy kh«ng ®å sé nh­ng vÉn cã nÐt riªng mµ tinh thÇn c¬ b¶n lµ: "thiÕt thùc, linh ho¹t, dung hßa". TiÕp cËn vÊn ®Ò b¶n s¾c v¨n hãa ViÖt Nam ph¶i cã mét con ®­êng riªng, kh«ng thÓ ¸p dông nh÷ng m« h×nh cøng nh¾c hay lao vµo chøng minh cho ®­îc c¸i k«ng thua kÐm cña d©n téc m×nh so víi d©n téc kh¸c trªn mét sè ®iÓm cô thÓ.

Bµi viÕt thÓ hiÖn rã tÝnh kh¸ch quan, khoa häc vµ tÝnh trÝ tuÖ.

Tiết thứ: 91

Ngày soạn: 15/3/2009

Lớp dạy: 12B2,3

GV: Hồ Đức Hồng

PHONG CÁCH NGÔN NGỮ HÀNH CHÍNH

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng 1: T×m hiÓu mét sè v¨n b¶n

I. Ng«n ng÷ hµnh chÝnh lµ g×?

GV lÇn l­ît chØ ®Þnh tõng HS ®äc to c¸c v¨n b¶n trong SGK, sau ®ã nªu c©u hái t×m hiÓu:

a) KÓ thªm c¸c v¨n b¶n cïng lo¹i víi c¸c v¨n b¶n trªn.

b) §iÓm gièng nhau vµ kh¸c nhau gi÷a c¸c v¨n b¶n trªn lµ g×?

1. T×m hiÓu v¨n b¶n

a) C¸c v¨n b¶n cïng lo¹i víi 3 v¨n b¶n trªn:

+ V¨n b¶n 1 lµ nghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ (Ban hµnh ®iÒu lÖ b¶o hiÓm y tÕ). GÇn víi nghÞ ®Þnh lµ c¸c v¨n b¶n kh¸c cña c¸c c¬ quan Nhµ n­íc (hoÆc tæ chøc chÝnh trÞ, x· héi) nh­: th«ng t­, th«ng c¸o, chØ thÞ, quyÕt ®Þnh, ph¸p lÖnh, nghÞ quyÕt,…

+ V¨n b¶n 2 lµ giÊy chøng nhËn cña thñ tr­ëng mét c¬ quan Nhµ n­íc (GiÊy chøng nhËn tèt nghiÖp THPT- t¹m thêi). GÇn víi giÊy chøng nhËn lµ c¸c lo¹i b¨n b¶n nh­: v¨n b»ng, chøng chØ, giÊy khai sinh,…

+ V¨n b¶n 3 lµ ®¬n cña mét c«ng d©n göi mét c¬ quan Nhµ n­íc hay do Nhµ n­íc qu¶n lÝ (§¬n xin häc nghÒ). GÇn víi ®¬n lµ c¸c lo¹i v¨n b¶n kh¸c nh­: b¶n khai, b¸o c¸o, biªn b¶n,…

b) §iÓm gièng nhau vµ kh¸c nhau gi÷a c¸c v¨n b¶n:

+ Gièng nhau: C¸c v¨n b¶n ®Òu cã tÝnh ph¸p lÝ, lµ c¬ së ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò mang tÝnh hµnh chÝnh, c«ng vô.

+ Mçi lo¹i v¨n b¶n thuéc ph¹m vi, quyÒn h¹n kh¸c nhau, ®èi t­îng thùc hiÖn kh¸c nhau.

Ho¹t ®éng 2: Tæ chøc t×m hiÓu ng«n ng÷ hµnh chÝnh trong v¨n b¶n hµnh chÝnh

GV yªu cÇu HS t×m hiÓu ng«n ng÷ ®­îc sö dông trong c¸c v¨n b¶n:

a) §Æc ®iÓm kÕt cÊu, tr×nh bµy.

b) §Æc ®iÓm tõ ng÷, c©u v¨n.

- HS lµm viÖc c¸ nh©n (kh¶o s¸t c¸c v¨n b¶n) vµ tr×nh bµy tr­íc líp. C¸c HS kh¸c cã thÓ nhËn xÐt, bæ sung (nÕu cÇn).

2. Ng«n ng÷ hµnh chÝnh trong v¨n b¶n hµnh chÝnh

+ VÒ tr×nh bµy, kÕt cÊu: C¸c v¨n b¶n ®Òu ®­îc tr×nh bµy thèng nhÊt. Mçi v¨n b¶n th­êng gåm 3 phÇn theo mét khu«n mÉu nhÊt ®Þnh:

- PhÇn ®Çu: c¸c tiªu môc cña v¨n b¶n.

- PhÇn chÝnh: néi dung v¨n b¶n.

- PhÇn cuèi: c¸c thñ tôc cÇn thiÕt (thêi gian, ®Þa ®iÓm, ch÷ kÝ,…).

+ VÒ tõ ng÷: V¨n b¶n hµnh chÝnh sö dông nh÷ng tõ ng÷ toµn d©n mét c¸ch chÝnh x¸c. Ngoµi ra, cã mét líp tõ ng÷ hµnh chÝnh ®­îc sö dông víi tÇn sè cao (c¨n cø…, ®­îc sù ñy nhiÖm cña…, t¹i c«ng v¨n sè…, nay quyÕt ®Þnh, chÞu quyÕt ®Þnh, chÞu tr¸ch nhiÖm thi hµnh quyÕt ®Þnh, cã hiÖu lùc tõ ngµy…, xin cam ®oan…

+ VÒ c©u v¨n: cã nh÷ng v¨n b¶n tuy dµi nh­ng chØ lµ kÕt cÊu cña mét c©u (ChÝnh phñ c¨n cø…. QuyÕt ®Þnh: ®iÒu 1, 2, 3,…). Mçi ý quan träng th­êng ®­îc t¸ch ra vµ xuèng dßng, viÕt hoa ®Çu dßng.

VD:

T«i tªn lµ:…

Sinh ngµy:…

N¬i sinh:…

Nh×n chung, v¨n b¶n hµnh chÝnh cÇn chÝnh x¸c bëi v× ®a sè ®Òu cã gi¸ trÞ ph¸p lÝ. Mçi c©u, ch÷, con sè dÊu chÊm dÊu ph¶y ®Òu ph¶i chÝnh x¸c ®Ó khái g©y phiÒn phøc vÒ sau. Ng«n ng÷ hµnh chÝnh kh«ng ph¶i lµ ng«n ng÷ biÓu c¶m nªn c¸c tõ ng÷ biÓu c¶m h¹n chÕ sö dông. Tuy nhiªn, v¨n b¶n hµnh chÝnh cÇn sù trang träng nªn th­êng sö dông nh÷ng tõ H¸n- ViÖt.

Ho¹t ®éng 3: Tæ chøc t×m hiÓu kh¸i niÖm phong c¸ch ng«n ng÷ hµnh chÝnh

Tõ viÖc t×m hiÓu c¸c v¨n b¶n trªn, GV h­íng dÉn HS rót ra kh¸i niÖm phong c¸ch ng«n ng÷ hµnh chÝnh.

3. Ng«n ng÷ hµnh chÝnh lµ g×?

Ng«n ng÷ hµnh chÝnh lµ ng«n ng÷ dïng trong c¸c v¨n b¶n hµnh chÝnh ®Ó giao tiÕp trong ph¹m vi c¸c c¬ quan Nhµ n­íc hay c¸c tæ chøc chÝnh trÞ, x· héi (gäi chung lµ c¬ quan), hoÆc gi÷a c¬ quan víi ng­êi d©n vµ gi÷a ng­êi d©n víi c¬ quan, hay gi÷a nh÷ng ng­êi d©n víi nhau trªn c¬ së ph¸p lÝ.

Ho¹t ®éng 4: Tæ chøc luyÖn tËp

II. LuyÖn tËp

Bµi tËp 1: H·y kÓ tªn mét sè lo¹i v¨n b¶n hµnh chÝnh th­êng liªn quan ®Õn c«ng viÖc häc tËp trong nhµ tr­êng cña anh (chÞ)

GV gîi ý, tæ chøc cho HS c¸c nhãm thi xem nhãm nµo kÓ ®­îc nhiÒu vµ ®óng.

Bµi tËp 1: Mét sè lo¹i v¨n b¶n hµnh chÝnh th­êng liªn quan ®Õn c«ng viÖc häc tËp trong nhµ tr­êng: §¬n xin nghØ häc, Biªn b¶n sinh ho¹t líp, §¬n xin vµo §oµn TNCS Hå ChÝ Minh, GiÊy chøng nhËn, S¬ yÕu lÝ lÞch, B»ng tèt nghiÖp THCS, GiÊy khai sinh, Häc b¹, GiÊy chøng nhËn tróng tuyÓn vµo líp 10, B¶n cam kÕt…, GiÊp mêi häp,…

Bµi tËp 2: H·y nªu nh÷ng ®Æc ®iÓm tiªu biÓu vÒ tr×nh bµy v¨n b¶n, vÒ tõ ng÷, c©u v¨n cña v¨n b¶n hµnh chÝnh (l­îc trÝch- SGK).

Trªn c¬ së néi dung bµi häc, GV gîi ý ®Ó HS ph©n tÝch.

Bµi tËp 2: Nh÷ng ®Æc ®iÓm tiªu biÓu:

+ Tr×nh bµy v¨n b¶n: 3 phÇn

- PhÇn ®Çu gåm: tªn hiÖu n­íc, tªn c¬ quan ra quyÕt ®Þnh, sè quyÕt ®Þnh, ngµy… th¸ng… n¨m…, tªn quyÕt ®Þnh.

- PhÇn chÝnh: Bé tr­ëng… c¨n cø… theo ®Ò nghÞ… quyÕt ®Þnh: ®iÒu 1…, ®iÒu 2…, ®iÒu 3…

- PhÇn cuèi: ng­êi kÝ (kÝ tªn ®ãng dÊu), n¬i nhËn.

+ Tõ ng÷: dïng nh÷ng tõ ng÷ hµnh chÝnh (quyÕt ®Þnh vÒ viÖc…, c¨n cø nghÞ ®Þnh…, theo ®Ò nghÞ cña,… quyÕt ®Þnh, ban hµnh kÌm theo quyÕt ®Þnh, quy ®Þnh trong chØ thÞ, quyÕt ®Þnh cã hiÖu lùc, chÞu tr¸ch nhiÖm thi hµnh quyÕt ®Þnh,…

+ C©u: sö dông c©u v¨n hµnh chÝnh (toµn bé phÇn néi dung chØ cã mét c©u).

Tiết thứ: 92

Ngày soạn: 15/3/2009

Lớp dạy: 12B2,3

GV: Hồ Đức Hồng

PHONG CÁCH NGÔN NGỮ HÀNH CHÍNH

(Tiếp theo)

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung cÇn ®¹t

Ho¹t ®éng 1: Tæ chøc t×m hiÓu ®Æc tr­ng cña phong c¸ch ng«n ng÷ hµnh chÝnh

1. GV yªu cÇu HS ®äc l¹i c¸c v¨n b¶n ë tiÕt häc tr­íc vµ ph©n tÝch tÝnh khu«n mÉu cña c¸c v¨n b¶n ®ã.

- HS lµm viÖc c¸ nh©n vµ tr×nh bµy tr­íc líp.

- GV nhËn xÐt vµ chèt l¹i mét sè néi dung, l­u ý HS mét sè vÊn ®Ò.

II. §Æc tr­ng cña phong c¸ch ng«n ng÷ hµnh chÝnh

1. TÝnh khu«n mÉu

TÝnh khu«n mÉu thÓ hiÖn ë kÕt cÊu 3 phÇn thèng nhÊt: