GIÁO ÁN NGỮ VĂN 9 - TUẦN 16 - 3 CỘT

HOẠT ĐỘNG CỦA GV

HOẠT ĐỘNG CỦA HS

NỘI DUNG GHI

1.Ổn định: Kiểm tra sĩ số.

2. Kiểm tra bài cũ: - Trong chương trình văn học nước ngoài từ lớp 6 đến lớp 8, em đã được học những tác phẩm văn học Trung Quốc nào? (HS kể ra)

3. Bài mới: Tiếp tục với tác phẩm văn học nước ngoài, SGK lớp 9 đã giới thiệu 1 tác phẩm văn học Trung Quốc rất hay: Cố Hương của Lỗ Tấn (SGK- trang 207)

Hỏi: Truyện có tên là”Cố hương”, em hiểu gì về tên truyện này?

Hỏi: Từ tên truyện gợi cho em liên tưởng đến tình cảm gì ở mỗi con người?

Hỏi: Đọc 1 bài ca dao nói về tình cảm quê hương mà em biết.

* HĐ 1: Đọc- chú thích văn bản.

+ HS đã đọc và chuẩn bị bài ở nhà

Hỏi: Dựa vào chú thích, hãy nêu những nét chính về tác giả và tác phẩm.

+ Cho HS xem chân dung Lỗ Tấn.

- Báo cáo sĩ số

- Trả lời trước lớp

- HS giải thích.

- Tình cảm quê hương, làng xóm.

- HS nêu (SGK) ngắn gọn những nét chính.

- GV nhấn mạnh 1 số nét:

+ Lỗ Tấn là nhà văn nổi tiếng, sinh trướng trong gia đình quan lại sa sút. Lúc trẻ từng theo học nhiều ngành nghề… cuối cùng chuyển sang hoạt động văn học với hi vọng văn chương là vũ khí để biến đổi tinh thần dân chúng.

I- Đọc, chú thích văn bản:

SGK

HOẠT ĐỘNG 2: Đọc- hiểu văn bản:

Hỏi: Hãy tóm tắt ngắn gọn cốt truyện “Cố hương” mà em đã đọc.

Hỏi: Căn cứ vào trình tự thời gian của chuyến về thăm quê của nhân vật “tôi”, ta có thể chia truyện thành mấy phần? Nội dung chính của mỗi phần là gì?

Hỏi: “Cố hương” là một tác phẩm tự sự mang hình thức của truyện ngắn hiện đại. Theo em, văn bản này có sự kết hợp của các phương thức biểu đạt nào? Trong đó, phương thức nào là chủ yếu?

Hỏi: Truyện Cố hương có nhiều nhân vật. Đó là những nhân vật nào? Theo em, nhân vật nào là nhân vật trung tâm của truyện? Vì sao em xác định như thế?

- GV gọi HS đọc phần đầu của văn bản “...Làm ăn sinh sống”

- Hướng dẫn: Đọc chậm, rõ, giọng hơi buồn khi kể.

- Nhận xét cách đọc.

Hỏi: Theo dõi phần đầu của văn bản, cho biết cảnh làng quê trong mắt người trở về sau 20 năm xa cách hiện ra như thế nào?

+ Tác phẩm: 17 tạp văn; 2 tập truyện ngắn: Gào thét (1923), Bàng hoàng (1926).

“Cố hương”- trích trong tập truyện “Gào thét” của nhà văn.

- HS tóm tắt: Sau 20 xa quê, nhân vật “tôi” trở về thăm làng quê cũ. Cảnh vật và con người ở quê đã thay đổi, tàn tạ, nghèo hèn. Nhân vật “tôi” cùng với gia đình phải rời quê hương ra đi với nổi buồn thương và ước vọng làng quê mình sẽ được thay đổi.

- HS nêu:

+ Phần 1: “Từ đầu… làm ăn sinh sống”: Nhân vật”tôi” trên đường trở về quê.

+ Phần 2: “tinh mơ… sạch trơn như quét”: Nhân vật”tôi” trong những ngày ở quê.

+ Phần 3: còn lại: Nhân vật”tôi” trên đường rời quê.

 Truyện có cốt truyện rất rõ rệt và diễn ra theo trình tự thời gian.

- HS xác định: Tự sự kết hợp với miêu tả, biểu cảm và nghị luận. Trong đó, tự sự là chủ yếu.

- HS thảo luận, trả lời.

+ Tôi, Nhuận Thổ, thím 2 Dương, Thuỷ Sinh, cháu Hoàng. Trong đó nhân vật “tôi” là nhân vật trung tâm.

+ Vì: Các sự việc và nhân vật trong truyện đều được cảm nhận từ nhân vật “tôi”.

- HS tìm, nêu:

+ Đang độ giữa đông, xa gần thấy thấp thoáng mấy thôn xóm tiêu điều hoang vắng nằm im lìm dưới vòm trời màu vàng úa…

II- Đọc, hiểu văn bản:

.

1. Nhân vật”tôi” trên đường trở về quê.

Hỏi: Cảnh thôn xóm tiêu điều hoang vắng đã dự báo một cuộc sống như thế nào đang diễn ra nơi cố hương?

Hỏi: Trước cảnh hiện thực làng quê nghèo khổ, tàn tạ như thế, tiếng nói nào đã vang lên trong nội tâm của người trở về?

Hỏi: Đó là tiếng nói của nội tâm. Nhân vật tự nói, tự hỏi chính mình, trường hợp nói chuyện như vậy ta gọi là gì?

Hỏi: Qua lời độc thoại nội tâm này, em hiểu nhân vật “tôi” có cảm giác gì khi đang chứng kiến cảnh làng quê cũ của mình?

Hỏi: Từ cảm xúc ngạc nhiên chua xót đó, em hiểu tình cảm của nhân vật “tôi” đối với làng quê như thế nào?

Hỏi: Theo dõi đoạn tiếp theo (trang 208), hãy cho biết chuyến về quê lần này của nhân vật “tôi” có gì đặc biệt?

Hỏi: Việc làm đó, ý định đó đã gợi cho em liên tưởng đến hiện thực cuộc sống như thế nào ở cố hương?          

4. Củng cố:

Hỏi: Qua phần đầu của truyện vừa tìm hiểu, em có nhận xét gì về nghệ thuật kể chuyện của tác giả?

- Hìmh ảnh cố hương đã hiện lên như thế nào trong con mắt người xa quê.

5. Hướng dẫn học ở nhà:

- Đọc tìm hiểu phần tiếp theo: Những ngày nhân vật tôi ở cố hương

+ Tàn tạ, nghèo khổ.

+ “A, đây thật có phải là làng cũ mà 20 năm trời nay tôi hằn ghi lấy hình ảnh trong kí ức không”

+ Độc thoại nội tâm.

+ Ngạc nhiên, chua xót, hụt hẫng, buồn thương… (Bởi lẽ so với cái làng trong kí ức thì nó đẹp hơn nhiều. Mặc dù không sao hình dung được một cách rõ nét).

+ Rất yêu làng quê đến độ thiết tha sâu nặng. Yêu quê đến độ xót xa cho sự nghèo khổ của làng quê mình.

+ Sau 20 năm , về lần này là để từ giã làng, để vĩnh biệt ngôi nhà yêu dấu, giã từ làng cũ thân yêu đem gia đình đến nơi đất khách đang làm ăn sinh sống.

+ Cuộc sống nơi quê ngày một nghèo khó khiến nhiều gia đình phải rời làng đi nơi khác để kiếm tìm cách sống.

+ Kể kết hợp với miêu tả, biểu cảm.

+ So sánh, đối chiếu giữa cảnh hiện tại và cảnh trong hồi ức của nhân vật.

+ Tiêu điều, xơ xác, đáng thương, thất vọng...

Ngạc nhiên, chua xót cho sự nghèo khổ của làng quê

HOẠT ĐỘNG CỦA GV

HOẠT ĐỘNG CỦA HS

NỘI DUNG GHI

1.Ổn định: Kiểm tra sĩ số.

2. Kiểm tra bài cũ:

- Trình bày hiểu biết của em về tác giả, tác phẩm “Cố hương”

3. Bài mới:

Theo dõi phần văn bản tiếp theo, cho biết:

1- Những ngày ở quê, nhân vật “tôi” đã gặp nhiều người quen cũ, trong đó cuộc gặp với những nhân vật nào được kể nhiều nhất?Ai là nhân vật trung tâm? Vì sao?

 Hỏi: Trong mối quan hệ của nhân vật “tôi” với Nhuận Thổ được kể trong những thời điểm nào?

Hỏi: Trong kí ức “tôi”:

a) Hình ảnh NhuậnThổ xưa gắn với cảnh tượng nào?

- Báo cáo sĩ số

- Trả lời trước lớp

- HS thảo luận, trả lời.

+ Tôi, Nhuận Thổ, thím 2 Dương, Thuỷ Sinh, cháu Hoàng. Trong đó nhân vật “tôi” là nhân vật trung tâm.

+ Vì: Các sự việc và nhân vật trong truyện đều được cảm nhận từ nhân vật “tôi”.

- Nhuận Thổ thời quá khứ.

- Nhuận Thổ thời hiện tại.

- HS tìm, nêu:

a) “1 vầng trăng tròn vàng thắm treo lơ lững trên nền trời xanh đậm, dưới là một bãi cát bên bờ biển, trồng toàn dưa hấu, bát ngát 1 màu xanh rờn. Giữa ruộng dưa, 1 đứa bé trạc 11, 12 tuổi cổ đeo vòng bạc, tay lăm lăm cầm chiếc đinh ba, đang cố sức đâm theo một con tra. Con vật bổng quay lại, luồn qua háng đứa bé,  chạy mất”.

2. Những ngày “Tôi” ở cố hương

- Nhuận thổ thời quá khứ:

b) Khi đó Nhuận Thổ hiện lên với những biểu hiện cụ thể nào về hình dạng, trang phục, tính tình, hiểu biết?

c) Chi tiết “tôi” khóc và Nhuận Thổ cũng khóc khi chia tay đã nói gì về tình bạn khi xưa của 2 người?

d) Tóm lại, hình ảnh 1 người bạn như thế nào hiện lên trong tâm trí “tôi” trong thời quá khứ?

4) Trong quan sát của người trở về sau 20 năm xa cách.

a) Hình dạng Nhuận Thổ gắn liền với những dấu hiệu nào về bộ dạng, lời nói, tính nết?

b) Dấu hiệu nào cho thấy sự thay đổi kì lạ nhất ở Nhuận Thổ?

c) Nét nổi bật trong cách xây dựng nhân vật Nhuận Thổ là gì?

d) Từ đó, Nhuận Thổ của hiện tại là một người như thế nào?

4. Củng cố:

- Treo bảng phụ BT 2 SGK, yêu cầu HS điền từ thích hợp vào ô trống.

5. Hướng dẫn học ở nhà:

- Nắm nội dung phân tích

- Đọc, tìm hiểu phần còn lại: Trên đường rời quê hương.

b) Khuôn mặt tròn trĩnh, nước da bánh mật… sáng loáng.

- Hắn thấy ai là bẽn lẽn, chỉ không bẽn lẽn với mình tôi thôi.

- Bẫy chim sẽ thì tài lắm; biết nhiều chuyện lạ lùng lắm.

c) Gắn bó, thân thiện, khộng muốn rời nhau.

d) Khôi ngô, khoẻ mạnh, hồn nhiên, hiểu biết, nhanh nhẹn, gần gũi và nhiều tình cảm.

a)

 - Khuôn mặt tròn trĩnh , nước da bánh mật trước kia nay đổi thành vàng sạm, lại có thêm những nếp nhăn sâu hoắm; mi mắt viền đỏ húp mọng lên; đội chiếc mũ lông chiên rách tươm… bàn tay vừa thô kệch vừa nặng nề, nứt nẻ như vỏ cây thông.

- Dáng điệu cung kính chào rất rành mạch: “Bẩm ông!”

- Lại xin tất cả các đống tro, chờ khi nào chúng tôi lên đường là đem thuyền đến chở.

b)- Tất cả sự thay đổi toàn diện ở một con người theo chiều hướng xấu.

- Kì lạ nhất là thay đổi tính nết: tự ti và tham lam.

c) Phép so sánh tương phản.

d) Già nua, tiều tuỵ và hèn kém.

Khôi ngô, khoẻ mạnh, hồn nhiên, hiểu biết, nhanh nhẹn, gần gũi và nhiều tình cảm.

- NhuậnThổ thời hiện tại:

Già nua, tiều tuỵ và hèn kém.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV

HOẠT ĐỘNG CỦA HS

NỘI DUNG GHI

1.Ổn định: Kiểm tra sĩ số.

2. Kiểm tra bài cũ:

- Nét nổi bật trong cách xây dựng nhân vật Nhuận Thổ là gì? Từ đó, Nhuận Thổ trong quá khứ và của hiện có gì khác nhau?

3. Bài mới:

* HĐ 1: Nhân vật “tôi” khi rời cố hương.

- Gọi HS đọc lại phần cuối văn bản

- Theo dõi phần cuối văn bản cho biết:

1) Vì sao khi rời cố hương, nhân vật “tôi” lại cảm thấy lòng không chút lưu luyến và vô cùng lẽ loi, ngột ngạt?

2) Khi rời cố hương, nhân vật “tôi” đã mong ước điều gì?

3) Trong niềm hi vọng của nhân vật “tôi”, xuất hiện một cảnh tượng như thế nào? Qua đó ước mong nào của tôi được bộc lộ?

- Báo cáo sĩ số

- Trả lời trước lớp

- HS thảo luận, trả lời.

1) Cố hương bây giờ chỉ còn là xơ xác, nghèo hèn và xa lạ từ cảnh vật đến con người.

2) Mong cho thế hệ con cháu không bao giờ phải cách bức nhau; không phải vất vã chạy vạy như tôi; không phải khốn khổ mà đần độn như N.Thổ; không phải khốn khổ mà tàn nhẫn như bao nhiêu người khác. Chúng nó cần phải sống một cuộc đời mới, một cuộc  đời mà chúng tôi chưa từng được sống.

3) Một cánh đồng cát, màu xanh biếc, cạnh bờ biển, trên vòm trời xanh đậm, treo lơ lửng một vừng trăng tròn vàng thắm

3/ Nhân vật “tôi” khi rời cố hương.

4) Trong ý nghĩ cuối cùng của nhân vật “tôi”: “ Đã gọi là hi vọng thì không thể nói đâu là thực đâu là hư. Cũng giống như những con đường trên mặt đất; kì thực trênmặt đất vốn làm gì có đường. Người ta đi mãi thì thành đường thôi”. Em hiểu ý nghĩa này như thế nào?

5) Phương thức biểu đạt nổi bật nào được sử dụng trong phần cuối văn bản này?

6) Từ đó, nhân vật “tôi” đã tự bộc lộ tư tưởng tình cảm nào với cố hương?

* HĐ 2: Hướng dẫn tổng kết.

HỎI: Đọc truyện Cố hương, em cảm nhận tình cảm, tư tưởng nào của người kể chuyện đối với làng quê và hiện thực xã hội lúc bấy giờ.

HỎI: Em học được gì trong cách kể chuyện của nhà văn Lỗ Tấn?

 4. Củng cố:

- Treo bảng phụ, tổng kết.

- Gọi HS đọc ghi nhớ SGK

5. Hướng dẫn học ở nhà:

- Nắm nội dung phân tích

- Chọn một đoạn văn thích nhất trong tác phẩm đẻ học thuộc.

- Chuẩn bị: Đọc thêm “Những đứa trẻ”

 ước mong bình yên, ấm no cho làng quê.

4) HS thảo luận.

+ Cũng như những con đường trên mặt đất, mọi thứ trong cuộc sống này không tự có sẳn. Nhưng nếu muốn, bằng cố gắng và kiên trì, con người sẽ có tất cả.

 Ông muốn thức tĩnh người dân làng mình không cam chịu cuộc sống nghèo hèn, áp bức, tin ở thế hệ con cháu sẽ mở đường ấm no hạnh phúc cho quê hương.

5) Biểu cảm và nghị luận.

6) Khơi dậy tinh thần không chịu áp bức, nghèo hèn. Tin vào cuộc đổi đời của quê hương. Đó là biểu hiện của 1 tình yêu quê hương mới mẽ và mãnh liệt.

- HS nêu:

+ Chua xót trước một làng quê đã từng tươi đẹp nay tàn tạ, hèn yếu.

+ Phê phán thực trạng xã hội phong kiến.

+ Mong mõi cuộc đổi đời của quê hương.

+ Đặt ra vấn đề con đường của người nông dân, của toàn xã hội.

+ Am hiểu cuộc sống làng quê.

+ Tấm lòng chân thành thiết tha với quê hương.

+ Kết hợp nhiều phương thức biểu đạt trong kể chuyện.

- HS đọc ghi nhớ.

- Ước mong bình yên, ấm no cho làng quê.

- Tin vào cuộc đổi đời của quê hương.

III/ Tổng kết: Ghi nhớ SGK trang 219.

HĐ CỦA GV

HĐ CỦA HS

NỘI DUNG GHI

1.Ổn định: Kiểm tra sĩ số.

2. Kiểm tra bài cũ:  

- Kể tên các kiểu văn bản đã học từ lớp 6 đến lớp 9 và nêu đăc điểm từng văn bản? (5 kiểu)

3. Bài mới:

* HĐ 1: Tổ chức ôn tập các kiểu văn bản:

- HS đã chuẩn bị ở nhà, GV nêu câu hỏi giúp HS trao đổi, điều chỉnh, củng cố những nội dung đã chuẩn bị.

HỎI: Các nội dung lớn và trọng tâm đã học trong phần TLV lớp 9.

-           Gọi HS đọc câu hỏi 2 (SGK)

HỎI: Vai trò, vị trí, tác dụng của biện pháp nghệ thuật và miêu tả trong văn bản thuyết minh.

- Báo cáo sĩ số

- Trả lời trước lớp

- HS tự trả lời.

- HS tìm và nêu.

- HS trả lời.

a/ Văn bản thuyết minh với trọng tâm là: Luyện tập việc kết hợp giữa thuyết minh với các biện pháp nghệ thuật và yếu tố miêu tả.

b/ Văn bản tự sự với trọng tâm là:

+ Sự kết hợp giữa tự sự với biểu cảm và miêu tả nội tâm, giữa tự sự với lập luận.

+ Một số nội dung mới trong văn bản tự sự như: Độc thoại nội tâm trong tự sự; người kể chuyện và vai trò của người kể chuyện trong tự sự.

+ Khi thuyết minh nhiều khi phải kết hợp các biện pháp nghệ thuật và các yếu tố miêu tả để bài viết sinh động và hấp dẫn.

Chẳng hạn: Thuyết minh ngôi chùa cổ phải sử dụng những liên tưởng, tưởng tượng, lối so sánh, nhân hoá (ngôi chùa tự kể chuyện…) để khơi gợi cảm thụ về đối tượng thuyết minh. Và đương nhiên cũng phải vận dụng miêu tả để người nghe hình dung ra dáng vẻ, màu sắc, không gian, hình khối, cảnh vật xung quanh… Nếu không có yếu tố nghệ thuật và miêu tả bài thuyết minh sẽ khô khan, thiếu sinh động.

- HS đọc câu hỏi 3: Phân biệt văn thuyết minh có yếu tố miêu tả, tự sự với văn miêu tả, tự sự.

- HS đọc câu 4.

 HỎI: Nội dung của văn bản tự sự ở SGK 9-Tập I.

- HS đọc câu 5:

 HỎI: Thế nào là đối thoại? Độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự? Vai trò, tác dụng và hình thức thể hiện của các yếu tố này trong văn bản tự sự như thế nào?

- HS đọc câu 6.

Tìm ví dụ đoạn văn có người kể chuyện theo ngôi thứ I và 1 đoạn theo ngôi thứ III; nhận xét vai trò của mỗi loại người kể chuyện đã nêu

- HS trả lời.

- HS trao đổi, thảo luận. Mỗi tổ làm 1 kiểu văn bản trên bảng phụ.

- HS trao đổi và trình bày lớp bổ sung.

- HS trao đổi, trình bày.

-           Văn thuyết minh:

+ Trung thành với đặc điểm của đối tượng một cách khách quan, khoa học.

+ Cung cấp đầy đủ tri thức về đối tượng cho người nghe, người đọc.

+ Dùng nhiều số liệu cụ thể, chi tiết.

+ Ứng dụng trong nhiều tình huống cuộc sống, văn bản, khoa học.

+ Thường theo một số yêu cầu giống nhau (mẫu).

+ Đơn nghĩa.

-           Văn miêu tả:

+ Có hư cấu, tưởng tượng, không nhất thiết phải trung thành với sự sự vật.

+ Dùng nhiều so sánh, liên tưởng.

+ Ít dùng số liệu, chi tiết.

+ Dùng nhiều trong sáng tác văn chương, nghệ thuật.

+ Ít tính khuôn mẫu.

+ Đa nghĩa.

- Nhận diện các yếu tố miêu tả nội tâm, nghị luận, đối thoại và độc thoại, người kể chuyện trong văn bản tự sự.

- Thấy rõ vai trò, tác dụng của các yếu tố trên trong văn bản tự sự.

- Kĩ năng kết hợp các yếu tố trên trong một văn bản tự sự.

+ Đối thoại: Đối dáp trò chuyện giữa 2 hoặc nhiều người.

+ Độc thoại: Lời của một người nào đó nói với chính mình hoặc với ai đó trong tưởng tượng. (thành lời, có gạch đầu dòng)

4. Củng cố:

5. Hướng dẫn học ở nhà:

+ Không thành lời, không gạch đầu dòng là độc thoại nội tâm.

- Đó là những hình thức quan trọng để thể hiện nhân vật.

- Đoạn trích”Lặng lẽ Sa Pa”của Nguyễn Thành Long.

- Đoạn trích”Những ngày thơ ấu” của Nguyên Hồng.

- Nhận xét: Kể theo ngôi thứ nhất: miêu tả được những diễn biến tâm lí phức tạp đang diễn ra trong tâm hồn nhân vật”tôi”.

Kể theo ngôi thứ ba: người kể có vai trò dẫn dắt người đọc đi vào câu chuyện. Người kể dường như thấy và biết hết mọi việc, mọi người, mọi hành động, tâm tư, tình cảm của các nhân vật.