Giáo Án Tin 11 Trọn Bộ

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS

Néi dung

Trong ch­¬ng tr×nh Tin häc líp 10 c¸c em ®· ®­îc biÕt ®Õn mét sè kh¸i niÖm vÒ ng«n ng÷ lËp tr×nh vµ ch­¬ng tr×nh dich .

GV: §Æt c©u hái : Em hµy cho biÕt c¸c b­íc gi¶i thuËt to¸n trªn m¸y tÝnh?

HS: Suy nghÜ vµ tr¶ lêi c©u hái .

GV: Ph©n tÝch c©u tr¶ lêi cña häc sinh vµ tæng hîp l¹i c¸c b­íc gi¶i to¸n trªn m¸y tÝnh ®· häc ë líp 10

-          B­íc 1 : X¸c ®Þnh bµi to¸n.

-          B­íc 2: Lùa chän vµ thiÕt kÕ thuËt to¸n.

-          B­íc 3: ViÕt ch­¬ng tr×nh.

-          B­íc 4: HiÖu chØnh .

-          B­íc 5: ViÕt tµi liÖu.

GV: §Æt c©u hái : Em h·y cho biÕt cã mÊy lo¹i ng«n ng÷ lËp tr×nh ?

HS: Suy nghÜ vµ tr¶ lêi c©u hái.

GV: Ph©n tÝch c©u tr¶ lêi cña häc sinh.

       Mçi lo¹i m¸y cã 1 ng«n ng÷ riªng, th­êng th× ng«n ng÷ viÕt cho lo¹i m¸y nµo th× chØ ch¹y ®­îc trªn m¸y ®ã

       Khi viÕt ch­¬ng tr×nh b»ng ng«n ng÷ lËp tr×nh bËc cao ®Ó ch¹y ®­îc trªn tõng lo¹i m¸y th× cóng ta ph¶i chuyÓn ch­¬ng tr×nh sang ng«n ng÷ m¸y cña m¸y ®ã.

GV: §Æt c©u hái : Lµm thÕ nµo ®Ó chuyÓn ng«n ng÷ bËc cao sang ng«n ng÷ m¸y?

   VÝ Dô : B¹n lµ ng­êi kh«ng biÐt tiÕng Anh vËy ta ph¶i lµm thÕ nµo ®Ó cã thÓ nãi chuyÖn víi ng­êi Anh ®ã?Hay ®Ó ®äc ®­îc 1 cuèn s¸ch tiÕng Anh?

Kh¸i niÖm vÒ lËp tr×nh:

    LËp tr×nh lµ sö dông 1 cÊu tróc d÷ liÖu vµ c¸c c©u lÖnh cña ng«n ng÷ lËp tr×nh cô thÓ ®Ó m« t¶ vµ diÔn ®¹t c¸c thuËt to¸n.

-          Tr¶ lêi c©u hái : Cã 3 lo¹i NN lËp tr×nh : Ng«n ng÷ m¸y , Hîp ng÷, vµ Ng«n ng÷ bËc cao.

+ Ch­¬ng tr×nh viÕt b»ng ng«n ng÷ m¸y cã thÓ n¹p vµo m¸y vµ thi hµnh ngay.

+ Ch­¬ng tr×nh ViÕt b»ng ng«n ng÷ bËc cao nãi chung lµ kh«ng phô thuéc vµo c¸c lo¹i m¸y.Muèn nã thi hµnh ®c th× ph¶i chuyÓn ®­îc nã sang ng«n ng÷ m¸y.

      vËy chóng ta cÇn ph¶i cã ch­¬ng tr×nh dÞch viÕt b»ng ng«n ng÷ lËp tr×nh bËc cao ®Ó chuyÓn sang ng«n ng÷ m¸y ®Ó m¸y co thÓ thi hµnh ®­îc.

-          Vëy chóng ta ph¶i cÇn cã ng­êi DÞch vµ ng­êi dÞch nµy ph¶i dÞch tõng c©u khi 2 ng­êi nãi chuyÖn.

-          Cßn khi muèn dÞch 1 cuèn s¸ch sang tiÕng viÖt th× cóng ta cÇn ph¶i dÞch toµn bé cuèn s¸ch ®ã ®Ó ng­êi kh¸c cã thÓ ®äc ®­îc .

Vëy th× trong tin häc th× chóng ta còng sÏ cã 2 kh¸i niÖm lµ Th«ng dÞch vµ Biªn DÞch.

-          Biªn dÞch : Sö dông ng«n ng÷ lËp tr×nh PASCAL ®Ó dÞch 1 ch­¬ng tr×nh viÕt s½n vµ thi hµnh ch­¬ng ch×nh ®Ó häc sinh cã thÓ quan s¸t.

-          Th«ng dÞch : Sö dông c¸c lÖnh trong command promt ®Ó sö dông 1 sè lÖnh cña DOS HoÆc sö dông Ng«n ng÷ FOXPRO ®Ó vµ thùc hiÖn 1 sè lÖnh qu¶n trÞ d÷ liÖu, ®Ó häc sinh dÔ dµng nhËn ra viÖc th«ng dÞch.

   §i kÌm víi ch­¬ng tr×nh dÞch th× th­êng cã c¸c c«ng cô so¹n th¶o ch­¬ng tr×nh nguån , L­u tr÷, t×m kiÕm , ph¸t hiÖn lçi vµ th«ng b¸o lçi ... Th­êng th× mét ng«n ng÷a lËp tr×nh th­êng chøa tÊt c¶ c¸c c«ng cô trªn.

Ch­¬ng tr×nh cã 2 lo¹i lµ Biªn dÞch vµ th«ng dÞch

-          Th«ng DÞch : (interpreter) DÞch lÇn l­ît tõng c©u lÖnh vµ thùc hiÖn ngay c©u lÖnh ®ã.

Th«ng dich lµ viÖt lÆp l¹i c¸c b­íc sau:

      kiÓm tra tÝnh ®óng ®¾n cña cña c©u lÖnh tiÕp theo trong ch­¬ng tr×nh nguån.

      ChuyÓn ®æi c¸c c©u lÖnh  ®ã thµnh 1 hay nhiÒu c©u lÖnh trong ng«n ng÷ m¸y.

      Thùc hiÖn c¸c lÖnh ng«n ng÷ m¸y võa chuyÓn ®­îc.

-          Biªn DÞch: (Compiler) Thùc hiÖn c¸c b­íc sau:

      DuyÖt ,KiÓm tra, Ph¸t hiÖn lçi vµ kiÓm tra tÝnh ®óng ®¾n cña c¸c c©u lÖnh trong ch­¬ng tr×nh nguån.

      DÞch toµn bé ch­¬ng tr×nh nguån thµnh 1 ch­¬ng tr×nh dÞch (hay ng«n ng÷ m¸y) ®Ó cã thÓ thùc hiÖn trªn m¸y vµ l­u tr÷ l¹i ®Ó sö dông khi cÇn.

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS

Néi dung

GV: C¸c ng«n ng÷ lËp tr×nh nãi chung th­êng cã 1 sè thµnh phÇn nh­ :

Dïng ký hiÖu mµo ®Ó viÕt ch­¬ng tr×nh, viÕt theo quy t¾c nµo, vµ viÕt nh­ vËy cã ý nghÜa nh­ thÕ nµo. Mçi 1 ng«n ng÷ lËp tr×nh cã 1 quy ®Þnh riªng vÒ nhõng thµnh phÇn nµy.

VÝ dô : B¶ng ch÷ c¸i cña c¸c ng«n ng÷ lËp tr×nh kh¸c nhau cã sù kh¸c nhau : ch¼ng h¹n nh­ ng«n ng÷ Pascal kh«ng s­ dông dÊu ! nh­ng ng«n ng÷ C++ l¹i sö dông ký hiÖu nµy.

-          Có ph¸p c¸c ng«n ng÷ lËp tr×nh kh¸c nhau còng cã sù kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n nh­ Pascal s­ dông có ph¸p Begin – End ®Ó gép nhiÒu lÖnh thµnh 1 nh­ng trong C++ l¹i sö dông cÆp ký hiÖu lµ {}

-          Mèi ng«n ng÷ kh¸c nhau còng cã c¸ch x¸c ®Þnh ng÷ nghÜa kh¸c nhau.

HS: L¾ng nghe ghi chÐp.

GV: §­a ra vÝ dô ng«n ng÷ tù nhiªn còng cã b¶ng ch÷ c¸i.ngò ph¸p có ph¸p vµ nghÜa cña c©u,tõ.

GV: Trong c¸c ng«n ng÷ lËp tr×nh nãi chung, c¸c ®èi t­îng sö dông trong ch­¬ng tr×nh ®Òu ph¶i ®Æt tªn ®Ó tiÖn cho viÖc sö dông. ViÖc ®Æt tªn trong c¸c ng«n ng÷ kh¸c nhau lµ kh¸c nhau, cã ng«n ng÷ ph©n biÖt ch÷ hoa cã ng«n ng÷ ph©n biÖt ch÷ th­êng. Cã nh­ng ng«n ng÷ kh«ng ph©n biÖt chò hoa hay ch÷ th­êng.

GV :  Lêy vÝ dô cô thÓ vµ giíi thiÖu c¸ch ®Æt tªn trong Pascal.

VÝ dô : Tªn ®Æt trong Pascal lµ :a, b, c, x1, x2, _ten ...

1, c¸c thµnh phÇn c¬ b¶n :

- mçi ng«n ng÷ lËp tr×nh th­êng cã 3 thµnh phÇn c¬ b¶n lµ : B¶ng ch÷ c¸i, có ph¸p vµ ng÷ nghÜa.

a) B¶ng ch÷ c¸i : lµ tËp c¸c ký hiÖu dïng ®Î viÕt ch­¬ng tr×nh.

- Trong ng«n ng÷ Pascal b¶ng ch÷ c¸i gåm c¸c chò c¸i trong b¶ng ch÷ c¸i tiÕng anh, c¸c ch÷ sè tõ 0 – 9 vµ 1 sè ký tù ®Æc biÖt.(SGK 9)

b) Có ph¸p : lµ bé quy t¾c dïng ®Ó viÕt ch­¬ng tr×nh.

c) Ng÷ nghÜa : X¸c ®Þnh ý nghÜa cña thao t¸c cÇn ®­îc thùc hiÖn øng víi tæ hîp ký tù dùa vµo ng÷ c¶nh cña nã

- Có ph¸p cho biÕt c¸ch viÕt ch­¬ng tr×nh hîp lÖ, Ng÷ nghÜa x¸c ®Þnh ý nghÜa cña c¸c tæ hîp ký tù trong ch­¬ng tr×nh.

- c¸c lçi có ph¸p ®­îc ch­¬ng tr×nh dÞch vµ ph¸t hiÖn lçi vµ th«ng b¸o cho ng­êi lËp tr×nh. Ch­¬ng tr×nh kh«ng cßn lçi có ph¸p th× míi cã thÓ dÞch ch­¬ng tr×nh sang ng«n ng÷ m¸y.

- C¸c lçi ng÷ nghÜa th× khã ph¸t hiÖn h¬n,vµ th­¬ng ®­îc ph¸t hiÖn khi ch¹y ch­¬ng tr×nh.

2. Mét sè kh¸i niÖm:

a) Tªn :

     Mäi ®èi t­îng trong ch­¬ng tr×nh ®Òu cÇn ph¶i ®­îc ®Æt tªn theo quy t¾c cña ng«n ng÷ lËp tr×nh vµ tõng ch­¬ng tr×nh cô thÓ.

Trong ng«n ng÷ Turbo Pascal tªn lµ 1 dÉy liªn tiÕp kh«ng qu¸ 127 ký tù bao gåm ch÷ c¸i , ch÷ sè, dÊu g¹ch d­íi, vµ b¾t ®Çu b»ng ch÷ c¸i hoÆc dÊu g¹ch d­íi.

     Trong Pree Pascal , Tªn cã thÓ cã ®Õn tèi ®a 255 ký tù.

  Ng«n ng÷ lËp tr×nh Pascal kh«ng ph©n biÖt ch÷ hoa hay ch÷ th­êng nh­ng 1 sè ng«n ng÷ kh¸c lai ph©n biÖt ch÷ hoa vµ ch÷a th­êng.

Cßn nÕu chóng ta ®Æt lµ : abc, 2x, a&b lµ sai ...

GV: Ng«n ng÷ nµo còng cã 3 lo¹i tªn c¬ b¶n nµy tuy nhiªn tuú theo ng«n ng÷ mµ c¸c tªn cã ý nghÜa kh¸c nhau trong c¸c ng«n ng÷ kh¸c nhau

-          Trong khi so¹n th¶o ch­¬ng tr×nh, c¸c ng«n ng÷ lËp tr×nh th­êng hiÓn thÞ c¸c tªn dµnh riªng (ay tõ kho¸ ) víi mµu ch÷ kh¸c h¼n víi c¸c tªn cßn l¹i gióp ng­êi lËp tr×nh cã thÓ ph©n biÖt ®­îc ®©u lµ tõ kho¸ , Trong ng«n ng÷ Pascal tõ kho¸ th­êng hiÓn thÞ mµu tr¾ng.

GV: Gi¸o viªn më 1 ch­¬ng tr×nh viÕt b»ng Pascal ®Ó häc sinh quan s¸t c¸ch hiÓn thÞ cña 1 sè tõ kho¸ trong ch­¬ng tr×nh.

-          c¸c ng«n ng÷ lËpt t×nh th­êng cung cÊp 1 sè ®¬n vÞ ch­¬ng tr×nh cã s½n trong th­ viÖn ch­¬ng tr×nh gióp ng­êi lËp tr×nh cã thÓ thùc hiÖn nhanh 1 sè thao t¸c th­êng dïng.

-          Gi¸o viªn chØ cho HS biÕt 1 sè tiªu chuÈn trong ng«n ng÷ Pascal.

GV:  §­a ra vÝ dô viÕt ch­¬ng tr×nh ®Ó gi¶i ph­¬ng tr×nh bËc 2.

 Ta cÇn khai b¸o c¸c tªn sau:

+ a, b, c lµ 3 tªn ®Ó l­u 3 hÖ sè cña ph­¬ng tr×nh

+ x1, x2 lµ 2 tªn ®Ó l­u nghiÖm nÕu cã .

+ Delta lµ tªn dïng ® l­u gi¸ trÞ cña delta.

-          H»ng th­êng cã 2 lo¹i lµ h»ng ®Æt tªn vµ h»ng kh«ng ®­îc dÆt tªn. H»ng kh«ng ®­îc ®Æt tªn lµ nh÷ng gi¸ trÞ viÕt trùc tiÕp khi viÕt ch­¬ng tr×nh.mèi ng«n ng÷ lËp tr×nh cã 1 quy ®Þnh viÕt vÒ h»ng triªng. h»ng ®­îc ®Æt tªn còng cã c¸ch ®Æt tªn cho h»ng kh¸c nhau.

-          BiÕn lµ ®èi t­îng ®­îc sö dông nhiÒu nhÊt trong khi viÕt ch­¬ng tr×nh. BiÕn lµ ®¹i l­îng cã thÓ thay ®æi ®c lªn th­êng ®­îc dïng ®Ó l­u tr÷ kÕt qña, lµm trung gian cho c¸c tÝnh to¸n.  Mçi lo¹i ng«n ng÷ cã c¸c lo¹i biÕn kh¸c nhau vµ c¸ch khai b¸o kh¸c nhau.

-          Khi viÕt ch­¬ng tr×nh ng­êi lËp tr×nh th­êng cã nhu cÇu gi¶i thÝch cho nhøng c©u lÖnh mµ m×nh viÕt. ®Ó khi ®äc l¹i ®­îc thuËn tiÖn hoÆc ng­¬if kh¸c ®äc dÔ hiÓu ®­îc ch­¬ng tr×nh m×nh viÕt, do vËy c¸c ng«n ng÷ lËp tr×nh th­êng cung cÊp cho ta c¸ch viÕt c¸c chó thÝch vµo trong ch­¬ng tr×nh.

-          Ng«n ng÷ kh¸c nhau th× còng cã c¸ch viÕt c¸c chó thÝch kh¸c nhau.

GV: Më 1 ch­¬ng tr×nh Pascal ®¬n gi¶n cã chøa c¸c thµnh phÇn lµ c¸c kh¸i niÖm cña bµi häc, (sö dông b¶n in s½n khæ lín) vµ chØ râ cho häc sinh tõng kh¸i niÖm ®­îc thÓ hiÖn trong ch­¬ng tr×nh.

-          Ng«n ng÷ lËp tr×nh th­êng cã 3 lo¹i tªn c¬ b¶n: tªn dµnh riªng , tªn chuÈn vµ tªn do ng­êi lËp tr×nh tù ®Æt.

-          Tªn dµnh riªng :

Tªn dµnh riªng hay cßn gäi b»ng thuËt ng÷ chuyªn ngµnh lµ tõ kho¸, lµ nh÷ng tªn ®­îc ng«n ng÷ lËp tr×nh quy ®Þnh víi ý nghÜa x¸c ®Þnh mµ ng­êi lËp tr×nh kh«ng thÓ dïng víi ý nghÜa kh¸c

VÝ dô :

       Trong Pascal :Program; Var; Uses; Begin; End; Type; Const;

       Trong C++ : Main; Include; If; While; Do; Void...

-          Tªn chuÈn:

       Lµ nh÷ng tªn ®­îc ng«n ng÷ lËp tr×nh dïng víi ý nghÜa nµo ®ã trong th­ viªn cña ng«n ng÷ lËp tr×nh, Tuy nhiªn víi ng­êi lËp tr×nh cã thÓ sö dông víi c¸c ý nghÜa kh¸c nhau.

     VÝ dô: Trong ng«n ng÷ Pas : Real, integer, Cos, Sin, Char, String, ....

                  Trong Ng«n ng÷ C++ : Cin ,Cout, Getchar......

-          Tªn do ng­êi dïng tù ®Æt:

      Tªn do ng­êi dïng tù ®Æt ®­îc dïng víi  ý nghÜa riªng, ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch khai b¸o tr­íc.

      Tr¸nh ®Æt tªn trïng víi tõ kho¸ vµ kh«ng ®­îc ®Æt tªn trïng nhau.

b) H»ng vµ BiÕn

- H»ng : h»ng lµ ®¹i l­îng kh«ng thay ®æi trong xuèt qu¸ tr×nh thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh.

Trong ng«n ng÷ Pas th­êng cã c¸c lo¹i h»ng sau : H»ng sè häc, h»ng s©u vµ h»ng Logic.

    + H»ng sè häc : lµ c¸c sè nguyªn hoÆc sè thùc.

    + H»ng x©u lµ chuçi ký tù trong bé m· ACSII, vµ ®­îc ®Æt trong dÊu nh¸y (‘ ‘ )hoÆc dÊu Trong C++ (“ “)

    + H»ng Logic lµ c¸c gi¸ trÞ ®óng (True) hoÆc sai (False) .

-          BiÕn : Lµ ®¹i l­îng ®­îc ®Æt tªn gi¸ trÞ cña nã cã thÓ ®­îc thay ®æi trong ch­¬ng tr×nh.

BiÕn ph¶i ®­îc khai b¸o khi sö dông vµ ph¶i ®­îc khai b¸o tr­íc.

C¸c ng«n ng÷ lËp tr×nh cã nhiÒu lo¹i biÕn kh¸c nhau.

c) Chó thÝch :

Chó thÝch lµ do ng­êi dung tù ®¨t gióp cho m×nh cã thÓ nhËn biÕt ®­îc ch­¬ng tr×nh dÔ h¬n vµ gióp cho ng­êi kh¸c ®äc cã thÓ dÔ hiÓu h¬n. vµ nã kh«ng lµm ¶nh h­êng ®Õn ch­¬ng tr×nh.

Trong Pas chó thÝch ®c ®Æt trong dÊu {vµ } hoÆc (* vµ *)

Trong C++ chó thÝch ®Æt trong dÊu /* vµ */

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS

Néi dung

GV: ThuyÕt tr×nh ®­a ra mét cÊu tróc chung cña ch­¬ng tr×nh:

HS : l¾ng nghe vµ ghi chÐp

GV: ThuyÕt tr×nh ®­a ra kiÕn thøc

HS : l¾ng nghe + ghi chÐp

GV: PhÇn khai b¸o sÏ b¸o cho m¸y biÕt ch­¬ng tr×nh sÏ sö dông nh÷ng tµi nguyªn nµo cña m¸y .

GV: mçi ng«n ng÷ LT cã c¸ch khai b¸o kh¸c nhau vµ tuú thuéc vµo mçi ch­¬ng tr×nh mµ ta xem cÇn ph¶i khai b¸o nh÷ng g×.

1.      CÊu tróc chung

-            mçi ch­¬ng tr×nh nãi chung gåm 3 thµnh phÇn chÝnh nh­ sau:

2.      C¸c thµnh phÇn cña ch­¬ng tr×nh vµ gi¶i thÝch c¸c c©u lÖnh trong ch­¬ng tr×nh

a)        C¸c thµnh phÇn cña ch­¬ng tr×nh

-            PhÇn ®Çu cña ch­¬ng tr×nh: nã b¾t ®Çu b»ng tõ kho¸ Program sau ®ã Ýt nhÊt lµ 1 kho¶ng tr¾ng vµ 1 tªn do ng­êi dïng tù ®Æt.cuèi cïng kÕt thóc b»ng dÊu ( ; )

VD: Program Baitap1;

        Program tinhtong;

-            PhÇn khai b¸o : cã nhiÖm vô giíi thiÖu c¸c ®¹i l­îng sÏ tham gia trong ch­¬ng tr×nh, vµ mçi ng«n ng÷ lËp tr×nh cã kiÓu khai b¸o riªng ,lËp tr×nh b»ng ng«n ng÷ nµo th× ph¶i chó ý c¸c c¸ch khai b¸o cña ng«n ng÷ Êy

     + Khai b¸o sö dông th­ viÖn chuÈn:

      Trong Pascal cã s½n mét sè hµm thñ tôc chuÈn, chóng ®­îc ph©n thµnh tõng nhãm mang tªn ®Æc tr­ng, gäi lµ c¸c th­ viÖn nh­ : CRT, Graph, DOS, Printer.....muèn sö dông c¸c hµm hay c¸c thñ tôc cña th­ viÖn nµo th× chóng ta ph¶i khai b¸o cã sö dông th­ viÖn ®ã. Lêi khai b¸o ph¶i ®Ó ë ngay sau phÇn ®Çu cña ch­¬ng tr×nh theo có ph¸p:

GV: Khai b¸o h»ng lµ viÖc ®Æt tªn cho h»ng ®Ó tiÖn khi sö dông vµ tr¸nh viÖc ph¶i viÕt lÆp l¹i nhiÒu lÇn cïng 1 h»ng trong CT. Khai b¸o h»ng cßn tiÖn lîi h¬n khi cÇn thay ®æi gi¸ trÞ cña nã trong ch­¬ng tr×nh.

Khai b¸o biÕn lµ xin m¸y cÊp cho CT 1 vïng nhí ®Ó l­u tr÷ vµ sö lý th«ng tin trong bé nhí.

GV: Mçi ng«n ng÷ lËp tr×nh cã c¸ch tæ chøc ch­¬ng tr×nh kh¸c nhau th­êng th× phÇn th©n chøa c¸c c©u lÖnh cña CT.

Chóng ta nghiªn cøu 1 ch­¬ng tr×nh cô thÓ sau:

ViÕt ch­¬ng tr×nh ®Ó tÝnh tæng 2 sè A vµ B,tÝnh vµ in lªn mµn h×nh kÕt qu¶ tæng cña 2 sè ®ã?

Tæng lµ : S= A+B

D­íi ®©y lµ ch­¬ng tr×nh cô thÓ:

      Uses danhs¸chth­viÖn;

   VD nh­ thñ tôc clrscr n»m trong th­ viÖn CRT th× chóng ta b¾t buéc ph¶i khai b¸o :

      Uses CRT;

Sau khi khai b¸o th­ viÖn CRT ta dïng lÖnh :

CLRSCR; cã chøc n¨ng xo¸ mµn h×nh khi ch¹y l¹i ch­¬ng tr×nh.

      + Khai b¸o h»ng vµ biÕn

BiÕn lµ ®¹i l­îng cã gi¸ trÞ thay ®æi ®c ,cßn h»ng lµ ®¹i l­îng cã gi¸ trÞ kh«ng ®æi .chóng ®c dïng trong ch­¬ng tr×nh ®Ó l­u tr÷ c¸c d÷ liÖu,tham gia c¸c biÓu thøc tÝnh to¸n. BiÕn vµ h»ng lµ c¸c ®¹i l­îng khã cã thÓ thiÕu trong c¸c ch­¬ng tr×nh.

VD khai b¸o h»ng :

      Trong vÝ dô trªn: Sau Var hoÆc

       Const N = 100;

                 E = 2.7;

* Khai b¸o biÕn : TÊt c¶ c¸c biÕn sö dông trong ch­¬ng tr×nh ®Òu ph¶i khai b¸o ®Ó ch­¬ng tr×nh dÞch biÕt ®Ó sö lý vµ l­u tr÷.

   BiÕn chØ nhËn vµ mang 1 gi¸ trÞ ®c gäi lµ biÕn ®¬n

          (Khai b¸o biÕn sÏ tr×nh bµy ë bµi 5)

      + Khai b¸o (®Þnh nghÜa) mét kiÓu d÷ liÖu míi

Ngoµi c¸c kiÓu d÷ liÖu mµ b¶n th©n ng«n ng÷ ®· cã s½n nh­ kiÓu thùc, nguyªn, ký tù, L« gÝc....ng­êi dïng cã thÓ tù x©y dông lªn c¸c kiÓu d÷ liÖu míi phôc vô cho ch­¬ng tr×nh cña m×nh nh­ng ph¶i m« t¶ sau tõ kho¸ TYPE. Khi ®· ®Þnh nghÜa 1 kiÒu d÷ liÖu míi, ta cã thÓ khai b¸o c¸c biÕn thuéc kiÓu nµy. VD : Type

             Mang = Array[1...10] of real;

          Var

              A, B : Mang;

- PhÇn th©n ch­¬ng tr×nh:

§©y lµ phÇn chñ yÕu nhÊt cña ch­¬ng tr×nh.

Th©n ch­¬ng tr×nh b¾t ®Çu b»ng tõ kho¸ BEGIN vµ kÕt thóc b»ng tõ kho¸ END. (Ph¶i cã dÊu chÊm ë cuçi). Gi÷a khèi BEGIN vµ END lµ c¸c c©u lÖnh. Mçi lÖnh ®Òu kÕt thóc b»ng dÊu ( ; ) . Mét lÖnh nÕu dµi th× cã thÓ viÕt trªn 1 hay nhiÒu dßng VD:

Write(‘nhap A : ’); Readln(A);

a)        Gi¶i thÝch c¸c c©u lÖnh trong ch­¬ng tr×nh

- {tinh tong cua 2 chu so}

®©y lµ lÖnh chó thÝch nªu lªn môc ®Ých cña ch­¬ng tr×nh.

-            Uses CRT;

®©y lµ lÖnh khai b¸o cã sö dông th­ viÖn chuÈn cña CRT.

-            Var  a, b, S : Real;

Khai b¸o biÕn a, b,s cã kiÓu d÷ liÖu lµ sè thùc (Real)

-            Clrscr;

Program TinhTong;{tinh tong cua 2 chu so}

Uses CRT;

Var

    A, B, S : Real;

Begin

  Clrscr;

  Write(‘nhap so A= : ’);

  Readln(a);

  Write(‘nhap so B= : ’);

   Readln(B);

   S:= A+B;

  Writeln(‘Tong cua 2 chu so la S= ’,S:8: 2);

End.

Ch­¬ng tr×nh mÉu vÒ nhµ ®Ó häc sinh ph©n biÖt vµ chØ râ t­ng thµnh phÇn cña ch­¬ng tr×nh ®ã:

VD: Ch­¬ng tr×nh tÝnh diÖn tÝch vµ chu vi cña h×nh ch÷ nhËt.in lªn mµn h×nh diÖn tÝch vµ chu vi cña h×nh chò nhËt ®ã.

Program tinhdientich_chuvi;

Uses CRT;

Var

    A, b, S, P : Real;

Begin

   Clrscr;

   Write(‘nhap chieu dai a= ’);

    Readln(a);

   Write(‘nhap chieu rong b= ’);

    Readln(b);

           S:= a*b;

           P:= 2*(a+b);

    Writeln(‘Dien tich= ’, S: 8: 2);

    Writeln(‘Chu vi= ’, P: 8: 2);

    Readln;

End.

LÖnh xo¸ mµn h×nh

-            Write(‘nhËp  ???’);

LÖnh in lªn mµn h×nh c©u ‘nhap a hoÆc b ’ nh»m nh¾c ng­êi dïng nhËp vµo c¸c biÕn sè d÷ liÖu.

-            Readln(???);

LÖnh nhËp c¸c d÷ liÖu cho biÕn a,b

-            S:=a+b;

LÖnh tÝnh tæng cña 2 sè

-            Writeln(‘Tong S= ’, S: 8: 2);

LÖnh in lªn mµn h×nh c©u ‘tæng S= ’ kÕ tiÕp ®ã in gi¸ trÞ cña biÕn S. ChØ thÞ S:8:2 Ên ®Þnh dµnh 8 cét trªn mµn h×nh ®Ó in gi¸ trÞn S, trong ®ã 2 cét ®Ó in phÇn thËp ph©n.

-            Readln;

LÖnh dõng mµn h×nh ®Ó xem kÕt qu¶ võa ch¹y ®­îc

-            End.

KÕt thóc ch­¬ng tr×nh.

1. VÝ dô ch­¬ng tr×nh ®¬n gi¶n

Xem SGK vµ gi¶i thÝch cho häc sinh vµ gióp häc sinh qua ®ã nhËn ra hai ch­¬ng tr×nh cïng thùc hiÖn 1 c«ng viÖc nh­ng viÕt b»ng 2 ng«n ng÷ kh¸c nhau nªn hÖ thèng c¸c c©u lÖnh trong CT còng kh¸c nhau.

Cã thÓ thªm c©u lÖnh hiÓn thÞ 1 x©u vµo trong CT Pascal ®Ó thÓ hiÖn râ h¬n vµ nÕu muèn ®­a ra c©u th«ng b¸o th× ta cã thÓ sö dông lÖnh ®Ó hiÓn thÞ thªm c¸c c©u lÖnh tiÕp theo.

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS

Néi dung

GV: VÊn ®¸p : khi cÇn viÕt ch­¬ng tr×nh qu¶n lý häc sinh ta cÇn sö lý th«ng tin ë nh÷ng d¹ng nµo?

HS: Suy nghÜ tr¶ lêi c©u hái cña gi¸o viªn?

GV: Ph©n tÝch c©u tr¶ lêi cña häc sinh, ®­a ra mét vµi d¹ng th«ng tin nh­ sau:

-          Hä tªn häc sinh lµ nh÷ng th«ng tin d¹ng v¨n b¶n hay lµ d¹ng c¸c ký tù.

-          ®iÓm cña häc sinh lµ c¸c th«ng tin d¹ng sè thùc .

-          Sè thù tù cña häc sinh lµ d¹ng c¸c sè nguyªn.

-          Mét sè th«ng tin kh¸c l¹i chØ cÇn biªt chóng lµ ®óng hay sai.

GV: thuyÕt tr×nh ®­a ra mét sè bæ sung nh­ sau:

-          Ng«n ng÷ lËp tr×nh nµo còng ®­a ra mét s« kiÓu d÷ liÖu chuÈn ®¬n gi¶n. tõ nh÷ng kiÓu ®¬n gi¶n nµy ta cã thÓ x©y dùng thµnh nh÷ng kiÓu d÷ liÖu phøc t¹p h¬n.

-          KiÓu d÷ liÖu nµo còng cã miÒn giíi h¹n cña nã m¸y tÝnh kh«ng thÓ l­u tr÷ c¸c sè trªn trôc sè nh­ng nã cã thÓ l­u tr÷ víi ®é chÝnh x¸c cùc cao.

-          Tuú thuéc vµo ng«n ng÷ lËp tr×nh mµ tªn cña c¸c kiÓu d÷ liÖu kh¸c nhau vµ miÒn d÷ liÖu cña c¸c kiÓu d÷ liÖu nµy còng kh¸c nhau.

-          Víi  mçi kiÓu d÷ liÖu ng­êi lËp tr×nh cÇn ghi nhí tªn kiÓu , miÒn gi¸ trÞ vµ sè l­îng « nhí  ®Ó l­u tr÷ mét gi¸ trÞ thuéc « nhí.

-          Trong lËp tr×nh nãi chung th× kiÓu ký tù th­êng lµ tËp c¸c ký tù trong c¸c b¶ng mÉ ký tù trong c¸c b¶ng m· ký tù ng­êi ta quy ®Þnh cã bao nhiªu ký tù kh¸c nhau vµ mçi m· ký tù cã 1 m· thËp ph©n t­¬ng øng. ®Ó l­u c¸c gi¸ trÞ lµ ký tù th× ph¶i l­u m· thËp ph©n t­¬ng øng cña nã 

NNLT Pascal cã mét sè kiÓu d÷ liÖu chuÈn sau:

1. KiÓu nguyªn

     C¸c biªn nguyªn chØ cã thÓ nhËn gi¸ trÞ lµ c¸c sè nguyªn n»m trong ph¹m vi gi¸ trÞ cña biÕn ®ã. Khi g¸n cho 1 biÕn mét sè nguyªn n»m ngoµi ph¹m vi cña biÕn nµy th× m¸y sÏ b¸o lçi : “ Const out of range”

2. KiÓu Thùc

-          Cã nhiÒu kiÓu cho gi¸ trÞ lµ sè thùc nh­ng hay dïng mét sè kiÓu sau:

3. KiÓu Ký tù

-          Tªn kiÓu : CHAR

-          MiÒn gi¸ trÞ: lµ c¸c ký tù trong b¶ng m· ASCII gåm cã 256 ký tù.

-          Mçi ký tù cã 1 m· t­¬ng øng tõ 0 – 255

-          C¸c ký tù cã quan hÖ so s¸nh dùa trªn m· cña c¸c ký tù.

GV: §Æt c©u hái? Em biÕt nh÷ng b¶ng m· nµo?

HS: HS sÏ ®­a ra mét sè b¶ng m· nh­ng GV chó ý c¸c em NNLT PASCAL chØ sö dông b¶ng m· ASCII cho kiÓu ký tù.

-          KiÒu LogÝc lµ kiÓu chØ cã 2 gi¸ trÞ lµ ®óng hoÆc sai. Mçi ng«n ng÷ kh¸c nhau l¹i cã cã c¸ch m« t¶ kiÓu Logic kh¸c nhau. Pas dïng TRUE – FALSE nh­ng mét sè ng«n ng÷ kh¸c l¹i dïng 0-1,...

-          Cã ng«n ng÷ l¹i kh«ng cã kiÓu Logic mµ ng­êi lËp tr×nh ph¶ tù t×m c¸ch ®Ó thÓ hiÖn nh÷ng gÝ trÞ d¹ng nµy.

VD: Trong b¶ng m· ASCII c¸c ký tù trong b¶ng ch÷ c¸i tiÕng anh xÕp liªn tiÕp víi nhau, C¸c ch÷ sè còng xÕp liªn tiÕp, Cô thÓ nh­ A m· 65; a m· 97; 0 m· 48.

    Tuy cã 256 ký tù nh­ng chØ cã 128 ký tù ®Çu lµ hay sö dông cßn l¹i lµ c¸c ký tù më réng. C¸c ký tù cã m· tõ 0-31 gäi lµ c¸c ký tù ®iÒu khiÓn, kh«ng in ra ®­îc , ®c dïng ® ®iÒu khiÓn c¸c thiÕt bÞ ngo¹i vi, Ch¼ng h¹n ký tù cã m· lµ 7 dïng ®Ó t¹o ra 1 tiÕng kªu bÝp, 13 dïng ®Ó chuyÓn con trá mµn h×nh xuèng ®Çu dßng d­íi...

      Mçi ký tù trong b¶ng m· ASCII gäi lµ 1 h»ng ký tù, ChiÕm ®é dµi 1 Byte vµ khi viÕt trong PAS ph¶i ®c ®Æt trong dÊu nh¸y ®¬n: ‘A’, ‘B’, ‘$’....

3. KiÓu Logic

-          Tªn kiÓu : Boolean

-          MiÒn gi¸ trÞ: ChØ cã 2 gi¸ trÞ lµ ®óng hoÆc sai : TRUE- FALSE.

-          Mét sè ng«n ng÷ cã c¸ch m« t¶ c¸c gi¸ trÞ LOGIC b»ng nh÷ng c¸ch kh¸c nhau.

-          Khi viÕt ch­¬ng tr×nh b»ng ng«n ng÷ lËp tr×nh nµo th× cÇn t×m hiÒu ®Æc tr­ng cña c¸c kiÓu d÷ liÖu cña ng«n  ng÷ ®ã.

C¸c phÐp to¸n Logic gåm cã : Not, And, Or, Xor. Nõu A vµ B lµ 2 ®¹i l­îng Logic th× Not A , A and B, A or B, A xor B còng lµ nh÷ng ®¹i l­îng Logic vµ cã kÕt qu¶ cho ë b¶ng trªn.

Còng tõ b¶ng nµy ta rót ra nhËn xÐt :

-   A and B lµ ®óng khi vµ chØ khi A vµ B ®ång thêi ®óng . do ®ã chØ cÇn 1 trong 2 biÕn A hoÆc B sai th× A and B sÏ sai.

-   A or B lµ sai khi vµ chØ khi A vµ B ®ång thêi sai . do ®ã chØ cÇn 1 trong 2 biÕn A hoÆc B ®óng th× A or B sÏ ®óng.

-   A xor B lµ ®óng khi vµ chØ khi A kh¸c B.

Thø tù thùc hiÖn c¸c phÐp to¸n Logic nh­ sau: Not tÝnh tr­íc, kÕ ®Õn lµ And, vµ sau cïng lµ Or, Xor

4. KiÓu chuçi

-          Tªn kiÓu : String.

-          Nét d·y ký tù ®c ®Æt trong cÆp dÊu nh¸y ®¬n gäi lµ mét h»ng chuçi.

VD: ‘ Ng«n ng÷ PASCAL’

C¸c chuçi cã thÓ ghÐp nèi víi nhau nhê phÐp céng chuçi . khi céng 2 chuçi th× ta ®c mét chuçi duy nhÊt b»ng c¸ch ghÐp chuçi sau vµo cuèi cña chuçi cuèi:

 VD: ‘Ng«n ng÷ ’ + ‘ Pascal ‘ = ‘ Ng«n ng÷ Pascal ‘

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS

Néi dung

GV: Khai b¸o biÕn lµ ch­¬ng tr×nh b¸o cho m¸y biÕt ph¶i dïng nh÷ng tªn nµo trong ch­¬ng tr×nh.

HS : L¾ng nghe vµ ghi chÐp

VÝ Dô:

§Ó gi¶i PTB2: cÇn khai b¸o c¸c biÕn nh­ sau:

     Var  a, b, c, x1, x2, Delta : Real;

®Ó tÝnh chu vi vµ diÖn tÝch cña h×nh ch÷ nhËt cÇn khai b¸o c¸c biÕn sau:

     Var  a, b, S, P : Real;

Trong ®ã : a, b dïng ®Ó l­u ®é dµi 2 c¹nh cña h×nh ch÷ nhËt.

                   S lµ DiÖn tÝch, vµ P lµ chu vi

GV: §Æt c©u hái? Khi khai b¸o cÇn chó ý nh÷ng ®iÒu g×?

HS : Suy nghÜ tr¶ lêi c©u hái

GV : Ph©n tÝch c©u tr¶ lêi cña häc sinh.

- Trong ng«n ng÷ Pascal, BiÕn ®¬n ®c khai b¸o nh­ sau:

Var

Trong ®ã Var lµ tõ kho¸ dïng ®Ó khai b¸o biÕn.

Danh s¸ch biÕn: Tªn c¸c biÕn, c¸ch nhau bëi dÊu phÈy.

KiÓu d÷ liÖu: Lµ mét kiÓu d÷ liÖu nµo ®ã cña ng«n ng÷ Pascal.

Sau Var cã thÓ khai b¸o nhiÒu danh s¸ch biÕn cã nh÷ng kiÓu d÷ liÖu kh¸c nhau.

+ cÇn ®Æt tªn biÕn sao cho gîi nhí , dÔ nhí ®Õn ý nghÜa cña nã 

+ Kh«ng nªn ®Æt tªn qu¸ dµi, dÔ dÉn ®Õn m¾c lçi hoÆc dÔ hiÓu nhÇm.

+ Khai b¸o biÕn cÇn quan t©m ®Õn ph¹m vi gi¸ trÞ cña nã.

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS

Néi dung

GV: DÉn d¾t vµo bµi: Trong khi viÕt c¸c ch­¬ng tr×nh chóng ta th­êng ph¶i thùc hiÖn c¸c phÐp tÝnh to¸n, c¸c phÐp so s¸nh ®Ó ®­a ra quyÕt ®Þnh xem lµm viÖc g× ? vËy trong CT ta viÕt thÕ nµo? cã gièng víi ng«n ng÷ tù nhiªn hay kh«ng? tÊt c¶ c¸c ng«n ng÷ cã sö dông chóng gièng nhau kh«ng?

GV: To¸n häc cã nh÷ng phÐp to¸n nµo?

HS: ®­a ra 1 sè phÐp to¸n th­êng dïng trong to¸n häc.

GV: Chóng ta cã dïng ®c trong c¸c phÐp to¸n lËp tr×nh kh«ng?

    chØ 1 sè phÐp dïng ®c, mét sè phÐp ph¶i ®c x©y dùng tõ c¸c phÐp to¸n kh¸c.

VD- PhÐp Luü thõa kh«ng ph¶i NNLT nµo còng viÕt ®c.

GV: Mçi ng«n ng÷ kh¸c nhau l¹i cã c¸ch ký hiÖu phÐp to¸n kh¸c nhau.

GV: Trong to¸n häc biÓu thøc lµ g×?

HS: §­a ra kh¸i niÖm.

GV: §­a ra kh¸i niÖm BT trong LT.

GV: c¸ch viÕt c¸c biÓu thøc nµy trong LT cã gièng c¸ch viÕt trong to¸n häc?

-          NNLT nµo còng sñ dông ®Õn phÐp to¸n, BiÓu thøc, c©u lÖnh g¸n.

-          Ta xÐt c¸c kh¸i niÖm nµy trong ng«n ng÷ Pascal

1. PhÐp to¸n

NNLT Pascal sö dông 1 sè phÐp to¸n sau:

-          Víi sè nguyªn: +, - , * , div (Chia lÊy nguyªn), Mode (chia lÊy d­)

-          Víi sè thùc: +, - , * , / .

-          C¸c phÐp to¸n quan hÖ: > ,< , >= , <= , = , <> (≠): Cho kÕt qu¶ lµ 1 gia trÞ Logic (True hoÆc False).

-          C¸c phÐp to¸n LOGIC: Not (Phñ ®Þnh), OR , AND : th­êng dïng ®Ó kÕt hîp nhiÒu BT Quan hÖ víi nhau.

2. BiÓu thøc sè häc

-          Lµ mét d·y c¸c phÐp to¸n + , - , * , / , Div , Mod tõ c¸c h»ng, biÕn kiÓu sè vµ c¸c hµm.

-          Dïng cÆp dÊu () ®Ó quy ®Þnh tr×nh tù tÝnh to¸n.