Giáo án tự chọn ngữ văn 7

? ThÕ nµo lµ ®¹i tõ?

? Cã mÊy lo¹i ®¹i tõ cho VD?

? Tìm và phân tích đại từ trong những câu sau

- HS suy nghi trinh bay, nhËn xÐt

? Trong những câu sau đại từ dùng để trỏ hay để hỏi?

- HS suy nghi trinh bay, nhËn xÐt

GV: Cho bt sau:

Bé Lan hỏi mẹ: " Mẹ ơi, tai sao bố mẹ bảo con gọi bố mẹ chi Xoan là bác còn bố mẹ em Giang là chú, dì, trong khi đó họ chỉ là hàng xóm mà không có họ hàng với nhà mình?. Em hãy thay mặt mẹ bé Lan giải thích cho bé rõ.

-         HS suy nghi trinh bay, nhËn xÐt

-         GV chèt

GV: ? Viết một đoạn văn ngắn kể lại một câu chuyện thú vị em trực tiếp tham gia hoặc chứng kiến.Trong đoạn văn có sử dụng ít nhất 3 đại từ, gạch chân những đại từ đó.

- HS suy nghi trinh bay, nhËn xÐt

I. LÝ thuyÕt

1.Kh¸i niÖm

2. Ph©n lo¹i

- §¹i tõ ®Ó trá

- §¹i tõ ®Ó hái

II. LuyÖn tËp

Bài tập 1: Tìm và phân tích đại từ trong những câu sau;

1.    Ai ơi có nhớ ai không

  Trời mưa một mảnh áo bông che đầu

              Nào ai có tiết ai đâu

        Áo bông ai ướt khăn đầu ai khô

( Trần Tế Xương)

2. Chê đây láy đấy sao đành

Chê quả cam sành lấy quả quýt khô

                                    ( ca dao)

3. Đấy vàng đây cũng đồng đen

       Đấy hoa thiên lý đây sen Tây Hồ

                                     ( Ca dao)

Bài tập 2: Trong những câu sau đại từ dùng để trỏ hay để hỏi?

a) Thác bao nhiêu thác cũng qua

Thênh thang là chiếc thuyền ta xuôi dòng

                                           (Tố Hữu)

b) Bao nhiêu người thu

Tấm tắc ngợi khen tai

Hoa tay thảo những nét

Như phượng múa rồng bay

                                (Vũ Đình Liên)

c)Qua cầu ngửa nón trông cầu

Cầu bao nhiêu nhịp dạ sầu bấy nhiêu

                                          (Ca dao)

d)Ai đi đâu đấy hỡi ai

Hay là trúc đã nhớ mai đi tìm

                                     (Ca dao)

Bài tập 3:

Bài tập 4:

H§1: Nh¾c l¹i phÇn lÝ thuyÕt

? Yếu tố Hán Việt.

?Từ ghép Hán Việt có mấy loại ví dụ.

Gv chốt vấn đề cho hs nắm.

H§2 :( Thực hành)

GV: Gợi ý cho hs phân nghĩa các yếu tố Hán Việt.

Cho cá nhân hs tự thực hiện -> lớp nhận xét, sữa chữa, bổ sung.

GV: Cho học sinh nêu yêu cầu bài tập -> cá nhân thực hiện.

GV: Hướng dẫn HS tìm các thành ngữ.

-> Gv nhận xét.

Hướng dẫn hs thực hiện.

Nhận xét bổ sung-> hs rút kinh nghiệm.

GV: cho học sinh phát hiện nhanh từ Hán Việt.

Gv: nhận xét các nhóm. Chốt lại vấn đề.

Theo dõi hs trình bày, nhận xét, bổ sung.

Gv tổng hợp ý kiến của hs, bổ sung sửa chữa cho hoàn chỉnh, giúp các em rút kinh nghiệm.

Gv: hướng dẫn hs viết đoạn văn.

I-Ôn tập.

1.Yếu tố Hán Việt..

2.Từ ghép Hán Việt (có 2 loại) :

a. Từ ghép đẳng lập(ví dụ: huynh đệ, sơn  hà,…)

b. Từ ghép chính phụ (ví dụ:. đột biến, thạch mã…)

c.  Trật tự giữa các yếu tố Hán Việt (ôn lại nội dung sgk)

II- Luyện tập.

   Bài tập 1: Phân biệt nghĩa các yếu tố Hán - Việt đồng âm.

Công 1-> đông đúc.

Công 2-> Ngay thẳng, không thiêng lệch.

Đồng 1-> Cùng chung (cha mẹ, cùng chí hướng)

Đồng 2 -> Trẻ con .

Tự 1-> Tự cho mình là cao quý. Chỉ theo ý mình, không chịu bó buộc.

Tự 2->  Chữ viết, chữ cái làm thành các âm.

Tử 1-> chết.

 Tử 2-> con.

    Bài tập 2:

Tứ cố vô thân: không có người thân thích.

Tràng giang đại hải: sông dài biển rộng; ý nói dài dòng không có giới hạn.

Tiến thoái lưỡng nan: Tiến hay lui đều khó.

Thượng lộ bình an: lên đường bình yên, may mắn.

Đồng tâm hiệp lực: Chung lòng chung sức để làm một việc gì đó.

     Bài tập 3: Nhân đạo, nhân dân, nhân loại, nhân chứng, nhân vật.

     Bài tập 4:

1. Chiến đấu, tổ quốc.
2. Tuế tuyệt, tan thương.
3. Đại nghĩa, hung tàn, chí nhân, cường bạo.
4. Dân công.

     Bài tập 5:

Các từ Hán- Việt: ngài, vương,…

> sắc thái trang trọng, tôn kính.

Yết kiến…-> sắc thái cổ xưa.

    Bài tập 6: Các từ Hán- Việt và sắc thái ý nghĩa.

Vợ-> phu nhân, chồng-> phu quân, con trai-> nam tử, con gái-> nữ nhi:-> sắc thái cổ xưa.

    Bài tập 7: Học sinh thực hiện viết đoạn văn…

H§1:h­íng dÉn HS «n tËp lÝ thuyÕt

?Hãy cho biết thế nào là quan hệ từ, cách sử dụng.

Gv chốt vấn đề cho hs nắm.

H§2 : Thực hành

GV: Gợi ý cho hs phát hiện nhanh các bài tập 1,2.

Cho cá nhân hs tự thực hiện -> lớp nhận xét, sữa chữa, bổ sung.

GV: Cho học sinh nêu yêu cầu bài tập 3,4 -> cá nhân thực hiện.

GV: Hướng dẫn HS sắp xếp các nhóm từ cho phù hợp.

-> Gv nhận xét.

Hướng dẫn hs thực hiện.

Nhận xét bổ sung-> hs rút kinh nghiệm.

GV: cho học sinh phát hiện nhanh bài tập 6,7.

Gv: nhận xét các nhóm. Chốt lại vấn đề.

Theo dõi hs trình bày, nhận xét, bổ sung.

Gv tổng hợp ý kiến của hs, bổ sung sửa chữa cho hoàn chỉnh, giúp các em rút kinh nghiệm.

Gv: hướng dẫn hs viết đoạn văn.

I-Ôn tập.

  1. Quan hệ từ.

- Kh¸i niÖm

  2. Chữa lỗi về quan..

- C¸c lçi th­êng gÆp vÒ quan hÖ tõ

+ Thõa quan hÖ tõ

+ ThiÕu qht

+ Dïng qht kh«ng phï hîp

+Dïng qht kh«ng cã t¸c dông liªn kÕt

II- Luyện tập.

Bàitập 1: điền quan hệ tõ thích hợp:…như….và….nhưng….với….

   Bài tập 2: gạch chân các câu sai:

Câu sai là: a,d,e.

   Bài tập 3; đặt câu với những cặp QHT.

a) Nếu trời mưa thì trận bóng đó hoãn lại

b) Vì Lan siêng năng nên đã đạt thành tích tốt trong học tập.

c) Tuy trời mưa nhưng tôi vẫn đi học.

d) Sở dĩ anh ta thành công vì anh ta luôn lạc quan, tin tưởng vào bản thân .

   Bài tập 4: thêm QHT

a)……….và nông thôn.

b)……..để ông bà…….

c) …….bằng xe……….

d) …….cho bạn Nam .

Bµi tËp 5 :Viết một đoạn văn ngắn có sử dụng quan hÖ tõ.

? ThÕ nµo lµ tõ ®ång nghÜa

?Cã mÊy lo¹i tõ ®ång nghÜa

?Khi sö dông tõ ®ång nghÜa cÇn chó ý diÒu g×?

Bài tập 1: xếp các từ sau vào nhóm từ đồng nghĩa:

Bài tập 2: T×m tõ ®ång nghÜa víi c¸c tõ sau:

-         §á

-         §en

-         B¹c

? ®Æt c©u víi c¸c tõ võa t×m ®­îc

Bµi tËp 3: YÕu tè "tiÒn" trong tõ nµo sau ®©y kh«ng ®ång nghÜa víi yÕu tè cßn l¹i?

1. tiÒn tuyÕn
2. tiÒn b¹c
3. cöa tiÒn
4. mÆt tiÒn

Bài tập 4: Tõ nµo sau ®©y kh«ng ®ång nghÜa víi tõ thi " nh©n"

A.nhµ v¨n

B. nhµ th¬

C.nhµ b¸o

D nghÖ sÜ

Bài tập 5: G¹ch ch©n c¸c tõ dïng sai vµ t×m tõ thay thÕ trong cau v¨n sau.

-Tr­êng em ®· ®­îc cê lu©n phiªn cña §oµn thanh niªn

- Cuéc häp sÏ ®­îc khai gi¶ng vµo 8 giê s¸ng nay

- ChiÕc ¸o xanh lµ trang bÞ cña sinh viªn t×nh nguyÖn

- bµi th¬ " Xa ng¾m thac nói L­" ®· vÏ lªm mét bøc tranh phong

- Nªu b¹n cø ch©y l­êi trong häc tËp th× hËu qu¶ sÏ khã l­êng thuû

Bài tập 6 :G¹ch ch©n c¸c tõ vµ côm tõ ®ång nghÜa trong nh÷ng c©u th¬ sau ®©y

- B¸c ®· ®i råi sao B¸c ¬i,

Mïa thu ®ang ®Ñp n¾ng xanh trêi

- B¸c ®· lªn ®­êng theo tæ tiªn

M¸c, Le-nin thÕ giíi ng­êi hiÒn

- B¶y m­¬i chÝn tuæi xu©n trong s¸ng,

Vµo cuéc tr­êng sinh nhÑ c¸nh bay

I.Nh¾c l¹i lÝ thuyÕt vÒ tõ ®ßng nghÜa.

1. Kh¸i niÖm

- Nh÷ng tõ cã nghÜa gièng nhau hoÆc gÇn gièng nhau

2.C¸c lo¹i tõ ®ång nghÜa

- Tõ ®ång nghÜa hoµn toµn

- Tõ ®ång nghÜa kh«ng hoµn toµn

3. Sö dông tõ ®ång nghÜa

- ThÓ hiÖn ®óng thùc tÕ kh¸ch quan vµ s¾c th¸i biÓu c¶m

II. LuyÖn tËp

Bài tập 1: xếp các từ sau vào nhóm từ đồng nghĩa.

a) chết, hi sinh, tạ thế, thiệt mạng

b) nhìn, nhòm, ngó, liếc, dòm

c) cho, biếu, tặng

d) kêu, ca thán, than, than vãn

e) chăn chỉ, cần cù, siêng năng, cần mẫn,chịu khó

g) mong, ngóng, trông mong

 Bài tập 2:

a) tìm từ đòng nghĩa ;

đỏ - thắm, đen – thâm, bạc – trắng

b) hs chú ý đặt câu cho đúng sắc thái

Bµi tËp 3:

B. tiÒn b¹c

Bài tập 4:

B. nhµ th¬

Bài tập 5:

-         Lu©n phiªn – lu©n l­u

-         Trang bÞ – trang phôc

-         Phong thuû – phong c¶nh

-         HÖ qu¶  - kÕt qu¶

Bài tập6:

-         ®i

-         Theo tæ tiªn

-         Vµo cuéc tr­êng sinh

? ThÕ nµo lµ tõ tr¸i nghi·?

?

Sö dông tõ tr¸i nghi· nh¾m môc ®Ých g×?

VËn dông nh÷ng kiÕn thøc ®· häc ®Ó lµm mét sè bµi

tËp sau:

BT1: C¹p tõ nµo sau ®©y kh«ng ph¶i lµ cÆp tõ tr¸i nghÜa?

A. TrÎ – giµ

B.s¸ng – tåi

C. sang  - hÌn

D. ch¹y – nh¶y

BT2: T×m tù tr¸i nghÜa víi c¸c tõ in ®Ëm trong c¸c côm tõ sau:

a) lµnh:  - ¸o lµmh

              - t×nh lµnh

b)®¾t:    - ®¾t hµng

              - gi¸ ®¾t

c) ®en:    - mµu ®en

              - sè ®en

BT 3: tìm các cặp từ trái nghĩa trong ca dao, tục ngữ.

a)     Tr«ng nhµ ch­a tá , ngoµi ngâ ®· hay

b)    Anh em nh­ thÓ ch©n tay

R¸ch lµnh ®ïm bäc, dë hay ®ì ®Çn

c)     kh«n ba n¨m , d¹i mét giê

d)    chuét chï chª khØ r»ng h«i

khØ míi tr¶ lêi c¶ hä mµy th¬m

BT4: §Æt c©u víi nh÷ng cÆp tõ tr¸i nghÜa sau:

VD: Cã ®i xa míi biÕt vÒ gÇn

a)     ng¾n – dµi

b)    s¸ng – tãi

c)     yªu – ghÐt

d)    xÊu – tèt

HS lµm theo yªu cÇu cña GV, tr×nh bµy , nhËn xÐt vµ söa ch÷a

I.Nh¾c l¹i lÝ thuyÕt vÒ tõ tr¸i nghÜa.

1. Kh¸i niÖm

- Nh÷ng tõ cã nghÜa tr¸i ng­îc nhau

2.Sö dông tõ ®ång nghÜa

- trong c¸c thÓ ®èi,t¹o h×nh t­îng t­¬ng ph¶n g©y Ên t­îng m¹nh

II. LuyÖn tËp

Bài tập 1:

D.ch¹y – nh¶y

Bài tập2

- r¸ch

- ¸c

- rÎ

- Õ

- tr¾ng

- ®á

Bài tập 3:

a) trong – ngoài, trắng – đen .

b) rách – lành, dở - hay.

c) khôn – dại, ít – nhiều.

d) hôi – thơm.

 HÑ 1:

 (Höôùng daãn hoïc sinh tìm hiểu ®ề)

* Cho HS tìm hiểu đề bài văn biểu cảm.

-  HS t×m hiểu đè và thể loại, nội dung

* Cho HS tìm hiểu đề bài thể loại và nội dung.

-  Thảo luận nhóm, lập dàn ý của đề bài

* Gợi ý cho HS thảo luận.

* Cho nhóm viết mở bài và kết bài hoàn chỉnh của đẹ bài.

-  Viết mở bài và kết bài

* HD2 :( HD)

HS luyện tập

* Cho hs tìm hiểu đề.

* Tiến hành cho HS  lập dàn ý của đề bài.

* GV chốt vấn đề bổ sung hoàn chỉnh.

I- Đề văn

Cảm xúc về dòng sông quê em

 1- Tìm hiểu đề:

  Nội dung: Tình cảm về dòng sông quê hương.

 2- Dàn ý:

 A- Mở bài: Yêu mến dòng sông quê em giàu đẹp.

- Giới thiệu dòng sông quê hương của em với những đặc điểm như: Tên, vị trí, đặc điểm chung…

B- Thân bài:

- Dòng sông đã cho nước tươi mát cả cánh đồng làm giàu cho quê hương trù phú.

-  Sông là con đường kinh tế huyết mạch của quê em.

-  Là nơi mà tuổi thơ em đã gắn bó với nhiều kỷ niệm nhất bên cạnh đó dòng sông còn gắn liền với những chiến công lịch sử oanh liệt của đất nước.

C- Kết bài: Cảm nghĩ của em về dòng sông.

II- Luyện tập:

Đề bài: Cảm nghĩ về nụ cười của mẹ

* Tìm hiểu đề và tìm ý

- Đối tượng phát biểu cảm nghĩ mà đề văn nêu ra là gì: Em hình dung và hiểu thế nào về đối tượng ấy.

-  Từ thuở ấu thơ có ai không nhìn thấy nụ cười của mẹ, đấy là nụ cười yêu thương, nụ cười khích lệ đối với mỗi bước tiến bộ của em: Khi em biết đi, biết nói, khi em lần đầu đi học, mỗi khi em được lên lớp,…

Có phải lúc nào mẹ cũng nở nụ cười không? Đó là những lúc nào?

Làm sao để luôn luôn được nhìn thấy nụ cười của mẹ ?

Hãy gợi ra thật nhiều ý liên quan tới đối tượng biểu cảm và cảm xúc của mình.

Em sẽ viết như thế nào để bày tơ cho hết niềm yêu thương, kính trọng đối với mẹ?

 HÑ 1:

 (Höôùng daãn hoïc sinh «n tập)

Căn cứ nào để xác định yếu tố tự sự, miêu tả và biêu cảm.

-  HS thảo luận nhóm, xác định các yêu cầu.

Gợi ý thêm:

* Chẳng hạn gọi là phương thức là người viết nhằm vào mục đích kể lại sự việc là chính.

* Gọi là biểu cảm là mục đích của người viết thể hiện tình cảm, thái độ của mình trước sự việc, hành động, nhân vật là chính.

Cho hs đọc và tìm hiểu bài học

Trong đoạn trích trên tác giả kể lại việc gì?

Tìm các yếu tố miêu tả? yếu tố MT:" căn phòng lớn tràng ngập thứ ánh sáng."

" Tranh treo kín tường" tả bức tranh như thế nào

Tìm yếu tố tự sự?

Nếu không có yếu tố tự sự, miêu tả thì việc biểu cảm trong đoạn văn sẽ bị ảnh hưởng như thế nào

Gv chốt vấn đề

H§2 :( HD hs luyện tập)

Cho hs tìm hiểu đề bằng cách đưa ra câu hỏi gợi ý.

Đề yêu cầu kể về việc gì?

Nên bắt đầu từ chỗ nào

Từ xa thấy người thân như thế nào

Lại gần thì thấy như thế nào

Nêu những biểu hiện tình cảm giưa hai người sau khi đã gặp nhau

Biểu hiện bằng những chi tiết nào?

GV chốt vấn đề bổ sung hoàn chỉnh

I- Ôn tập.

1. Tìm hiểu sự kết hợp giưa 3 yếu tố.

+ Tự sự: thường tập trung vào sự việc, nhân vật, hành động trong văn bản.

+  Miêu tả: thường tập trung chỉ ra tính chất, màu sắc, mức độ của sự việc, nhân vật, hành động,…

+   Biểu cảm: Thường thể hiện ở các chi tiết  bày tỏ cảm xúc, thái độ của người viết trước sự việc hành động nhân vật trong văn bản.

2. Bài đọc

" Trong gian phòng lớn tràn ngập ánh sáng, những bức tranh của thí sinh treo kín bốn bức tường. Bố, mẹ tôi kéo tôi chen qua đám đông để xem bức tranh của Kiều Phương, đã được đóng khung lồng kính. Trong tranh, một chú bé như tỏa ra một thứ ánh sáng rất lạ, toát lên từ cặp mắt, tư thế ngồi của chú, không chỉ sự suy tư mà còn rất mơ mộng nữa. Mẹ hồi hộp thì thầm vào tai tôi:- con có nhận ra con không? Tôi giật sững người chẳng hiểu sao tôi bám chặt lấy tay mẹ, thoạt tiên là sự ngỡ ngàng, rồi thấy hãnh diện sau đó là xấu hổ. Dưới mắt em tôi, tôi hoàn hảo đếnthế kiau ư? Tôi nhìn như thôi miên vào dòng chữ  đề trên bức tranh" Anh trai tôi". Vậy mà dưới mát tôi thì…

Con đã nhận ra con chưa? Mẹ rất hồi hộp…Tôi không trả lời mẹ. Tôi muốn khóc quá. Bởi vì nếu tôi nói được với mẹ, tôi sẽ nói rằng" không phải con dâu, đấy là tâm hồn và lòng nhân hậu của em con đấy"

II- Luyện tập:

* Dựng đoạn văn biểu cảm có sự kết hợp yếu tố tự sự và miêu tả?

Đề:Hãy viết đoạn văn phát biểu cảm nghĩ của em về những giây phút đầu tiên khi em gặp lại một người thân( ông, bà, cha, mẹ,…) sau một thời gian xa cách.

Yêu cầu: kết hợp yếu tố tự sự, miêu tả( tả hình dáng, khuôn mặt, mặt,…vui mừng, xúc động…ngôn ngữ, hành động, lợi nói…ẩn chứa những tình cảm nào…)

Viết đoạn văn.

? T×m c¸c yÕu tè miªu t¶ vµ tù sù trong ®o¹n v¨n trªn

?  C¸c yÕu tè miªu t¶ vµ tù sù trªn cã t¸c dông g× ®èi víi ®o¹n v¨n biÓu c¶m

? BiÓu c¶ cña ®oanh v¨n trªn lµ thÕ nµo?

HD: - Miªu t¶: Chó gµ trèng rÊt bÐ, chØ b»ng cæ tay.Mçi lµn vÆn d©y cãt, chó kªu cäc côc, råi bµn ch©n s¾t b­íc ®i ba bèn b­íc lªn ®»ng tr­íc.

- Tù sù: Mçi lÇn vÆn d©y cãt vµ nh×n gµ ®i, b­íc hån nhiªn, t«i l¹i nghÌn nghÑn ë cæ, khãc thÇm, v× giê ®©y bè l¹i ®i c«ng t¸c xa råi

- YÕu tè tù sù ®­îc gµi trong ®o¹n v¨ cã t¸c dông phèi hîp c¶m xóc rÊt m¹nh lµm t¨ng ý nghÜa s©u xa cña c¸c sù viÖc, buéc ng­êi nghe hí l©u vµ suy nghÜ, c¶m xóc vÒ nã

- yÕu tè miªu t¶ gióp cho g­êi ®äc h×nh dung râ thø ®å ch¬i lµ con gµ v¨n d©y cãt

- BiÓu c¶m cña ®o¹n v¨n trªn qua viÖc: Tõ mét ®å ch¬i tuæi Êu th¬,nhí vÒ ng­êi bè kÝnh yªu, th©n thiÕt.

HD:- §©y lµ mét bµi th¬ tr÷ t×nh, nh­ng cã nhiÒu yÕu tè tù sù vµ miªu t¶: KÓ vÒ viÖc qu¸ tr×nh xa quª vµ trë vÒ th¨m quª cña t¸c gi¶, trÎ con kh«ng nhËn ra nhµ th¬. Miªu t¶ sù thay ®æi vÒ h×nh d¸ng bªn ngoµi cña m×nh.

? H·y chØ hai yÕu tè ®ã trong bµi th¬?

? Dùa vµo bµi th¬, viÕt c¶m nghÜ cña m×nh

- HS: LuyÖn viÕt, tr×nh bµy tr­íc líp , GV nhËn xÐt

Luyện tập

Bµi 1:§äc ®o¹n v¨n sau råi tr¶ lêi c©u hái

“ Chó gµ trèng rÊt bÐ chØ b»ng æ tay thoi. Mçi lÇn vÆn d©y cãt, chó gµ kªu “côc côc”, råi bµn ch©n s¾t cña chó ®i ba, bèn b­íc lªn ®»ng tr­êc. Mçi lÇn vÆn d©y cãt vµ nh×n gµ ®i, b­íc hån nhiªn, t«i l¹i nghÌn nghÑn ë cæ, khãc thÇm, v× giê ®©y bè l¹i ®i c«ng t¸c xa råi”

Bµi 2: Cã ng­êi ®· ®¸nh gi¸: Bµi th¬ håi h­¬ng ngÉu th­ cña H¹ Tri Ch­¬ng lµ mét bµi th¬ tr÷ t×nh, nh­ng cã nhiÒu yÕu tè tù sù vµ mieu t¶. B¹n cã ®ång ý víi ý kiÕn ®ã kh«ng? NÕu cã h·y chØ ra yÕu tè miªu t¶ vµ tù sù trong ®o¹n v¨n trªn.? ViÕt c¶m nghÜ vÒ bµi th¬

- C¶m nghÜ vÒ bµi th¬: Më ®Çu bµi th¬ lµ cµi nh×n kh¸i qu¸t vÒ cuéc ng­êi mét ng­ê thµnh ®¹t. C¸i cèt lâi vÒ quª h­¬ng lµ giäng nãi cña t¸c gi¶ ko hÒ thay ®æi nh­ng ®Çu ®· ®· tr¾ng 1 M«t ®iÒu trí trªu x¶y ra- còng lµ xóc c¶m ®Ó viÕt bµi th¬: VÒ quª cña m×nh mµ l¹i bÞ b¹n trÎ ng©y th¬ h«ng nhiªn gäi lµ kh¸ch. T×nh yªu quª lóc nµy nång nµn mµ xãt xa h¬n bÊt cø lóc nµo: Ho¸ ra t¸c gi¶ ®· xa quª qu¸ l©u råi. Ng­êi cña quª h­¬ng v« cïng xa l¹ vÒ «ng. Sù kiÖn bÊt ngê ®è gièng nh­ mét d©y ®µn bËt lªn c¶m xóc thµnh bµi th¬ yªu quª h­¬ng.

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS

Néi dung cÇn ®¹t

HÑ 1:

 (Höôùng daãn hoïc sinh «n tập)

* Nhắc lại kiến thức về cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học.

Khi phát biểu cảm nghĩ về tác phẩm văn học ta cần chú ý đến những điều gì?

- Gv chốt vấn đề bổ sung hoàn chỉnh.

HĐ 2: ( Hướng dẫn học sinh luyện  tập).

Cho hs đọc và tìm hiểu  ®Ò bài

-         HS thùc hiªn ra giÊy nh¸p, tr×nh bµy, nh¹n xÐt, bæ sung.

- Hs lËp dµn ý,tr×nh bµy

- GV bæ sung chØnh söa vµ chuÈn x¸c kiÕn thøc

I- Ôn tập.

- Phát biểu cảm nghĩ về một tác phẩm văn học là trình bày những cảm xúc, tưởng tượng, liên tưởng, suy ngẫm của bản thân về nội dung và hình thức tác phẩm đó.

- Để làm được bài văn phát biểu cảm nghĩ về tác phẩm văn học, trước tiên phải xác định được cảm xúc, suy nghĩ của mình về tác phẩm đó.

- Những cảm nghĩ ấy có thể là cảm nghĩ về cảnh và người ; cảm nghĩ về vẻ đẹp ngôn từ; cảm nghĩ về tư tưởng của tác phẩm.

II- Luyện tập:

    Phát biểu cảm nghĩ về một trong các bài thơ: Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh, Ngẫu nhiên viết hân buổi mới về quê, Cảnh khuya, Rằm tháng giêng.

* Dàn bài: ( cảm nghĩ…)

a. Mở bài:

- Giới thiệu tác phẩm văn học "cảm nghĩ.."

- Tác giả.

- Hoàn cảnh tiếp xúc với tác phẩm: trong giờ học văn…

b. Thân bài

Những cảm xúc suy nghĩ do tác phẩm gỏi lên:

- Cảm xúc 1: yêu thích cảnh thiên nhiên…….-- Suy nghĩ 1: cảnh đêm trăng được diễn tả sinh động qua bút pháp lãng mạn……

- Cảm xúc 2: yêu quí quê hương…--  suy nghĩ 2: hiểu được tấm lòng yêu que hương của nhà thơ Lí Bạch qua biện pháp đơi lập….

c. Kết bài

- Ấn tượng chung về tác phẩm: cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh.

.

Hướng dẫn học sinh luyện  tập.

Cho hs đọc và tìm hiểu ñeà,lËp dµn ý, viÕt c¸c ®o¹n v¨n.

? LËp dµn ý cho ®Ò v¨n: C¶m nghÜ cña em vÒ bµi " Nam quèc s¬n hµ"

- HS: LuyÖn tËp lËp dµn ý, tr×nh bµy, nhËn x¸t bæ sung vµ söa ch÷a

- GV chốt vấn đề bổ sung hoàn chỉnh

- HS: LuyÖn tËp viÕt ®oann më bµi, kÕt bµi

Bµi tËp 1:

C¶m nghÜ cña em vÒ bµi " Nam quèc s¬n hµ"

1.MB:    Nªu hoµn c¶nh ra ®êi cña bµi th¬

- Bµi th¬ ®­îc mÖnh danh lµ bµi th¬ thÇn.

- Lý Th­êng KiÖt viÕt ®Ó khÝch lÖ ®éng viªn t­íng sÜ quyÕt chiÕn, quyÕt th¾ng giÆc Tèng

2.TB:

a) Hai c©u th¬ ®Çu:

- Tuyªn bè chñ quyÒn cña §¹i ViÖt.

- Kh¼ng ®Þnh nói s«ng n­íc Nam lµ ®Êt n­íc ta, n­íc cã chñ quyÒn do Nam ®Õ tù trÞ.

- Hai ch÷ " Nam ®Õ" biÓu hiÖn niÒm tù hoµ tõ t«n cña d©n téc

- Hai ch÷ " Thiªn th­" biÓu thÞ niÒm tin thiªng liªng vÒ s«ng nói n­íc Nam chñ quyÒn bÊt c¶ x©m ph¹m ®iÒu ®ã ®­îc s¸ch trêi ghi

b) C©u 3: lµ c©u hái còng lµ lêi kÕt téi lò giÆc x©m l­îc.....

Giäng th¬ võa c¨m thï võa khinh bØ mét nèi nãi hµm xóc ®anh thÐp .

c) C©u cuèi: S¸ng ngêi mét niÒm tin víi søc m¹nh chÝnh nghÜa tinh thÇn quyÕt chiÕn giÆc sÏ bÞ thÊt b¹i.

- Ba ch÷ " Thñ b¹i h­" ®Æt cuèi bµi lµm giäng th¬ vang lªn m¹nh  mÏ .

3. KB:   - Bµi th¬ lµ khóc tr¸ng ca anh hïng cho thÊy tµi thao l­îc cña Lý Th­êng KiÖt.

- Mang ý nghÜ lÞch sö nh­ b¶n tuyªn ng«n ®éc lËp ®Çu tiªn cña §¹i ViÖt.

- T/C yªu n­íc, niÒm tù hoµ d©n téc thÊm s©u mçi t©m hån chóng ta.

? Tim hiÓu ®Ò, lËp ý , lËp dµn ý cho ®Ò v¨n PBCN cña em vÒ bµi th¬ " R»m th¸ng giªng"

- HS th¶o luËn nhãm, viÕt nh¸p, trinnh bµy , nhËn xÐt  bæ sung vµ hoµn chØnh

- GV chuÈn x¸c kiÕn thøc

? ViÕt ®o¹n v¨n biÓu c¶m

-         Nhãm 1; C©u 1-2

-         Nhãm 2: C©u 3-4

HS:  Tr×nh bµy bµi viÕt

GV: NhËn xÐt

2.Phát biểu cảm nghĩ về bµi th¬ Rằm tháng giêng.

* Dàn bài: ( cảm nghĩ…)

a. Mở bài: Giíi thiÖu chung vÌ hoµn c¶nh ra ®êi cña bµi th¬, néi dung chÝnh cña bµi th¬.

b. Thân bài

Những cảm xúc suy nghĩ do tác phẩm gỏi lên:

- C1-2; C¶nh ®ªm r»m th¸ng giªng: Tr¨ng vµo lóc trßn ®Çy nhÊt, kh«ng gian b¸t ng¸t  trµn ngËp ¸nh tr¨ng: s«ng , n­íc, bÇu tr× lÉn vµo nhau trong ¸nh tr¨ng xu©n.§ã lµ sù s¸ng sña ®Çy ®Æn, trong trÎo b¸t ng¸t, trµn ®Çy søc sèng. Cho thÊy t¸c gi¶ rÊt nång nµn tha thiÕt víi vÎ ®Ñp cña thiªn nhiªn.

- C3-4: H×nh ¶nh con ng­êi gi÷a ®ªm r»m th¸ng giªng: §ang bµn viÖc kh¸ng chiÕn chèng ph¸p cho thÊy B¸c ®ang lo toan c«ng viÖc kh¸ng chiÕn, ®ã lµ t×nh yªu c¸ch m¹ng, yªu n­íc

c. Kết bài

- Ấn tượng chung về tác phẩm

H§1: ¤n tËp

GV cho hs nhăc lại các nhắc lại các kiến thức nội dung: luận điểm, luận cứ, lập luận trong văn nghị luận.

Hs nêu các nội dung luận điểm, luận cứ, lập luận.

HĐ 2:

Hướng dẫn học sinh luyện tập

Hướng dẫn học sinh làm phần luyện tập.

- Gv gợi ý cách làm bài.

- Học sinh đọc bài tập nêu yêu cầu.

- Học sinh làm bài sau khi được gv gợi ý.

- Các học sinh khác bổ sung.

- Gv nhận xét góp ý, bổ sung cho hoàn chỉnh.

I- Luận điểm, luận cứ và lập luận:

1. Luận điểm: là ý kiến thể hiện tư tưởng quan điểm trong bài văn nghị luận.

2. Luận cứ: là những lí lẽ đẫn chứng làm cơ sở cho luận điểm. Luận cứ phải chân thật tiêu biểu thì luận điểm mới thiết phục.

3. Lập luận: Là cách lựa chọn, sắp xếp trình bày luận cứ để dẫn đến luận điểm, lập luận phải chặt chẽ hợp lí,bài văn mới thuyết phục.

* Ví dụ: Văn bản " chống nạn thất học"

- Luận điểm:

+ Một trong những việc cấp tốc phải làm là nâng cao dân trí.

+ Mọi người dân Việt Nam phải biết đọc, viết chữ quốc ngữ.

- Luận cứ:

+ Tình rạng thất học, lạc hậu trước cách mạng tháng tám 1945

+ Những điều kiện cần phải có để người dân tham gia xây dựng nước nhà.

Những khả năng thực tế trong việc chống nạn thất học.

II- Luyện tập.

Hãy nêu luận điểm, luận cứ và lập luận trong văn bản " Ichs lợi của việc đọc sách" trong SGK.

1.Luận điểm: ích lợi của việc đọc sách đối với con người.

2.luận cứ:

+ Sách mang đến cho con người trí tuệ, hiểu biết vầ mọi mặt (lịch sử, địa lý, văn chương…)

+ Sách giúp con người hiểu biết những cái đã qua ( lịch sử dân tộc…) hướng tới tương lai.

+Sách giúp con người thư giãn, thưởng thức trò chơi.

+ Sách giúp con người sống đúng, sống đẹp, mang đến cho con người những lời khuyên, những bài  học bổ ích.

+ Cần biết chọn sách và quí sách và biết cách đọc sách.

3. Lập luận

+ Để thỏa mãng nhu cầu hưởng thụ và phát triển của tâm hồn, trí tuệ cần phải đọc sách.

+ Những ích lợi và giá trị của việc đọc sách.

+ Phải biết chọn sách để đọc, biết cách đọc sách.

GV cho hs ôn lại nội dung bài học.

- Hs ôn tập về đề văn nghị luận và việc lập ý cho bài văn nghị luận

HĐ 2:

Tìm hiểu đề và lập ý cho bài văn " có chí thì nên".

- Giáo viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu đề và lập ý theo đề bài.

? Học sinh đọc và cho biết yêu cầu của đề.

- Học sinh thảo luận nhóm với đề bài trên.

- Học sinh đọc và cho biết yêu cầu của đề.

- Học sinh thảo luận nhóm với đề bài trên.

Các nhóm khác nhận xét, bổ sung.

Giáo viên nhận xét, bổ sung cho hoàn chỉnh.

Chốt ghi bảng.

I- Tim hiểu đề văn nghị luận:

+ Đề văn nghị luận nêu ra một vấn đề để bàn bạc và đòi hỏi người viết phải có ý kiến về vấn đề đó.

+ Tính chất của đề văn nghị luận như: ca ngợi, phân tích, phản bác…đòi hỏi phải vận dụng phương pháp phù hợp.

+ Yêu cầu của việc tìm hiểu đề là xác định đúng vấn đề, phạm vi tính chất của bài nghị luận để làm bài khỏi sai lệch.

II- Lập ý cho bài văn nghị luận.

Là xác định luận điểm, luận chứng luận cứ, xây dựng lập luận.

III.Luyện tập.

Đề: Có chí thì nên

1. Tìm hiểu đề:

- Đề nêu lên vấn đề: vai trò quan trọng của lí tưởng, ý chí và nghị lực

- Đối tượng và phạm vi nghị luận: ý chí, nghị lực.

Khuynh hướng; khẳng định có ý chí nghị lực thì sẽ thành công.

- Người viết phải chứng minh vấn đề.

2. Lập ý:

A. Mở bài:

+ Nêu vai trò quan trọng của lí tưởng, ý chí và nghị lực trong cuộc sống mà câu tục ngữ đã đúc kết.

+ Đó là một chân lý.

B.Thân bài:

- Luận cứ:

+ Dùng hình ảnh " sắt, kim" để nêu lên một số vấn đề kiên trì.

+ Kiên trì là điều rất cần thiết đêt con người vượt qua mọi trở  ngại

+ Không có kiên trì thì không làm được gì

- Luận chứng:

+ Những người có đức kiên trì điều thành công.

. Dẫn chứng xưa: Trần Minh khố chuối.

. Dẫn chứng ngày nay: tấm gương của Bác Hồ…

Kiên trì giúp người ta vượt qua khó khăn tưởng chừng không thể vượt qua được.

.Dẫn chứng: thấy nguyễn ngọc kí bị liệt cả hai tay…

.Dẫn chứng thơ văn; xưa nay điều có những câu thơ

văn tương tự.

" Không có việc gì khó

Chỉ sợ lòng không bền

Đào núi và lấp biển

Quyết chí ắt làm nên"

                                        Hồ Chí Minh

" Nước chảy đá mòn "

C. Kết bài: Mọi người nên tu dưỡng kiên trì.

H§1:

- GV cho hs ôn lại nội dung bài học

-Hs ôn tập và tìm hiểu bố cục, phương pháp lập luận của bài văn nghị luận.

HĐ 2:

Tìm hiểu đề và lập ý cho bài văn " có chí thì nên".

- Học sinh đọc và cho biết yêu cầu của đề.

Học sinh thảo luận nhóm với đề bài trên.

- Hs tiến hành lập dàn ý cho đề bài.

- Cử đại diện lên trình bày phần thảo luận.

- Các nhóm khác nhận xét, bổ sung.

Giáo viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu bố cục, phương pháp lập luận của bài văn nghị luận.

Giáo viên nhận xét, bổ sung cho hoàn chỉnh.

Chốt ghi bảng.

I- Ôn tập bố cục và phương pháp lập luận trong văn nghị luận:

1. Bố cục bài văn nghị luận gồm 3 phần

A. Mở bài: Nêu luận điểm tổng quát của bài viết.

B. Thân bài:

Luận điểm 1: luận cứ 1- luận cứ 2

Luận điểm 2: luận cứ 1- luận cứ 2

Luận điểm 3: luận cứ 1- luận cứ 2

- Trình bày theo trình tự thời gian

-Trìnhbàytheo quanhệ chỉnhthể bộ phận

- Trình bày theo quan hệ nhân quả

C. Kết bài: tổng kết và nêu hướng mở rộng luận điểm.

II- Luyện tập.

Lập dàn ý cho bài : " Tinh thần yêu nước của nhân dân ta"( Hồ Chí Minh)

A. Mở bài:

Nêu luận đề:" Dân ta có một lòng nồng nàn yeu nước" và khẳng định:" Đó là một truyền thống quí báu của ta".

Sức mạnh của lòng yêu nước khi tổ quốc bị xâm lăng:

+ Ví với làn  sóng vô cùng mạnh mẽ to lớn .

+ Lướt qua mọi nguy hiểm khó khăn.

+ Nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước.

2. Thân bài( quá khứ- hiện tại)

a. Lòng yêu nước của nhân dân ta được phản ánh qua nhiều cuộc kháng chiến.

Những trang sử vẻ vang qua thời đại bà trưng, bà triệ, trần hưng đạo, lê lợi, quang trung…

-" chúng ta có quyền tự hào…"," chúng ta phải ghi nhớ công ơn,…"cách khẳng định, lồng cảm nghĩ.

b. Cuộc kháng chiến chống thực dân pháp:các lứa tuổi: từ cụ già đến các cháu nhi đồng

- đồng bào ta khắp mọi nơi

+ Kiều bào ta bào ở vùng tạm bị chiếm.

Nhân dân miền ngược, miền xuôi

+ Khẳng định: "ai cũng một lòng nồng nàn yêu nước, ghét giặc"

- các giới các tầng lớp xã hội:

- các chiến sĩ ngoài mặt trận bám giặc, tiêu diệt giặc.

- Công chức ở địa phương ủng hộ đội

- Phụ nữ khuyên chồng con tòng quân, còn bản thân mình thì đi vận tải

- Mẹ chiến sĩ thì săn sóc yêu thương bộ đội.

- Các điền chủ quyên ruộng đất cho chính phủ.

- Tiểu kết, khẳng định "những cử chỉ cao quí đó tuy khác nhau nơi việc làm nhưng điều giống nhau nơi nồng nàn yêu nước".

3.Kết bài":

Ví lòng yêu nước như các thứ của quý, các biểu hiện của lòng yêu nước.

Nêu nhiệm vụ phát huy lòng yêu nước để kháng chiến.

H§1:

- GV cho hs ôn lại nội dung bài học

- Hs ôn tập lập dàn ý cho  bài văn chứng minh.

Gv chốt vấn đề cho hs ghi bản.

HĐ 2:

Hướng dẫn học sinh luyện tập.

- Học sinh đọc và cho biết yêu cầu của đề.

- Giáo viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu và lập dàn ý.

Học sinh thảo luận nhóm với đề bài trên.

- Hs tiến hành lập dàn ý cho đề bài.

- Cử đại diện lên trình bày phần thảo luận.

- Các nhóm khác nhận xét, bổ sung.

Giáo viên nhận xét, bổ sung cho hoàn chỉnh.

Chốt ghi bảng.

I- Lập dàn ý cho bài văn chứng minh:

1. Mở bài

- Dẫn dắt, giới thiệu vấn đề cần phải chứng minh.

- Trích dẫn câu trong luận đề.

Giới thiệu vấn đề phải chứng minh ( rất quan trọng tránh xa đề)

2. Thân bài

Phải giải thích các từ ngữ khó ( nếu có trong luận đề)

Thiếu bước này bài văn thiếu  căn cứ khoa học.

- Lần lượt chứng minh từng luận điểm. Mỗi luận điểm phải có từ một đến vài dẫn chứng (luận cứ) phải phân tích dẫn chứng . Phải liên kết dẫn chứng. Có thể mỗi dẫn chứng là một đoạn văn. Trong quá trình phân tích dẫn chứng có thể lồng cảm nghĩ, đánh giá, liên hệ- cần tinh tế.

3. Kết bài

Khẳng định lại vấn đề cần chứng minh.

Liên hệ cảm nghĩ, rút ra bài học.

II- Luyện tập

Câu tục ngữ " Một cây làm chẳng nên non

                   Ba cây chụm lại nên hoàn núi cao".

Chứng minh sức mạnh đoàn kết trong hai câu tục ngữ đó.

Lập dàn ý cho đè văn

a. Mở bài:

Dẫn: đoàn kết là sức mạnh Việt Nam…

Nhập đề: trích dẫn câu tục ngữ

2. Thân bài:

Gỉai thích ý nghĩa câu tục ngữ

Đoàn kết để lao động mở mang đất nước. Dẫn chứng:

+ Câu thơ của Nguyễn Đình Thi

+ Trích 6 câu trong thần thoại dân tộc lô xô" đi san mặt đất"

Đoàn kết để bảo vệ và phát triển sản xuất: biểu tượng con đê sông,…

Đoàn kết để chiến đấu và chiến thắng. Dẫn chứng:

+ Hội nghị diên hồng…

+ Đoàn kết để xây dựng đất nước trong thời kì mới. Dẫn chứng:

- Tư tưởng, quan điểm: khép lại quá khứ, hướng về tương lai"

Những thành tựu tiêu biểu cho sức mạnh đoàn kết…

3. Kết bài:

Khẳng định ý nghĩa về bài học đoàn kết hàm chứa trong câu tục ngữ

- Đoàn kết là sức mạnh, là nguồn suối yêu thương, hạnh phúc, ấm no

- Câu tục ngữ thắp sáng niềm tin… niềm tự hào dân tộc, sức mạnh Việt Nam.

H§1: GV h­íng d·n häc sinh t×m hiÓu c¸ch viÕt ®o¹n v¨n CM

HÑ2/Cho HS taäp döïng ñoaïn

- HS viÕt nh¸p

HÑ3/Treân cô sôû baøi laøm GV cho HS taäp noùi.

I. Nh÷ng yªu cÇu khi viÕt ®o¹n v¨n CM    

- mçi ®o¹n v¨n CM diÕn ®¹t mét ý c¬ b¶n(LuËn ®iÓm nhá), ý nµy th­êng ®øng ë ®Çu hoÆc cuèi ®o¹n. C¸c c©u trong ®o¹n ®Òu ph¶i h­íng vµo ý ®ã

- §o¹n v¨n CM cã tø 2-3 dÉn chøng. Khi ph©n tÝch dÉn chøng ph¶i h­íng vÒ mét ý c¬ b¶n(luËn ®iÓm)

- DÉn chøng cã thª trinh bµy theo c¸ch liªn hÖ thµnh tõng chïm , còng cã thÓ ph©n tÝch tõng dÉn chøng mét

II.Taäp döïng ñoaïn cho 2 ñeà ñaõ laøm daøn baøi

* maãu:

   1.Môû baøi ñeà 1:Ngaøy xöa,con ngöôøi ñaõ nhaän thöùc ñöôïc raèng ñeå coù theå toàn taïi vaø phaùt trieån caàn phaûi ñoaøn keát. Coù ñoaøn keát môùi vöôït qua nhöõng trôû löïc gheâ ghôùm cuûa thieân nhieân…chính vì theá oâng cha ta ñaõ khuyeân con chaùu phaûi ñoaøn keát baèng caâu ca dao giaøu hình aûnh.

                 Moät caây laøm chaúng neân non

            Ba caây chuïm laïi neân hoøn nuùi cao.

   2.  Moät ñoaïn cuoái trong phaàn thaân baøi:

Caâu ca dao giaûn dò nhöng chöùa ñöïng baøi hoïc saâu saéc veà söï ñoaøn keát. Ñoaøn keát laø coäi nguoàn cuûa söùc maïnh, laø yeáu toá heát söùc quan troïng trong cuoäc ñaáu tranh sinh toàn vaø söï phaùt trieån cuûa con ngöôøi. Baùc Hoà ñaõ töøng caên daën chuùng ta: Ñoaøn keát,ñoaøn keát, ñaïi ñoaøn keát. Thaønh coâng ,thaønh coâng ñaïi thaønh coâng.

3.Keát baøi cuûa ñeà 2:Trong hoaøn caûnh hieän nay, ngoaøi ñöùc tính kieân trì ,nhaãn naïi theo em coøn caàn phaûi vaän duïng trí thoâng minh, saùng taïo ñeå ñaït ñöôïc hieäu quaû cao nhaát trong hoïc taäp ,lao ñoäng ,goùp phaàn xaây döïng queâ huqoqng ñaát nöôùc ngaøy caøng giaøu ñeïp.

2/Taäp noùi:

             HÑ cuûa GV vaø HS

                            Noäi dung cÇn ®¹t

HÑ1/Tìm hiểu các bước làm bài văn lập luận giải thích.

Vd. Nhân dân ta có câu tục ngữ: Đi một ngày đàng học một sàng khôn”Hãy giải thích nội dung câu tục ngữ đó?

  Đề yêu cầu giải thích vấn đề gì ?

( Có 4 bước để làm bài văn lập luận giả thích )

  -Tìm hiểu đề

  -Lập dàn bài.

  -Viết bài.

  -Đọc lại và sửa chữa.

HÑ2/ Hướng dÉn luyện tập

 Áp dụng lí thuyết để làm bài tập.

- HS luyÖn tËp theo c¸c b­íc nãi trªn

? §Ò bµi trªn thuéc thÓ lo¹i g×?

? VÊn ®Ò cÇn gi¶i thÝch ë ®©y lµ g×?

? Muèn t×m ý cho ®Ò bµi trªn em ph¶i lµm g×?

?  PhÇn më bµi em lµm nhö­ thÕ nµo?

? PhÇn gi¶i thÝch s¬ l­­îc vÊn ®Ò em tr¶ lêi c©u hái nµo?

? Em hiÓu c©u th¬ nh­­ thÕ nµo?

?V× sao ra tham gia phong trµo trång c©y nµy?

?Lµm nh­­ thÕ nµo ®Ó thùc hiÖn lêi d¹y cña B¸c

? PhÇn kÕt bµi em lµm nh­ö thÕ nµo?

I.Các bước làm bài văn lập luận giải thích.

 Vd. Nhân dân ta có câu tục ngữ: Đi một ngày đàng học một sàng khôn”Hãy giải thích nội dung câu tục ngữ đó?

1.Tìm hiểu đề và tìm ý.

   -Nội dung .

  - Kiểu bài. Giải thích –nghĩa đen ,

                                     -nghĩa bóng,

                                     - nghĩa mở rộng.

2. Lập dàn ý.

a) Mb. Phần mở bài phải mang địng hướng giải thích ,phải gợi nhu cầu được hiểu.

   b) Tb. Giải thích được câu tục ngữ

-         Nghĩa đen đi một ngày đàng là gì ?

-         Nghĩa bóng đúc kết kinh nghiệm về nhận thức.

-         Nghĩa sâu xa Muốn ra khỏi lũy tre làng để mở rộng tầm mắt,tranhd được chuyện “Ếch ngồi đáy giếng”

c) Kb. Đối với ngày nay câu tục ngữ xưa vẫn còn nguyên giá trị.

3 Viết bài .

  a. Phần mở bài.

     Hs tìm ra những cách mở bài khác nhau

  b.Phần thân bài .

     Các đoạn của thân bài phải phù hợp với đoạn mở bài để bài văn thành một thể thống nhất

  c. Phần kết bài .

    HS tìm ra những cách kết bài khác nhau .

 3. Đọc lại và sửa chữa.

II. Luyện tập .

Bµi 1:          “ Mïa xu©n lµ TÕt trång c©y

Lµm cho ®Êt nö­íc cµng ngµy cµng xu©n”

Em hiÓu 2 c©u th¬ trªn cña B¸c nh­ thÕ nµo?

a)T×m hiÓu ®Ò:

-ThÓ lo¹i v¨n gi¶i thÝch

- Gi¶i thÝch ý nghÜa cña viÖc trång c©y trong mïa xu©n

b)T×m ý

- B»ng c¸ch tr¶ lêi c©u nãi cña B¸c nh­­ thÕ nµo?

- Mïa xu©n n¸o nøc t­­ng bõng ®i trång c©y B¸c gäi ®ã lµ tÕt trång c©y.

- Trång c©y lµm cho ®Êt n­­íc cµng ngµy cµng xu©n.

c)LËp dµn ý

MB

- Giíi thiÖu vÊn ®Ò: Mïa xu©n rÊt ®Ñp...

- Nªu giíi h¹n vÊn ®Ò: V× thÕ B¸c ph¸t ®éng phong trµo trång c©y...

TB

Gi¶i thÝch s¬ l­­îc vÊn ®Ò

• HiÓu c©u th¬ nh­­ thÕ nµo

- C©y xanh lµ l¸ phæi cña thiªn nhiªn nã gióp ta ®iÒu hoµ kh«ng khÝ nh­ hót khÝ CO2 nh¶ khÝ O2...

- Ng¨n chÆn lò lôt

- T« ®iÓm mµu xanh cho ®Êt n­íc thªm ®Ñp

     Lµm nh­­ thÕ nµo ®Ó thùc hiÖn lêi d¹y cña B¸c

- Chèng ph¸ ho¹i rõng xanh

- Ch¨m sãc vµ b¶o vÖ...

- Gi÷ g×n rõng nguyªn sinh vµ rõng ®Çu nguån

KB

- Thùc hÞªn lêi d¹y cña B¸c mïa xu©n  nµo nh©n d©n ta cµng nhiÖt tinh....

- B¶n th©n em ý thøc...

- Tham gia nhiÖt t×nh viÖc trång c©y ë nhµ, ë tr­­êng

 HÑ 1: (GV höôùng daãn HS ôn tập lại một số vấn đề về câu rút gọn)

? Nêu định nghĩa về câu rút gọn…

?Kể tên các thành phần thường được rút gọn.

? Khi dùng câu rút gọn ta cần chú ý đến điều gì?

HS traû lôøi nhận xét bổ sung.

GV chốt vấn đề.

HĐ 2:( Hướng dẫn hs luyện tập)

Hướng dẫn hs nhận diện các câu rút gọn trong đoạn trích.

Hướng dẫn hs thực hiện.

Nhận xét, bổ sung-> rút kinh nghiệm.

Cho học sinh xác định yêu cầu bài tập 2.

Hướng dẫn hs thực hiện.

Nhận xét bổ sung hoàn chỉnh.

Cho hs xác định yêu cầu bài tập 3

Hướng dẫn hs thực hiện.

Nhận xét bổ sung hoàn chỉnh .

Yêu cầu hs thực hành viết đoạn văn có chứa câu rút gọn.

Chốt lại vấn đề cho hs nắm.

I- Ôn tập lí thuyeát:

1.K/N:Câu bị lược bỏ thành phần được gọi là câu rút gọn.

2. Câu rút gọn còn được dùng để ngụ ý rằng hành động, tính chất nêu trong câu là của chung mọi người.

3. Chú ý đến cách dùng câu rút gọn.

II- Luyện tập

Bài tập 1: Các câu rút gọn trong đoạn trích như sau.

a)     Mãi không về.

b)     Cứ nhắm mắt lại là dường như vang bên tai tiếng đọc bài trầm bỗng.

Bài tập 2: Các câu rút gọn trong đoạn trích như sau:

a)           – Đem chia đồ chơi ra đi!

-         Không phải chia nữa.

-         Lằng nhằng mãi. Chia ra!

    TD: tập trung sự chú ý của người nghe vào nội dung câu nói.

b)     Ăn chuối xong là cứ tiện tay vứt toẹt ngay cái vỏ ra cửa, ra đường…=> TD: ngụ ý rằng đó việc làm của những người có thói quen vứt rác bừa bãi.

c)     Tháng hai trồng cà, tháng ba trồng đỗ.=> hành động nói đến là của chung mọi người.

d)     Nhứ người sắp xa, còn trước mặt…nhứ một trưa hè gà gáy khan…nhớ một thành xưa son uể oải…

Bài tập 3: Trong thơ, ca dao, hiện tượng rút gọn chủ ngữ tương đối phổ biến. Chư ngữ được hiểu là chính tác giả hoặc là những người đồng cảm với chính tác giả. Lối rút gọn như vậy làm cho cáh diễn đạt trở nên uyển chuyển, mềm mại, thể hiện sự đồng cảm.

Bài tập 4: Các câu (1),(2) nếu bị rút gọn chủ ngữ thì sẽ thành các câu:

-         Biết  chuyện rồi. Thương em lắm.

-         Tặng em. Về trường mới, cố gắng học nhé!

Sẽ làm cho câu mất sắc thái tình cảm thương xót của cô giáo đối với nhân vật em.

Bài tập 5: Viết đoạn văn ngắn có sử dụng câu rút gọn

 HÑ 1: (GV höôùng daãn HS ôn tập lại một số vấn đề về câu đặc biệt)

? Câu đặc biệt là gì.

? Cấu tạo của nó.

GV chốt vấn đè cho hs nắm.

HĐ 2:(Thực hành)

? Hãy cho biết cấu tạo  của các câu đặc biệt.

GV : Gợi ý cho hs tìm các câu đặc biệt có trong đoạn văn và phân loại chúng.

?Tìm các câu đặc biệt trong đoạn trích và cho biết tác dụng của chúng.

Cho cá nhân hs tự điền -> nhận xét, sửa  chữa, bổ sung.

GV: Cho học sinh đọc yêu cầu bài tập 3-> cá nhân thực hiện.

?Đặt câu đặc biệt. GV: Hướng dẫn HS đặt câu có sủ dụng. Gv nhận xét.

Hướng dẫn hs thực hiện.

Nhận xét, bổ sung-> hs rút kinh nghiệm.

? Gv: nhận xét các nhóm chốt lại vấn đề.

Theo dõi hs trình bày, nhận xét, bổ sung.

Gv tổng hợp ý kiến của hs, bổ sung sửa cho hoàn chỉnh, giúp các em rút kinh nghiệm.

I- Ôn tập:

1. Câu đặc biệt: là loại câu không được cấu tạo theo mô hình chủ ngữ- vị ngữ.

2.Tác dụng:

- Nêu thời gian, không gian diễn ra sự việc.

- Thông báo sự liệt kê sự tồn tại của các sự vật, hiện tượng.

- Biểu thị cảm xúc.

- Gọi đáp.

II-Luyện tập.

Bài tập 1: Nêu tác dụng của những câu in đậm trong đoạn trích sau đây:

a) Buổi hầu sáng hôm ấy.Con mẹ Nuôi, tay cầm lá đơn, đứng ở sân công đường.

                                              (Nguyễn Công Hoan)

b) Tám giờ. Chín giờ. Mười giờ. Mười một giờ.Sân công đường chưa lúc nào kém tấp nập.

                                           (Nguyễn Thị Thu Hiền)

c)     Đêm. Bóng tối tràn đầy trên bến Cát Bà

Bài tập 2: Phân biệt câu đặc biệt và câu rút gọn trong những trường hợp sau:

a) Vài hôm sau. Buổi chiều.

           CĐB            CĐB

Anh đi bộ dọc con đường từ bến xe tìm về phố thị.

b) Lớp sinh hoạt vào lúc nào?

   - Buổi chiều.(CRG)

c) Bên ngoài.(CĐB)

Người đang đi và thời gian đang trôi.

                                  ( Nguyễn Thị Thu Huệ)

d) Anh để xe trong sân hay ngoài sân?

- Bên ngoài( CRG)

e) Mưa. ( ĐB) Nước xối xả đổ vào  mái hiên.

                                (Nguyễn Thị Thu Huệ)

g) Nước gì đang xối xả vào mái hiên thế?

   - Mưa (CRG)

Bài tập 3. Viết một đoạn văn có dùng câu rút gọn và câu đặc biệt.

HÑ 1: (GV höôùng daãn HS ôn tập một số vấn đề về " thêm trạng ngữ cho câu")

? Neâu yù nghóa cuûa traïng ngöõ

? Ñaëc ñieåm nhaän daïng traïng ngöõ

HS trình baøy

GV chốt vấn đề cho hs nắm.

HĐ 2:( Thực hành)

GV:Gợi ý cho hs tìm các trạng ngữ trong câu.

Cho cá nhân hs tự điền-> nhận xét, sữa chữa, bổ sung.

GV: Hướng dẫn HS xác định và nêu tác dụng của các trạng ngữ trong đoạn trích.

GV nhận xét.

( trạng ngữ xác định thời gian, điều kiện diễn ra sự việc: sự thay đổi màu sắc của biển và liên kết, thể hiện mạch lạc giũa các câu trong đoạn văn)

Hướng dẫn hs thực hiện.

Nhận xét, bổ sung-> hs rút kinh nghiệm.

- GV: nhận xeùt các nhóm. Chốt lại vấn đề.

Theo dõi hs trình bày, nhận xét, bổ sung.

Gv tổng hợp ý kiến của học sinh, bổ sung sửa chữa cho hoàn chỉnh, giúp các em rút kinh nghiệm.

I- Ôn tập:

1. Để các định thời điểm, nơi chốn, nguyên nhân, mục đích, phương tiện, cách thức diễn ra sự việc nêu trong câu, câu thường được mở rộng bằng cách thêm trạng ngữ.

2. Trạng ngữ có thể đứng ở đầu câu, giữa câu, cuối câu.

3. Trạng ngữ được dùng để môû rộng câu, có trường hợp bắt buộc phải dùng trạng ngữ.

II- Luyện tập

Bài tập 1: Tìm trạng ngữ trong những câu có từ ngữ in đậm dưới đây:

a) Mùa đông, giũa ngày mùa-làng quê toàn màu vàng- những màu vàng rất khác nhau.

                                                             ( Tô Hoài)

b) Qủa nhiên mùa đông năm ấy xảy ra một việc biến lớn.                               

                                                             ( Tô Hoài) Bài tập 2:

Xác định và nêu tác dụng của các trạng ngữ trong đoạn trích sau đây:

a)Trên quãng trường Ba Đình lịc sủ, lăng Bác uy nghi mà gần gũi, cây và hoa khắp miền đất nước về đây hội tụ, đâm chồi phô sắc và tỏa hương thơm.-> Trạng ngữ xác định nơi chốn diễn ra sự việc nói về lăng Bác.

b) Diệu kì thay, trong một ngày, của Tùng có ba sắc màu nước biển. Bình minh, mặt trời như chiếc than hồng đỏ ối chiếu xuống mặt biển, nước biển nhuộm màu hồng nhạt. Trưa, nước biển xanh lơ và khi chiều tà thì biển đổi sang màu xanh lục.( Thụy Chương)

 Bài tập 3:

Trạng ngữ được tách thành câu riêng dưới đây có tác dụng gì?

Đêm. Trong phòng tập thể, Na, Hà đều đã ngủ say.

                                    ( Báo VN, số 36, 1993)

Trạng ngữ nhằm nhấn mạnh ý về thời gian)

 HÑ 1: (GV höôùng daãn HS ôn tập một số vấn đề về "Chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động ")

? thế nào là câu chủ động

? Chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động nhằm mục đích gì?

HĐ 2:( Thực hành luyeän taäp)

GV: Hướng dẫn HS xác định và nêu tác dụng.

GV nhận xét.?

HS: Nhận xét, bổ sung-> hs rút kinh nghiệm.

GV:Gợi ý cho hs biết chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động.

Hướng dẫn hs thực hiện.

?Trong c¸c c©u sau c©u nµo lµ c©u chñ ®éng

- HS: x¸c ®Þnh

A. Nhµ vua truyÒn ng«i cho cËu bÐ

? Viªt ®o¹n v¨n

- HS: viÕt vµ tr×nh bµy

Theo dõi hs trình bày, nhận xét, bổ sung.

Gv tổng hợp ý kiến của học sinh, bổ sung sửa chữa cho hoàn chỉnh, giúp các em rút kinh nghiệm.

I- Ôn tập lí thuyết:

-  Câu chủ động: là câu có chủ ngữ là người, vật thực hiện hoạt động hướng vào người vật khác

- Mục đích của việc chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động và ngược lại.

+ Tránh lặp đi lặp lại một kiểu câu, dễ gây ấn tượng đơn điệu

+ Dảm bảo mạch văn thống nhất

II- Luyện tập

Bài tập 1: Tìm câu bị động trong đoạn trích sau:

  Buổi sớm nắng sáng. Những cánh buồm nâu trên biển được nắng chiếu vào rực hồng lên như đàn bướm múa lượn giữa trời xanh. Mặt trời xế trưa bị mây che lỗ đỗ. Những tia nắng giác vàng một vàng biển tròn, làm nổi bật những cánh bườm duyên dáng như ánh sáng chiếu cho các nàng tiên biển múa vui. Chiều nắng tàn, mát dịu, pha tím hồng. Những con sóng nhè nhẹ liếm lên bãi cát, bọt sóng màu bưởi đào.

                                                 ( Vũ Tú Nam)

Bài tập 2:

Chuyển những câu bị động của bài tập 1 thành câu chủ động

a)     Mây che mặt trời xế trưa lỗ đỗ

b)     Nắng chiếu vào những cánh buồm nâu trên biển hồng rực lên như đàn bướm múa lượn giữa trời xanh.

Bài tập 3

Trong c¸c c©u sau c©u nµo lµ c©u chñ ®éng

A. Nhµ vua truyÒn ng«i cho cËu bÐ

B. Lan ®­îc mÑ tÆng chiÕc cÆp s¸ch míi  nh©n ngµy khai tr­êng

C. ThuyÒn bÞ giã lµm lËt

D. Ng«i nhµ ®· bÞ ai ®ã ph¸

Bài tập 4: ViÐt ®o¹n v¨n  vÒ ®Ì tµi häc tËp trong ®è cã dïng c©u chñ ®éng

 HÑ 1: (GV höôùng daãn HS ôn tập một số vấn đề về "Chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động ")

? thế nào là câu bị động

? Chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động nhằm mục đích gì?

- HS: Tr×nh bµy

? Nªu c¸c kiÎu c©u bÞ ®éng

? Cã ph¶i c¸c c©u cã tõ bÞ, ®­îc ®Òu lµ c©u bÞ ®éng kh«ng?

- Kh«ng ph¶i

HĐ 2:( Thực hành luyeän taäp)

GV: Hướng dẫn HS xác định câu bị động trong đoạn trích GV nhận xét.?

- HS: Tr×nh bµy

HS: Nhận xét, bổ sung, rút kinh nghiệm.

GV: trong c¸c c©u cã tõ ®­îc sau c©u nµo

Lµ c©u bÞ ®éng?

Hướng dẫn hs thực hiện.

D. Mçi lÇn ®­îc ®iÓm cao, t«i l¹i ®­îc ba mÑ mua tÆng mét thø ®å dïng häc tËp míi

? trong c¸c c©u cã tõ bÞ sau c©u nµo

Kh«ng lµ c©u bÞ ®éng

1. ¤ng t«i bÞ ®au ch©n

? Viªt ®o¹n v¨n

- HS: viÕt vµ tr×nh bµy

Theo dõi hs trình bày, nhận xét, bổ sung.

Gv tổng hợp ý kiến của học sinh, bổ sung sửa chữa cho hoàn chỉnh, giúp các em rút kinh nghiệm.

I- Ôn tập lí thuyết:

1 Câu bị động: là câu có chủ ngữ là người, vật bị hoạt động của người vật khác hướng vào

2. Mục đích của việc chuyển đổi câu bị động thành câu chủ động và ngược lại.

+ Tránh lặp đi lặp lại một kiểu câu, dễ gây ấn tượng đơn điệu

+ Dảm bảo mạch văn thống nhất

3. C¸c kiÓu c©u bÞ ®éng

- C©u bÞ ®éng cã tõ bÞ ,®­îc

- C©u bÞ ®éng kh«ng cã tõ bÞ ®­îc

4 Kh«ng ph¶i c©u nµo cã tõ bÞ, ®­îc còng lµ c©u bÞ ®éng

II- Luyện tập

Bài tập 1: Tìm câu bị động trong đoạn trích sau:

  Tõ thuë nhá Tè H÷u ®· ®­îc cha d¹y lµm th¬ theo nh÷ng lèi cæ. Bµ mÑ Tè H÷u lµ con mét nhµ nho, thuéc nhiÒu ca dao, d©n ca xø HuÕ vµ rÊt giµu t×nh th­¬ng con. Tè H÷u må c«i mÑ tõ n¨m 12 tuæi vµ mét n¨m sau l¹i xa gia ®×nh vµo häc tr­êng quèc häc HuÕ.

( NguyÔn v¨n Long)

Bài tập 2:trong c¸c c©u cã tõ ®­îc sau c©u nµo

Lµ c©u bÞ ®éng

A.Cha mÑ t«i sinh ®­îc hai ng­êi con

B. Gia ®×nh t«i chuyÓn vÒ hµ Néi ®­îc 10 n¨m råi

C. B¹n Êy ®­îc ®iÓm 10

D. Mçi lÇn ®­îc ®iÓm cao, t«i l¹i ®­îc ba mÑ mua tÆng mét thø ®å dïng häc tËp míi

Bài tập 3: trong c¸c c©u cã tõ bÞ sau c©u nµo

Kh«ng lµ c©u bÞ ®éng

A¤ng t«i bÞ ®au ch©n

2. B. tªn c­íp ®· bÞ c¶nh s¸t b¾t giam vµ ®ang chê ngµy xÐt xö
3. Khu v­ên bÞ c¬n b·o lµm cho tan hoang
4. M«i tr­êng ®ang bÞ con ng­êi lµm cho « nhiÔm

Bài tập 4: ViÐt ®o¹n v¨n  vÒ ®Ì tµi häc tËp trong ®è cã dïng c©u bÞ ®éng

 HÑ 1: (GV höôùng daãn HS ôn tập một số vấn đề về "Më réng thµnh phÇn c©u ")

? thế nào là c©u më réng thµnh phÇn

? Nªu VD  c©u MRTP

- HS: Tr×nh bµy

 Trung ®éi trö¬ng BÝnh khu«n mÆt / bÇu bÜnh

                  CN                             VN

? T×m trong ®o¹n v¨n c¸c côm chñ vÞ lµm thµnh phÇn c©u?

- HS  x¸c ®Þnh

? trong c¸c c©u sau ®©y , c©u nµo  kh«ng ph¶i lµ c©u  dïng cum CV  ®Ó më réng c©u?

- D. ¤ng t«i ®ang ngåi ®äc b¸o trªn trµng kØ ë phßng kh¸ch

? Nh÷ng cÆp c©u d­íi ®©y, cÆp c©u nµo kh«ng thÓ gép l¹i thµnh mét c©u cã côm chñ vÞ lµm thanh phÇn c©u mµ kh«ng thay ®æi ý nghÜa cña chóng

3. Mïa xu©n ®Õn mäi vËt nh­ cã thªm søc sèng míi

? Viªt ®o¹n v¨n

- HS: viÕt vµ tr×nh bµy

Theo dõi hs trình bày, nhận xét, bổ sung.

Gv tổng hợp ý kiến của học sinh, bổ sung sửa chữa cho hoàn chỉnh, giúp các em rút kinh nghiệm.

I- Ôn tập lí thuyết:

1 Khi nãi, viÕt ng­êi ta cã thÓ dïng kÕt cÊu cã h×nh thøc gièng c©u, gäi lµ côm chñ vÞ , lµm thµnh phÇn c©u

2. Nh÷ng tr­êng dïng côm chñ vÞ lµm  thµnh phÇn c©u

- MR chñ ng÷

- MR vÞ ng÷

- MR phô ng÷ cña cum danh tõ, côm ®éng tõ, côm tÝnh tõ

II- Luyện tập

Bài tập 1:T×m trong ®o¹n v¨n c¸c côm chñ vÞ lµm thµnh phÇn c©u

   H»ng ngµy chóng ta th­êng cã dÞp tiÕp xóc víi ®êi sèng bªn ngoµi, tr­íc m¾t chóng ta, loµi ng­êi cßn ®Çy rÉy nh÷ng c¶nh khæ. Tõ mét «ng l·o giµ nua r¨ng long tãc b¹c, lÏ ra ph¶i ®­îc sèng trong sù ®ïm bäc cña con ch¸u, thÕ mµ «ng l¸o Êy ph¶i sèng kiÕp ®êi hµnh khÊt sèng b»ng cña bè thÝ cña kÎ qua ®­êng, ®Õn mét ®øa tre rth¬, qu¸ bÐ báng mµ l¹i sèng b»ng c¸ch ®i nhÆt tõng mÈu b¸nh cña ng­êi kh¸c ¨n dë, thay v× ®­îc cha mÑ nu«i nÊng d¹y dç...Nh÷ng h×nh ¶nh Êy vµ th¶m tr¹ng Êy khiÕn cho mäi ng­êi xãt th­¬ng, vµ t×m c¸ch gióp ®ì. §ã chÝnh lµ lßng nh©n ®¹o.

Bài tập 2. trong c¸c c©u sau ®©y , c©u nµo  kh«ng ph¶i lµ c©u  dïng cum CV  ®Ó më réng c©u

A. MÑ vÒ lµ mét tin vui

B. T«i rÊt thÝch quyÓn truyÖn bè tÆng t«i nh©n dÞp sinh nhËt

C. Chóng t«i ®· lµm xong bµi tËp mµ thÇy gi¸o giao vÒ nhµ

D, ¤ng t«i ®ang ngåi ®äc b¸o trªn trµng kØ ë phßng kh¸ch

Bµi tËp 3: Nh÷ng cÆp c©u d­íi ®©y, cÆp c©u nµo kh«ng thÓ gép l¹i thµnh mét c©u cã côm chñ vÞ lµm thanh phÇn c©u mµ kh«ng thay ®æi ý nghÜa cña chóng

1. Anh em vui vÎ hoµ thuËn. ¤ng bµ vµ cha mÑ rÊt vui lßng
2. Chóng ta ph¶i c«ng  nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. §Êt n­íc ta theo kÞp víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi
3. Mïa xu©n ®Õn mäi vËt nh­ cã thªm søc sèng míi
4. MÑ ®i lµm . Em ®i häc

Bài tập 4: ViÐt ®o¹n v¨n  vÒ ®Ì tµi häc tËp trong ®è cã dïng c©u MRTP