Giáo án Văn 11

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS

Yªu cÇu cÇn ®¹t

I.T×m hiÓu chung

1.TiÓu dÉn.

Hs ®äc phÇn tiÓu dÉn SGK

Nªu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ cuéc ®êi vµ sù nghiÖp cña Lª H÷u Tr¸c?

-Lª H÷u Tr¸c (1724- 1791)

Tªn hiÖu: H¶i Th­îng L·n ¤ng

(¤ng giµ l­êi ë ®Êt Th­îng Hång)

-Quª cha: Lµng Liªu X¸, huyÖn §­êng Hµo,

Phñ Th­îng Hång, trÊn H¶i D­¬ng nay thuéc huyÖn Yªn MÜ. H­ng Yªn

-Quª mÑ: Xø §Çu Th­îng, x· TÜnh DiÔm,

H­¬ng S¬n, Hµ TÜnh,

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS

Yªu cÇu cÇn ®¹t

-Gia ®×nh «ng cã truyÒn thèng häc hµnh, thi cö, ®ç ®¹t lµm quan. Cha «ng lµm quan tíi chøc: H÷u thÞ lang bé c«ng.

Bé s¸ch “H¶i Th­îng Y T«ng

t©m lÜnh” gióp em hiÓu thªm g× vÒ sù nghiÖp cña Lª h÷u Tr¸c?

-Bé s¸ch gåm 66 quyÓn, ®­îc Lª H÷u Tr¸c biªn so¹n trong kho¶ng 40 n¨m.

-Bé s¸ch thÓ hiÖn tµi n¨ng cña Lª H÷u tr¸c trªn c¸c lÜnh vùc: y häc, truyÒn b¸ y häc, v¨n häc. Bé s¸ch ®­îc ®¸nh gi¸ lµ “t¸c phÈm y häc xuÊt s¾c nhÊt cña thêi trung ®¹i”

“Th­îng kinh kÝ sù” lµ t¸c phÈm cã vÞ trÝ ®Æc biÖt g× trong bé s¸ch  “H¶i th­îng Y T«ng t©m lÜnh”

-Lµ quyÓn 66 cña bé s¸ch

-Mét t¸c phÈm v¨n häc ®Æc s¾c, ®¸nh dÊu sù ph¸t triÓn cña v¨n häc ViÖt Nam thêi trung ®¹i; ®ång thêi kh¼ng ®Þnh tµi n¨ng cña Lª H÷u Tr¸c trªn lÜnh vùc th¬, v¨n .

-KÝ sù: lµ thÓ lo¹i kÝ ghi chÐp mét c©u chuyÖn, mét sù viÖc cã thËt vµ t­¬ng ®èi hoµn chØnh.

-KÝ sù lµ mét thÓ lo¹i v¨n häc míi xuÊt hiÖn ë n­íc ta trong thÕ kØ XVIII.

Néi dung chÝnh cña “Th­îng kinh kÝ sù” ?

-T¸c gi¶ ghi l¹i c¶m nhËn cña m×nh b»ng nh÷ng ®iÒu m¾t thÊy, tai nghe trong chuyÕn ®i vµo kinh 9 th¸ng 20 ngµy ®Ó ch÷a bÖnh cho ThÕ Tö TrÞnh C¸n.

-Th­îng Kinh kÝ sù (KÝ sù lªn Kinh) nguyªn t¸c b»ng ch÷ H¸n, ®­îc viÕt n¨m 1782 vµ kh¾c in n¨m 1885

H­íng dÉn HS ®äc v¨n b¶n vµ c¸c chó thÝch

Nªu vÞ trÝ cña ®o¹n trÝch?

II.§äc-hiÓu v¨n b¶n

-L­u ý häc sinh c¸c chó thÝch-®Æc ®iÓm cña v¨n häc trung ®¹i.

-VÞ trÝ ®o¹n trÝch: ®Õn kinh ®«, Lª H÷u Tr¸c ®­îc s¾p xÕp á nhµ ng­êi em cña quËn Huy-Hoµng §×nh B¶o.Sau ®ã t¸c gi¶ ®­îc ®­a vµo phñ chóa TrÞnh ®Ó kh¸m bÖnh cho thÕ tö C¸n. §o¹n trÝch nµy kÓ l¹ chuyÖn ®ã.

Em h·y nªu ®¹i ý ®o¹n trÝch?

§¹i ý

T¸c gi¶ ghi l¹i mét c¸ch sinh ®éng, ch©n thùc cuéc sèng xa hoa vµ uy quyÒn cña chóa TrÞnh. ®ång thêi béc lé th¸i ®é xem th­êng danh lîi vµ kh¼ng ®Þnh y ®øc cña m×nh.

1.C¶nh sèng xa hoa ®Çy uy quyÒn cña chóa TrÞnh vµ th¸i ®é cña t¸c gi¶.

Nhãm I:

Nh÷ng chi tiÕt miªu t¶ kiÕn tróc nhµ cöa trong phñ chóa?

 Ph©n nhãm häc sinh:

C¶nh chung: c©y cèi um tïm, chim kªu rÝu rÝt, danh hoa ®ua th¾m, giã ®­a thoang tho¶ng mïi h­¬ng.

Cöa, hµnh lang quanh co, nèi nhau liªn tiÕp.

Nh÷ng tõ: (ThËt cao, thËt lín, réng)N

S¬n son, thÕp vµng, l­în vßng, kiÓu c¸ch xinh ®Ñp...

Nh÷ng chi tiÕt miªu t¶ ®å ®¹c trong phñ chóa?

Nhãm II:

M©m vµng ,chÐn b¹c. Vâng ®iÒu,  ¸o ®á; SËp vµng, g¸c tÝa... s¬n son thÕp vµng.

LiÖt kª nh÷ng tõ chØ ng­êi ®­îc dïng trong ®o¹n trÝch?

Nhãm III: 

HÖ thèng quan l¹i, qu©n lÝnh, phi tÇn,  mÜ n÷

kÎ hÇu h¹...--> Sè l­îng rÊt ®«ng, ng­êi qua l¹i nh­ m¾c cöi.

Uy quyÒn cña phñ chóa?

Nhãm IV:  

Nghi thøc, thñ tôc phøc t¹p, ra vµo ph¶i cã thÎ, ®i l¹i ph¶i cã ng­êi dÉn ®­êng

Vµo l¹y, ra l¹y...lêi lÏ cung kÝnh,

NhËn xÐt vÒ nghÖ thuËt miªu t¶ cña t¸c gi¶?

+Miªu t¶ b»ng tµi n¨ng quan s¸t tØ mØ, ghi chÐp l¹i mét c¸ch trung thùc

+Miªu t¶ b»ng Ên t­îng: M×nh vèn con quan

...Nh©n gian ch­a tõng thÊy!  (MØa mai)

2.ThÕ tö C¸n vµ th¸i ®é cña t¸c gi¶

 Ph©n nhãm häc sinh:

Nhãm I:

T×m nh÷ng chi tiÕt miªu t¶ n¬i ë cña ThÕ tö?

SËp vµng, gi¸ ®ång, nÖm gÊm...

Cung n÷ xóm xÝt, ng­êi hÇu chÇu chùc...

ThÕ tö nh­ bÞ qu©y trßn, bäc kÝn trong tæ kÐn vµng son! Nh­ng l¹nh lÏo thiÕu sinh khÝ

Vãc d¸ng, h×nh hµi cña ThÕ tö

®­îc miªu t¶ nh­ thÕ nµo?

Nhãm II:

Tinh khÝ kh« hÕt, da mÆt kh«, rèn låi to, g©n thêi xanh, ch©n tay gÇy gß...

Suy nghÜ cña em vÒ c¸ch miªu t¶ cña t¸c gi¶?

Miªu t¶ b»ng con m¾t cña vÞ l­¬ng y tµi danh, kiªm nghÖ sÜ tµi hoa.

Cuéc sång ®Çy ®ñ, nh­ng néi lùc trèng rçng.

Mét thÕ tö èm yÕu, cña mét V­¬ng triÒu Lª-TrÞnh lôc ®ôc, khñng ho¶ng (MØa mai)

Th¸i ®é cña t¸c gi¶ khi kh¸m bÖnh cho ThÕ tö?

Nhãm III:

DiÔn biÕn t©m tr¹ng phøc t¹p :

-Ch÷a khái ngay... BÞ danh lîi rµng buéc, kh«ng vÒ nói ®­îc n÷a...

-Ch÷a cÇm chõng,  th× tr¸i víi y ®øc cña ng­êi thÇy thuèc...

T©m tr¹ng gi»ng co, xung ®ét...

Cuèi cïng y ®øc cña ng­êi thÇy thuèc ®· th¾ng së thÝch c¸ nh©n; PhÈm chÊt, l­¬ng t©m trung thùc, tµi n¨ng cña vÞ danh y ®­îc béc lé râ: xa l¸nh danh väng, ch¨m lo gi÷ g×n y ®øc cña ng­êi thÇy thuèc.

Nªu néi dung chÝnh cña ®o¹n trÝch ?

Nªu nh÷ng nÐt ®Æc s¾c trong bót ph¸p kÝ sù cña t¸c gi¶?

III.Cñng cè

+§o¹n trÝch võa mang ®Ëm gi¸ trÞ hiÖn thùc,

võa thÓ hiÖn tÝnh tr÷ t×nh. §ång thêi thÓ hiÖn nh©n c¸ch cao ®Ñp cña ng­êi thÇy thuèc giµu tµi n¨ng: ghÎ l¹nh víi danh väng, lÊy viÖc trÞ bÖnh cøu ng­êi lµm môc ®Ých chÝnh cña cuéc ®êi, y ®øc Êy ai h¬n!

+Tµi n¨ng quan s¸t tØ mØ, ghi chÐp trung thùc

C¸ch kÓ hÊp dÉn...

T¸c gi¶ ®· gãp phÇn thÓ hiÖn vai trß, t¸c dông cña thÓ kÝ víi hiÖn thùc ®êi sèng.

Cho Hs ®äc l¹i phÇn ghi nhí Sgk,

  Ghi nhí

Em hiÓu thÕ nµo vÒ thÓ kÝ?

I.T×m hiÓu chung

1.Ng«n ng÷ -tµi s¶n chung cña x· héi

Hs ®äc Sgk

T¹i sao ng«n ng÷ lµ tµi s¶n chung cña mét d©n téc? Mét céng ®ång x· héi?

+Ng«n ng÷ lµ ph­¬ng tiÖn giao tiÕp chung ®Ó hiÓu biÕt nhau cña mét d©n téc, mét céng ®ång x· héi.

+C¸c yÕu tè, c¸c quy t¾c cña ng«n ng÷  lµ tµi s¶n thèng nhÊt chung cña mäi ng­êi trong mét céng ®ång x· héi.

TÝnh chung trong ng«n ng÷ cña céng ®ång ®­îc biÓu hiÖn b»ng nh÷ng yÕu tè nµo?

-C¸c thanh ®iÖu: 06 thanh (Kh«ng, huyÒn, hái , s¾c, ng· , nÆng)

(Chó ý sù hoµ ©m khi sö dông c¸c thanh)

-C¸c tiÕng (©m tiÕt) t¹o bëi c¸c ©m vµ thanh

-C¸c tõ  => c¸c tiÕng (©m tiÕt) cã nghÜa

-C¸c thµnh ng÷, qu¸n ng÷ cè ®Þnh

TÝnh chung trong ng«n ng÷ céng ®ång cßn ®­îc biÓu hiÖn

qua nh÷ng quy t¾c nµo?

+Ph­¬ng th­c chuyÓn nghÜa cña tõ

+Quy t¾c cÊu t¹o c©u

`

2.Lêi nãi-s¶n phÈm riªng cña c¸ nh©n

Hs ®äc Sgk

Em hiÓu nh­ thÕ nµo vÒ lêi nãi c¸ nh©n?

+Lêi nãi c¸ nh©n lµ s¶n phÈm cô thÓ cña mét ng­êi, võa cã yÕu tè quy t¾c chung cña ng«n ng÷, võa mang s¾c th¸i riªng víi phÇn ®ãng

gãp riªng cña c¸ nh©n.

NÐt riªng trong lêi nãi c¸ nh©n ®­îc biÓu hiÖn trªn nh÷ng ph­¬ng diÖn nµo?

-Giäng nãi riªng

-Vèn tõ ng÷ c¸ nh©n

-Sù chuyÓn ®æi khi sö dông tõ ng÷ chung

-S¸ng t¹o ra c¸c tõ míi

BiÓu hiÖn cô thÓ nhÊt cña lêi nãi c¸ nh©n trong v¨n ch­¬ng nghÖ thuËt ?

+Phong c¸ch ng«n ng÷ cña c¸c nhµ v¨n

-NguyÔn KhuyÕn: nhÑ nhµng, th©m thuý

-Tó X­¬ng: ån µo, cay ®éc.

II.LuyÖn tËp

Bµi sè 

 Ph©n nhãm häc sinh, lµm c¸c bµi tËp

Nhãm I:

TÊt c¶ mäi ng­êi , ai còng ph¶i häc, häc tËp trªn mäi ph­¬ng diÖn, häc tõ c¸i nhá ®Õn lín

Häc ¨n:

¨n cã nhai, nãi cã nghÜ.

¨n tr«ng nåi, ngåi tr«ng h­íng

¨n cç ®i tr­íc. Léi n­íc ®i sau

¨n th× ¨n nh÷ng miÕng ngon

Lµm th× chän viÖc cán con mµ lµm.

Nhãm II:

Häc nãi:

Ng«n ng÷ c¸ nh©n mang mµu s¾c chñ quan, thÓ hiÖn t­ c¸ch c¸ nh©n. V× thÕ cÇn:

Lêi nãi ch¼ng mÊt tiÒn mua

Lùa lêi mµ nãi cho võa lßng nhau

Ng­êi kh«n nãi tiÕng dÞu dµng dÔ nghe

CÇn tr¸nh c¸ch nãi:

Lóng bóng nh­ ngËm hét thÞ

NhÊm nh¼ng nh­ v¸y ba bøc

HoÆc:

B¹ ®©u nãi ®Êy, v¬ quµng, v¬ xiªn

§©m ba chµy cñ...

Ch­a ngåi, ®· låi chuyÖn ra...

Muèn nãi ®óng, nãi hay chóng ta cÇn ph¶i cã nh÷ng ®iÒu kiÖn g×?

Nhãm III:

+Häc tËp suèt ®êi

+Dïng tõ dÔ hiÓu, tËp ph¸t ©m chÝnh x¸c

+BiÕt khai th¸c vèn tõ trong nh©n d©n

+BiÕt ®èi chiÕu, ®Ó ®¶m b¶o tÝnh chuÈn mùc

trong khi nãi.

+BiÕt trau dåi vèn tõ, b»ng ph­¬ng ph¸p t¹o tõ míi (Èn dô, ho¸n dô, nãi gi¶m...)

 H­íng dÉn häc bµi, chuÈn bÞ bµi sau :

     Bµi lµm v¨n sè I t¹i líp

§¸p ¸n chÊm

BiÓu §iÓm

Hs ®äc phÇn tiÓu dÉn Sgk

Nªu néi dung chÝnh cña phÇn tiÓu dÉn?

I.T×m hiÓu chung

1.TiÓu dÉn

+Hai néi dung:

Thø nhÊt: cuéc ®êi Hå Xu©n H­¬ng.

+Nguån gèc: quª lµng Quúnh §«i, huyÖn Quúnh L­u, NghÖ An.

Th©n phô lµ cô  ®å Hå Phi DiÔn, Cô ra b¾c d¹y häc råi lÊy vî lÏ sinh ra Hå Xu©n H­¬ng

+§­êng t×nh duyªn cña bµ lËn ®Ën: hai lÇn lÊy chång ®Òu lµm lÏ (Cè ®Êm ¨n x«i, x«i l¹i hÈm; CÇm b»ng lµm m­ín, m­ín ... c«ng)

+Bµ tÝnh t×nh phãng kho¸ng, giao du réng.

cuèi ®êi, bµ ®i th¨m thó nhiÒu n¬i, nhÊt lµ c¸c chïa chiÒn, danh lam th¾ng c¶nh

V× sao Hå Xu©n H­¬ng ®­îc mÖnh danh lµ “Bµ chóa th¬ N«m”

Thø hai: Sù nghiÖp th¬ v¨n

+TËp “L­u H­¬ng kÝ”(Ph¸t hiÖn n¨m 1964)

cã: 26 bµi th¬ ch÷ N«m, 24 bµi th¬ ch÷ H¸n

+Néi dung chñ yÕu cña th¬ bµ: lµ nçi niÒm c¶m th«ng, lµ sù kh¼ng ®Þnh vÎ ®Ñp vµ kh¸t väng h¹nh phóc cña ng­êi phô n÷.

+VÒ nghÖ thuËt: th¬ bµ mang phong c¸ch riªng ®éc ®¸o, bµ lµ nhµ th¬ n÷ viÕt vÒ giíi m×nh víi giäng ®iÖu th¬ võa tr÷ t×nh, võa trµo phóng, mang ®Ëm phong c¸ch d©n gian;

ng«n ng÷ trong th¬ bµ t¸o b¹o mµ tinh tÕ...

Hs ®äc bµi th¬

Bµi th¬ viÕt theo thÓ lo¹i g×?

2.V¨n b¶n

-Bµi  th¬ N«m §­êng luËt.

-Bµi th¬ lµm theo thÓ thÊt ng«n b¸t có.

Theo em  bµi th¬ nµy cã mÊy c¸ch chia ®o¹n?

+C¸ch 1: Chia thµnh bèn cÆp c©u: ®Ò, thùc, luËn, kÕt.

+C¸ch 2: Chia theo bè côc 2-4-2

+C¸ch 3: Chia thµnh hai nöa 4-4

(Bµi th¬ nµy chän c¸ch chia thø ba)

Bèn c©u ®Çu: thÓ hiÖn nçi lßng trong c¶nh c« ®¬n, lÏ män, béc lé kh¸t väng h¹nh phóc tuæi xu©n.

Bèn c©u cuèi: th¸i ®é bøt ph¸ m¹nh mÏ muèn tho¸t ra khái c¶nh ®êi lÏ män mµ vÉn r¬i vµo tuyÖt väng. 

Nªu chñ ®Ò bµi th¬?

Chñ ®Ò:

Bµi th¬ lµ nçi th­¬ng m×nh trong c¶nh c« ®¬n lÏ män, lµ sù khao kh¸t h¹nh phóc.§ång thêi bµi th¬ còng thÓ hiÖn th¸i ®é bøt ph¸, vïng vÉy muèn tho¸t ra khái c¶nh ngé, muèn v­¬n lªn giµnh h¹nh phóc nh­ng l¹i tuyÖt väng buån ch¸n.

Hs ®äc hai c©u ®Çu

Nh©n vËt tr÷ t×nh ®ang ë trong hoµn c¶nh nh­ thÕ nµo?

Nh÷ng chi tiÕt miªu t¶ c¶nh ngé ®ã?

II. §äc-hiÓu v¨n b¶n

1.Nçi th­¬ng m×nh trong c¶nh c« ®¬n.

+Thêi gian: ®ªm khuya

+¢m thanh: tiÕng trèng canh dån

+T©m tr¹ng: “tr¬ c¸i hång nhan”

+Sù ®èi lËp: c¸i hång nhan / n­íc non

C¶m nhËn cña em vÒ nh÷ng lêi tù t×nh ®ã cña t¸c gi¶?

*Kh¾c kho¶i, th¶ng thèt trong sù chê ®îi. Tõ

“tr¬” thÊm nçi buån tñi, phÉn uÊt, ®¾ng cay, chua ch¸t cho th©n phËn.

*Lêi tù t×nh, kÓ nçi lßng, béc lé sù khao kh¸t vÒ h¹nh phóc trong c¶nh c« ®¬n.

Theo em hai c©u th¬ 3 vµ 4

-M­în r­îu ®Ó tiªu sÇu, song cµng uèng l¹i

Cã nÐt g× ®Æc biÖt?

cµng tØnh! Nh÷ng tõ diÔn t¶ h×nh ¶nh tr¨ng:

bãng xÕ, khuyÕt, ch­a trßn...t« ®Ëm nçi niÒm khao kh¸t  h¹nh phóc.

C©u 5 vµ 6 thÓ hiÖn th¸i ®écña  nh©n vËt tr÷ t×nh nh­ thÕ nµo?

2.Th¸i ®é cña nhµ th¬ vµ sù thËt phò phµng

+Hai lÇn ®¶o ng÷: Xiªn ngang...

                              §©m to¹c...

+PhÐp ®èi: MÆt ®Êt / ch©n m©y

H×nh ¶nh Ên t­îng, ®éng tõ m¹nh, diÔn t¶ th¸i ®é kh«ng cam chÞu, muèn bøt ph¸, vïng vÉy, ®Ó tho¸t ra khái c¶nh ngé thùc t¹i...