Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Hoạt động 1: Giới thiệu chương trình hình học lớp 6

Giáo viên giới thiệu tóm tắt chương trình hình học lớp 6

Học sinh cả lớp lắng nghe.

Hoạt động 2: Điểm

Giáo viên vẽ một điểm trên bảng rồi đặt tên.

Giới thiệu :

   + Dùng các chữ cái in hoa A, B, C, … để đặt tên cho điểm.

   + Một tên chỉ dùng cho một điểm.

   + Một điểm có thể có nhiều tên.

Trên hình mà ta vừa vẽ có mấy điểm?

        Hình 1      . A                    . B

                                     . C

         Hình 2            M  .   N

Cho học sinh đọc mục “điểm” ở SGK ta cần chú ý điều gì?

Học sinh vẽ vào vở.

Học sinh vẽ tiếp 2 điểm nữa rồi đặt tên.

Học sinh ghi bài.

Hình 1 có 3 điểm.

   Điểm A

   Điểm B

  Điểm C

Hình 2 có 2 điểm trùng nhau M và N.

* Quy ước : Nói hai điểm mà không nói gì thêm thì hiểu đó là hai điểm phân biệt.

* Chú ý : Bất cứ hình nào cũng là tập hợp của các điểm.

Học sinh ghi bài.

Hoạt động 3: Đường thẳng

Giới thiệu sơ lược về đường thẳng.

Làm thế nào để vẽ được một đường thẳng?

Giáo viên hướng dẫn học sinh vẽ và đặt tên cho đường thẳng.

Sau khi kéo dài các đường thẳng về hai phía ta có nhận xét gì?

Giáo viên vẽ hình và yêu cầu học sinh xác định trên hình vẽ các điểm và đường thẳng?

Học sinh lắng nghe.

Dùng nét bút vạch theo mép thước thẳng.

Học sinh vẽ hình vào vở.

Đường thẳng không bị giới hạn về hai phía.

Học sinh vẽ hình vào vở.

Điểm nào nằm trên, không nằm trên  đường thẳng đã cho?

Muốn xác định một đường thẳng cần có mấy điểm?

Mỗi đường thẳng xác định có bao nhiêu điểm nằm trên nó?

Học sinh quan sát hình và trả lời.

   + Có hai đường thẳng : a và b.

   + Có hai điểm : P và Q.

   + P không nằm trên a, P không nằm trên b.

   + Q nằm trên b, Q không nằm trên a.

Muốn xác định một đường thẳng cần có 2 điểm.

Mỗi đường thẳng có vô số điểm nằm trên nó.

Hoạt động 4: Điểm thuộc đường thẳng. Điểm không thuộc đường thẳng

Yêu cầu học sinh quan sát hình vẽ.

Dựa vào kí hiệu , ta đã được học em hãy xác định :

   + Điểm nào thuộc đường thẳng a? Ta kí hiệu như thế nào?

   + Điểm nào không thuộc đường thẳng  a? Ta kí hiệu như thế nào?

Giáo viên hướng dẫn cho học sinh các cách gọi khác nhau về điểm thuộc, không thuộc đường thẳng.

Học sinh quan sát hình vẽ.

Điểm Q thuộc đường thẳng a. Kí hiệu Q a.

Điểm P không thuộc đường thẳng b. Kí hiệu P b.

Học sinh lắng nghe.

Hoạt động 4: Củng cố

Cho học sinh làm ?

Giáo viên nhận xét, bổ sung.

Bài tập 1 : Thực hiện.

   + Vẽ đường thẳng xx’

   + Vẽ diểm B xx’

   + Vẽ điểm M sao cho M nằm trên xx’

   + Vẽ N sao cho xx’ đi qua N

   + Nhận xét về ba điểm vừa vẽ.

Giáo viên nhận xét, bổ sung.

Học sinh quan sát hình và trả lời miệng.

C a, E a.

Một học sinh lên bảng thực hiện câu c.

Học sinh nhận xét, bổ sung.

Học sinh suy nghĩ và thực hiện vào vở.

1 học sinh lên bảng thực hiện

Ba điểm cùng nằm trên đường thẳng xx’.

Hoạt động 5: Hướng dẫn về nhà.

Biết vẽ, đặt tên, kí hiệu điểm, đường thẳng

Bài tập về nhà: 3,4, 5, 6 (trang 104; 105 – SGK); 1, 2, 3 (trang 95; 96 – SBT).

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Hoạt động 1: Kiểm tra bài cũ (5’)

Học sinh 1: Vẽ đường thẳng a. Vẽ các điểm

M a, N a, D a.

Học sinh 2: Vẽ đường thẳng b. Vẽ các điểm

Q b, D b, T b.

Giáo viên nhận xét bổ sung (nếu có) và ghi điểm.

Hai học sinh đồng thời  lên bảng chữa bài tập.

Cả lớp theo dõi, nêu nhận xét bài làm của bạn.

Hoạt động 2: Ba điểm thẳng hàng (15’).

Yêu cầu học sinh quan sát hình 8 (trang 105 – SGK).

Giáo viên nêu câu hỏi.

   + Khi nào thì ba điểm thẳng hàng ?

      + Khi nào thì ba điểm không thẳng hàng ?

   + Nêu cách vẽ ba điểm thẳng hàng ? Cho học sinh làm bài tập 10 câu a.

   + Nêu cách vẽ ba điểm không thẳng hàng ? Làm bài tập 10 câu c.

Yêu cầu 1 học sinh nnhắc lại cách vẽ.

Bài tập 8 (trang 106 – SGK).

Yêu cầu học sinh lấy thước để kiểm tra.

Học sinh quan sát hình 8 và trả lời.

+ Khi ba điểm cùng nằm trên một đường thẳng thì ta nói chúng thẳng hàng.

   + Khi ba điểm không cùng nằm trên đường thẳng thì ta nói chúng không thẳng hàng.

   + 1 học sinh trả lời rồi lên bảng thực hiện câu a.

   + 1 học sinh trả lời rồi lên bảng thực hiện câu c.

1 học sinh nhắc lại.

Học sinh lấy thước kiểm tra và kết luận.

   + A, M, N thẳng hàng.

   + A, B, C không thẳng hàng.

Hoạt động 3: Quan hệ giữa ba điểm thẳng hàng (10’).

- GV vẽ hình và yêu cầu HS mô tả vị trí tương đối của ba điểm thẳng hàng.

Trong ba điểm A, B, C hai điểm nào nằm cùng phía, khác phía đối với điểm còn lại?

Học sinh quan sát hình và mô tả:

   + Điểm A, B nằm cùng phía đối với điểm C.

Giới thiệu điểm A nằm giữa hai điểm A, C.

Vẽ ba điểm M, N, Q sao cho điểm M nằm giữa hai điểm N, Q?

Trong ba điểm thẳng hàng có mấy điểm nằm giữa hai điểm còn lại ?

Giáo viên yêu cầu học sinh nhắc lại nhận xét (trang 106 – SGK).

Nếu nói rằng: “Điểm E nằm giữa hai điểm M và N thì ba điểm này có thẳng hàng hay không ?

Giáo viên thông báo: không có khái niệm “điểm nằm giữa” khi ba điểm không thẳng hàng.

   + Điểm B, C nằm cùng phía đối với điểm A.

   + Điểm A, C nằm khác phía đối với điểm B.

   + Điểm A nằm giữa hai điểm A, C.                                    

1 học sinh lên bảng vẽ hình. Cả lớp vẽ hình vào vở.

Học sinh trả lời và rút ra nhận xét: Trong ba điểm thẳng hàng có một điểm nừm giữa hai điểm còn lại.

1 học sinh nhắc lại nhận xét, học sinh cả lớp ghi nhận xét vào vở,.

Ba điểm E, M, N thẳng hàng.

Học sinh ghi nhớ.

Hoạt động 4: Củng cố (12’)

Bài tập 11 (trang 107 – SGK).

Bài tập bổ sung: (Giáo viên treo bảng phụ)

Trong các hình sau, điểm nào nằm giữa hai điểm còn lại.

Bài tập 11 (trang 107 – SGK).

Học sinh trả lời miệng:

a) Điểm R nằm giữa hai điểm M và N.

b) Hai điểm R và N nằm cùng phía đối với M.

c) Hai điểm M và N nằm khác phía đối với R.

Một học sinh khá trả lời:

Trên các hình vẽ không có hình nào có một điểm nằm giữa hai điểm còn lại. Vì các điểm trong hình không thẳng hàng.

Hoạt động 5: Hướng dẫn về nhà (3’).

Nắm được khái niệm ba điểm thẳng hàng, nhận xét quan hệ giữa ba điểm thẳng hàng.

Bài tập về nhà: 9, 10, 12, 13 (trang 106; 107 – SGK). 6, 7, 8 (trang 96 – SBT).

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Hoạt động 1: Kiểm tra bài cũ (5’)

Học sinh 1: Khi nào ba điểm A, B, C thẳng hàng, không thẳng hàng? Vẽ ba điểm A, B, C thẳng hàng.

Học sinh 2: Cho điểm A, vẽ đường thẳng đi qua A. Vẽ được bao nhiêu đường thẳng đi qua A? Cho hai điểm M, N (M N) vẽ đường thẳng đi qua M và N. Vẽ được bao nhiêu đường thẳng đi qua M và N?

Giáo viên nhận xét bổ sung (nếu có) và ghi điểm.

Hai học sinh đồng thời  lên bảng chữa bài tập.

Cả lớp theo dõi, nêu nhận xét bài làm của bạn.

Hoạt động 2: Vẽ đường thẳng (5’)

Em hãy mô tả lại cách vẽđường thẳng đi qua hai điểm phân biệt cho trước ?

Yêu cầu 1 học sinh lên vẽ đường thẳng a đi qua hai điểm A và B.

Có thể vẽ được mấy đường thẳng đi qua hai điểm A, B?

Yêu cầu học sinh đọc lại phần nhận xét (trang 108 – SGK).

Bài tập 15 (trang 109 – SGK). 

HS suy nghĩ và đứng tại chỗ trả lời.

1 học sinh trả lời: 

    + Đặt cạnh thước đi qua hai điểm A và B.

    + Dùng chì vạch theo cạnh thước.

1 học sinh lên bảng vẽ hình.

Chỉ vẽ được một đường thẳng đi qua hai điểm A và B.

1 học sinh đọc nhận xét: có một đường thẳng và chỉ một đường thẳng đi qua hai điểm A và B, cả lớp ghi bài.

Bài tập 15 (trang 109 – SGK). 

Học sinh đọc đề, suy nghĩ  và trả lời.

a) Đúng

b) Đúng.

Hoạt động 3: Tên đường thẳng (8’)

Các em đã biết cách đặt tên cho đường thẳng như thế nào ?

Ngoài ra chúng ta còn những cách đặt tên cho đường thẳng như thế nào?

Dùng các chữ cái thường để đặt tên cho đường thẳng.

Học sinh đọc thông tin sách giáo khoa và trả lời: dùng hai chữa cái in hoa viết liền đặt tên cho đường thẳng; hoặc hai chữ cái thường.

Cho học sinh làm ? .

Giáo viên nhận xét, bổ sung.

Có sáu cách gọi : đường thẳng AB, đường thẳng AC, đường thẳng BC, đường thẳng BA, đường thẳng CA, đường thẳng CB.

Học sinh nhận xét, bổ sung.

Hoạt động 4: Đường thẳng trùng nhau, cắt nhau, song song (12’)

Giáo viên vẽ hình 18, 19, 20 lên bảng

Giáo viên thông báo:

Hình 18 : Hai đường thẳng AB và BC trùng nhau. Hai đường thẳng trùng nhau có mấy điểm chung?

Hình 19 : Hai đường thẳng AB và AC cắt nhau. Hai đường thẳng cắt nhau có mấy điểm chung ?

Hình 20 : Hai đường thẳng xy và zt song song. Hai đường thẳng song song có mấy điểm chung?

Quan sát các hình vẽ và cho biết trên mỗi hình hai đường thẳng có mấy điểm chung ?

Hai đường thẳng không trùng nhau gọi là hai đường thẳng phân biệt. Hai đường thẳng phân biệt thì có thể có mấy điểm chung?

Yêu cầu học sinh đọc chú ý (trang 109 – SGK).

Học sinh vẽ hình vào vở.

Hai đường thẳng trùng nhau có vô số điểm chung.

Hai đường thẳng cắt nhau có một điểm chung

Hai đường thẳng song song không có điểm chung.

Học sinh trả lời.

Học sinh lắng nghe và trả lời : Hai đường thẳng phân biệt có một điểm chung hoặc không có điểm chung.

1 học sinh đọc chú ý  (trang 109 – SGK), cả lớp ghi vào vở.

Hoạt động 5: Củng cố (12’)

Tại sao hai điểm phân biệt luôn thẳng hàng?

Tại sao hai đường thẳng có hai điểm chung phân biệt thì trùng nhau?

Bài tập 17 (trang 109 – SGK). 

Giáo viên hướng dẫn học sinh vẽ hình và trả lời các câu hỏi.

Giáo viên nhận xét, bổ sung.

Bài tập 19 (trang 109 – SGK). 

Yêu cầu học sinh vẽ hình theo yêu cầu của đề bài.

1 học sinh trả lời.

1 học sinh trả lời.

Bài tập 17 (trang 109 – SGK). 

Học sinh vẽ hình và trả lời.

   + Có 6 đường thẳng : AB, BC, CD, DA, AC và BD.

Học sinh nhận xét, bổ sung.

Bài tập 19 (trang 109 – SGK). 

1 học sinh lên bảng vẽ hình.

Hoạt động 6: Hướng dẫn về nhà (3’)

Chuẩn bị tiết 4 thực hành ngoài trời, đọc trước bài thức hành.

Bài tập về nhà: 16 ; 18 ; 21 (trang 109; 110 – SGK). 15 ; 16 ; 17 ; 18 (trang 97; 98 – SBT).

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Hoạt động 1: Thông báo nhiệm vụ (5’).

Giáo viên thông báo nhiệm vụ cụ thể của tiết học.

   + Chôn các cọc hàng rào thẳng hàng nằm giữa hai cột mốc A và B.

   + Chôn các cọc thẳng hàng với hai mốc A và B có sẵn.

Yêu cầu 1 học sinh nhắc lại nhiệm vụ của tiết.

Học sinh lắng nghe.

1 học sinh nhắc lại.

Hoạt động 2: Tìm hiểu cách làm (8’).

Cho học sinh đọc mục 3 (trang 108 – SGK).  và quan sát kĩ hai tranh vẽ ở hình 24 và hình 25.

Giáo viên cùng 2 học sinh làm mẫu trước toàn lớp.

Giáo viên thao tác chôn cọc C thẳng hàng với cọc A và B trong 2 trường hợp: C nằm giữa A, B và C không nằm giữa A, B.

Học sinh đọc thông tin và quan sát hình vẽ trong 3 phút:

    Bước 1: cắm cọc tiêu thẳng đứng với mặt đất tại hai điểm A và B.

    Bước 2: Em thứ nhất đứng ở A, em thứ hai cầm cọc tiêu dựng thẳng đứng ở một địa điểm C.

    Bước 3: Em thứ nhất ra hiệu để em thứ hai điều chỉnh vị trí cọc cho đến khi em thứ nhất thấy cọc tiêu A (chỗ mình đứng) che lấp hai cọc tiêu ở B và C. Khi đó ba điểm A, B, C thẳng hàng.

Học sinh cả lớp quan sát thật kĩ thao tác của giáo viên và hai bạn làm mẫu trên lớp.

Hoạt động 3: Thực hành theo nhóm (24’).

Giáo viên cho các tổ nhận dụng cụ thực hành.

Giáo viên chia các địa điểm thực hành cho các tổ.

Quan sát các nhóm thực hành, nhắc nhở điều chỉnh khi cần thiết.

Các tổ trưởng phân công nhiệm vụ cho các thành viên và tiến hành thực hành.

Các nhóm thực hành xong và ghi lại biên bản theo trình tự các khâu :

   + Chuẩn bị thực hành.

   + Thái độ, ý thức thực hành.

Giúp đỡ các tổ gặp khó khăn.

   + Kết quả thực hành.

Hoạt động 4: Củng cố (5’)

Giáo viên nhận xét, đánh giá kết quả thực hành của từng nhóm.

Giáo viên tập trung lớp và nhận xét toàn lớp.

Hoạt động 5: Dặn dò (3’).

Cho học sinh vệ sinh chân tay, cất dụng cụ chuẩn bị cho tiết học sau.          

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Hoạt động 1: Tia (15’).

Giáo viên vẽ đường thẳng xy lên bảng, lấy điểm O xy. Dùng phấn màu tô đậm phần đường thẳng Ox và giới thiệu về tia.

Giáo viên giới thiệu: Hình gồm điểm O và phần đường thẳng Ox là một tia gốc O.

Thế nào là một tia gốc O?

Giới thiệu tên của hai tia là Ox và Oy (còn gọi là nửa đường thẳng Ox và Oy).

Cho học sinh quan sát hình 27 và vẽ tia Cz. Nêu rõ cách vẽ

Nhấn mạnh : Tia Ox bị giới hạn ở điểm O, không bị giới hạn về phía x.

Cho học sinh làm bài tập 25 (trang 113 – SGK).

Giáo viên nhận xét, bổ sung.

Học sinh vẽ hình vào vở. Lắng nghe giáo viên giới thiệu về tia Ox.

Hình gồm điểm O và một phần đường thẳng bị chia ra bởi điểm O được gọi là một tia gốc O.

Học sinh quan sát hình 27 và vẽ tia Cz.

1 học sinh nêu cách vẽ.

Học sinh ghi nhớ.

Bài 25 (trang 113 – SGK).

Hoạt động 2: Hai tia đối nhau (14’).

Quan sát hai tia Ax và Ay và cho biết hai tia đối nhau có đặc điểm gì?

Giới thiệu phần nhận xét.

Vẽ hai tia đối nhau Bm và Bn. Chỉ rõ từng tia trên hình.

Cho học sinh làm ? 1.

(Yêu cầu học sinh quan sát hình 28 và trả lời)

Giáo viên nhận xét, bổ sung.

Học sinh quan sát và vẽ hình vào vở

Hai tia đối nhau có chung gốc và hai tia tạo thành một đường thẳng.

Học sinh đọc phần nhận xét: Một điểm trên đường thẳng là gốc chung của hai tia đối nhau

? 1. Học sinh quan sát hình 28 và trả lời

   + Hai tia Ax và By không đối nhau (vì không chung gốc)

   + Các tia đối nhau : Ax và Ay (hoặc Ax và AB), Bx và By (hoặc BA và By).

Hoạt động 3: Hai tia trùng nhau (8’).

Giáo viên dùng phấn xanh vẽ tia AB rồi dùng phấn vàng vẽ tia Ax.

Quan sát và chỉ ra đặc điểm của hai tia Ax và AB?

Các nét phấn trùng nhau. Giáo viên giới thiệu hai tia trùng nhau.

Tìm trong hình 28 các tia trùng nhau?

Cho học sinh làm ? 2.

Giới thiệu hai tia phân biệt.

Học sinh quan sát giáo viên vẽ hình, rồi vẽ hình vào vở.

Hai tia Ax và AB chung gốc A và tia này nằm trên tia kia.

Học sinh lắng nghe.

Các tia trùng nhau là : AB và Ay, BA và Bx.

? 2. Học sinh đứng tại chỗ trả lời:

a) Tia OB trùng với tia Oy.

b) Không, vì hai tia Ox và Ax không chung gốc.

c) Vì tia Ox không nằm trên tia Oy.

Học sinh ghi nhớ.

Hoạt động 4: Củng cố (5’)

Bài tập 22 (trang 112 – SGK).

Câu a, b cho học sinh đứng tại chỗ trả lời.

c)  Giáo viên vẽ hình :

Giáo viên nhận xét bổ sung

Bài tập 22 (trang 112 – SGK).

Học sinh đứng tại chỗ trả lời.

a) Hình tạo bởi điểm O và một phần đường thẳng bị chia ra bởi điểm O được gọi là một tia gốc O.

b) Điểm R bất kì nằm trên đường thẳng xy là gốc chung của hai tia đối nhau.

c) HS quan sát hình vẽ và trả lời.

Hai tia AB và AC đối nhau.

Hai tia trùng nhau : CA và CB.

                                  BA và BC

Học sinh nhận xét, bổ sung.

Hoạt động 5: Hướng dẫn về nhà (3’).

Nắm vững các khái niệm : Tia gốc O, hai tia đối nhau, hai tia trùng nhau.

Bài tập về nhà: 23, 24, 25 (trang 113 – SGK). và 23, 24, 26 (trang 99 – SBT).

Hoạt động của thầy

Hoạt động của trò

Hoạt động 1: Bài tập nhận biết khái niệm (10’).

Bài 1: (Giáo viên  treo bảng phụ).

Yêu cầu học sinh đọc đề và gọi 1 học sinh vẽ hình.

1) Vẽ đường thẳng xy. Lấy điểm O bất kì trên xy

2) Chỉ ra và viết tên hai tia chung gốc O. Tô đỏ một trong hai tia, tô xanh tia còn lại.

3) Viết tên hai tia đối nhau? Hai tia đối nhau có đặc điểm gì?

Bài 2: (Giáo viên treo bảng phụ).

Yêu cầu học sinh đọc đề và gọi 1 học sinh vẽ hình.

Vẽ hai tia đối nhau ot và oz

a) Lấy A Oz ; B Ot. Chỉ ra các tia trùng nhau.

b) Hai tia Ot và At có trùng nhau không? Vì sao?

c) Hai tia At và Bz có đối nhau không ? Vì sao?

d) Chỉ ra vị trí của ba điểm A, O, B đối với nhau?

Giáo viên nhận xét, bổ sung.

Học sinh đọc đề, 1 học sinh lên bảng làm bài. Cả lớp làm bài vào vở.

Hai tia chung gốc : Tia Ox và tia Oy.

Hai tia đối nhau : tia Ox và tia Oy.

Hai tia đối nhau có đặc điểm là chung gốc và hai tia tạo thành một đường thẳng.

Bài 2:

Học sinh đọc đề, 1HS lên bảng

Hai tia Ot và At không trùng nhau, vì hai tia không chung gốc.

Hai tia At và Bz không đối nhau, Vì hai tia không chung gốc.

Điểm O nằm giữa hai điểm A và B

  Điểm A và O nằm cùng phía so với điểm B.

  Điểm A và B nằm khác phía so với điểm O.

Học sinh nhận xét, bổ sung.

Hoạt động 2: Bài tập sử dụng ngôn ngữ (15’).

Bài 3 : (Giáo viên treo bảng phụ)

Giáo viên hướng dẫn học sinh vẽ hình ra giấy nháp rồi suy nghĩ và đứng tại chỗ trả lời.

Điền vào chỗ trống để được câu trả lời đúng.

1) Điểm K nằm trên đường thẳng xy là gốc chung của ……………

2) Nếu điểm A nằm giữa hai điểm B và C thì :

   + Hai tia ……………… đối nhau.

   + Hai tia CA và ……………… trùng nhau.

   + Hai tia BA và BC …………………

Học sinh đọc đề, suy nghĩ và lần lượt lên bảng điền vào dấu ....

1)

Điểm K nằm trên đường thẳng xy là gốc chung của hai tia đối nhau Kx và Ky.

2)

   + Hai tia AB và AC đối nhau.

   + Hai tia CA và CB trùng nhau.