hóa 9

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng

? Axit cacbonic cã ë ®©u trong tù nhiªn

? Tr×nh bµy tÝnh chÊt  hãa häc cña axit cacbonic.

 ? C¬ së ®Ó ph©n lo¹i muèi

? Cã mÊy lo¹i muèi

? §ã lµ nh÷ng lo¹i muèi nµo

? Cã mÊy lo¹i muèi cacbonat

? Cho vÝ dô vÒ tõng lo¹i muèi cacbonat.

? NhËn xÐt vÒ tÝnh tan cña c¸c lo¹i muèi cacbonat

? Tr×nh bµy tÝnh chÊt hãa häc cña hîp chÊt muèi ®· häc

? Dù ®o¸n tÝnh chÊt hãa häc cña muèi cacbonat

? TiÕn hµnh c¸c thÝ nghiÖm cña muèi cacbonat víi dd axit, baz¬, muèi nh­ – T89/SGK.

? Quan s¸t, nhËn xÐt hiÖn t­îng, nªu s¶n phÈm cña mçi ph¶n øng vµ viÕt c¸c ptp­.

? øng dông cña mét sè muèi cacbonat quan träng

GV thuyÕt tr×nh vÒ chu  tr×nh cña cacbon trong tù nhiªn.

I. Axit cacbonic ( H2CO3 )

1. Tr¹ng th¸i tù nhiªn vµ tÝnh chÊt vËt lÝ.

 N­íc tù nhiªn vµ n­íc m­a cã hßa tan khÝ cacbonic: 1000 cm3 n­íc hßa tan 90 cm3 khÝ CO2.

 Mét phÇn khÝ CO2 t¸c dông víi n­íc t¹o thµnh dd H2CO3, phÇn lín ë  d¹ng ph©n tö CO2 trong khÝ quyÓn.

Khi ®un nãng, khÝ CO2 bay ra khái dd.

2. TÝnh chÊt hãa häc

* H2CO3 lµ mét axit yÕu: Dd H2CO3 lµm qïi tÝm  ®á nh¹t.

* H2CO3 lµ mét axit kh«ng bÒn: bÞ ph©n hñy ngay trong c¸c ph¶n øng hãa häc.

II. Muèi cacbonat.

1. Ph©n lo¹i: cã hai lo¹i muèi cacbonat

* Muèi cacbonat ( muèi cacbonat trung hßa): kh«ng cßn nguyªn tè hi®ro trong gèc axit: CaCO3, Na2CO3, BaCO3,…

* Muèi hi®ro cacbonat ( muèi cacbonat axit ): cã nguyªn tè hi®ro trong gèc axit: NaHCO3, KHCO3, Ca(HCO3)2,…

2. TÝnh chÊt

a) TÝnh tan 

§a sè muèi cacbonat kh«ng tan trong n­íc( trõ muèi cacbonat cña kim lo¹i kiÒm: Na2CO3, K2CO3, … ).

HÇu hÕt muèi hi®ro cacbonat tan trong n­íc: Ca(HCO3)2, Mg(HCO3)­2,…

b) TÝnh chÊt hãa häc

* T¸c dông víi axit

NaHCO3(dd) +HCl(dd)NaCl(dd)+H2O(l)+ CO2(k)

Na2CO3(dd)+2HCl(dd)2NaCl(dd)+H2O + CO2(k).

KÕt luËn: Muèi cacbonat t¸c dông víi dd axit m¹nh h¬n axit cabonic t¹o thµnh muèi  míi vµ gi¶i phãng khÝ CO2.

* T¸c dông víi dd baz¬

K2CO3(dd) + Ca(OH)2(dd) CaCO3(r) + 2KOH(dd)

KÕt luËn: Mét sè dd muèi cacbonat ph¶n øng víi dd baz¬ t¹o thµnh  muèi cacbonat kh«ng tanvµ baz¬ míi.

L­u ý: muèi hi®ro cacbonat t¸c  dông víi kiÒm t¹o thµnh muèi trung hßa vµ n­íc. ThÝ dô:

NaHCO3(dd) + NaOH(dd) Na2CO3(dd) +H2O(l).

* T¸c dông víi dd muèi

Na2CO3(dd) + CaCl2(dd)  CaCO3(r) + 2NaCl(dd).

KÕt luËn: Dung dÞch muèi cacbonat cã thÓ t¸c dông víi mét sè dd muèi t¹o thµnh hai muèi míi.

* Muèi cacbonat bÞ nhiÖt ph©n hñy ( trõ muèi cacbonat cña kim lo¹i kiÒm).

CaCO3(r)       t0      CaO(r) + CO2(k)

2NaHCO3(r)      t0     Na2CO3(r) + H2O(h) + CO2(k).

3. øng dông – T90/SGK

III. Chu tr×nh cña cacbon trong tù nhiªn.

 Trong tù nhiªn lu«n cã sù chuyÓn hãa cacbon tõ d¹ng nµy sang d¹ng kh¸c. Sù chuyÓn hãa nµy diÔn ra th­êng xuyªn, liªn tôc vµ t¹o thµnh chu tr×nh khÐp kÝn ( H3. 17 – T90/SGK ).

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng

? §äc SGK, cho biÕt tr¹ng th¸i thiªn nhiªn cña silic

? Silic cã nh÷ng tÝnh chÊt vËt lÝ, hãa häc vµ øng dông nh­ thÕ nµo.

? Tãm t¾t c¸c tÝnh chÊt vËt lÝ cña silic.

? So s¸nh kh¶ n¨ng ho¹t ®éng hãa häc cña silic víi C vµ Cl.

? Silic cã nh÷ng tÝnh chÊt hãa häc nµo

? Silic ®­îc dïng ®Ó lµm g×.

 ? SiO2 thuéc lo¹i oxit nµo

? Nh¾c l¹i tÝnh chÊt hãa häc cña oxit axit

? SiO2 cã ph¶n øng víi n­íc kh«ng.   

 ? T¹i sao ( SiO2 cã trong c¸t tr¾ng ë c¸c b·i biÓn).

GV giíi thiÖu c«ng nghiÖp silicat gåm s¶n xuÊt ®å gèm, sø; thñy tinh; xi m¨ng tõ nh÷ng hîp chÊt thiªn nhiªn cña silic.

Ho¹t ®éng nhãm

GV chia líp thµnh 3 nhãm häc sinh

Nhãm 1

? Quan s¸t tranh ¶nh, mÉu vËt, kÓ tªn c¸c s¶n phÈm cña ngµnh c«ng nghiÖp gèm sø.

* §äc SGK th¶o luËn

? Nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt gèm sø.

? C¸c c«ng ®o¹n s¶n xuÊt chÝnh

? KÓ tªn c¸c c¬ së s¶n xuÊt ®å gèm sø ë ViÖt Nam.

Nhãm 2

? Quan s¸t mÉu vËt xi m¨ng, ®äc SGK vµ th¶o luËn:

 ? Thµnh phÇn chÝnh cña xi m¨ng

 ? Nguyªn liÖu chÝnh ®Ó s¶n xuÊt xi m¨ng

? C¸c c«ng ®o¹n s¶n xuÊt chÝnh

? C¸c c¬ së s¶n xuÊt xi m¨ng ë ViÖt Nam.

Nhãm 3

? Quan s¸t c¸c mÉu vËt b»ng thñy tinh, ®äc SGK vµ th¶o luËn:

 ? Thµnh phÇn cña thñy tinh

? Nguyªn liÖu s¶n xuÊt chÝnh

? C¸c c«ng ®o¹n s¶n xuÊt

? C¸c c¬ së s¶n xuÊt thñy tinh ë n­íc ta.

GV yªu cÇu c¸c nhãm tr×nh bµy vµo b¶ng nhãm theo mÉu ®· chuÈn bÞ s½n

C¸c nhãm cö ®¹i diÖn treo kÕt qña th¶o luËn cña nhãm lªn b¶ng

C¸c nhãm kh¸c theo dâi nhanh SGK, nhËn xÐt.

Gi¸o viªn chèt kiÕn thøc b»ng b¶ng tãm t¾t c¶ 3 ngµnh c«ng nghiÖp kÓ trªn

theo mÉu ®· h­íng dÉn häc sinh.

1. Tr¹ng th¸i tù nhiªn

Si lµ nhuyªn  tè phæ biÕn thø hai trong thiªn nhiªn chØ sau oxi, chiÕm 1/4 khèi l­îng vá Tr¸i §Êt.

Si chØ tån t¹i ë d¹ng hîp chÊt trong thiªn nhiªn: c¸t tr¾ng, cao lanh(®Êt sÐt).

2.TÝnh chÊt

a) TÝnh chÊt vËt lÝ

Lµ chÊt r¾n, mµu x¸m, khã nãng ch¶y, cã vÎ s¸ng cña kim lo¹i, dÉn ®iÖn, dÉn nhiÖt kÐm.

Tinh thÓ silic tinh khiÕt lµ chÊt b¸n dÉn.

b) TÝnh chÊt hãa häc

Si lµ phi kim ho¹t ®éng hãa häc yÕu h¬n C, Cl.

 ë nhiÖt ®é cao, Si p­ víi oxi t¹o  thµnh silic ®ioxit.

Si(r) + O2(k)      t0       SiO2(r)

c) øng dông

* Lµm vËt liÖu b¸n dÉn trong kÜ thuËt ®iÖn tö.

* Dïng ®Ó chÕ t¹o pin mÆt trêi,…

II. Silic ®ioxit ( SiO2 = 60)

SiO2 lµ mét oxit axit, t¸c dông víi kiÒm vµ oxit baz¬ t¹o thµnh muèi silicat ë nhiÖt ®é cao:

SiO2(r)+2NaOH(r)  t0   Na2SiO3(r)+H2O

                                      Natri silicat

SiO2­(r) + CaO(r)     t0     CaSiO3(r)

                                                      Canxi sillicat

SiO2 kh«ng ph¶n øng víi n­íc.

III. S¬ l­îc vÒ c«ng nghiÖp silicat.

1. S¶n xuÊt ®å gèm sø.

a) nguyªn liÖu chÝnh

§Êt sÐt, th¹ch anh, fenpat.

b) C¸c c«ng ®o¹n chÝnh

* Nhµo ®Êt sÐt, th¹ch anh, fenpat víi n­íc ®Ó t¹o thµnh khèi bét dÎo råi t¹o h×nh, sÊy kh« thµnh c¸c ®å vËt.

* Nung c¸c ®å vËt trong lß ë nhiÖt ®é cao thÝch hîp.

c) C¬ së s¶n xuÊt

B¸t Trµng ( Hµ Néi ); C«ng ty sø H¶i D­¬ng, §ång Nai, S«ng BÐ,…

2. S¶n xuÊt xi m¨ng

Thµnh phÇn chÝnh cña xi m¨ng lµ canxi silicat vµ canxi alumilat.

a) Nguyªn liÖu chÝnh

* §Êt sÐt ( cã SiO2 ).

* §¸ v«i (CaCO3), c¸t,…

b) C¸c c«ng ®o¹n chÝnh

* Hçn hîp: ®¸ v«i, ®Êt sÐt, c¸t, n­íc nghiÒn nhá thµnh d¹ng bïn.

* Nung hçn hîp trªn trong lß quay hoÆc lß ®øng ë 1400 – 15000C ®­îc clanhke r¾n.

 * NghiÒn clanhke nguéi vµ phô gia thµnh bét mÞn ( xi m¨ng ).

c) C¬ së s¶n xuÊt

 Nhµ m¸y xi m¨ng ë H¶i D­¬ng, Thanh Hãa, H¶i Phßng, Hµ Tiªn, NghÖ An,…

3. S¶n xuÊt thñy tinh

Thµnh phÇn chÝnh gåm hçn hîp NaSiO3 vµ CaSiO3.

a) Nguyªn liÖu chÝnh

* C¸t tr¾ng ( c¸t th¹ch anh), ®¸ v«i, s«®a ( Na2CO3 ).

b) C¸c c«ng ®o¹n chÝnh.

* Trén c¸t, ®¸ v«i, s«®a theo tØ lÖ thÝch hîp.

* Nung hçn hîp trong lß ë kho¶ng 4000C thµnh thuû tinh d¹ng nh·o.

* Lµm nguéi tõ tõ ®­îc thñy tinh dÎo, Ðp  thæi thñy tinh dÎo thµnh c¸c ®å vËt.

* C¸c ptp­:

CaCO3 (r)       t0      CaO(r) + CO2(k).

CaO(r) + SiO2(r)        t0        CaSiO3(r).

Na2CO3(r) +SiO2(r)  t0  Na2SiO3(r)+CO2

 c) C¸c c¬ së s¶n xuÊt chÝnh

 Nhµ m¸y ë H¶i Phßng, Hµ Néi, B¾c Ninh, §µ N½ng, Thµnh phè Hå ChÝ Minh,…

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng

GV giíi thiÖu b¶ng tuÇn hoµn c¸c nguyªn tè hãa häc

HS ®äc SGK

? Nguyªn t¾c s¾p xÕp c¸c nguyªn tè trong b¶ng tuÇn hoµn tr­íc kia vµ ngµy nay.

GV: Mçi giíi h¹n nhá trong b¶ng lµ mét « nguyªn tè  GV viÕt « nguyªn tè Mg trªn b¶ng

? ¤ nguyªn tè Mg cho biÕt th«ng  tin g× vÒ nguyªn tè hãa häc magiª ( KHHH, tªn nguyªn tè, NTK, STT.)

? ¤ nguyªn tè cho biÕt nh÷ng th«ng tin g× vÒ nguyªn tè hãa häc

 ? LÊy vÝ dô víi nguyªn tè Na.

 GV l­u ý häc sinh

GV giíi thiÖu chu k× ( chØ trªn b¶ng tuÇn hoµn ).

HS nghe, ®äc SGK

? Chu k× lµ g×

 GV ®­a cÊu t¹o nguyªn tö c¸c nguyªn tè trong cïng mét chu k×

? NhËn xÐt mèi liªn hÖ gi÷a STT chu k× víi sè líp electron cña nguyªn tö c¸c nguyªn tè trong mét chu k×.

? B¶ng tuÇn hoµn cã bao nhiªu chu k×, kÝ hiÖu cña c¸c chu k×

? Cho biÕt sè l­îng c¸c nguyªn tè; sè líp electron, sè ®¬n vÞ ®iÖn tÝch h¹t nh©n cña nguyªn tö c¸c nguyªn tè trong tõng chu k× 1, 2, 3.

GV giíi thiÖu nhãm nguyªn tè trªn b¶ng tuÇn hoµn

HS nghe, ®äc SGK

? Nhãm nguyªn tè lµ g×

GV giíi thiÖu cÊu t¹o nguyªn  tö cña c¸c nguyªn tè trong cïng mét nhãm

? Cho biÕt mèi liªn hÖ gi÷a sè thø tù cña nhãm víi sè electron líp ngoµi cïng cña nguyªn tö c¸c nguyªn tè trong cïng mét nhãm.

? Sè l­îng c¸c nhãm trong b¶ng tuÇn hoµn, kÝ hiÖu cña c¸c nhãm

? Cho biÕt sè electron líp ngoµi cïng, ®iÖn tÝch h¹t nh©ncña nguuuyªn tö c¸c nguyªn tè trong tõng nhãm I, VII.

I. Nguyªn t¾c s¾p xÕp c¸c nguyªn tè trong b¶ng tuÇn hoµn.

 Tr­íc kia, c¸c nguyªn tè ®­îc s¾p xÕp theo chiÒu t¨ng cña nguyªn tö khèi.

  Ngµy nay, c¸c nguyªn tè ®­îc s¾p xÕp theo chiÒu t¨ng dÇn cña ®iÖn tÝch h¹t nh©n nguyªn tö.

II. CÊu t¹o b¶ng tuÇn hoµn.

1. ¤ nguyªn tè

a) VÝ dô

           12                  Sè hiÖu nguyªn tö: 12

          Mg              KHHH: Mg

         Magiª                   Tªn nguyªn tè: Magiª

           24                   NTK: 24

b) KÕt luËn

¤ nguyªn tè cho biÕt:

* Sè hiÖu nguyªn tö

* KHHH

* Tªn nguyªn tè

* NTK

 Chó ý: Sè trÞ cña sè hiÖu nguyªn tö b»ng sè ®¬n vÞ ®iÖn tÝch h¹t nh©n b»ng sè electron trong nguyªn tö b»ng sè thø tù cña nguyªn tè.

2. Chu k×

a) Kh¸i niÖm - T96/SGK.

* D·y c¸c nguyªn tè mµ nguyªn tö cã cïng sè líp electron

* Sè thø tù cña chu k× cã sè trÞ b»ng sè líp electron. 

b) CÊu t¹o

B¶ng tuÇn hoµn cã 7 chu k×

* Chu k× 1, 2, 3 lµ chu k× nhá.

* Chu k× 4, 5, 6, 7 lµ chu k× lín.

VÝ dô:

 QS b¶ng tuÇn hoµn thÊy: chu k× 1, 2, 3 - T97/SGK.

3. Nhãm

a) Kh¸i niÖm – T96/SGK.

* Gåm c¸c nguyªn tè mµ nguyªn tö cã cïng sè electron líp ngoµi cïng vµ cã tÝnh chÊt t­¬ng tù  nhau xÕp thµnh cét.

* Sè thø tù cña nhãm cã sè trÞ b»ng sè electron líp ngoµi cïng.

VD: C¸c nguyªn tè nhãm I, nguyªn tö cña chóng ®Òu cã 1 electron líp ngoµi cïng.

b) CÊu t¹o

 B¶ng tuÇn hoµn cã 8 nhãm: I, II, …, VII, VIII.

c) VÝ dô:

QD b¶ng tuÇn hoµn thÊy: nhãm I, VII – T97/SGK

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng

 HS quan s¸t cÊu t¹o c¸c nguyªn tö trong cïng mét chu k× ( Chu k× 2 )

? NhËn xÐt vÒ sù biÕn ®æi tÝnh chÊt cña c¸c nguyªn tè trong mét chu k×.

? Chøng tá sù biÕn ®æi tÝnh chÊt Êy víi chu k× 2, 3.

 HS quan s¸t s¬ ®å cÊu t¹o nguyªn tö c¸c nguyªn tè trong nhãm I

? NhËn xÐt sù biÕn ®æi tÝnh chÊt cña c¸c nguyªn tè trong mét nhãm

? Chøng tá sù biÕn ®æi tÝnh chÊt Êy trong nhãm I, VII.

? Nguyªn tè A ë « sè mÊy trong b¶ng tuÇn hoµn

? Nguyªn tö A cã bao nhiªu electron, c¸c electron xÕp thµnh mÊy líp, líp electron ngoµi cïng cã bao nhiªu electron.

? §iÖn tÝch h¹t nh©n nguyªn tö nguyªn  tè A lµ bao nhiªu

 ? Nguyªn tè A cã tÝnh chÊt nh­ thÕ nµo so víi c¸c nguyªn tè l©n cËn ( ®øng tr­íc trong cïng chu k×; ®øng trªn, ®øng d­íi trong cïng mét nhãm ).

? VÞ trÝ cña X trong b¶ng tuÇn hoµn vµ tÝnh chÊt c¬ b¶n cña nã.

 ? Nguyªn tè X ë « sè mÊy, chu k× nµo, nhãm nµo trong b¶ng tuÇn hoµn

? X lµ nguyªn tè phi kim hay nguyªn tè kim lo¹i.

III. Sù biÕn ®æi tÝnh chÊt cña c¸c nguyªn tè trong b¶ng tuÇn hoµn.

1. Trong mét chu k×.

* NhËn xÐt:

   Trong mét chu k×, khi ®i tõ ®Çu tíi cuèi chu k× theo chiÒu t¨ng dÇn cña ®iÖn tÝch h¹t nh©n:

- Sè electron líp ngoµi cïng cña nguyªn tö t¨ng dÇn tõ 1 ®Õn 8 electron.

- TÝnh kim lo¹i cña c¸c nguyªn  tè gi¶m dÇn ®ång thêi tÝnh phi kim cña c¸c nguyªn tè t¨ng dÇn.

* VD chu k× 2, 3 – T98/SGK.

2. Trong mét nhãm

* NhËn xÐt

 Trong mét nhãm, khi ®i tõ trªn xuèngd­íi theo chiÒu t¨ng cña ®iªn tÝch h¹t nh©n:

 - Sè líp electron cña nguyªn tö t¨ng dÇn tõ 1 ®Õn 7 líp.

- TÝnh kim lo¹i cña c¸c nguyªn tè t¨ng dÇn ®ång thêi tÝnh phi kim cña c¸c nguyªn tè gi¶m dÇn.

* VÝ  dô: Nhãm I, VII – T99/SGK.

IV. ý nghÜa cña b¶ng tuÇn hoµn c¸c nguyªn tè hãa häc.

1. BiÕt vÞ trÝ cña nguyªn tè ta cã thÓ suy ®o¸n cÊu t¹o nguyªn tö vµ tÝnh chÊt cña nguyªn tè.

VÝ dô

BiÕt nguyªn tè A cã sè hiÖu nguyªn tö lµ 17, chu k× 3, nhãm VII. H·y cho biÕt cÊu t¹o nguyªn tö, tÝnh chÊt cña nguyªn tè A vµ so s¸nh víi c¸c nguyªn tè l©n cËn.

Gi¶i

Theo bµi, nguyªn tè A cã sè hiÖu nguyªn tö lµ 17 nªn ®iÖn tÝch h¹t nh©n cña nguyªn tö A b»ng 17 +, cã 17 electron.

 Nguyªn tè A ë « sè 17, chu k× 3, nhãm VII.

 Nguyªn tö cña nguyªn tè A cã 3 líp electron, líp electron ngoµi cïng cã 7 electron.

 Nguyªn tè A ë cuèi chu k× 3, nªn A lµ phi kim ho¹t ®éng m¹nh, tÝnh phi kim cña A( Cl ) m¹nh h¬n nguyªn tè ®øng tr­íc trong cïng mét chu k× , cã sè hiÖu nguyªn tö lµ 16 ( S ).

 Nguyªn tè A ®øng gÇn ®Çu nhãm VII, tÝnh phi kim cña A yÕu h¬n nguyªn tè ®øng trªn, sè hiÖu nguyªn tö 9 ( Flo ), nh­ng m¹nh h¬n nguyªn tè ®øng d­íi, sè hiÖu nguyªn tö lµ 35 ( Br ).

2. BiÕt cÊu t¹o nguyªn tö cña nguyªn tè ta cã thÓ suy ®o¸n vÞ trÝ vµ tÝnh chÊt nguyªn tè ®ã.

VÝ dô

Nguyªn tö cña nguyªn tè X cã ®iÖn tÝch h¹t nh©n 16 +, 3 líp electron , líp eluctron ngoµi cïng cã 6 electron. H·y cho biÕt vÞ trÝ cña X trong b¶ng tuÇn hoµn vµ tÝnh chÊt c¬ b¶n cña nã.

Gi¶i

Theo bµi, nguyªn tö nguyªn tè X cã ®iÖn tÝch h¹t nh©n lµ 16 +, 3 líp electron, líp ngoµi cïng cã 6 electron nªn:

-  X ë « sè 16, chu k× 3, nhãm VI trong b¶ng tuÇn hoµn.

-  Nguyªn tè X ®øng ë gÇn cuèi chu k× 3, gÇn ®Çu nhãm VI nªn X lµ mét nguyªn tè phi kim.

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng

GV tæ chøc cho häc sinh «n l¹i nh÷ng kiÕn thøc cÇn nhí ®· häc ë ch­¬ng 3 theo h­íng dÉn cña 3 s¬ ®å vµ c¸c tiªu môc nh­ T102, 103/SGK.

GV l­u ý vÒ b¶ng tuÇn hoµn c¸c nguyªn tè hãa häc ®Ó gióp häc sinh hiÓu râ vÒ « nguyªn tè, chu k×, nhãm.

 ? Theo s¬ ®å 1 – T102/SGK, c¸c ptp­ ®­îc viÕt víi S nh­ thÕ nµo.

? Theo s¬ ®å 2 – T103/SGK, c¸c ptp­ ®­îc viÕt víi Cl2 nh­ thÕ nµo.

HS ®äc ®Ò bµi, GVh­íng dÉn häc sinh ph©n tÝch yªu cÇu bµi to¸n.

? 1HS lªn b¶ng lµm bµi tËp

? HS d­íi líp lµm ra nh¸p, nhËn xÐt bµi lµm cña b¹n trªn b¶ng

? ViÕt ptp­

? Qui ®æi vµ tÝnh sè mol c¸c chÊt

 ? TÝnh to¸n theo pthh

? X¸c ®Þnh chÊt d­, chÊt p­ hÕt

 ? TÝnh nång ®é mol cña c¸c chÊt sau p­.

I. KiÕn thøc cÇn nhí

1. TÝnh chÊt hãa häc cña phi kim.

2. TÝnh chÊt hãa häc cña mét sè phi kim cô thÓ.

a. TÝnh chÊt hãa häc cña clo.

b. TÝnh chÊt hãa häc cña cacbon vµ hîp chÊt cña cacbon.

3. B¶ng tuÇn hoµn c¸c nguyªn tè hãa häc .

a. CÊu t¹o b¶ng tuÇn hoµn: « nguyªn tè, chu k×, nhãm.

b. Sù biÕn ®æi tÝnh chÊt c¸c nguyªn tè trong b¶ng tuÇn hoµn.

c. ý nghÜa cña b¶ng tuÇn hoµn

II. Bµi tËp

Bµi 1 – T103/SGK.

1)  S(r) + H2 (k)     t0       H2S(k).

2) S(r)  +  Fe(r)      t0      FeS(r).

3) S(r)  + O2(k)       t0    SO2(k).

Bµi 2 – T103/SGK.

1) Cl2(k) + H2(k)     t0     2HCl(k).

2) 3Cl2(k) + 2Fe(r)     t0   2FeCl3(r).

3) Cl2+2NaOH NaCl +NaClO +H2O.

4) Cl2(k) + H2O(l)            HCl + HClO.

Bµi 6 – T103/SGK.

C¸c ptp­:

MnO2 + 4HCl     t0   MnCl2+Cl2+ 2H2O (1)

Cl2+2NaOH     t0     NaCl+NaClO+H2O (2)

Theo bµi:

nMnCl2 = 69,6/88 = 0,8 (mol).

nNaOH = 0,5. 4 = 2 (mol).

Theo p­ (1) vµ bµi to¸n:

nCl2 = nMnCl2 = 0,8 (mol).

Theo p­ (2) vµ bµi to¸n:

nNaOHp­ = 2nCl2 = 2. 0,8 = 1, 6 (mol).

=> nNaOHd­ = 2 – 1,6 = 0,4 (mol).

Theo p­(1) (2) vµ bµi to¸n:

nNaCl = nNaClO = nCl2 = 0,8 (mol)

=> CM(NaOHd­) = 0,4/0,5 = 0,8 M.

=> CM(NaCl) = CM(NaClO) = 0,8/0,5 = 1,6 M.

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng

? C¸c nhãm häc sinh lµm thÝ nghiÖm1, 2 nh­ T104/SGK.

? Quan s¸t hiÖn t­îng x¶y ra, gi¶i thÝch, viÕt ptp­.

? Rót ra kÕt luËn g× vÒ tÝnh chÊt hãa häc cña cacbon.

? Rót ra kÕt luËn g× vÒ tÝnh chÊt hãa häc cña NaHCO3.

GV h­íng dÉn häc sinh lµm thÝ nghiÖm nhËn biÕt 3 muèi NaCl, Na2CO3, CaCO3.

? Khi cho n­íc vµo c¸c mÉu thö l¾c ®Òu, hiÖn t­îng g× sÏ x¶y ra

 ? TiÕp tôc nhËn biÕt c¸c dd NaCl vµ Na2CO3 b»ng c¸ch nµo

? NhËn xÐt c¸c hiÖn t­îng x¶y ra vµ viÕt c¸c ptp­.

GV yªu cÇu häc sinh hoµn thiÖn b¶n t­êng tr×nh  nép.

1. ThÝ nghiÖm 1: Cacbon khö ®ång (II) oxit ë nhiÖt ®é cao.

C(r) +  2CuO(r)      t0   2Cu(r)+ CO2(k).

HiÖn t­îng: Cã Cu b¸m ë thµnh èng nghiÖm, khÝ tho¸t ra lµm ®ôc n­íc v«i trong do ptp­:

CO2(k) + Ca(OH)2 CaCO3(r) + H2O.

* Cacbon lµ chÊt khö.

2. ThÝ nghiÖm 2: NhiÖt ph©n muèi NaHCO3

HiÖn t­îng:

- Cã chÊt r¾n mµu tr¾ng b¸m ë thµnh èng nghiÖm do ph¶n øng:

NaHCO3(r)     r0      Na2CO3+H2O+CO2

 - KhÝ tho¸t ra lµm ®ôc n­íc v«i trong do ptp­:

 CO2 + Ca(OH)2  CaCO3 + H2O.

=> KÕt luËn: NaHCO3 bÞ nhiÖt ph©n huû.

3. ThÝ nghiÖm 3: NhËn biÕt muèi cacbonat vµ muèi clorua: nhËn biÕt NaCl, Na2CO3 vµ CaCO3.

* LÊy 3 mÉu thö lÇn l­ît vµo3 èng nghiÖm råi cho n­íc vµo l¾c ®Òu.

+ MÉu thö nµo kh«ng tan  ChÊt t­¬ng øng lµ CaCO3.

+ Hai mÉu thö tan lµ NaCl vµ Na2CO3, tiÕp tôc nhá dd HCl vµo

- NÕu cã bät khÝ tho¸t ra  chÊt t­¬ng øng lµ Na2CO3.

- ChÊt cßn l¹i lµ NaCl.

II. ViÕt b¶n t­êng tr×nh.

Hoµn thiÖn b¶n t ­êng tr×nh theo mÉu ®· chuÈn bÞ s½n  nép.

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng.

? §äc néi dung SGK  QS H4. 1 – T106/SGK

 ? Hîp chÊt h÷u c¬  cã ë ®©u

 GV tiÕn hµnh thÝ nghiÖm nh­  H4.2 – T106/SGK.

? Quan s¸t vµ nhËn xÐt hiÖn t­îng

? Rót ra kÕt luËn g× vÒ hîp chÊt h÷u c¬.

 ( Hîp chÊt h÷u c¬ lµ g× ?)

? Cã ph¶i tÊt c¶ c¸c hîp chÊt cña cacbon ®Òu lµ hîp chÊt h÷u c¬ kh«ng

? Cho vÝ dô

? Hîp chÊt h÷u c¬ ®­îc chia ra lµm mÊy lo¹i

? CÊu t¹o ph©n tö cña mçi lo¹i cã ®Æc ®iÓm g×

 ? §äc néi ®ung T107/SGK

? Hãa häc h÷u c¬ lµ g×

I. Kh¸i niÖm vÒ hîp chÊt h÷u c¬

1. Hîp chÊt h÷u c¬ cã ë ®©u ?

- Cã trong c¬ thÓ sinh vËt, c¸c lo¹i l­¬ng thùc, thùc phÈm.

- Cã trong c¸c lo¹i  ®å dïng, trong c¬ thÓ ng­êi,…

2. Hîp chÊt h÷u c¬ lµ g× ?

* ThÝ nghiÖm: ®èt b«ng

- HiÖn t­îng: s¶n phÈm lµm n­íc v«i trong vÈn ®ôc.

- NhËn xÐt: khi b«ng ch¸y t¹o ra khÝ CO2

* T­¬ng tù: ®èt cån, nÕn còng t¹o ra khÝ CO2.

=> KÕt luËn: Hîp chÊt h÷u c¬ lµ hîp chÊt cña cacbon.

Chó ý: chØ cã mét sè hîp chÊt cña cacbon kh«ng lµ hîp chÊt h÷u c¬ nh­: khÝ cacbonic, muèi cacbonat, muèi hi®r«cacbonat.

3. C¸c hîp chÊt h÷u c¬ ®­îc ph©n lo¹i nh­ thÕ nµo ?

a) H®r«cacbon: ph©n  tö chØ gåm C vµ H. VÝ dô: CH4, C2H4, C6H6,…

b) DÉn xuÊt cña hi®r«cacbon: ph©n tö ngoµi C, H cßn cã O, N, Cl,…

VÝ dô: C2H6O, C2H5O2N, CH3Cl,…

II. Kh¸i niÖm vÒ hãa häc h÷u c¬ - T107/SGK.

Hãa häc h÷u c¬ lµ ngµnh hãa häc chuyªn nghiªn cøu vÒ c¸c hîp chÊt h÷u c¬ vµ nh÷ng chuyÓn ®æi cña chóng.

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng.

? Nh¾c l¹i hãa trÞ cña mçi nguyªn tè trong hîp chÊt CO2, H2O.

? §Ó biÓu diÔn liªn kÕt gi÷a c¸c nguyªn tö trong hîp chÊt h÷u c¬ ng­êi ta lµm nh­ thÕ nµo

GV:

- C¸c nguyªn tö liªn kÕt víi nhau theo ®óng hãa trÞ cña chóng.

- Mçi liªn kÕt ®­îc biÓu diÔn b»ng 1 nÐt g¹ch nèi gi÷a hai nguyªn tö.

? NhËn xÐt liªn kÕt cña c¸c nguyªn tö cacbon trong ph©n tö C2H6.

? C¸c nguyªn tö cacbon trong ph©n tö hîp chÊt h÷u c¬ cßn cã kh¶ n¨ng liªn kÕt víi nhau nh­ thÕ nµo

 ? Cã mÊy lo¹i m¹ch cacbon

? Tªn cña tõng lo¹i m¹ch

 GV ®­a m« h×nh r­îu etylic vµ ®imetyl ete cã cïng c«ng thøc ph©n tö.

? So s¸nh trËt tù  liªn kÕt gi÷a c¸c nguyªn tö trong ph©n tö r­îu etylic vµ phan tö ®imety ete

? NhËn xÐt vÒ trËt tù liªn kÕt gi÷a c¸c nguyªn tö trong ph©n tö hîp chÊt h÷u c¬.

 ? ThÕ nµo lµ c«ng thøc cÊu t¹o

? ViÕt c«ng thøc cÊu t¹o cña CH4 vµ C2H5OH.

? Mçi chÊt cã thÓ biÓu diÔn b»ng mÊy c¸ch viÕt c«ng thøc.

? C«ng thøc cÊu t¹o cã ý nghÜa nh­ thÕ nµo.

I. §Æc ®iÓm cÊu t¹o ph©n tö hîp chÊt h÷u c¬.

1. Hãa trÞ vµ liªn kÕt gi÷a c¸c nguyªn tö.

* Ttrong hîp chÊt h÷u c¬: C(IV), H(I), O(II).

* C¸ch biÓu diÔn liªn kÕt gi÷a c¸c nguyªn tö

- Dïng mét nÐt g¹ch biÓu diÔn 1 ®¬n vÞ hãa trÞ.

VÝ dô:    c     ;      O     ;  H     .

- Nèi liÒn tõng cÆp c¸c nÐt g¹ch hãa trÞ cña hai nguyªn tö liªn kÕt víi nhau ®Ó biÓu diÔn liªn kÕt gi÷a chóng.

                          H                           H

VÝ dô: CH4:  H - C - H ; CH3Cl: H- C - Cl

                          H                           H

2. M¹ch cacbon

a. VÝ dô: biÓu diÔn c¸c liªn kÕt trong ph©n   tö C2H6, C3H8.

         H    H                H    H   H

  H – C – C – H ; H – C – C – C – H

         H    H                H    H   H

b. NhËn xÐt: Nh÷ng nguyªn tö cacbon  trong ph©n tö hîp chÊt h÷u c¬ cã thÓ liªn kÕt trùc tiÕp víi nhau t¹o thµnh m¹ch cacbon.

c. Ph©n biÖt c¸c lo¹i m¹ch cacbon.

* M¹ch th¼ng: VÝ dô – T110/SGK.

* M¹ch nh¸nh: VÝ dô – T110/SGK.

* M¹ch vßng: VÝ dô – T110/SGK.

3. TrËt tù liªn kÕt gi÷a c¸c nguyªn tö trong ph©n tö.

a. VÝ dô: C2H6O cã 2 CTCT( 2 chÊt kh¸c nhau).

       H   H                         H          H

H – C – C – O – H ;  H – C – O – C – H .

       H   H                         H           H

   R­îu etylic                §imetyl ete

b. NhËn xÐt: Mçi hîp chÊt h÷u c¬ cã mét trËt tù liªn kÕt x¸c ®Þnh gi÷a c¸c nguyªn tö trong ph©n tö.

III. C«ng thøc cÊu t¹o

1. Kh¸i niÖm –T111/SGK.

C«ng thøc biÓu diÔn ®Çy ®ñ liªn kÕt gi÷a c¸c nguyªn tö trong ph©n tö gäi lµ c«ng thøc cÊu t¹o.

2. VÝ dô     

                   H

Mªtan: H – C – H ; viÕt gän: CH4.

                   H      

                           H    H

R­îu etylic: H – C – C – O – H

                           H    H

ViÕt gän: C2H5OH.

3. ý nghÜa cña c«ng thøc cÊu t¹o

C«ng thhøc cÊu t¹o  cho biÕt thµnh phÇn ph©n   tö vµ trËt tù liªn kÕt gi÷a c¸c nguyªn tö trong ph©n tö.

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng

 ? KhÝ mªtan cã ë ®©u trong tù nhiªn

? KhÝ mªtan cã nh÷ng tÝnh chÊt vËt lÝ nµo

HSQS m« h×nh ph©n tö khÝ mªtan

? ViÕt CTCT cña khÝ mªtan.

GVHDHS lµm thÝ nghiÖm

? Quan s¸t hiÖn t­îng, nhËn xÐt vµ viÕt ptp­

? Hçn hîp næ x¶y ra khi tØ lÖ vÒ thÓ tÝch cña c¸c chÊt khÝ lµ bao nhiªu.

 GVHDHS khai th¸c H4. 6 – T114/SGK.

? Quan s¸t  hiÖn t­îng, viÕt ptp­

? Rót ra kÕt luËn g×

? NhËn xÐt vÒ vÞ  trÝ cña nguyªn tö hi®r« trong ph©n tö CH4 tr­íc vµ sau ph¶n øng

? §äc SGK, liªn hÖ víi thùc tÕ cho biÕt øng dông cña khÝ CH4.

I. Tr¹ng th¸i tù nhiªn, tÝnh chÊt vËt lÝ.

* Tr¹ng th¸i tù nhiªn: Cã trong má khÝ, khÝ má dÇu, má than, khÝ bïn ao, khÝ bioga,…

* TÝnh chÊt vËt lÝ

Mªtan lµ chÊt khÝ, kh«ng mµu, kh«ng mïi, nhÑ h¬n kh«ng khÝ, rÊt Ýt tan trong n­íc.

II. CÊu t¹o ph©n tö.

         H

  H – C – H  cã 4 liªn kÕt ®¬n.

         H

III. TÝnh chÊt hãa häc.

1. T¸c dông víi oxi

* ThÝ nghiÖm – H4. 5 – T114/SGK.

* HiÖn t­îng: chÊt sinh ra lµm n­íc v«i trong vÈn ®ôc  cã khÝ CO2.

* ptp­: CH4 + 2O2    t0    CO2 + H2O

* L­u ý: Hçn hîp gåm: 1VCH4 vµ 2VO2 lµ hçn hîp næ m¹nh.

2. T¸c dông víi clo

* ThÝ nghiÖm H4. 6 – T114/SGK.

* HiÖn t­îng: mµu vµng nh¹t cña khÝ clo bÞ mÊt mµu, qu× tÝm  ®á.

* KÕt luËn: khÝ mªtan p­ víi khÝ clo khi cã ¸nh s¸ng theo ptp­:

CH4(k) + Cl2(k)     ¸nh s¸ng  CH3Cl + HCl

* NhËn xÐt: nguyªn tö H trong ph©n tö CH4 ®­îc thay thÕ bëi nguyªn tö Cl  ph¶n øng thÕ.

IV. øng dông

* Lµm nhiªn liÖu trong ®êi sèng, s¶n xuÊt.

* Lµm nguyªn liÖu ®iÒu chÕ khÝ hi®r«:

CH4(k) + 2H2O(l)   t0, xt    CO2(k) + 4H2(k).

* Dung ®Ó ®iÒu chÕ bét than vµ nhiÒu chÊt kh¸c.

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng.

? KhÝ etilen cã nh÷ng tÝnh chÊt vËt lÝ nµo.

 QS m« h×nh ph©n tö C2H4(H§ nhãm)

? ViÕt CTCT cña ph©n tö C2H4.

? NhËn xÐt vÒ liªn kÕt gi÷a hai nguyªn tö C trong ph©n tö C2H4.

 ? S¶n phÈm cña ph¶n øng ®èt ch¸y etilen lµ g×

 ? ViÕt ptp­

HSQS tranh vÏ H4. 8 - T118/SGK

 ? Etilen cã ph¶n øng víi dd Br2 kh«ng

? NhËn xÐt hiÖn t­îng vµ viÕt ptp­

? Ph¶n øng trïng hîp lµ g×

? Cho biÕt sù kh¸c nhau vÒ thµnh phÇn ph©n  tö vµ ®Æc ®iÓm cÊu t¹o cña etilen so víi s¶n phÈm.

? TÝnh chÊt cña polietilen.

QS s¬ ®å – T118/SGK

? Etilen cã nh÷ng øng dông quan träng nµo.

I. TÝnh chÊt vËt lÝ

Etilen lµ chÊt khÝ, kh«ng mµu, Ýt tan trong n­íc, h¬i nhÑ h¬n kh«ng khÝ.

L­u ý: Etilen kh«ng cã s½n trong tù nhiªn.

II. CÊu t¹o ph©n tö.

1. CTCT

H                        H

          C == C              viÕt gän CH2= CH2.

H                        H

2. NhËn xÐt

- Gi÷a hai nguyªn tö cacbon cã hai liªn kÕt  liªn kÕt ®«i.

- Trong liªn kÕt ®«i cã mét liªn kÕt kÐm bÒn, dÔ bÞ ®øt ra trong c¸c ph¶n øng hãa häc.

III. TÝnh chÊt hãa häc

1. Ph¶n  øng ch¸y

C2H4 + 3O2       t0        2CO2 + 2H2O.

2. Ph¶n øng lµm mÊt mµu dd Br2.

* ThÝ nghiÖm H4. 8 – T118/SGK.

* HiÖn t­îng: dd Br2 bÞ mÊt mµu.

* Ptp­:  CH2= CH2 + Br2  CH2Br- CH2Br.

                                               §ibrometan

L­u ý: C2H4 dÔ tham gia ph¶n øng céng ë liªn kÕt ®«i: céng H2, Cl2 ë ®iÒu kiÖn thÝch hîp.

3. Ph¶n  øng trïng hîp.

…+ CH2= CH2+ CH2= CH2+…   t0, xt, p  

                        …- CH2- CH2- CH2- CH2- …

                                 Poli etilen

* Poli etilen lµ chÊt r¾n, kh«ng tan trong n­íc, kh«ng ®éc, lµ nguyªn liÖu trong c«ng nghiÖp chÊt dÎo.

IV. øng dông ( S¬ ®å – T118/SGK ).

* Lµ nguyªn liÖu ®Ó ®iÒu chÕ nhùa P. E, nhùa PVC, axit axetic, r­îu etylic, ®icloetan.

* Lµ chÊt kÝch thÝch gióp qu¶ mau chÝn.

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng.

HSQS lä ®ùng khÝ C2H2 vµ cho biÕt c¸c tÝnh chÊt vËt lÝ cña khÝ axetilen ( NÕu kh«ng cã khÝ axetilen, yªu cÇu häc sinh ®äc SGK vµ tãm t¾t c¸c tÝnh chÊt vËt lÝ cña axetilen).

? Cho biÕt sù kh¸c nhau vÒ thµnh phÇn ph©n tö cña C2H2 vµ C2H4.

 ? QS m« h×nh ph©n tö C2H2 vµ viÕt CTCT

? NhËn xÐt vÒ ®Æc ®iÓm cÊu t¹o ph©n tö C2H2

GV tiÕn hµnh thÝ nghiÖm, HSQS

? NhËn xÐt hiÖn t­îng, viÕt ptp­

 ? NhËn xÐt CTPT cña s¶n phÈm céng gi÷a axetilen vµ brom ( chó  ý liªn kÕt ).

? Axetilen cã nh÷ng øng dông g×

QS s¬ ®å ®iÒu chÕ axetilen tõ ®Êt ®Ìn, m« t¶ qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña thiÕt bÞ, vai trß cña b×nh ®ùng dd NaOH.

? ViÕt ptp­

GV giíi thiÖu ph­¬ng ph¸p ®iÒu chÕ C2H2 tõ mªtan.

I. TÝnh chÊt vËt lÝ

Axetilen lµ chÊt khÝ, kh«ng mµu, kh«ng mïi, Ýt tan trong n­íc, nhÑ h¬n kh«ng khÝ.

II. CÊu t¹o ph©n tö

  H – C     C – H

* NhËn xÐt:

Gi÷a hai nguyªn tö cacbon cã 3 liªn kÕt gäi lµ liªn kÕt ba.

Trong liªn kÕt ba cã hai liªn kÕt kÐm bÒn dÔ bÞ ®øt ra trong c¸c ph¶n øng hãa häc.

III. TÝnh chÊt hãa häc

1. Ph¶n øng ch¸y

2C2H2 + 5O2         t0       4CO2 + 2H2O.

2. Ph¶n øng céng brom

CH     CH(k) + Br-Br(dd)  Br-CH=CH-Br.

Br-CH=CH-Br +Br-Br  Br2- CH – CH – Br2

 Chó ý: C2H2 cßn tham gia ph¶n øng céngvíi H2 vµ mét sè chÊt kh¸c.

IV. øng dông – T121/SGK.

* Lµm nhiªn liÖu trong ®Ìn x× oxi – axetilen.

* Lµ nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt nhùa PVC, cao su, axit axetic vµ nhiÒu chÊt kh¸c.

V. §iÒu chÕ.

1. Ph­¬ng ph¸p 1

Canxi cacbua + N­íc

CaC2(r) + H2O(l)  C2H2(k) + Ca(OH)2.

2. Ph­¬ng ph¸p 2

NhiÖt ph©n khÝ mªtan ë nhiÖt ®é cao:

2CH4(k)       t0 cao    C2H2(k) + H2(k).

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng.

GV tiÕn hµnh thÝ nghiÖm 1, 2 – T123/SGK, HS quan s¸t

? Cho biÕt benzen cã nh÷ng tÝnh chÊt vËt lÝ nµo

GV th«ng b¸o cÊu t¹o m¹ch vßng cña benzen.

? NhËn xÐt c¸c ®Æc ®iÓm trong c«ng thøc cÊu t¹o cña benzen

 ? M« t¶ m« h×nh ph©n tö benzen.

? Dùa vµo c«ng thøc cÊu t¹o, dù ®o¸n c¸c tÝnh chÊt hãa häc cña benzen.

 ? Benzen cã t¸c dông víi oxi kh«ng ( GV giíi thiÖu ptp­ ).

GV m« t¶ thÝ nghiÖm nh­ H4. 15- T124/SGK.

? NhËn xÐt hiÖn t­îng vµ viÕt ptp­.

 ? Ph¶n øng céng cña benzen x¶y ra nh­ thÕ nµo

? ViÕt ptp­

? Rót ra kÕt luËn g× vÒ tÝnh chÊt hãa häc cña benzen.

? §äc SGK vµ cho biÕt nh­nngx øng dông cña benzen.

I. TÝnh chÊt vËt lÝ – T123/SGK.

Benzen lµ chÊt láng, kh«ng mµu, kh«ng tan trong n­íc, hoµ tan ®­îc nhiÒu chÊt, ®éc.

II. CÊu t¹o ph©n tö.

            C- H

H- C           C- H

                             hoÆc 

H- C           C- H

            C- H

 * NhËn xÐt: Trong CTCT cña benzen, s¸u nguyªn tö cacbon liªn kÕt víi nhau t¹o thµnh vßng s¸u c¹nh ®Òu, cã 3 liªn kÕt ®«i xen kÏ ba liªn kÕt ®¬n.

III. TÝnh chÊt hãa häc

1. Benzen cã ch¸y kh«ng ?

2C6H6 + 15O­2    t0    12CO2 + 6H2O.

 L­u ý: S¶n phÈm ch¸y cña benzen, ngoµi khÝ cabonic, h¬i n­íc cßn cã muéi than.

2. Ph¶n øng thÕ ( thÕ brom ).

C6H6(l) + Br2(l)   Fe,t0    C6H5Br(l) + HBr(k).

                                           Brom benzen

3. Ph¶n øng céng ( céng H2 ).

C6H6 + 3H2     Ni, t0     C6H12O6.

Benzen                              Xiclohexan.

* KÕt luËn: Do ph©n tö cã cÊu t¹o ®Æc biÖt nªn benzen võa cã ph¶n øng thÕ võa cã ph¶n øng céng.

IV. øng dông

Benzen lµ nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt chÊt dÎo, phÈm nhuém, thuèc trõ s©u, d­îc phÈm,…

Benzen ®­îc dïng lµm dung m«i trong c«ng nghiÖp vµ trong phßng thÝ nghiÖm.

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng.

? Quan s¸t mÉu dÇu má vµ cho biÕt c¸c tÝnh chÊt vËt lÝ cña dÇu má

? DÇu má cã ë ®©u

? Thµnh phÇn chñ yÕu cña má dÇu

 ? Lµm thÕ nµo ®Ó khai th¸c ®­îc dÇu má

? DÇu má ®­îc chÕ biÕn nh­ thÕ nµo

  ? S¶n phÈm chÝnh cña qu¸ tr×nh chÕ biÕn lµ g×

 ? V× sao ph¶i cr¨ckinh dÇu má

? Thµnh phÇn chÝnh cña khÝ thiªn nhiªn vµ nh÷ng øng dông cña nã

? Em biÕt g× vÒ dÇu má vµ khÝ thiªn nhiªn ë ViÖt Nam

? Cho biÕt vÞ trÝ, tr÷ l­îng, chÊt l­îng, t×nh h×nh khai th¸c vµ triÓn väng cña dÇu má, khÝ thiªn nhiªn ë n­íc ta.

 ? §Þa danh nµo cã nhiÒu dÇu má nhÊt n­íc ta

? C¬ së läc dÇu ®­îc x©y dùng ë ®©u

I. DÇu má

1. TÝnh chÊt vËt lÝ

DÇu má lµ chÊt láng, s¸nh, mµu n©u ®en, kh«ng tan trong n­íc vµ nhÖ h¬n n­íc.

2. Tr¹ng th¸i tù nhiªn vµ thµnh phÇn cña dÇu má.

* DÇu má cã ë ®©u ?

- Cã s©u trong lßng ®Êt.

- Má dÇu cã 3 líp:

+ líp khÝ ë trªn khÝ má dÇu ( chñ yÕu lµ CH4 ).

+ ®¸y lµ líp n­íc mÆn

+ gi÷ lµ dÇu má

* DÇu má ®­îc khai th¸c nh­ thÕ nµo ?

Dïng khoan, khoan xuèng líp dÇu láng råi hót dÇu lªn.

3. C¸c s¶n phÈm chÕ biÕn tõ dÇu má.

KhÝ ®èt, x¨ng, dÇu löa, dÇu ®iezen, dÇu mazut, nhùa ®­êng.

DÇu nÆng  cr¨ckinh  X¨ng + Hçn hîp khÝ.

II. KhÝ thiªn nhiªn

- Cã trong má khÝ, chñ yÕu lµ mªtan.

- Lµ nhiªn liÖu, nguyªn liÖu trong ®êi sèng vµ s¶n xuÊt.

III. DÇu má vµ khÝ thiªn nhiªn ë ViÖt Nam.

* VÞ trÝ: tËp trung ë thÒm lôc ®Þa phÝa nam ViÖt Nam.

* Tr÷ l­îng: 3 – 4 tØ tÊn.

* ChÊt l­îng: c¸c hîp chÊt chøa l­u huúnh thÊp ( < 0, 5% ), song l¹i chøa nhiÒu parafin nªn dÇu má n­íc ta dÔ bÞ ®«ng ®Æc.

* T×nh h×nh khai th¸c:

- B¾t ®Çu khai th¸c n¨m 1986

- Tõ ®ã ®Õn nay viÖc khai th¸c dÇu má vµ khÝ thiªn nhiªn kh«ng ngõng ®­îc më réng.

- S¶n l­îng dÇu vµ khÝ t¨ng lªn liªn tôc.

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng

? LÊy vÝ dô vÒ c¸c chÊt ch¸y ®­îc

? Nhiªn liÖu lµ g×

? Cho biÕt tr¹ng th¸i cña c¸c nhiªn liÖu trong vÝ dô ë môc I

 ? Em biÕt g× vÒ  tõng lo¹i nhiªn liÖu trªn

? Cã mÊy lo¹i nhiªn liÖu( c¨n cø vµo tr¹ng th¸i cña c¸c nhiªn liÖu ).

? KÓ tªn mét sè nhiªn liÖu láng

? Nhiªn liÖu láng ®­îc dïng lµm g×

? KÓ mét sè lo¹i nhiªn liÖu khÝ

? Nhiªn liÖu khÝ cã ®Æc ®iÓm g× vµ ®­îc dïng trong lÜnh vùc nµo

? Lµm thÕ nµo ®Ó sö dông nhiªn liÖu cã hiÖu qu¶

? Tr×nh bµy c¸c c¸ch sö dông nhiªn liÖu cã hiÖu qu¶

I. Nhiªn liÖu lµ g× ?

* VÝ dô: than, x¨ng, dÇu khÝ ga,…

* Kh¸i niÖm: nhiªn liÖu lµ nh÷ng chÊt ch¸y ®­îc, khi ch¸y to¶ nhiÖt vµ ph¸t s¸ng.

II. Ph©n lo¹i nhiªn liÖu

1. Nhiªn liÖu r¾n

- Than má: than gÇy, than mì, than x­¬ng, than non, than bïn,…

- Gç, cñi, …

2. Nhiªn liÖu láng

- Gåm c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn tõ dÇu má: x¨ng, dÇu,…; cån.

- øng dông: dïng trong ®éng c¬ ®èt trong, ®un nÊu vµ th¾p s¸ng.

3. Nhiªn liÖu khÝ.

- Gåm khÝ thiªn nhiªn, khÝ má dÇu, khÝ lß cao (CO),…

- §¸c ®iÓm: n¨ng suÊt to¶ nhiÖt cao, dÔ ch¸y hoµn toµn, Ýt ®éc h¹i.

- øng dông: dïng trong ®êi sèng vµ trong c«ng nghiÖp.

III. C¸ch sö dông nhiªn liÖu cã hiÖu qu¶.

1. Cung cÊp ®ñ oxi

2. T¨ng diÖn tÝch tiÕp xóc gi÷a nhiªn liÖu vµ oxi.

3. §iÒu chØnh phï hîp l­îng nhiªn liÖu.

Ho¹t ®«ng cña thÇy vµ trß

Néi dung kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng

 ? KÓ tªn c¸c hi®rocacbon ®· häc

? Nªu ng¾n gän ®Æc ®iÓm cÊu t¹o ph©n  tö, tÝnh chÊt hãa häc ®Æc tr­ng cña tõng lo¹i hi®rocacbon

? Cho biÕt nh÷ng øng dông chÝnh cña tõng lo¹i hi®rocacbon kÓ trªn.

 ? HS ho¹t ®éng nhãm, hoµn thiÖn b¶ng T133/SGK. ( 2HS/nhãm).

? 1 nhãm HS lªn ®iÒn kÕt qu¶ vµo b¶ng phô

? C¸c nhãm HS kh¸c trao ®æi, bæ sung ®¸p ¸n cho nhau, nhËn xÐt kÕt qu¶ cña nhãm trªn b¶ng

GV ch÷a vµ chèt kiÕn thøc ( nÕu cÇn).

 ? ViÕt c¸c ptp­ minh ho¹ cho c¸c p­ ®Æc tr­ng cña mçi lo¹i hi®rocacbon ®· nªu.

? ViÕt CTCT cña C3H6, C3H8 vµ C3H4.

? 3HS lªn b¶ng lµm, HS d­íi líp cïng lµm ra nh¸p  

? NhËn xÐt, cho ®iÓm.

GV: ViÕt tÊt c¶ c¸c CTCT cña c¸c hîp chÊt ®· cho

? §äc ®Ò bµi

GV h­íng dÉn HS ph©n  tÝch yªu cÇu bµi to¸n => ch÷a bµi.

a)

? TÝnh nC, nH dùa vµo nCO2, nH2O.

? Hîp chÊt A do nh÷ng nguyªn  tè hãa häc nµo cÊu t¹o nªn.

 ? X¸c ®Þnh CTPT cña hîp chÊt A

b)

? T×m c«ng thøc thùc nghiÖm cña hîp chÊt A

? A cã lµm mÊt mµu dd Br2 kh«ng

 ? ViÕt ptp­ cña A víi Cl2

I. KiÕn thøc cÇn nhí – T133/SGK

* Ph¶n øng minh ho¹

1. Mªtan: CH4 + Cl2    ¸nh s¸ng    CH3Cl + HCl

2. Etilen: C2H4 + Br2   C2H4Br2

3. Axetilen: C2H2 + Br2  C2H2Br2­

4. Benzen:

+ Ph¶n øng thÕ: C6H6 + Br2    Fe, t0   C6H5Br + HBr.

+ Ph¶n øng céng: C6H6 + 3H2    Ni, t0   C6H12

II. Bµi tËp

Bµi 1 – T133/SGK

* C3H6:                            * C3H8

1) CH2 = CH – CH3            CH3 – CH2 – CH3

2)          CH2

H2C             CH2

*C3H4

1) CH3- C = CH     2) CH2 = C = CH2

3)          CH2

   HC             CH

Bµi 4 –T133/SGK

 a)  Theo bµi:

  * nCO2 = 8,8/44 = 0,2 (mol)

=> nC = nCO2 = 0,2(mol) => mC = 0,2. 12 = 2,4 (g).

* nH2O = 5,4/18 = 0,3(mol).

=> nH = 2nH2O = 2. 0,3 = 0,6 (mol)

=> mH = 0,6. 1 = 0,6(g).

Ta thÊy: mC + mH = 2,4 + 0,6 = 3 (g) lµ khèi l­îng hîp chÊt A ®em ®èt => A lµ hi®rocacbon chØ gåm C vµ H trong ph©n tö.

Gäi CTPT cña hîp chÊt A lµ CxHy ta cã:

x : y = mC/mH = 2,4/12 :  0,6/1 = 1 : 3.

b) CTPT cña A cã d¹ng: (CH3)n

 V× MA < 40 => 15n < 40 => n < 2,3.

* NÕu n = 1 => A lµ CH3 (lo¹i).

* NÕu n = 2 => A lµ C2H6 (phï hîp).

c) VËy A kh«ng lµm mÊt mµu dd brom.

d) Ph¶n øng cña A víi clo:

   C2H6 + Cl2  ¸nh s¸ng     C2H5Cl + HCl.

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng

 ? Nªu c¸ch tiÕn hµnh thÝ nghiÖm.

? V× sao ph¶i ®Ëy kÝn èng nghiÖm nh¸nh khi nhá n­íc vµo CaC2.

? NhËn xÐt hiÖn t­îng, viÕt ptp­

? Nªu c¸ch tiÕn hµnh thÝ nghiÖm

? L¾p dông cô thÝ nghiÖm nh­ H4. 25b – T134/SGK.

? QS hiÖn t­îng, nhËn xÐt vµ viÕt ptp­ gi÷a C2H2 vµ O2.

? Nªu c¸ch tiÕn hµnh thÝ nghiÖm

 ? GVHDHS c¸ch lµm thÝ nghiÖm

? Quan s¸t hiÖn t­îng, nhËn xÐt.

 ? Hoµn thiÖn b¶n t­êng tr×nh

I. TiÕn hµnh thÝ nghiÖm

1. ThÝ nghiÖm 1: §iÒu chÕ axetilen.

* HiÖn t­îng: KhÝ axetilen ®Èy n­íc trong èng nghiÖm ra ®Ó chiÕm chç.

* Ptp­: CaC2 + 2H2O  C2H2 + Ca(OH)2.

2. ThÝ nghiÖm 2: TÝnh chÊt cña axetilen.

a) T¸c dông víi brom

* HiÖn t­îng: KhÝ C2H2 sinh ra lµm mÊt mµu dd brom.

* Ptp­: C2H2 + Br2  C2H2Br2

b) T¸c dông víi oxi

* HiÖn t­îng: KhÝ C2H2 ch¸y víi ngän löa mµu xanh.

* Ptp­: 2C2H2 + 5O2      t0      4CO2 + 2H2O.

3. ThÝ nghiÖm 3: TÝnh chÊt vËt lÝ cña benzen.

* HiÖn t­îng: Benzen kh«ng tan trong n­íc, næi lªn trong èng nghiÖm.

* Cho dd brom lo·ng vµo, benzen hßa tan dd brom thµnh dd vµng n©u næi lªn trªn.

II. ViÕt t­êng tr×nh.

GV yªu cÇu häc sinh thu dän, röa dông cô vµ hoµn thiÖn b¶n t­êng tr×nh  nép.

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng

 ? HSQS r­îu etylic  tiÕn hµnh thÝ nghiÖm hßa tan r­îu vµo n­íc

? NhËn xÐt hiÖn t­îng x¶y ra khi:

hßa tan iot vµo r­îu etylic.

GV gi¶i thÝch ®é cña r­îu vµ c¸ch pha chÕ r­îu etylic.

HSQS m« h×nh ph©n tö r­îu  etylic

? Nh©n xÐt ®Æc ®iÓm cÊu t¹o vµ viÕt CTCT cña ph©n tö r­îu etylic.

GV gi¶i thÝch sù cã mÆt cña nhãm – OH vµ ®Æc ®iÓm cña nguyªn tö H trong nhãm – OH

GVHDHS tiÕn hµnh thÝ nghiÖm ®èt r­îu etylic trªn ®Üa

? QS hiÖn t­îng vµ viÕt ptp­

GV tiÕn hµnh thÝ nghiÖm nh­ H5.3/SGK

? QS, nhËn xÐt hiÖn t­îng, viÕt ptp­.

GV giíi thiÖu

HSQS s¬ ®å T138/SGK vµ cho biÕt nh÷ng øng dông quan träng cña r­îu etylic.

? Dùa vµo tÝnh chÊt nµo mµ r­îu etylic ®­îc dïng lµm nhiªn liÖu, dung m«i, nguyªn liÖu trong c«ng nghiÖp

? R­îu etylic ®­îc ®iÒu chÕ nh­ thÕ nµo.

I. TÝnh chÊt vËt lÝ – T136/SGK.

1. TÝnh chÊt vËt lÝ

R­îu etylic lµ chÊt láng, kh«ng mµu, s«i ë 78,30C; nhÑ h¬n n­íc, tan v« h¹n trong n­íc, hßa tan ®­îc nhiÒu chÊt nh­ benzen, ièt,…

2. §é r­îu

Sè ml r­îu cã trong 100ml hçn hîp r­îu vµ n­íc gäi lµ ®é r­îu.

II. CÊu t¹o ph©n tö

       H    H

H – C – C – O – H hay CH3- CH2- OH.

      H     H

* NhËn xÐt: Trong ph©n tö r­îu etylic cã nhãm – OH, nhãm – OH lµm cho r­îu cã tÝnh chÊt ®Æc tr­ng.

III. TÝnh chÊt hãa häc

1. Ph¶n øng ch¸y.

     C2H6O + 3O2       t0        2CO2 + 3H2O.

2. Ph¶n øng víi natri

     C2H5OH + 2Na  2C2H5ONa + H2.

* NhËn xÐt: Nguyªn tö natri thay thÕ nguyªn tö H trong ph©n tö r­îu etylic.

3. Ph¶n øng víi axit axetic ( häc ë bµi 45 ).

IV. øng dông (S¬ ®å – T136/SGK).

* Dïng ®Ó s¶n xuÊt r­îu bia, d­îc phÈm, axit axetic, cao su tæng hîp,…

* Dïng lµm dung m«i pha n­íc hoa, pha vecni,…

* L­u ý: uèng nhiÒu r­îu rÊt h¹i cho søc khoÎ.

V. §iÒu chÕ

1. Tinh bét      lªn men    R­îu etylic

2. C2H4 + H2O      axit      C2H5OH

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng

? Quan s¸t vµ cho biÕt tÝnh chÊt vËt lÝ cña axit axetic.

( GV lµm thÝ nghiÖm nhá tõ tõ axit axetic vµo n­íc  häc sinh nhËn xÐt ).

? HSQS m« h×nh ph©n  tö axit axetic, viÕt CTCT vµ nhËn xÐt ®Æc ®iÓm cÊu t¹o cña nã.

GV tiÕn hµnh thÝ nghiÖm nh­ T141/SGK

? Axit axetic cã tÝnh chÊt hãa häc cña axit kh«ng.

GV tiÕn hµnh thÝ nghiÖm nh­ H5.5 – T141/SGK.

? Quan s¸t hiÖn t­îng x¶y ra, viÕt ptp­

? QS s¬ ®å T142/SGK vµ cho biÕt c¸c øng dông cña axit axetic.

 ? Ng­êi ta s¶n xuÊt giÊm ¨n nh­ thÕ nµo.

? Tr×nh bµy c¸c ph­¬ng ph¸p ®iÒu chÕ axit axetic.

I. TÝnh chÊt vËt lÝ

  Axit axetic lµ chÊt láng, kh«ng mµu, vÞ chua, tan v« h¹n trong n­íc.

II. C«ng thøc cÊu t¹o

        H    H

H – C – C – O – O – H hay CH3CH2OH.

        H    H

  NhËn xÐt: Trong ph©n tö axit axetic cã nhãm – COOH lµm cho ph©n tö cã tÝnh axit.

III. TÝnh chÊt hãa häc

1. TÝnh chÊt hãa häc cña axit

* ThÝ nghiÖm: Axit axetic t¸c dông víi qïi tÝm; víi dd NaOH cã phenol phtalein; víi CuO; víi Zn; víi Na2CO3.

P­hh:

CH3COOH + NaOH  CH3COONa + H2O.

2CH3COOH + CuO (CH3COO)2Cu + H2O

2CH3­COOH + Zn  (CH3COO)2Zn + H2.

2CH3COOH +Na2CO32CH3COONa+H2O + CO2.

……......

* NhËn xÐt: Axit axetic lµ mét axit h÷u c¬ cã tÝnh chÊt hãa häc cña mét  axit th«ng th­êng.

2. T¸c dông víi r­îu etylic.

CH3COOH + HOC2H5  H2SO4®, t0 CH3COONa + H2O

                                                    Etyl axetat

 L­u  ý: S¶n phÈm gi÷a axit vµ r­îu gäi lµ este.

IV. øng dông – T142/SGK.

Axit axetic lµ nguyªn liÖu s¶n xuÊt chÊt dÎo, t¬ nh©n t¹o, d­îc phÈm, phÈm nhuém, thuèc diÖt c«n trïng, pha giÊm ¨n.

V. §iÒu chÕ

1. Tõ butan:

2C4H10 + 5O2    xt, t0     4CH3COOH + 2H2O.

2. Tõ r­îu etylic.

C2H5OH + O2  men giÊm CH3COOH + H2O.

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng

GV treo b¶ng phô ghi s¬ ®å ®· chuÈn bÞ s½n  1HS lªn b¶ng viÕt ptp­ minh häa, HS d­íi líp hoµn thiÖn vµo phiÕu häc tËp.

 ? NhËn xÐt bµi lµm cña b¹n

? 1HS lªn b¶ng lµm, HS d­íi líp lµm ra phiÕu häc tËp

? NhËn xÐt, cho ®iÓm

? 1HS lªn b¶ng lµm, HS d­íi líp lµm ra phiÕu häc tËp

? NhËn xÐt, cho ®iÓm

1HS lªn b¶ng lµm trªn c¬ së h­íng dÉn cña gi¸o viªn.

a)

? TÝnh nCO2 => mC

? TÝnh nH2O => mH

? So s¸nh mH + mO víi mA

=> mO vµ kÕt luËn hîp chÊt A gåm nh­nngx nguyªn tè nµo

b) TÝnh MA råi tÝnh sè mol nguyªn tö cña tõng nguyªn tè cã trong 1 mol A => CTPT

 (HS cã thÓ gi¶i theo c¸ch kh¸c).

I. S¬ ®å liªn hÖ gi÷a etilen, r­îu etylic vµ axit axetic.

Etilen + H2O, axit R­îu etyli +O2, men giÊm  Axit axetic

                         Etyl axetat        +R­îu etylic

                                                     H2SO4 ®, t0

Ptp­ minh häa:

1) C­2H­4 + H2O     Axit        C2H5OH

2) C2H5OH + O2  men giÊm  CH3COOH + H2O.

3)CH3COOH + HOC2H5  H2SO4®, t0  CH3COOC2H5+H2O

II. Bµi tËp

Bµi 1 –T144/SGK

a) C2H4 + H2O       Axit      C2H5OH

    C2H5OH + O2  men giÊm   CH3COOH + H2O.

b) CH2= CH2 +…+…   xt, t0, p   …- CH2- CH2-…

    CH2= CH2 + Br2  CH2Br- CH2Br.

Bµi 3 – T144/SGK

* C lµ C2H4O2 cã CTCT: CH3COOH

* B lµ C2H4 cã CTCT: CH2 = CH2

* A lµ C2H6O cã CTCT: CH3CH2OH.

Bµi 4 – T144/SGK.

• Theo bµi:

* nCO2 = 44/44 = 1(mol)

=> nC = nCO2 = 1(mol) => mC = 1. 12 = 12 (g).

* nH2O = 27/18 = 1,5 (mol)

=> nH = 2nH2O= 2. 1,5 = 3 (mol)

=> mH =1. 3 = 3 (g)

• Ta thÊy mC + mH = 12 + 3 = 15 < mA = 23 (g)

=> A lµ hîp chÊt h÷u c¬ chøa C, H vµ O

=>mO = 23 – 15 = 8 (g) => nO = 8/16 = 0,5 mol

b) Theo bµi ta cã:

       MA = 23. MH2 = 23. 2 = 46 (g)

=> nA= 23/46 = 0,5 (mol).

Theo bµi :

0,5mol A chøa 1mol C, 3 mol H vµ 0, 5 mol O

=> 1mol A chøa 2mol C, 6 mol H vµ 1 mol O

VËy CTPT cña A lµ C2H6O.

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng

 HSQS  mét sè tranh vÏ vÒ mét sè lo¹i thøc ¨n

? Nh÷ng lo¹i thùc phÈm nµo chøa nhiÒu chÊt bÐo

GV tæ chøc HS tiÕn hµnh thÝ nghiÖm nh­ H5. 7 – T145/SGK.

? ChÊt bÐo cã nh÷ng tÝnh chÊt vËt lÝ nµo

 ? So s¸nh tr¹ng th¸i cña dÇu ¨n vµ mì ®éng vËt.

? Cho biÕt thµnh phÇn, c«ng thøc cña chÊt bÐo.

? ChÊt bÐo cã nh÷ng tÝnh chÊt hãa häc quan träng nµo.

GV giíi thiÖu 2 p­ quan   träng cña chÊt bÐo.

 Nªu c¸c øng dông  cña chÊt bÐo mµ em biÕt.

 GV bæ sung thªm.

I. ChÊt bÐo cã ë ®©u ?

Thùc phÈm chøa nhiÒu chÊt bÐo:

* m« mì ®éng vËt

* qña vµ h¹t thùc vËt

II. TÝnh chÊt vËt lÝ cña chÊt bÐo

* ThÝ nghiÖm: Cho vµi giät dÇu ¨n vµo 2 èng nghiÖm ®ùng n­íc vµ benzen, l¾c nhÑ.

* HiÖn t­îng: dÇu ¨n kh«ng tan trong n­íc, tan trong benzen.

* KÕt luËn: chÊt bÐo nhÑ h¬n n­íc, kh«ng tan trong n­íc, tan trong benzen, x¨ng, dÇu háa,…

III. Thµnh phÇn vµ cÊu t¹o cña chÊt bÐo

* Thµnh phÇn: lµ hçn hîp nhiÒu este cña glixerol vµ c¸c axit bÐo.

* CÊu t¹o: cã c«ng thøc chung (RCOO)3C3H5.

IV. TÝnh chÊt hãa häc

1. Ph¶n øng thuû ph©n

(RCOO)3C3H5 + 3H2O   axit, t0    C3H5(OH)3+ 3RCOOH

2. Ph¶n øng xµ phßng hãa

(RCOO)3C3H5+3NaOH       t0    C3H5(OH)3+3RCOONa

V. øng dông

* Lµ thøc ¨n cña ng­êi, ®éng vËt

* Lµ nguyªn liÖu ®Ó ®iÒu chÕ glixerol vµ xµ phßng.

 * B¶o qu¶n chÊt bÐo ë nhiÖt ®é thÊp hoÆc ®un  chÊt bÐo víi mét Ýt muèi ¨n ( chèng «i, thiu ).

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng

? LÇn l­ît 3HS tr×nh bµy CTCT, t/c lÝ hãa häc cña r­îu etylic, axit axetic, vµ chÊt bÐo.

 a)

? 1HS lªn b¶ng lµm, HS d­íi líp cïng lµm, nhËn xÐt bµi lµm cña b¹n.

  GV nhËn xÐt, cho ®iÓm.

 b)

? ChÊt nµo t¸c dông ®­îc víi K; víi Zn; víi NaOH; víi (RCOO)3C3H5  ViÕt ptp­ minh häa.

HoÆc HS cã thÓ kÎ b¶ng  viÕt ptp­ minh häa.

GVHD

 a) TÝnh VC2H5OH nguyªn chÊt cã trong 10 lÝt r­îu 80.

 => mC2H5OH = ?

? ViÕt ptp­ lªn men

? TÝnh mCH3COOH theo ptp­

=> mCH3COOH thùc tÕ

? TÝnh khèi l­îng cña giÊm ¨n.

 b) Tõ c©u a => mgiÊm ¨n

I. KiÕn thøc cÇn nhí

B¶ng tæng kÕt theo mÉu – T148/SGK.

II. Bµi tËp

Bµi 1 – T148/SGK

a) Ph©n tö r­îu etylic cã nhãm – OH trong ph©n tö.

    Ph©n tö axit axetic cã nhãm – COOH trong ph©n tö.

b) * ChÊt t¸c dông ®­îc víi K lµ C2H5OH vµ CH3COOH  ptp­:

2C2H5OH + 2K  2C2H5OK + H2.

2CH3COOH + 2K  2CH3COOK +  H2.

    * ChÊt t¸c dông ®­îc víi Zn lµ CH3COOH  ptp­:

     2CH3COOH + Zn  (CH3COO)2Zn + H2.

    * ChÊt t¸c dông ®­îc víi NaOH lµ: CH3COOH, (RCOO)3C3H5­  ptp­:

CH3COOH + NaOH  CH3COONa + H2O.

(RCOO)3C3H5 + 3NaOH     t0    3RCOOH + C3H5(OH)3.

    * ChÊt t¸c dông ®­îc víi K2CO3 lµ CH3COOH  ptp­:

2CH3COOH + K2CO3  2CH3COOK + H2O + CO2.

Bµi 6 – T149/SGK.

Trong 10 lÝt r­îu 80 cã: . 10. 8/100 = 0,8 lÝt r­îu nguyªn chÊt.

=> mC2H5OH = 0,8. 0,8. 1000 = 640(g).

Ta cã ph¶n øng lªn men:

C2H5OH + O2       men giÊm    CH3COOH + H2O.

 Theo ptp­:

46g C­2H5OH lªn men thu ®­îc 60g CH3COOH

=> 640 g C2H5OH lªn men thu ®­îc m g axit

=> mCH3COOH = 640. 60/46 = 19200/23 (g)

   ( H = 100% )

=> mCH3COOH thùc tÕ = 19200/23. 92/100 = 768 (g)

     ( H = 92% ).

b) Khèi l­îng giÊm ¨n 4% thu ®­îc lµ:

  768. 100/4 = 12900 (g) = 12,9 (kg).

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng

? Nªu c¸ch tiÕn hµnh thÝ nghiÖm vµ dù ®o¸n c¸c hiÖn t­îng trong mçi èng nghiÖm

? TiÕn hµnh thÝ nghiÖm, ghi chÐp vµ viÕt c¸c ptp­ x¶y ra trong mçi èng nghiÖm.

? Tr×nh bµy c¸ch tiÕn hµnh thÝ nghiÖm vµ dù ®o¸n hiÖn t­îng x¶y ra

? TiÕn hµnh thÝ nghiÖm, quan s¸t, nhËn xÐt vµ viÕt ptp­ ( l­u ý c¸ch l¾p dông cô ph¶n øng ).

I. TiÕn hµnh thÝ nghiÖm

1. ThÝ nghiÖm 1: TÝnh axit cña axit axetic

* èng nghiÖm (1): qu× tÝm  ®á

* èng nghiÖm (2): Zn tan dÇn, cã bät khÝ tho¸t ra theo ptp­:

2CH3COOH + Zn  (CH3COO)2Zn + H2.

* èng nghiÖm (3): mÈu ®¸ v«i tan dÇn, cã bät khÝ tho¸t ra do ptp­:

2CH3COOH + CaCO3  (CH3COO)2Ca + H2O + CO2.

* èng nghiÖm (4): xuÊt hiÖn dd mµu xanh lam do x¶y ra ptp­:

2CH3COOH + CuO  ( CH3COO)2Cu + H2O.

2. ThÝ nghiÖm 2: Ph¶n øng cña r­îu etylic víi axit axetic.

HiÖn t­îng: Dung dÞch ph¶n øng s«i, s¶n phÈm thu ®­îc ë èng nghiÖm høng lµ líp chÊt láng næi lªn trªn dd muèi ¨n cã mïi th¬m(este)

Ptp­:

C2H5OH + CH3COOH  H2SO4®, t0  C2H5OOCCH3 + H2O

II. Hoµn thiÖn b¶n t­êng tr×nh

 GV yªu cÇu häc sinh hoµn thiÖn b¶n t­êng tr×nh theo mÉu ®· chuÈn bÞ ( c¸ nh©n ).

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng

? Glucoz¬ cã ë ®©u

HSQS tr¹ng th¸i, mµu s¾c vµ kh¶ n¨ng hßa tan glucoz¬  cho biÕt c¸c tÝnh chÊt vËt lÝ cña glucoz¬.

GV tiÕn hµnh thÝ nghiÖm nh­ h­íng dÉn SGK ( röa èng nghiÖm b»ng dd NaOH nãng ).

? Qu¹n s¸t, nhËn xÐt hiÖn t­îng vµ viÕt ptp­

 GV gi¶i thÝch qu¸ tr×nh lªn men r­îu cña glucoz¬

? Quan s¸t s¬ ®å T152/SGK vµ cho biÕt glucoz¬ cã nh÷ng øng dông g×.

I. Tr¹ng th¸i thiªn nhiªn

Cã trong c¸c bé phËn cña c©y, nhiÒu nhÊt lµ trong qu¶ nho chÝn.

Cã trong c¬ thÓ ng­êi vµ ®éng vËt.

II. TÝnh chÊt vËt lÝ

Glucoz¬ lµ chÊt kÕt tinh kh«ng mµu, vÞ ngät, dÔ tan trong n­íc.

III. TÝnh chÊt hãa häc

1. Ph¶n øng oxi hãa glucz¬ ( ph¶n øng tr¸ng g­¬ng ).

* ThÝ nghiÖm: Dd AgNO3 + dd NH3 + dd glucoz¬  ®un nãng nhÑ.

* HiÖn t­îng: cã mµu s¸ng b¹c b¸m lªn thµnh èng nghiÖm.

* Ptp­:

C6H12O6 + Ag2O    dd NH3    C6H12O7 + 2Ag.

(dd)           (dd)                        (dd)         (r)

2. Ph¶n øng lªn men r­îu

  C6H12O6    men r­îu    2C2H5OH + 2CO2.                        

                    30-320C

IV. øng dông

* Dïng ®Ó pha huyÕt thanh, tr¸ng g­¬ng ruét phÝch, s¶n xuÊt vitamin C,…

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng

 ? Sacaroz¬ cã ë ®©u trong tù nhiªn

 ? HSQS tr¹ng th¸i,mµu s¾c, vµ tÝnh tan cña ®­êng saccaroz¬  nhËn xÐt tÝnh chÊt vËt lÝ.

GV tiÕn hµnh thÝ nghiÖm 1 nh­ h­íng dÉn T153/SGK

? Quan s¸t, nhËn xÐt hiÖn   t­îng vµ rót ra kÕt luËn

(Saccaroz¬ cã tham gia ph¶n øng tr¸ng g­¬ng kh«ng)

GV tiÕn hµnh thÝ nghiÖm 2 nh­ h­íng dÉn T153/SGK

? Quan s¸t hiÖn t­îng, nhËn xÐt hiÖn  t­îng x¶y ra

? ViÕt ptp­

GV bæ sung, gi¶i thÝch, nªu kÕt luËn.

? Quan s¸t s¬ ®å T154/SGK vµ cho biÕt saccaroz¬ cã nh÷ng øng dông quan träng nµo

I. Tr¹ng th¸i tù nhiªn

Saccaroz¬ cã trong nhiÒu lo¹i thùc vËt: mÝa, cñ c¶i ®­êng, thèt nèt,….

II. TÝnh chÊt vËt lÝ

Saccaroz¬ lµ chÊt kÕt tinh, mµu tr¾ng, vÞ ngät, dÔ tan trong n­íc, tan nhiÒu trong n­íc nãng.

III. TÝnh chÊt hãa häc

1. ThÝ nghiÖm 1

* ThÝ nghiÖm: Dd saccaroz¬ + dd AgNO3 + dd NH3  ®un nãng nhÑ.

* HiÖn t­îng: kh«ng cã ph¶n øng x¶y ra.

* NhËn xÐt: saccaroz¬ kh«ng cã ph¶n øng tr¸ng g­¬ng.

2. ThÝ nghiÖm 2

* ThÝ nghiÖm: D d saccaroz¬ + dd H2SO4t0 2- 3phót

thªm dd NaOH vµo ®Ó trung hßa  cho dd thu ®­îc vµo èng nghiÖm chøa dd AgNO3 trong NH3.

* HiÖn t­îng: cã kÕt tña Ag xuÊt hiÖn

* ptp­:

C12H22O11 + H2O     axit, t0    C6H12O6 + C6H12O6.

                                            Glucoz¬    Fructoz¬

L­u ý: Fructoz¬ cã c«ng thøc cÊu t¹o kh¸c glucoz¬ vµ ngät h¬n glucoz¬.

IV. øng dông

* Lµm thøc ¨n cho con ng­êi

* Lµ nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp thùc phÈm.

* Lµm nguyªn liÖu pha chÕ thuèc.

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng

 ? Tinh bét vµ xenluloz¬ cã ë ®©u trong tù nhiªn

GVHDHS tiÕn hµnh thÝ nghiÖm

nh­ T156/SGK

? Quan s¸t hiÖn t­îng x¶y ra vµ cho biÕt c¸c tÝnh chÊt vËt lÝ cña tinh bét vµ xenluloz¬

? §äc SGK vµ cho biÕt ph©n  tö tinh bét, xenluloz¬ cã ®Æc ®iÓm cÊu t¹o nh­ thÕ nµo

? C¸ch viÕt c«ng thøc ph©n tö cña tinh bét vµ xenluloz¬

? Sè m¾t xÝch trong ph©n tö tinh bét, trong ph©n tö xenluloz¬.

GV giíi thiÖu vµ gi¶i thÝch cho häc sinh râ vÒ ph¶n øng thuû ph©n.

GV tiÕn hµnh thÝ nghiÖm nh­ H5, 13 – T157/SGK.

? Trong tù nhiªn tinh bét vµ xenluloz¬ ®­îc t¹o ra tõ ®©u.

? Tinhbét vµ xenluloz¬ cã nh÷ng øng dông g×.

I. Tr¹ng th¸i tù nhiªn

II. TÝnh chÊt vËt lÝ

III. §Æc ®iÓm cÊu t¹o ph©n tö

* Tinh bét vµ xenluloz¬ cã ph©n tö khèi rÊt lín do nhiÒu nhãm - C6H10O5- liªn kÕt víi nhau:

… - C6H10O5- C6H10O5- C6H1O5- … hoÆc viÕt gän: ( - C6H10O5- )n

* Nhãm – C6H10O5- lµ m¾t xÝch cña ph©n tö

* Trong tinh bét n = 1 200 – 6 000.

* Trong xenluloz¬ n = 10 000 – 14 000.

IV. TÝnh chÊt hãa häc

1. Ph¶n øng thuû ph©n

(- C6H10O5-)n + nH2O      Axit, t0       nC6H12O6.

2. T¸c dông cña tinh bét víi iot

* ThÝ nghiÖm: nhá dd iot vµo èng nghiÖm chøa hå tinh bét.

* HiÖn t­îng: hå tinh bét xuÊt hiÖn mµu xanh, ®un nãng mµu xanh biÕn mÊt, ®Ó nguéi l¹i hiÖn ra.

V. øng dông

* Ph¶n øng quang hîp t¹o thµnh tinh bét vµ xenluloz¬.

6nCO2 + 5nH2O  diÖp lôc (-C6H10O5-)n + 6nH2O

* Tinh bét ®­îc dïng lµm l­¬ng thùc, nguyªn liÖu s¶n xuÊt glucoz¬ vµ r­îu etylic.

* Xenluloz¬ lµ nguyªn liÖu s¶n xuÊt giÊy, v¶i sîi, vËt liªu x©y dùng, ®å gç,….

Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß

Néi dung kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng

 ? QS tranh vÏ mét sè lo¹i thøc ¨n vµ cho biÕt protein cã ë ®©u.

? Lo¹i thùc phÈm nµo nhiÒu, Ýt, kh«ng chøa protein.

? Protein do nh÷ng nguyªn tè hãa häc nµo t¹o nªn.

 GV gi¶ng nh­ T159/SGK

? Cho biÕt khèi l­îng ph©n tö vµ m¾t xÝch ph©n tö protein.

? ë nhiÖt ®é th­êng protein cã bÞ  thñy ph©n kh«ng.

? TiÕn hµnh thÝ nghiÖm ®èt tãc, l«ng gµ, l«ng vÞt

? NhËn xÐt hiÖn t­îng x¶y ra

? Häc sinh tiÕn hµnh thÝ nghiÖm nh­ h­íng dÉn SGK vµ cho biÕt hiÖn t­îng x¶y ra.

? Rót ra nhËn xÐt g× vÒ sù ®«ng tô protein.

? Protein cã nh÷ng øng dông g×

I. Tr¹ng th¸i tù nhiªn

Protein cã trong trøng, thÞt, m¸u, s÷a, tãc, sõng, rÔ, th©n, l¸, hoa, qña, h¹t,…

Cã nhiÒu trong lßng tr¾ng trøng.

II. Thµnh phÇn vµ cÊu t¹o ph©n tö protein.

1. Thµnh phÇn nguyªn tè

 Chñ yÕu lµ C, H, O, N vµ mét l­îng nhá S, P, kim lo¹i,…

2. CÊu t¹o ph©n tö

Protein ®­îc t¹o ra tõ c¸c amino axit, mçi ph©n tö amino axit t¹o thµnh mét “ m¾t xÝch ”trong ph©n tö protein.

III. TÝnh chÊt

1. Ph¶n øng thñy ph©n

Protein + n­íc  Axit hoÆc baz¬, t0   Hçn hîp amino axit.

2. Sù ph©n hñy bëi nhiÖt

* ThÝ nghiÖm: §èt tãc, l«ng gµ,….

* HiÖn t­îng: cã mïi khÐt.

* NhËn xÐt: Protein bÞ nhiÖt ph©n hñy t¹o ra nh÷ng chÊt bay h¬i vµ cã mïi khÐt.

3. Sù ®«ng tô

* ThÝ nghiÖm: Cho lßng tr¾ng trøng vµo 2 èng nghiÖm

+ èng (1) cho Ýt n­íc råi ®un nãng.

+ èng (2) cho Ýt cån 960 råi l¾c ®Òu.

* HiÖn t­îng: cã kÕt tña ë c¶ hai èng nghiÖm.

* NhËn xÐt: Khi ®un nãng hoÆc thªm r­îu  etylic, lßng tr¾ng trøng bÞ kÕt tña  sù  ®«ng tô.

IV. øng dông – T160/SGK.

* Lµm thøc ¨n

* Lµ nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp dÖt, da, mÜ nghÖ,…