Hỏi đáp về văn hoá, phong tục người Việt hoi dap ve van hoa phong tuc nguoi viet 567 pdf

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

1

MU ÅC LU ÅC

Nam nû

Möi lai la

Lï vên danh co

Lêy vú ken töng, lê

Ngûúi trong cung ho

Sû tñch tú höng..............................................................................................12

Tuc thach cûúi hay dú ra sao ?.......................................................................14

Banh su sï hay banh phu thï? ........................................................................16

Tiïn nap theo (hay treo) la gò?........................................................................17

Nhûng cach gú bñ cho ban tre khi lo àam cûúi ................................................19

Cö dêu trûúc khi vï nha chöng phai co nhûng thu tuc,àöng tac gò ?................21

Lï xin dêu co nhûng y nghôa gò? va thu tuc tiïn hanh......................................22

Me chöng lam gò khi con dêu bùt àêu vï nha?.................................................23

Tai sao me cö dêu kiïng khöng ài àûa dêu?....................................................24

Tai sao trong goi qua me cho con gai trûúc giú vu quy co möt chiïc trêm hay

bay chiïc kim?..............................................................................................26

Tai sao phai co phu dêu.................................................................................28

Lï lai mùt co nghôa gò?................................................................................30

Tra lúi cêu hoi khöng ro cêu hoi.....................................................................31

Khi ngûúi àan ba tai gia cên co nhûng thu tuc gò?...........................................33

ä

thu

gò?.................................................................................................. 4

nghôa gò? ............................................................................. 6

y chöng ken giöng coàung khöng? co cên thiït khöng?...... 8

co lêy nhau àûúc khöng? ...............................................10

å thuå bê ët thên nghôa laâ gò?............................................................... 3

ë

á

â

î

ë

á yá

ë

å

á

ì

á

ë

å

á

ì

ë

â

ì

á

å

á

ë

å

á

ã

á

ì

å

â

å

ä

á

ä

ã

á

ì

â

ì

ã

á

ä

ã å

â

å

á

î

á

ä

á

â

ã

å

ë

â

å

ì

â

å

æ

ì

å

á

â

å

á

â

á

å

ë

ã

ë

å

ã

á

â

î

å

á yá

ã

â

ã

â

ä

ã

á

â

á

ì

ä

ã

å

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

2

c trai tú?..........................................................34

Ta

Quan hï

Nïn nhòn nhê

Day con tû thu

Tai sao co tuc xin quê

Con so vï nha ma, con ra

Tai sao khi múi àe chûa àù

Tai sao múi àe chûa àùt tïn chñnh (tïn huy

Tai sao tuöi trong khai sinh, trong vùn bùng khöng àu

Lam lï yït cao tö tiïn xin àùt tïn cho con vao sö ho nhû thï

Co mêy loai con nuöi?...................................................................................50

Xûng hö thï nao cho àung?............................................................................54

Vú chöng xûng hö vúi nhau thï nao?..............................................................55

Cach xûng hö trong ho...................................................................................57

Phai chùng " lúi chao cao hún mêm cö "?.......................................................59

Nhêp gia vên huy la gò ?................................................................................61

Ai vai lay ai?.................................................................................................62

Àao thêy tro..................................................................................................63

Miïng trêu la àêu cêu chuyïn ........................................................................66

Xuêt xû cua tuc nhuöm rùng va cach nhuöm rùng...........................................69

Tai sao goi la toc thï?....................................................................................71

Mêu sùc vúi truyïn thöng vùn hoa dên töc......................................................73

Vò sao co tuc ban mú hang ? ban mú hang thï nao cho àùt khach ?..................74

Àao hiïu la gò ? hiïu theo quan niïm thúi xûa khac th úi nay nhû thï nao ?.......77

Tuc khao lao.................................................................................................82

Yïn lao.........................................................................................................83

Tao sao nhûng nùm gên àêy co phong trao khöi phuc viïc ..............................85

ho.................................................................................................................85

Quan hï giûa ho hang va lang xa nhû thï nao? Phuc hö i. .................................86

viïc ho lúi hay hai ?.......................................................................................87

Ruöng hûúng hoa co nghôa gò ?...................................................................88

Vai tro töc trûúng xûa va nay khac nhau nhû thï nao ?....................................90

åi sao na

å

do

ca

n vê

a ba

â

ë

å

vú

å

ã

å

ä

å

ë

ì

ë

â

å

â

ã

â

å

á

å

ì

á

ä

ã

ì

â

å

å ì

å

â

ì

å

á

ã

å

á

ã

å

á

ç

å

í

á

í

â

å

â

î

ë á

å

ë

í

å

â

í

å

ë

á

ë

â

á

å

ì

á

ë

â

á

å

ã

â

î

å

ë

á

â

á

å

ì

â

ë

ì

å

ë

á

ã

å

â

á

å

â

á

ì

æ

á

ì

ë

á

å

â

á

å

á

ã

â

á

ã

ë

â

æ

á

å

ë

â

ë

å

â

á

â

ë

â

å

ä

ë

ä

å

ä

ì

á

å

ä

å â

å

â

ä

ë

â

å

ì

å

ã

á yá

â

å

ã

á

ë

â

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

3

Nam nûä thuå thuå bê ët thên nghôa laâ gò?

Àêy la

m cua nha

gò, nhên cua nhau ca

nhau chùng? (Hai chû

chû "thu" la nhên).

â

cêu no

nho. Ngûú

i gò, àï

"thu thu

á

ã

å

â

ë

å

nam nû

ä

theo quan

niï

å

ã

â

ái

å

ã

á

ì

å

ë

å

ë

á

å

ái

åt

å

á

å

ä

å

â

ä

å

â

å

Hai ngûú

u, àùt giûa ba

khe, viïc to tònh yïu trû

thêm len nhòn nhau!

â

ë

â

ì

â

ã

tïm trê

ì

ë

âo cúi

å æt

trê

ì

å

ä

â

á

å

ë

â

î

á

ë

å

á

ã

å

ë

á

â

å

â

æt

ì

Ngûú

nhau la chuyï

nam nû vö y cha

àùn. Ngûúi àan öng co

lo bùng ngûúi con gai lù

cho àang têm chöng. Vò vê

Ngay tû tuöi thú àa súm hònh tha

chó nhûng ngûúi co tû tûúng tên tiï

trai ngöi riïng con gai ngöi riïng. Trai ga

ban be cung lûa chï nhao. Co höi he àònh àa

bïn trai, àan ba àûng bïn phai.

â

nho

ã

àï

ë

â

á

å

bù

i a

cû

æ

ãy vú ái

â

å

â

å

â

á

ä

á

å

â

ã

á

ã

á

æ

â

á

å

ä

â

á

ç

â

á

è

å

â

á

â

ë

å

ë

ì

á

ë

ì

å

â

ì

á

â

ë

â

í

ä

á

å

á

â

ë

å

ä

â

á

ã

á

å

â

á

ì

á

ì

á

â

å

â

á

ë

å

á

ã

á

ä

ã

å

â

á

â

á

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

4

chuyïn bònh

trong, àa

u thï

Ú

Ã

tha

ng, nhûng xin ca

öng nha ngoai àa trú

ngay nay lï ào vên con ú

con ho hang ú quï thò töt nhê

cu con cam thêy chûúng ma phê

â

å

chö

n lûu y

p rö

ng, nhiï

chöng nïn tra

ì

ç

ã

vú

á

å

â

å

thûú

â

á

å

á

ã

â

ç

â

ân

ë,

â

ä

ã

â

ì

â

í

ë

å

ì

â

å

á

î

â

ã

â

ì

â

ë

á

å

á

ì

â

å

â

ã

ë

å

ì

á

ç

â

ã

ác

å

â

ã

ë

á

â

å

á.

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

5

Mö ëi la ái laâ gò?

Trong xa

i ngûúi möi giú

Phai long nhau" "Mù

Trong. Thuy Kiïu cû yïu nhau rö

múi kõch liït phan àöi khuyïn con cha

ä

hö

å

ë

ä

thu

å

thu

å

bê

n mö

va

ë

ìn

ch la

pha

ã

â

á

ë

á

ã

ì

ë

á

ä

â

ác cu

á

â

ã

â

æ

ã

â

î

ä

å

á

ì

á

ì

ä

å

â

ë

å

nha

â

nho

á

å

ã

ë

á

ç

"

Àa

â

n öng thò chú

á

Phan Trê

ì

â

thò chúá Thuyá Vên, Thuyá Kiï ìu "

i: "Chó vò mö

Chu Ma

å

â

á

å

ë

á,

â

thï

ì

thöt àa nhiï

ë

ä

ì

á

æ

â

ì

ä

ë

á

bùng àûa mö

ë

â

ë

å

â

å

ä

ã

á

â

khuï.

Trong xa

a thò ba mö

a mêm xöi, nûa con ga

o cung cö múi ba möi àï

do nhûng ba möi co àöng cú bê

hên vò phên hêm duyïn hiu:

ä

hö

ë

ã

å

ä

á

nhû

nh ên nhên suö

m theo chiïc a

, àï to nghôa tri ên. Nhûng cu

t chñnh gêy nïn, àï àöi tre suö

ä

â

ì

mö

ë

á

ë

å

ë

vû

nû

na

â

a lû

á

â

ä

ã

â

ë

â

î

ì

å

â

åt

ã

â

ë

á

å

é

á

ì

â

ë

â

ä

ë

â

ë

ä

á

ì

å

ä

â ë

í

á

å

í

ã

â

ëi

å

.

.."Hoù

i ñt nhiï

nhe ganh tònh chung. Hay vò chûng "Mö

å

â

bú

ã

å

thê

ì

å

á

ä

á

ã

á,

âi

âo

qua la

å

ì

å

á

í

î

ë

å

ì

ma

â

å

á

â

è

ç

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

6

â

âi

lö

nhên sû

vùn tï khuyï

cung cên co ba

xêy dûng hanh phu

phûúng tiïn thöng tin àa

hònh, bao chñ, chup anh) va

thên...

å

ng ra khúi, no

àï non quyï

t danh àûú

möi, ba

c lêu da

i chu

nhû

á

å

á

â

î

da

â

å

á

í

å

í

ì

å

á

ë

â

á

å

ë

å

ì

å

ã

â

ì

ã

ä

å

ái

ä

ì

á

â

ë

â

ë

â

ë

â

ì

ã

å

á

â

á

ä

â

ë

â

ä

å

á

ã

á

â

ìn

åc

á

å

ã

â

ä

å

ä

â

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

7

Lïî vê ën danh coá yá nghôa gò?

"

Lï

lï "Cha

i la lï da

ghi". "Canh thiï

î

vê

ë

â

lïî

nha

lï

n Kiï

tïn, tuö

â

trai àï

"Dam" (co

u co cêu "Tiï

i, quï qua

ë

â

ga

núi kiïm ca

n àûa canh thiï

n, con ai.

á

í

ho

ã

í

á

ây nay

â åt

go

å

i la

â

î

å

ä

â

î

å

ã

î

å

â

ã

luc go

á

å

â

î

å

ã

å

ì

ë

á

ì

âm

ë

â

ë

å

Trûú ìu vu ân g nöng thön, con ga ái tûâ

khi sinh àïn khi lê

ài hoc. Con gai khöng cê

dùt tïn vöi. ú trong nha con ga

Chùt em...Trong nha goi tïn gò thò xo

danh, öng bac hoùc bö múi àùt cho ca

chñnh ngûúi mang tïn cung khöng biït mònh mang tïn gò trong giê

khi vï nha chöng lai goi theo tïn chöng, khi co con goi theo tïn con, co

àñch tön goi theo tïn chau.

á

å

á

ã

nhiï

u nhû gia àònh khöng cho con gaái

c nïn cung khöng cênì

c, con

vê

khi

, vò

ë

ì

î

å

ë

å

ì

â

í

å

í

â

å

ä

å

â

á

å

â

å

î

æ

â

å

á

ì

å

á

ë

â

ën

å

ë

á

å

á

í

ë

á

â

ä

ë

á

ì

â

å

á

ì

á

å

á áu

å

Lï

àõnh àöi nam nû

hön nhên xûa chó chu

khöng, gia àònh nao thê

thûúng la cac gia àònh gia gia

chûa biït mùt vú, ma co nhûng öng bö

î

vê

ë

ã

í

ho

ã

â

chu

ã

yï

ë

â

ho

ã

í hai hoå quyïët

ä

å

í

ë

å

í

á

å

ë

å

í

å

â

å

á

í

ä

(

â

á

è

ä

á

â

á

ái

ä

ë

å

â

á

ä

ë

ì

â

ã

å

ã

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

8

u chuyïån

khöng biï

ë

å

á

trong gia àònh sau na

â

á

ã

ì

oai oùm:

á

-

"Ca

ã

â

thûúng àï

ë

ìn g yá ga ã, nhûng xin thûa

chuyï

å

á

ì

á

è

ç

Tûú

ngoa, ai ngú

sao?

ã

å

â

mònh tòm àûú

å

ì

å

á

chua

â

á

ì

á

ë

á

ä

å

ë

La

ch mù

anh àên àö

Dêu sao cung mang tiï

å

á

trûú

â

å

á

ã

ç

å

â

"

sa

å

á

â

í

ë

á

å

á

ì

å

ë

ì

í

â

ët tñnh sao àêy?

ì

ä

ë

å

â

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

9

Lê

ë

å

ke

á

ë

ì

án giö ën g coá àu án g khöng? coá

ë

ì

Àö

y","Gio nha

Tòm núi co àû

Thúi nay, möt sö

gai múi chó gùp nhau trïn mö

tron, thêm chñ ho àa biït ro ca

ë

á

cu

å

thò cêu ho

y","Con nha

ng muö

ã

â

ë

â

ã

ê

"

ë

ã

â

êë

â

è

ë

ä

ë

á

ã

ë

á

í

ã

ä

â

å

ë

å

ã

â

å

á

å

â

ä

å

â

å

ä

ë

ä

ã

å

ì

Àa

nïn duyïn", song tha

khöng co nghôa la tòm chö

tòm núi co gia giao, co àûc àö

mùn, àúi con khat nûúc". Con ngûú

phöi, nhûng nam nû thanh niïn múi lú

gia àònh la yïu tö quan trong va chu àa

àúi, ma con ngûúi rêt dï mu quang trong tònh yïu. Qua tuê

phai moi viïc trong quan hï vú chöng àïu suön se. khi co nhû

truc trùc trong cuöc söng, ai cung muön tòm àiïu hay le phai àï

thoa àang. Luc ào cên dûa vao "Töng", vao ho hang, tòm nhûng tònh ca

thanh va tri thûc àung àùn. "Mön àùng hö àöi", tûc la tòm núi hai gia àònh, hai

bïn thên thuöc, co nhûng mùt cên àöi phu húp vúi nhau, chû àêu phai bùc bê

leo thang, ke khinh ngûúi trong.

http://www.ebooks.vdcmedia.com

â

ç

ä

á

trûú

â

å

â

ë

â

ca

á

å

ë

å

â

í

ë

â

á

â

ã

â

ä

á

å

ì

â

í

á

å

â

á

â

á

ì

ë

ä

á

â

ã

á

ë

â

ã

å

â

å

á

å

á

ã

â

ë

â

á

ì

ã

å

ì

ã

á

ä

å

ä

ë

ì

ä

ã

í

ã

á

ì

â

å

â

ä

ã

â

á

å

ë

á

â

á

å

ë

â

å

á

ã

æ

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

10

Ngoa

t vai hoa

Xin lûu y: nhû

biït noi nho vú

â

å

ë

nû

ä

ë

ì

â

mö

å

â

ã

å

á

ì

ã

å

ì

á

å

â

ìn

á

ä

â

á

å

è

ä

ë

á

ã

á

â

ë

å

â

ã

å

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

11

Ngûú âi trong cu ân g hoå coá lê ëy nhau àûú åc khöng?

Ú

Ã

ca

c phê

t Grùngàe va

Grùngàï, chû ta

á

ä

á

ba

á

åt vê în coá quyï ìn lêë

qua ta

á

í

ë

ä

á

ác

äo

ruö

å

ã

æ

ã

â

á

å

í

ã

ë

á

ã

å

ë

ì

ë

Trung Quö phong kiï ën nù ån g

hún ta nhiïu, nhûng anh chõ em con cö, cê n àûúc lêy nhau.

Xem Bao Thoa, Bao Ngoc... trong "Höng Lêu Mö y nhau la

chuyïn bònh thûúng. ú nûúc ta, dûúi triïu Trên, con cha c lê

ngûúi trong Hoang töc (lêy sang ho khac sú bõ nan ngoai thñch cûú

Àao vûúng Trên Quöc Tuên lêy Thiïn Thanh cöng chua, tûc la

mònh. Vua Trên Thanh Töng lêy Thiïn Cam Hoang hêu, tûc chõ con ba

Vua Trên Minh Töng lêy Lï Thanh Hoang hêu, tûc con chu ruöt, àïu la cha

vua Trên Nhên Töng vv... Con trong dên gian tû triïu Lï vï sau, nïu trong ho

nöi thên cung quï ma lêy nhau goi la hön thu, ho hang khöng chêp nhên. Nï

cung ho nhûng àa xa àúi, thuöc chi khac nhau hay àa xa quï (goi la biït tö ly

töng) thò vên lêy nhau àûúc.

ë

â

mö

å

á

ã

á

ì

å

î

å

ë

ã

å

ì

å

ë

â

ë

å

â

ã

á

ì

á

â

å

y

â

å

ë

å

á

å

á

â

å

ì

ë

â

á

å

ãa

ì

á

ë

ã

â

å

á

å

ì

ë

å

á

â

å

á

å

ì

â

á

åi

ì

â

ì

ë

å

ëu

å

â

ë

å

â

á

å

â

ë

å

â

å

ä

â

å

á

ä

å

â

å

í

î

ë

å

Thú

nïn anh chõ em con cö, cê

nhau. Ca dao tuc ngû trong dên gian co

chau cö, coi nhû "Thoc lua trong bö, giö

khùng àõnh rùng ngûúi co chung huyït thö

â

å

ä

å

ë

í

ë

ì

gien di truyï

m thöng gia vúái

u cêu ma lêëy

n hoc àa

ìn ,

å

á

å

î

á

ì

â

å

â

å

á

å

â

á

ì

ë

á

â

ì

å

ä

ì

è

á

ë

â

á

u

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

12

lêëy

c ta qui àõnh

u khöng àûúc lê

àú

nhau, kï

cung chung huyï

nhau.

âi do

â

ë

á

trûú

u khöng co

ca bïn bö hay bïn me

â

å

á

å

í

ã

å

ì

á

å

á

â

ë

â

í

ã

ë

å

ì

ëy

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

13

Sûå tñch tú hö ìn g

Tú hö

t àïm trùng, ngö

ng àêy dêy ào. Öng la

thiïn ha. Con nhûng dêy ào

thanh vú thanh chöng. Möt höm, Vi Cö

m àûa be ài qua. Böng öng gia lai hiï

anh. Vi Cö giên, bao àay tú tòm giït àû

àûa be giûa àam àöng röi bo trön. Mûúi bö

Chêu la Vûúng Thai ga con gai cho Vi Cö. Ngûú

giûa löng may co àñnh möt böng hoa vang. Vi Cö

con be, möt ba vu ho Trên bï vao chú bõ möt tïn cuö

Co phai ba vu ào chöt mùt khöng? ngûúi vú bao: Àung thï

trûúc, hai vú chöng cang quy trong nhau cho la duyïn trúi àõnh sù

ì

å

ä

å

ë

gù

å

ä

mö

å

ì

í

á

ì

å

á

ái

â

àû

å

ì

ã

ä

ã

ë

â

ä

ã

n

ä

å

â

ä

ã

í

å

ä

á

â

å

â

ì

å

ë

â

å

æt

ùé

á

î

â

å

ë

á

ä

â

å

ë

å

ã

â

á

ë

á

êë

â

ã

á

ä

á

ì

ã

ë

â

ë

â

á

ã

á

ë

â

á

åp ,

ã

ä

â

á

å

â

ë

å

ã

â

á

å

â

á

å

ì

ë

â

å

ì

å

ë

á

ã

â

á

å

æ

â

å

ã

á

ë

ån

á

å

ì

â

á

å

â

Mê

í

å

â

âi luá lê în .

.

.."Têu Thûú

khön cua con ngûúi. la

ma thûúng àï nïn lam la

"Bùng cach nao"?

"Chó co tònh yïu-Khöng co

yïu. Trúi chó cên phai möt võ thê

å

ë

å

ì

å

ë

khöng cê

ì

âi la åi trñ

ìu

ã

â

ë

ã

ë

â

trúi nho

â

ã

â

å

ë

â

å

ë

ã

-

ç

á

gò la

â

á

lê

ng trê

î

ë

â

ì

á

å

ì

â

ì

á

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

14

ng thöng minh

n trong nhûng vong

trúi nûa". Trúi khen

ng chiïc vong cua trúâi

i mònh nhûng vongdêy

n nghô túi chuyïn àanh nhau

ga

thò cê

y ma

Thêt la

xuöng trê

tònh ai, con ngûú

vúi trúi nûa. Öng tiïn gia

á

i na

n quùng thïm cho nhiï

chùng bao giú nghô tú

diïu kï"!, ben truyïn cho öng tiïn gia

n gian. Tû ngay bõ öng tiïn gia khoac va

i chó luên quên vúi nhau, khöng co

y àûúc goi la öng "Tú" .

â

ã

gê

ì

å

â

âi na âo caâ

í í

ì

â

ä

â

ê

ë

â

è

â

á

å

ë

î

â

ä

â

ã

"

å

â

å

ë

â

ì

â

ä

ë

â

ë

ì

â

á

â

ä

â

á

â

í

á

â

á

å

á

â

ä

â

êë

å

â

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

15

Tuåc thaách cûúái hay dú ã r a sao ?

Àa

i hön nhên, luê

niïn, nhûng luêt tu

rúi rút lai, troi buöc ca

ma nöi thiït thoi nhêt la

tiïng möt àúi chöng, dêu sao cu

nïn phên hêm duyïn hiu.

ä

"Tha

á

â

dú

ã

hoù

å

ã

nhiï

ì

â

hay ñt. Thú

múi àa giai pho

ch cûúi cung la

khi lam cho cha

i con gai, dê

ng trai kha

â

å

do luyï

thanh

c hê

cuö

ën

aá

å

ë

å

á

ä

ã

á

ä

å

â

á

å

á

ä

â

å

u

á

å

á

å

ã

â

î

â

á

â

ã

åc

â

î

å

â

ë

å

â

á

î

ë

å

â

ì

î

â

ä

â

á

å

í

Ngay thú

nïn chöng, thanh gia tha

möt vai ba cö, öng bac bïn nha

nao rûúu banh cau trêu, che thuö

tiïn mùt, lai con tñnh àu cö dêu cö

cuöc. Cung co àam nha trai phai cha

tra nú; song, ngay tû buöi thanh hön, nghôa vú

me, ào la mêm möng gêy nhiïu bêt trùc vï sau. Cu

tung thiïu khöng àu tû lûc cung cêp cho àu cai lï lang "Tra

nha trai phai lo chu toan. Cung co trûúng húp, bö me cö dêu co

gêp nùm gêp mûúi lên va sau khi thanh thên con cho con gai, con rï

nhûng cung thach cûúi cao àï tranh tiïng xò xao, àam tiïu, cho rùng con mònh

dú duyïn röi, nïn phai cho khöng. "Hay ñt" la àï danh cho nhûng gia àònh co

hoc thûc, khöng thach tiïn, thach cua ma thach chû nghôa vùn chûúng vúi y àö

â

á

ä

co

t, la

gai kho

c, nao nï

cûúi bao nhiïu mêm, nïn nha

y ngûúc chay xuöi, lo xong viïc rö

chöng, tònh thöng gia àa

ng co trûúng húp, nha

nú miïng", àoi ho

n phai xuêt ra

nhiïu thû

á

cêu: "Gia

mûng cho ca

tñnh, thach cûú

p te, lún ga, na

á

thu

á

bê

hai gia àònh, nhûng gù

i nao quên ao, no

o nhên xuyïn, hoa tai,

trai phai bo

i keo ca

bõ sû

ga

ë

å

â

á

ä

nïn vú

p pha

n dep,

å

ì

â

ë

â

ã

å

ã

i

å

â

á

â

á

â

å

á

ì

ë

â

ë

ã

å

ì

å

â

ã

î

á

ã

â

å

ä

á

â

ã

å

á

y

ã

å

ì

ä

át

ái

ã

á

â

ì

ë

æ

ì

ä

â

á

ë

å

ë

ã

á

å

â

ã

å

â

ë

ì

ãi

â

ã

â

á

â

å

ë

å

â

ã

ë

â

á

í

ç

ä

á,

ä

á

ë

â

ë

ã

ì

ã

â

í

â

á

ì

å

á

ì

ã

â

á

ä

á

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

16

ân àûú åc "Lo ån g anh ài

än g anh cha ân g "Vai

cho

trûú

u thõt bù

å

n rï

c vo

p" núi "Nûú

í

con nha

ng nang theo sau" chû

c mùn àöng chua"

â

gia thï

ë

á

å

á

ä

â

á

ë

î

ã

â

æ

á

å

ì

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

17

Ba án h su sï hay baánh phu thï?

Trong lï

nguyïn xûa la

Su sï". Banh su sï la

ngu võ, nùn hònh tron, bo

khuön lam bùng la dûa, la

xanh thùm. Sú dô goi la ba

chöng phên àep duyïn ûa: vuöng tro

tho, xanh thùm, àöng thúi cung la biï

co êm dûúng ngu hanh: Ruöt trùng, nhên va

dêy höng.

î

cûú

banh "Phu thï", mö

m bùng böt àûú

c bùng hai khuön hònh vuöng u

cau hoùc la dûa, vo àï nguyïn khöng luö

nh phu thï (chöng vú) vò ào labiïu tûúng cu

n, trong trùng mïm deo, ngot nga

u tûúng cua àêt trúi (trúi tron, àê

ng, hai vo xanh up lai buöc bù

á

nhiï

ì

î

vê

å

í

thiï

á

ë

á

â

á

å

ë

å

â

á

"

á

ç

â

æ

â

å

â

á

ä

å

â

å

ç

á

å

á

â

ç

á

å

á

ã

í

å

í

ä

âu

å

æ

ã

á

ì

å

á

â

í

å

ã

â

ë

ì

å

â

æ

ã

ì

ã

å

æ

ì

â

ä

â

í

å

ë

â

á

ä

å

â

ã

á

å

ç

åi

ì

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

18

Tiï ìn na åp theo (hay treo) laâ gò?

Tiï

ng lang xa

Nap cheo" la

lang. Àêu tiïn thò ngûú

con àöt phao mûng. Àï

àûa tiïn biïu tùng. Dên àê

cung chùng dêy, voi tiïn, sa

gêy nhiïu can trú, triïu àònh phai

xa àûúc thu tiïn cheo. Khi àa nap cheo cho la

nhên co giêy biïn nhên hùn hoi. Ngay xûa, chûa co

tú nap cheo coi nhû tú hön thu. Nap cheo so vúi chùng dêy la

cheo nay nhiïu àõa phûúng dung vao viïc cöng ñch nhû àao giï

ng lang...Nhûng nhiïu núi chó cung àön cho ly hûúng che

ky, lï nay bõ bai bo röi. Thanh niïn ngay nay chó con thêy bo

n cheo qua ca dao- tuc ngû

Nuöi lún thò phai vút be

Lêy vú thò phai nöp cheo cho la

ì

â

kha

ã

ì

â

trai na

p cheo song co

tuc chùng dêy ú

n mûng hön lï, ngûú

ng àûa trêu cau ra mú

t chñnh, lúi du

u. Vò thoi xêu lan dê

vao ào, cho phep lang

m cûúi àûúc lang cöng

c àùng ky kït hön, thò

tiïn bö. Khoan tiï

ng, àùp àûúng,

chen.

ng

å

â

ä

bïn nha

. Xuê

ng hoù

c tung, co

â

ga

t xû

c ú

á

i

å

cu

â

ä

ë

ä

ã

å

á

ã

á

ë

á

ã

"

å

â

å

á

â

å

ã

å

â

å

ã

í

ng

núi

â

ì

â

í

á

â

î

â

á

å

á

â

ë

á

â

í

á

î

â

ì

â

â,

ì

ë

å

ì

á

ä

ë

å

i

ä

â

ì

á

î

ã

å

ë

á

ë

ì

â

ì

ã

ì

ã

å

ë

â

á

â

ä

å

ì

ä

å

â

á

å

á

ë

å

è

â

ã

å

á

ë

â

å

â

á

å

â

ë

å

ã

ì

n

â

ì

â

å

â

ë

æ

â

á

la

Àa

da

át ga

å

í

â

ì

ë

á

â

ä

ã

ë

ã

å

â

ä

ã

ì

ä.

â

ë

á

án g cu

ã

ì

å

âo

-

å

ã

á

ë

å

ã

å

â

-

Cûú

á

å

khöng cheo nhû tiï

ì

ën g suö ëi .

-

Öng xa

ä

á

ë

aá

Quan viïn mu

ä

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

19

-

Lê ëy chö ìn g anh seä giu áp cho

Giu áp em...

Giup em quan ta

Quan nùm tiïn cûú

á

ì

å

ì

á

â

ì

Thê

å

á

cûú

â

å

á

tiï

ì

í vûú åt quaá tiï ìn cûú ái .

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

20

Nhû än g ca ác h gúä bñ cho ba ån treã khi lo àa ám cûú ái

Àa

truyïn nhiï

giup cac gia àònh cûú

nùm gia àònh bao cho ho

thöng thûúng vao sau vu

gao nïp, gao te, àêu xanh, rûú

àònh nao tû liïu cho gia àònh êy.

á

ä

mû

â

á

å

tro

i ngay àûú

ng nöng thön co

t dû àõnh cûú

c gia àònh ào

ng. Co

á

å

â

á

åc cuä

àa

ä

ì

î

å

í

å

ã

â

ë

â

í

á

å

ë

â

á

å

á

î

á

ì

u

á

å

á

â

á

â

o,

â

å

á

â

ãn

å

ë

å

ã

å

ì

å

â

å

â

å

ë

Tu

... luên phiïn ca

mònh àú phai lo nhû

chêt cung la hònh thûc go

khöng cên, thû cên khöng co

àï kinh doanh buön ban cung la

cûúi vú, têu trêu bo nöng thön. Vò xuê

la chúi ho. Nïu Àoan Thanh niïn àõa phûúng na

têm liïm khiït thao vat, tö chûc "Höi chúi ho cûú

doanh sû dung phên phöi chùt che, ùt àûúc nhiï

tham gia...Bûúc àêu cung àa co möt sö àõa phûúng tö

nhû mua sùm cho thuï quên ao cûúi, bat àôa, êm chen ba

chûc trang trñ, chup anh, ca nhac...vûa kinh doanh gêy quy

tiïn, co chï àö ûu àai vúi ngûúi gop cö phên,vúi Àoan viïn.

å

á

ä

ë

å

ë

tûúng trú

ng nhau lo dê åt

ch, ban àûa tú å

c kï hoach, thû

y nay, chung vö

la

å

â

ë

å

p

nha

â

á

å

â

ì

ë

ä

â

á

ã

á

ë

ä

á

ã

å

á

ì

ë

á

å

í

á

â

á

í

â

ái go åi

â

á

å

â

ú

ã

ë

á

â

å

â

á

â

ä

å

á

å

á

å

á

å

á

ë

å

ã

á

án g,

ái "

kinh

å

ì

å

ã

í

á

å

á

ë

á

â

ë

â

í

á

ã

ä

â

å

n

å

á

ä

ì

á

â

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

21

Cö dêu trûú

á

ì

nha chö ìn g phaãi coá nhû än g thuã tu åc ,

â

àöng ta ác gò ?

å

Khi nha

n thú gia tiïn, khê

nïn vú nïn chöng, phu

Cung co thï nhú gia trûú

àûa höp trêu, bao thuöc, ài mú

nha sau, nhûng àam cûúi co tö

khi chao múi, cö dêu phai giúi thiï

xûng hö. Sau cung, trûúc khi bûúc ra cû

me ngöi sùn möt phña ú cûa chñnh, nïu öng ba

dû thò öng ba cung ngöi chung möt phña, nhûng ú

â

trai bù

u àê

hö

ng khê

i cha

chû

u cho cha

a àï

æ

ì

ë

á

â

á

rï ác

n kï

t giao hoa

í

àï

ë

ba

â

ë

ì

â

î

å

ë

å

í

ë

å

í

â

å

ì

â

å

ì

æ

â.

âi

ä

á

í

â

ã

ë

å

á

â

ã

è

î

å

ì

ë

â

á

æ

å

âi

â

ä

á

í

á

â

ä

á

å

ë

é

í

â

ã

á

å

â

í

ë

å

ë

å

á

â

á

ã

í

ì

â

î

å

ì

é

å

ã

ë

â

å

ën

å

â

ä

ì

å

ã

ë

Thú

cung kñnh "Xin phe

me con xin àon em X vï

gò ào lam kó niïm, co thï

hoùc möt chiïc khùn, chiï

hoùc quan tiïn... (Chu , nhû

Trong goi qua cua ba me cho con ga

àñnh toc hoùc kim khêu goi trong khùn vuöng).

â

ã

àöi tên hön pha

p öng ba, cha me

". Luc ào, cha me

la nöt cai but, mö

c quat.... Nha giê

ng thû nay nha

i co cai chêm ca

ã

å

â

á

ìu

á

â

å

ì

â

ì

á

â

å

ì

á

å

á

åt

á

â

á

í

â

å

á

å

ã

å

ë

å

â

ì

â

ái

á

y

á

ä

á

â

ä

ë

â

á

â

å

á

â

á

å

ã

á

Àö ëi vú ái öng baâ cu än g coá nhû än g àö ån g ta ác tûúng tû å.

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

22

Lïî xin dêu coá nhû än g yá nghôa gò? vaâ thuã tu åc tiï ën ha ân h.

Lï

bac, ba

o trûúc giú

co nhiïu y nghôa hay: Mù

giú va thanh phên àûa ào

thiït, nïn múi àõnh ra lï na

chu rï va cha me chu rï rêt bê

diïn sang bao trûúc nhû bö phê

hoùc do thúi tiït, hoùc do trú ngai giao thöng, gê

dêu chûa àïn, nha gai biït àï chu àöng lam lï gia tiïn hoù

trai thùm do

î

na

â

ë

ã

á

â

ào

á

â

trai cû

u, möt be rûú

ng àon tiïp. Phong tu

i nhau tû trûúc vï

bêt trùc, moi tin thê

i gian na

ngûúi àa

n nhê

n ào

ã

mö

å

â

ng

la

ba

â

ba

â

á

â

ã

á

í

å

ì

å

ë

á

â

á

ä

ë

í

â

á

é

â

á

ë

ây

á

ì

á

å

â

ä

á

â

á

â

ì

á

ì

í

ì

â

å

ë

æ

ët

â

å

á

î

â

í

å

í

å

î

â

y

åi

á

í

â

å

á

í

ë

å

í

â

á

å

á

å

ì

å

í

â

å

ët

n

â

å

â

ë

å

ã

å

ì

â

á

â

á

ë

â

á

ë

í

ã

å

â

î

å

á

â

â.

Trûú

thoa thuê

t. Cach nhê

ngo nha gai, àoa

khi ào möt cu gia

trêu cau, rûúu... )va

àoan vao lam lï chñnh thû

thûúng nha gai vai chao xong, chu

cung ra luön àï àon àoan nha trai va

â

å

á

xa hoù

å

á

gê

ì

á

â

thï

mö

í

ã

å

á

î

â

á

î

â

å

î

â

á

m

ën

å

á

å

î

â

á

ë

â

á

ä

â

á

â

ë

æ

ë

å

á

å

â

ì

å

â

á

å

â

å

î

å

ã

å

ì

å

â

á

å

â

æ

á

ì

ë

å

ã

î

ân

â

î

á

î

â

ã

ë

â

á

â

ã

å

î

ì

ã

â

í

á

â

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

23

Meå chö ìn g la âm gò khi con dêu bù æt àê ìu vïì nha â?

Phong tu

nghôa hay: Ngay xûa ú

ra cêt non cho con dêu: Nha

trong nöi àùt sùn möt quan tiï

cöng dung gao muc nûúc rûa mù

con dêu. Con dêu, möt tay cêm lêy quan tiï

chöng dùt con dêu vao nha àùt quan tiïn va

tiïn (bön lay ba vai theo tû thï cua nû). Sau ào

va quat vao buöng. Trong buöng àa chuên bõ sù

chiïu múi. Àöi chiïu trai up vao nhau, do möt ngûú

vú chöng song toan, con chau àöng, lam ùn nïn nöi, àûú

chiïu; nïu me chöng co àu tiïu chuên trïn thò me chöng trû

chiïu, nhûng bö chöng thò khöng àûúc. Khi con dêu nghó ngúi xong, khùn yï

chónh tï múi bûng höp trêu ra chao ho

cö hay ba dò thay thï. Phong tuc nay co

å

ã

mö

î

å

á

å

ì

á yá

ì

á

â

ã

ì

å

â

á

å

ë

á

â

å

é

ä

å

á

ì

å

á

ì

å

ì

á

â

ën

í

â

á

ã

å

ä

å

ì

á

ë

á

å

ì

ë

å

î

ì

å

ì

æ

â

å

á

å

â

á

ì

î

gia

ë

å

ë

ã

ä

á

å

ì

æ

ì

ã

tiï

ng

c,

ìn

â

å

â

ì

ä

é

ì

á

ã

â

ë

á

ë

ã

á

â

å

â

å

co

á

í

á

å

ì

á

â

í

å

â

ë

ã

ë

å

á

ã

í

å

ì

å

ë

å

â

ãi

ë

ì

å

ë

m

ì

á

å

ì

â

å

ì

ä

ë

å

â

ë

å

â

á

nghôa:

-

Thú

chûa biït àêu la

quen biït nhau tû

thò bõ dû luên gie

trûúng húp trûúc lï

â

á

ì

la

â

å

ä

ngú

ä

,

ë

â

ì

â

ë

â

ë

å

ì

â

å

á

ì

ng

ë

â

á

â

å

á

ä

ì

â

å

â

ë

á

â

ì

å

â

á

án

â

å

á

î

á

ì

ã

å

ì

ã

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

24

dêu, dù

öng ba, cha me

vön liïng cua riïng ma

æ

â

la

â

hay, la

â

pha

á

ã

ä

á

ì

nha

á

â

chö

ì

ä

àûú

å

í

â

å

ì

å

ì

â

ì

â

biï

ë

â

å

ì

Nhiï

ng cêm chiï

nghôa hay: Tûc la

chu, me chöng sùn sa

nhûng khöng phai trao toa

quyïn àiïu hanh, vò bònh vöi la

ì

å

á

tu

nh sang ha

c àõnh vai tro

c trong nha

ch nhiïm ma â

Chua trong nhaâ.

å

á

â

ë

â thò meå

chö

ì

ë

å

á

â

á

å

á

ä

á yá

ì âm

á

â

å

ì

ä

â

á

å

ä

ã

å

ì

é

â

å

â

ã

î

ã

â

ì

ë

á

å

â

æm

ì

â

å

â

á

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

25

Ta åi sao meå cö dêu kiïng khöng ài àûa dêu?

Trong chï

àêu, con ngöi àê

moi viïc, ngûúi me

oùm: Ngay con gai vu quy àa

khoc loc buön tui vò bõ ep buöc, ngûú

chûa rúi me, nay tû nhiïn me con xa nhau; me

long sut sui khoc. Thï la, trong khi hai ho àang vui mû

hai me con lui thui, cùp non ra vï. Tan tiïc, nha trai chù

nûa.

ë

àö

y. Thû

chó biï

å

phong kiï

c ra, trong nhiï

t tuên theo. Vò thï

ng le la ngay vui nhê

i thò lo sú canh la

thûúng con co

ng yïn ê

ng tòm thê

ë

ä

á

â

cha me

t àõnh

p oa

i thò

å

àù

å

t

ì

ë

å

ì

â

ë

å

â

å

ë

ä

å

â

å

ái

â

á

ä

â

ë

á

ì

ã

á

å

â

å

ã

å

â

m be

á

â

å

â

å

ä

ãi

â

å

â

á

ë

â

å

ë

â

âi thò

å

ã

æ

á

å

â

è

ä

Qua mö í

cö dêu ài àûa dêu, dê

phûúng, ca bö cö dêu cung khöng ài àûa dêu vú

ngûúi. Tuy rùng trong vùn sach co ghi "Gia thu bê

àïn tiïn tai trong viïc cûúi hoi, nhûng khöng hiïu vò sao trong ngön ngû

Nam lai kït húp "Ga ban" liïn nhau. Thúi nay hön nhên tû do, trai gai tòm hiï

yïu nhau kït hön trïn cú sú tònh yïu àöi lûa, cha me chó tham gia gop y, hûúng

dên, vêy thò cha me co nïn àïn dû lï vui cua hai con khöng? Àa co nhiïu àa

cûúi ngay nay bo tuc kiïng nay.

å

â

á

å

â

á

å

me

å

ì

æ

á

ã

â

å

â

á

ã

ë

ä

á

ä

ã

â

ç

á

ë

å

â

ân

åt

ë

ì

â

å

á

ã

í

ä

å

ë

å

ã

á

ì

â

å

á

í

ë

ã

á

å

á

î

å

á

ë

â

å

î

ã

ä

á

ì

ám

á

â

ã

å

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

26

Ta

å

á

â

me

å

cho con ga

á

ác giúâ vu quy coá

ë

å

ë

Chu

c cu nha

chó la möt thû

trûúc khi vï nha

á

å

ë

å

â

å

â

á

ì

tuå

â

á leä

ây

íi

vò ca

á

å

â

ä

ì

á

â

ã

ë

ä

â

ä

å

â

å

á

ì

â

å

ã

å

ì

á

â

á

ì

â

ì

Thú

khùn la àu

mêt súm hoù

dêu ngay trûú

phong tai biïn "Pha

bung vú ngay khi quan hï

â

á

ë

î

ì

á

àñnh mê

nhûng trûú

thúi nay (vö

cua tuc na

chït ngay trïn

ë

â

ã

í

ì

á

â

å

â

á

ä

â

å

â

å

ë

á

å

á

æ

å

â

å

â

ë

â

á

ë

í

ì

ë

á

ã

å

ë

â

ì

â

ë

å

â

å

ì

â

å

â

å

Ca dao tu

ng lún ngon miï

ng, chay ngûúc chay xuöi, bê

rûc nhêt, lai thïm mêy chen rûú

àa, nïu ngûúi co thï chê têm thê

tû trang thai hûng phên qua àö chuyï

nïu ngûúi vú khöng biït xû ly kõp thú

Hêu nhû khöng co trûúng húp ngûúi phu

cûa buöng àong kñn, thên thï loa lö, lai thïm têm ly

ngûúi vú tha ngûúi chöng ra, àï dûúng vêt thoat ra ngoa

http://www.ebooks.vdcmedia.com

å

ä

co

á

cêu "nhê

u chït cu

n rön, vê

u nga nga

n suy tö

n thanh û

i co thï

nû bõ pha

ë

å

â

å

á

nghôa la

y ngay àïm lo

n, ra

c qua

â: Àûú åc

ùn lo

â

å

î

ë

ä

á

â

í

ë

â

lùæ

å

ë

ã

ë

åo

å

ë

å

ë

á

å

â

ë

å

ã

á

â

ë

â

ë

â

ì

í

ì

á

ì

â

å

á

ë

å

í

â

á

ë

á

å

â

å.

ë

â

å

ë

ã

á

â

á

í

â

ì

ë

å

ì

â

å

â

å

ä

å

â

á

å

ã

ì

á

í

ä

ì

å

á

å

í

å

ä

â

ëu

â

å

ã

ì

í

å

á

â

å

ì

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

27

u hoùåc

y phña dûúái

êm khñ dûúng thò kho

mêy chiïc kim àñnh ú

lûng chöng möt tay lê

phña trïn hêu mön, kñch thñch àï

nao co löng ú àñt thò giêt löng. Nï

trùng hoùc lêy giêy ban chêm thû

phong àöi tên hön nïn àï ngon àe

cung vò muc àñch ào nûa, nhûng vên chu

á

lo

vanh khùn, ngûú

y chiïc trêm hoùc kim chñch va

n luc nao ngûúi chö

u chûa tónh thò tiïp tu

, hï thêy co mau cha

n con nhùm tao thïm khoa

phai öm riït chöng trïn bu

â

á

ä

á

é

á

ca

á

â

ì

ë

ã

â

å

î

ë

ì

å

ë

å

â

á

ë

xûúng chê

å

u,

å

á

â

ì

å

â

á

ã

å

ë

å

ë

â

æ

å

ë

ã

î

ë

á

ã

â

ä

å

â

ç

å

á

ã

å

ác

ä

å

á

ä

á

y

á

ã

ë

ì

å

Chu

lûu truyïn trong dên gian: Cû

trum vao miïng chöng, vò luc ào

Trûúng húp nhe, ngûúi àan öng vê

giao húp, goi la phong thêt, phai uöng thuö

phuc sûc khoe

á

â

å

á

phûúng thuö åc

i àan ba ngê ìi

t kho àö thuö

c sau khi

i hö

ë

ì

á

å

â

á

å

ä

ã

â

å

á

â

å

ì

á

â

ì

ç

ë

á

í

ë

â

å

â

î

â

í

å

å â

ã.

â

ë

ã

ë

í

å

â

á

ìi

å

á

Co

n öng 7 vña, àa

àûa 7 chiïc kim - chû

phong. Trong hang va

nhûng cac ban tre cung nïn biï

cên thiït la phai cung nhau hiïu biï

tuên trùng mêt hoùc vú chöng cach xa nhau lêu nga

e then xêu hö nhêt thúi ma mang lai möi ên hên suö

â

å

ë

å

í

truyï

ì

ë

ä

cû

ã

u"

(

àa

â

í

â

í

â

å

chó

åm

â

á

ã

â

á

â

å

â

å

á

å

â

å

â

å

á

å

ã

ä

ë

á

í

å

ë

ã

å

ã

á

â

å

ìu

ì

ë

ã

â

í

ë

ã

â

ë

ì

å

ì

á

â

ì

å

á

å

ë

í

ë

â

å

ë

å

ë

â

Giú

p vúi nhau, khoa

chït trïn bung vú). Khi xa

du la xêu hö cung phai àï nguyïn nhû tû thï

nhiïu bõ thoat, thò ngûúi àan ba pha

o miïng chöng, nïu àan ba bõ thoat hï

töng húi nong cua mònh vao miïng vú. Tö

n, dûúng khñ se dên trú lai. Trong khoanh khùc cê

söng va cai chït nhû vêy, àï bao vï àiïu hoa hai khñ êm dûúng, chù

khöng àûúc hoang höt rúi khoi giûúng, ma khöng àï cho dûúng vêt thoa

êm hö, nïn phai öm chùt lêy phên nûa mònh phña dûúi, Ngûúi àa ngêt lõm rö

khöng biït gò nûa, hoan toan phai do ngûúi söng chu àöng öm riït lêy, àï cho

á

å

ä

ë

å

â

ä

giao

hú

(

å

á

ã

ë

å

ë

á

ì

á

â

í

chï

ët

ë

å

ã

ë

å

í

â

ë

ä

ã

í

ë

å

ë

ët

tinh qua

mònh va

vêy, àï

lê

á

ì

á

â

ã

á

å

í

á

ã

a

â

å

ì

ë

â

á

ë

â

ä

â

ë

å

í

ë

á

ã

â

å

ë

á

å

c

ì

ä

ì

ã

å

ã

æ

ë

á

â

å

ä

ái

ë

â

á

ë

å

í

ã

å

ì

â

è

ä

å

ã

ë

â

ã

â

í

å

á

ãi

å

ã

å

ë

ì

ã

á

â

ä

ë

ìi

ë

ä

â

ã

â

ë

ã

å

ë

í

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

28

i kia

ha àan

i kia theo nhõp thú

höi phuc phai dung

nhên sêm, thò cêp tö

tû, sùc uöng cung co

khñ khöng tuyï

tónh lai múi thöi. Ca

àiïn(1) lïn, truyïn qua miï

Cach nay ca trai va gai àïu nïn biï

bai "Nhên sêm phu tû thang"(2). Nï

dung 4 lang hoang ky, 2 lang àûúng quy, 5 àö

thï cûu söng àûúc.

å

è

ã

ë

å

ë

ã

â

å

á

ë

ã

á

å

ì

å

ë

â

ë

ì

â

ã.

â

ëc

á

â

ã

â

á

ì

ë

ä

ì

å

â

å

ã

ë

â

á

â

å

â

å

â

å

ì

å

ã

æ

á

í

á

ë

Trûú

i, thò phai cê

qua miïng kho

sao húi vao àûú

khoe khac ha húi, khöng nhê

húp. Ào la cach lêy ngûúi àï

â

å

â

ë

á

nhiï

ì

ë

â

àa

ä

nhú

ng, nï

thöi, miï

i manh

a giao

c.

ä

àê

ë

í

y ra

rö

ì

ã

ë

å

ì

å

â

ë

â

ë

â

å

á

â

ë

ì

á

â

å

â

í

în

â

å

á

í

å

â

á

å

ã

á

â

ë

ã

â

å

â

å

á

â

á

ë

í

ä

â

ã

æ

ë

î

á

ë

å

(1) Haå àan àiï ìn : vu ân g bu ån g dûú ái rö ën .

(

1

2) Nhên sêm phu

å

tû

ã

nhang: Phu

å

tû

ã

ì

å

ì

àöng cên. Bach truê

ì

å

ì

å

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

29

Ta åi sao phaãi coá phuâ dêu

Tu

u núi la

mûúi ba tuö

t. Ngûúi dùt cö dêu go

å

xûa cê

nan ta

i vï nha

ì

á

phu

â

dêu vò hön ngên cûú

ä

á

å

àõnh àoa

p luc", con

ngûúi dê

åt ,

nhiï

gia

dù

ì

å

á

å

ã

â

ä

å

â

á

â

í

ì

â

ì

ä

ë

á

în

æ

â

æ

å

â

dêu.

Nga

dêu, co kha

phuc, àûúc bö

phuc, duyïn ûa, phê

huï co thï truyïn kinh nghiï

â

dêu pha

t phu

y tha

ã

â

ngûú

â

ë

ãa cö

á

ã

ë

â

ä

å

í

ën

ët

å

ë

å

ã

á

â

ã

â

æ

á

å

á

â

å

ä

ë

ì

á

í

ì

å

â

å

â

å

á

Phu

chó ba

i mùt. Àa

danh tû "Phu

â

dêu nhiï

o kinh nghiï

m cûúi ngay xûa pha

rï".

ì

â

ã

laå

ã

â

í

cho cö dêu àú

lai vúi dêu rï

, va cung khöng co

ä

buö

trong

ì

n

va

lïî

â

àï

laå

í

ã

å

â

ä

ã

å

á

í

å

á

â

á

â

å

â

ä

á

â

í

Àa

u àöi phu

yïu àï cö dêu thïm ba

ben len e then hún xûa, nïn pha

u àam cûúi sau nïn pha

á

â

ì

á

ca

ã

phu

i lõch, chûa vú

i chùng nga

m cûú

â

dêu, phu

â

rï

chûa chö

y nay cha

i trûúc thûú

í

á

àa

á

âi àïë

sa

á

â

í

â

á

å

ì

á ä

â

ã

í

ë

í

å

á

ì

ã

â

ä

å

â

î

æ

á

â

ng

sinh ra nhiï

ì

á

â

å

ä

á

rï

í

tûúng

lai.

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

30

Lï

î

la

å

á

yá

nghôa gò?

Lï

gai mang theo lï

bïn nha gai sau ào ào

me cö dêu múi chñnh thû

cö dêu (co núi ca bö) khöng ài àûa dêu. Lï

thû hai hoùc thû tû sau ngay cûúi (goi la nhõ hy

xa gên va hoan anh cu thï ma àõnh ngay. Thanh phê

gon trong pham vi gia àònh. Phong theo tuc cö Trung Quö

co cai thu lún cùt lö tai tûc la ngêm bao vúi nha gai rùng nha

gai öng ba àa mêt trinh (Àïm tên hön co lot giêy ban, goi la giê

xem ngûúi con gai con trinh tiït hay khöng. Nïu con trinh thò trïn giê

mêy giot mau. Ma Giam Sinh sau khi cûúng ep pha trinh nang Kiïu xong du

Nûúc vo Lûu", "Mau mao ga" hong lûúng gat lang chúi tûúng nhêm la Kiï

vên con trinh).

î

tha

â

ì

å

í

å

chö

o ho

rï

ì

ã

vï

ì

nha

â

á

î

å

í

å

â

å

â

å

â

á

ë

å

â

á

í

â

í

á,

å

á

í

â

î

á

å

á

ã

ë

î

å

â

ë

â

ây

á

ái

á

å

á

â

á

â

ã

å

á

ã

â

ã

ì

â

ã

å

í

â

ì

ã

á

ë

å

ã

å

í

ë

î å

å

á

ã

å

æ

î

á

â

á

â

á

ç

â

ã

á

â

ä

ë

á

ë

ã

å

â

ë

á

í

â

á

â

ë

â

ë

ã

ä á

â

ë

å

á

ä

á

ä

á

â

ì

"

á

ã

å

á

â

å

â

ã

ì

â

ìu

î

â

Trûú

nhau, cö dêu chu

phep thò nïn duy trò, vò lï

â

å

â

xa xöi ca

á

ã

â

ba

î

å

â

laä

î

å

í

ë

å

á

ä

å

á

ë

ì

á

î

â

ì

á

ë

-Nhù æc nhuã con àa åo hiï ëu , biï ët taå ún sinh tha ân h, coi böë meå vúå cu än g nhû böë

me

å

mònh.

-

Thù

æ

åt vaâ múã rö ån g mö ëi quan hïå thöng gia, hoå ha ân g ngay tûâ buö íi àê ìu ,

tònh ca

ã

å

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

31

va

-

Hai gia àònh cu

c vï trach nhiïm cu

trong tûúng lai

â

í

á

å

ì

viï

á

å

í

chû

á

î

â

ban ba

â

å

ì

á

å

ã

ë

å

â

å

ë

àöi tre

ã

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

32

Traã lú âi cêu hoãi khöng roä cêu hoãi

Ta

cêu hoi, hoù

me thêm vúi con ga

la nhûng bñ mêt trong pho

vúi cac ban tre, xin chú hiï

àöi lûa, vò tûúng lai noi giö

àùng: Tuöi dêy thò tû lûa tuö

thêp tam nam thêp luc".

å

â

quù

å

ë

á

å

ã

muö

ng vê

m hiï

i. Chu

ë

ã

å

åt tha ân h

ã

å

ë

í

â

ã

ä

ë

ì

â

á

âi

å

ì

á

â

ì

í

â

á

â

ä

å

â

ä

á

ä

á

ìm

ác

á

å

ã

á

í

ì

â

å

ë

å

á

â

ë

á

â

ì

á

ä

ë

á

è

í

å

â

å

á

í

â

ä

í

å

ì

á

ä

å

Theo àa

y thò. Trong tuö

nùm àa biïn àöi rê

nam moc ria mep, mö

khi tiïp xuc vúi ngûúi kha

thên trong gia àònh nhûng kha

tuöi nay àa ham lam dang. Co

hún vai nùm. Thúi xûa, tao hön, co

chu , mùc du con gai àa co duc tñnh nhûng giao hú

nhanh chong dên túi hêu qua lam cho noi giöng bõ suy thoa

á

cu

t du

u: ma

thò mù

c giúi, a

c giú

trûú

ã

á

å

nga

â

á

â

á

íi

ëi

dê

å

í

á

å

á

í

á

í

ì

ë

ä

ë

í

ë

ì

á

ì

å

á

í

å

á

å

ë

å

í

á

ä

â

á

ån

âi

ä úã

ån

ë

á

â

á

æ

ë

á

í

ã

ë

á

ä

æ

ì

å

á

â

í

â

ä

â

á

â

å

ë

á

â

ã

á

í

ä

æ

ã

á

yá

å

â

á

ä

á

å

á

åc

á

î

á

å

ã

â

ë

Trai ga

nïn khi nao ca

khoai cam chêm hún àa

á

å

â

thuê

u co

c ba

å

ì

â

êm dûúng nhûng chó

i àan ba thûúng

àúi, kñch du

â

ã

ì

á

ã

å

â

åc

á

ã

å

á

å

yá

â

å

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

33

n ba

nhe

àïn chê

ngûúi àa

hoùc ly hön. Vò ha

du trûúng húp vú chö

cua vú, co khi ngûúi vú

vï sinh phu nû

å

nha

m hún nhûng lêu hún vê

n öng khöng àap ûng àûú

nh phuc lêu dai, nhiï

ng xa vùng lêu nga

nï chöng phai chiï

â

í

xa

ã

á

lo sú

å

í

ä

â

khoa

n ba

n tú

kiï

á

ã

â

ë

å

á

â

å

â

n na

ã

â

á

å

ì

î

á

å

á

â

ì

â

ë

å

ì

â

ë. Vñ

å

â

å

ì

æ

â

å

ã

â

ã

å

á

â

å

í

ì

ã

ì

á

ë

ën

å

ä.

Trong trûú

sinh nú thò chùng nhû

töt nhêt la nïn tam thú

thanh niïn chûa lêy vú lê

thoi thu dêm àï àat khoa

sau.

â

å

á

ã

cu

n ba

o vï

ä

å

â

co

á

thai gê

ì

á

i ky

â

ã

è

ä

â

ä

å

ã

å

ì

ë

du

å

ã

m,

ë

â

å

â

å

í

ã

å

ã

å

â

ä

á

ë

å

ë

ì

å

ä

å

â

á

ã

í

å

á

ã

ë

â

ë

á

ã

â

ì

Nï

c luc àö

kiïng ky luc mú

ngúi. Coi viïc hiï

chöng nïn nho nhe

ë

á

í

tra

á

å

ã

khöng hay, nhê

àïu phai sach se

c hoùc múi ài xa vï

c vï sinh giao húp la

n dêm ö.

ë

â

àö

ë

á

i.

i,

Trûú

á

å

â

ã

â

ä

ì

ã

å

ä

ì

á

å

á

å

á

ì

å â

å

ë

ì

ä

ë

á

å

ì

ë

å,

ì

á

â

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

34

Khi ngûú âi àa ân baâ ta ái giaá cê ìn coá nhû än g thuã tu åc gò?

Àa

p àan ba

nûa àûúng àû

n sû khac biït giû

cöng vï phu nû thúi phong kiï

tuc con duy trò túi nay:

â

ë

å

go

å

â

thu

duyïn khöng ûa, phê á

a khi tuöi con xoan... ú

i xûa va thúi nay, va

i vï phong tuc, trong ào

á

â

lê

ë

ì

å

â

gia.

á

Co

p pha

ng töi khöng no

ng quy àõnh bê

möt sö phong

á

nhiï

i ly hön; hai

ìu trûú ân g

hú

la

àï

å

â

á

å

â

å

â

ã

â

á

å

ã

á

ái

ët

ë

å

á

å

ä

å

â

ä

ì

å

ä â

á

ë

á

å

ë

å

â

-

Cha me

å

chó ga

ã

ba

á

å

ì

ìn sau khöng tham gia cûú ái ho ãi .

-

Àa

â

goa

á

å

â

å

â

á

trûú

i tú duyïn, "Rö

vai ba

â

å

ë

å

ìn

î

lú

cûú

á

n la

á

â

å

ë

å

ä

á

â

æ

ë

í

á

å

i ho

ã

á

å

â

á

ì

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

35

Ta åi sao naå do ân g khöng lê ëy àûú åc trai tú?

Khöng pha

mong àûúc giai àa

chöng hay bõ chöng bo

xoan cung ñt ai lêy àûú

vúi gai àa co möt àúi chö

chï. Ngûúc lai co nhûng àû

lêy àûúc con gai tú chó bùng tuö

àep àöi vûa lûa.

ã

á

ã

àù

å

ã

í

gia

? Nga

hay lê

ã

á

â

chñnh ta

ng ngûú

c dêu co

ma kï

dûú

i vú

á

ã

thù

n ba

, co

æ

æc

å

ã

á

å

ë

á

â

ä

â

á

ì

â

á

ë

å

ì

â

ã

ân

ä

ë

ä

â

å

â

ë

á

ä

á

å

â

ä

â

ä

á

âi

î

å

á

ä

å

á

ì

ä

â

å

n

ë

å

á

ç

í

å

â

å

î

â

å

â

á

Nhû

nang hê

u bêt cöng àö

nam nû bònh quyï

Vêy muön thûc sû

khoi nhûng mùc ca

can bö àoan thï phu

noi trïn.

ä

â

duyïn phê

t kho lêy chö

, luêt hön nhên sau Ca

p tuc dû luên xa höi vê

nû, phu nû phai tû

n nghõ cac cê

bo dên nhû

å

í

á

ä

thò, nga

â

âm

ìu

vú

àiï

å

le

ä

â

ì

â

ë

á

ë

ì

å

ë

á

ì

ë

á

ä

å

ä

å

á

ä

ì

å

ä

å

ë

á ä.

át

ë â

å

ë

å

á

å

ä

å

ä

â

ã

ä

å

ã

á

ë

ä

å

á

ë

á

å

â

í

å

á

î

å

á

ã

ä

å

ã

á

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

36

Quan hïå vúå caã vúå leä ra sao?

Ngoa

ng mêy khi co

chuyïn thûúng, ca

Nhêt da ngu giao, tam hû

thai) con bao nhiïu vú thò khöng thï

lêy vú le thû 10, àïm tên hön cam tac:

å

â

chï

chö

ng quyï

ë

àö

ng ca

n quñ cao sang ca

u dûng" (trong mö

thöng kï àûú

å

mê

î

å

â

ë

àö

å

phu

å

hï

å

ngûú

y thiï

142 con,

co

i,

â

chù

è

ë

á

ì

ã

ì

ä

å

â

ã

ë

â

å

â

ì

â

æ

å

á

"

ë

å

ä

å

ã

á

â

á

â

å

í

á

ë

å

î

í

ë

å

ä

ã

"

Tên nhên du

Dõch nghôa: Nang muö

hùm ba)

å

ë

ã

ä

thê åp niïn tiï ìn nhõ thêå

á

(

â

ë

ã

â

ë

í

ái

Àa

lêy trûú

, tû lêy vú

m hoi sùn cho mö

ng lêy sau vên la vú

thuên, mùc du con gai con trai àï

be dêu nhiïu tuöi hún vên phai cha

chõ. Trûúng húp vú ca chït súm, khöng co

la trûúng nam, la àñch tön thûa trong chû con trai vú

àùng hö àöi , khöng phai do öng ba trûc tiïp cûúi ho

Muön cho gia àònh ïm thêm, ngûúi chöng phai kheo àö

cho chöng, thò ngûúi vú le va bö me cö ta múiyïn têm.

å

á

å

mö

å

ì

ân g

vú

nha

da

rù

å

ca

ã

ë

á

å

ä

ë

á

â

å

â

á

â

å

y

á

ë

å

â

å

â

ë

å

ã

å

ä

å

ã

é

å

á

æ

ì

á

â

å

ã

îu

ëp

å

ç

ë

î

â

å

ã

â

å

y

á

å

ë

â

å

â

á

ì

ä

á

î

ã

å

â

á

î

ì

í

î

ã

â

á

â

ã

ç

â

å

ã

ë

á

å

ë

ã

în

â

ã

â

å

á

å

ä

å

ë

å

ë

ã

â

å

ë

á

ã

ì

ë

å

ë

â

ì

ã

á

ë

ã

í

å

ã

ä

ì

â

å

ä

â

ë

å

á

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

37

Nïn nhòn nhê ån vê ën àïì ly hön nhû thïë na âo ?

Nhiï

ng nïn bo

cu chùng biït yïu àûúng la

àûúc hûúng hanh phuc. Ho

höi troi buöc. Trai lam nïn nùm thï, ba

chöng. Chó co ngûúi àan ba phai cam chõu thiï

khöng ûng vú nay thò lêy thïm vú khac, chùng cê

ì

å

cao tuö

ng dï

gò, lê

khöng bo

í

â

å

ã

yïu nhau qua

y xûa ca

mêy ai

c xa

á dïî

da

â

ã

ä

î

å

á

ã

å

ç

â

ác

å

è

ë

â

ë

å

ë

ì

ã

á

ë

å

ã

å

á

å

ã

è

î

á

â

ä

åt

å

á

å

â

ã

ë

á

ë

â

ä.

ì

á

â

ã

å

â

ã

á

å

â

á

å

á

è

ì

á

å

Tê

hön. Co nhû

àïn tûúng lai cu

nöi thiït thoi chung sö

húp ly hön àïu àang chï tra

trên thùng giai phong cho ca

phuc. Vêy ta khöng nïn co tha

húp ly hön. Tuy nhiïn, ngay xûa ca

thúi nay quan hï xa höi múi cang thïm tûúi àe

chia tay chú nïn coi nhau nhû thu àõch, cho du

àep, va nïn coi nhau nhû ban be. Ban be co thên ma

ai sau nay la àöi tûúng cua ngûúi vú hay ngûúi chö

bong ghen gio. Con con cai, do tònh trang ly hön, tai thu

gia àònh co ca con anh, con töi, con chung ta. Chung no

ë

àö

å

cu

ä

cu

ä

á

ën khñch viï åc ly

ã

á

ä

â

å

ì

å

â

ì

æ

ë

ã

á

å

á

å

â

ë

ån

î

å

â

ë

å

â

ë

ã

å

á å

â

å

ì

á

å

á

ä

å

a

á

ã

å

æ

ã

á

ã

å

ã

â

ã

å

â

á

å

á

å

á

æ

ë

á

å

â

å

â

á

å

â

á

å

â

ì

â

å

ä

å

á

â

å

á

â

å

æ

å

â

å

â

å

â

á

â

á

å

ä

â

ë

å

ã

â

å

â

ì

ä

á

â

á

å

á

åt

â

á

ã

á

ë

ã

á

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

38

phöí biï ën . Àiï ìu àoá ào âi ho ãi ngûú âi la âm cha

ëp sao cho cöng minh, ïm thê ëm mo åi bï

thuê

la âm me

å

â

hiï

â

ë

î

á

â

å

ã

ë

å

ã

ì.

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

39

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

40

Da åy con tûâ thuãa ba âo thai

Tu

bú vú mú

ma phai da

lên tinh thê

tinh thên cu

å

ä

Viï

å

á

cêu: "Da

n nïu: Khöng nhû

ng me. Bú

ng trûc tiï

å

â

thu

ã

â

å

tûâ

â

å

thu

thú

ët

ã â

ã

a

á

ì

ã

àêy chu

á

ë

ä

å

â

ã

â

ã

å

â

ç

å

ã

å

ë

î

ì

ã

â

å

ä

ã

å

ë

á

ì

ã

á

ã

â

Ngûú

nhiïn cua trú

Theo y hoc cö

con hú thop, tò khñ khöng hoa

nhat. Con la theo khñ me, me khöng cê

thuöc, uöng nhiïu rûúu, chú chêm cûu xù

khöng thûúng ài, chú treo cao xöng pha hiï

giao cêu phong tung, chú nùm ngu nhiïu, chú

qua no. Tinh thên phai chên tônh, khöng pham àï

qua, àau thûúng qua, ghen ghet qua, yïu qua, ham muö

sau nay sinh ra thùng thùn nghiïm trang thò ngûúi me nïn miï

thùng, lam viïc ngay thùng. Àan ba rùp têm lam viïc ac thò khöng sinh àe

ngûúi ta cû tûúng la tai trúi ghet bo, biït àêu rùng: Ào chñnh la do tû mònh gêy

ra. Vò khñ ú gan ruöt bõ uêt kït, ba bö mach: têm, tò, thên àïu bõ uêt nïn kho

sinh..." (Theo "Phu àao san nhiïn" cua Hai Thûúng lan öng).

â

á

â

hiï

nh thò khöng cê

thò con bõ àiïn, thê

y com, têm khñ hû ke

n sao àûúc! Me chú

ài àai, tiï

ganh vac nù

n qua m, chú

ng qua

ì

î

co

á

con. Thai sa

n phai uöng thuö

n khñ khöng àu

m thò con nhu

uöng nhiïu thû

u tiïn vao chö

ng nhoc, chú

ùn cúm

, giê

n con

ã

â

le

c".

thò

ä

tû

å

ã

â

ë

â

å

ì

ã

ë

å

í

ì

å

ã

á

â

á

át

á

â

å

í

å

á

ë

ì

á

î

ë

ì

á

å

í

å

â

á

å

á

ë

á

ç

ì

á

ê

ë

á

ì

ë

â

ån

á

ë

á

â

è

â

å

á

è

â

å

â

å

á

ã

å

â

á

ã

â

á

ë

ç

á

â

å

ã

å

ë

å

ì

ë

á

å

ã

å

ä

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

41

c khöng co

khoa hoc goi la

tûúng lai (san phu

ì u, lam viïc xêu, nghe

án g khoan thai...

Vò le

con". Cên pha

Thai giao". Nga

khöng àûúc giên dû

chuyïn dú, nhòn canh tang thûúng, cê

ä

ào

i gia

y xûa ca

, hoang hö

á

dên gian co

o duc con tû

c bêc tiï

t, khöng àûú

n noi nùng, ài àû

á

cêu: "Cêy khö khöng co

trong bung me ma thuê

n böi àa rùn day ngûúi me

c nghô àiïu xê

á

lö

å

â

å

á

â

ì

ã

á

å

â

å

â

å

ä

å

"

á

â

á

å

ì

ë

ä

å

â

å

ã

ë

å)

å

ä

ã

ë

å

ë

â

å

ã

ì

á

Co

, giûa thai nhi vú

Chöi bo" cua thai nhi trûú

cûu khoa hoc: Nhên cach con ngûú

ra àúi. y nghô, cam xuc va nhûng nö

Nhiïu phu nû co thai àa biït giû gòn tònh ca

cho àûa con. Nhûng nöi àau cua ngûúi me

nghen nh hûúng manh túi àûa tre sú sinh. Lo

àúi la möt biïn phap giû gòn sû

quyït àõnh túi quan hï me con sau na

á

mö

ë

å

khùng khñt giû

giúi bïn ngoa

c cac tac àö

i àûú

i buö

ä

á

ã

va

â

têm tra

p nhê

i liïu nghiïn

trûúc khi

a con.

å

âi

åc

me

å

ä

á

ë

á

â

á

ä

ã

á

ë

å

â

"

ë

ã

á

å

ã

â

á

å

á

â

å

ë

á

â

á

ã

á

â

ä

î

ì

ã

â

å

ì

â

ì

å

ä

á

ä

ë

ä

ã

á

ä

å

á

ã

á

ä

î

ã

â

å

ã

å

â

á

a

ã

å

á

ã

â

ë

á

ã

aã

â

å

á

ä

á

ã

á

ë

â

á

ãn g

ë

á

å

â

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

42

Ta åi sao coá tu åc xin quê ìn a áo cuä cho treã sú sinh?

Ca

khi múi thu

bu bêm, hay ùn cho

àûúc nhû thï thò xin mö

lai àï dung cho con mònh. Xuê

dên dên la truyïn ra thanh phong tu

á

ã

lú

â

ã

ë

â

xin àï

con, ho

y, ao ûú

n, ca

á t vai ngûú

å

í

lê

ë

á

ë

â

å tûâ

á

å

ä

á

y

á

â

å

â

á

â

á

ái

å

î

á

ë

á

æ

á

ã

á

ä

å

ë

å

á

ì

á

ä

ã

á

ì

å

í

â

å

â

ì

æ

ì

â

ì

â

Nguyïn nga

dên gian, thõ trûúng toa

da con non mùc dï bõ xêy xa

ngheo khöng sùn tiïn mua àa àa

le y. Tre thò chong lún, quên ao thò lêu mú

ngûúi ta khöng nú pha ài dung vao viïc khac nïn cê

vêy, ngûúi cho ao cung cam thêy vinh dû àûúc ngûú

coi àûa be sùp ra àúi cung co phên húi hûúng cua mònh.

â

á

nhû

ä

á

va

ã

á

å

äi trong

ã

â

ä

ã

ë

å

á

â

å

î

á

â

å

ì

ë

â

é

ì

ä

â

ä

ã

â

vò

ä

êë

ã

á

ì

á

ä

á cúä,

â

ä

á

â

å

á

ë

á

å

â

á

ä

ã

ë

å

â

ë

â

á

æ

â

ä

á

ì

á

ã

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

43

Con so vïì nhaâ ma å, con raå vïì nhaâ chö ìn g ta åi sao?

Con so la

c ca thò con so la

Thiïn va möt sö àõa phûúng ngoa

húp ú rï, noi chung con gai khöng àûú

lún lïn, múi sinh lên àêu tiïn, tre ngûú

giùt, kiïng khem ra sao, hún nûa trong ngûú

chöng hoùc chõ em nha chöng cung ngên nga

mònh. Con nhûng lên sinh sau àa co kinh nghiï

nhiïu viï

â

con sinh àê

trûúng, con ra

i Bù

ì

â

å

la

. Phong tu

n ú Nghï An, Ha

nha cha me

t ài àû

â

nhû

ä

á

ë

àûú

å

ã

â

ã

å

â

á

å

â

í

biï

ë

ã

Bònh Trõ

â

å

ë

â

æ

â

ã

å

â

ng

å

ã

í

á

å

ã

úã

â

á

ái

á

ì

ã

â

å

æ

m

å

át

å

ä

â

ë

ã

ì

å

â

ì

ä

ì

å

á

â

å

ä

ì

ä

á

å

á

í

å

ë

åc

ì

Phong tu

å

ì

nha

thu xï

c, nï

i nhau vï

p, chang rï

i va öng ba

c nho nö

m àï

â

ma

å

â

mö

n nga

khùn vï

ch nhiï

ng cê

ngoa

i ú tra

n quê

å

ë

ãi

â

quyï

rï sang quï ngoa

xa xöi cach trú

khi me tro

nhùm nga

vï

ë

å

ä

ã

á

ë

ì

â

ã

ä

å

ì

å

í

å

á

ë

á

ì

ë

å

â

á

ë

á

ã

ä

ì

ã

å

á

ì

á

å

ã

å

â

á

â

í

ä

ì

æ

å

î

å

â

å

ç

â

ë

å

â

å

í

á

ì

â

å

â

í

å

á

ë

å

ì

ã

á

ác

åc

á

â

á

í

á

â

á

ã

á

ë

á

â

ú

ã

Nghï

dêu ra, khöng ai àûú

àöng thai, trú da, khöng kõp trú

å

Tônh la

å

á

phong tu

n sinh trong nha

vï nha

å

â

sinh dû

nha ma

sinh nú

ä

tû

, nï

do

ã

la

â

ä ë

â

å

ì

â

á

ì

â

å

ë

â

å

ã

å

â

ì

å

ã

å

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

44

ng

bö

ë

me

å

pha

ã

å

ë

ì

ã

go

á

â

å

ë

ì

trêu ma

â

àe

ã

Thiï

p tònh ly

ë

á

ìn phên tñch, ba ån ào åc cu än g thê ëy àûú åc phong tu åc na âo

hú

å

Trûú

â

åp àaä möì cöi ma å, vïì nhaâ maå thiï ëu ngûú âi chùm nom thò con so

cu

ä

ng vï nha

ì

â

ì

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

45

Ta åi sao khi mú ái àeã chûa àù åt tïn chñnh?

Theo phong tu

i lot long thò thùng Cu, thù

em, con Chùt a... thûúng la àù

anh Ba, chõ Bay... lêy vú lêy chö

theo tïn con, co chau àñch tön goi theo tïn cha

la hiïu àï cung, ngûúi co hoc thò tû àùt tïn tû

thuy, ngûúi co chûc tûúc hoc võ cao sang thûúng àûú å

àõa phûúng: Cu n Mai, Cu Tam Nguyïn Yïn Àö, öng Tra

Xuyïn, Quan Tham Nam Sún... Ào la theo phong tuc xûng hö cu

Trong nhiïu tïn goi nhûng chó co tïn huy la chñnh: Tïn huy la tïn àù

ho, khi vao lang ghi trong sö hö, khi ài hoc àùt khi vao sö ho, khi va

trong sö hö, khi ài hoc.

å

â

sinh ra àï

ë

khi chï

ng Mû

n khi lú

, chõ Xa

t thò àùt tïn he

c tûúc thò àù

, hay tïn

Vô

c.

ë

ì

åi :

æt

Mú

á

å

â

ç

â

ç

å

á

ç

æ

ã

â

å

ë

î

ë

á

ã

ë

ì

ä

á

åi

á

å

á

ë

å

â

å

â

å

í

á

å

â

á

å

â

á

å

â

å

aá

å

í

å

á

ë

á

â

å

ã

ì

å

á

â

á

â

å

â

í

å

â

í

å

â

í

å

â

g ghi

í

å

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

46

Ta åi sao mú ái àeã chûa àù åt tïn chñnh (tïn huy á) ?

Nga

c möi la

n ly chùt che

thu thuï va bùt lñnh, bù

àûúc vai nùm thuï thên, phu phen ta

sinh vö dûúng kha phö biïn, ñt co gia àònh sinh nùm àe

vêy qua cac tuên cû múi tam yïn têm, khi ào múi àùt tïn huy

â

ã

ra la khai sinh, co

ng co hûúng hö lo sö

nûúc chó quan têm àï

t phu, vò vêy vao sö la

p dõch. Trong xa

ba

á

thu

ã

tu

å

ã

á

hö

ã

å

tõch chù

thu nhûng khöng

18 tuöi), sö àiï

ng hay, lún lïn

ng hû

n, vò

åt che ä. Nga ây

trûú

qua

àï

àú

á

î

â

ä

á

å

í

sa

á

ã

á

å

ä

â

á

ë

â

í

á

ìn

í

ë

â

æ

å

â

í

â

å

â

ä

å

â

ë

å

ä

å

ä

å

äu

ä

á

í

ë

á

ã

â

å

á

ì

ä

á

å

á

Ca

i sinh sù

o tiïn tö va

huy chñnh thû

gia pha àï xem co

thên hay khöng. Nï

á

å

mö

a cúi trê

ho cho ca

hang cöng nhê

c võ tiïn tö

pham huy

i ma co

m huy

c võ co

àùt tïn cho con. Ngûú

î

ë

tö

u, chai rûú

c con trai trûú

n. Trong khi va

hoùc öng ba

thò phai àöi tïn. Khöng nhû

n phai tranh pham huy can cu

hiïu cua thanh hoang, thanh

uy vong trong lang, trong

i àùt tïn

í

mö

å

ì

ë

tö

í

á

con cha

ho yï

i co tïn

i chiï

á

u

ët

mú

á

æ

ã

ì

å

î

å

ë

â

å

ca

á

í

â

á

î

ë

á

â

á

â

å

â

í

å

ã

ë

u

ã

í

å

â

á

åi

á

å

á

ã

í

ä

pha

öng ba

mêu, linh thê

ho thûúng àûú

àûú

ã

i tra

á

å

â

ã

á

å

á

å

á

â

ngoa

á

å

á

å

á

å

ã

â

î

á

å

â

å

ë

â

å

â

å

â

å

ë

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

47

Ta

å

í

çn g khöng àu án g

á

í

å

Àiï

c, biïn soa

em nhiïu tuöi hún anh. Chó co

giú, nhûng ñt ngûúi con giû àûú

àûúc con mònh cêm tinh con gò, qua ào

ì

â

ä

á

nhiï

trûúng hú

la sö tû vi la

c la sö tû vi, phê

ma tñnh ra tuö

ì

æ

ë

á

å

á

â

kha

sinh ra ma

c àïn tûng

chó nhú

i mu).

ã

á

ã

ho

å

ã

ä

á

â

å

â

å

â

ì

í

á

ë

á

â

ä

å

ë

ã

á

ë

â

å

ì

í

å

Nhû trïn àa

ä

no

á

á ba lyá do khai bú át tuö íi : - Àïí chê åm àûú åc va âi nùm kho ãi

pha

ã

i àong thuï thên va

á

ë

â

-

Dûú ái thú âi Pha áp thuö åc , àïí tra án h ha ån àõnh quaá tuö íi khöng àûú åc ài ho åc ,

khöng àûúc thi.

å

-

Do viï

ng giap, co khi chê

Trûúng húp nêng tuö

å

â

í

ho

n nùm sa

i lïn cu

å

chê

å

ìn mö

á

ä

å

â

å

â

í

laâ

â

ha

â

á

å

ë

â

í

á

í

ë

æ

-

Àï

gia àònh muö

nöi doi töng àûú

í

nhanh àï

n cûúi con dêu vï

ng.

ë

í

ë

å

(theo lï

å

"nû

ä

thê

ùn ngûú

å

ìu

áu

ë

á

ì

á

í

á

ke

ã

â

í

á

ë

ä

â

-

Dûú

á

â

áp thuö åc , ca ác cöng súã khöng tuyï ín ngûú âi dûú ái 18 tuö íi nïn

pha

ã

i khai tùng tuö

í

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

48

n tuö

-

Möt söë

å

àõa phûúng, co

á

lïå

la

â

í

cho

á

ë

í

i

lïn la

ä

â

Mê

sang thùm Viï

buöi mñt tinh tiï

ngúi va khêm phu

con trai, töi se àùt tïn con la

í

å

á

ì

Chñ Minh Sïcuturï, Tö ën g Ghi Nï

ch la khach cua Hö ã

Nöi, Sïcuturï hï

töi sùp sinh, nï

í

å

â

á

â

á

ã

ì

í

î

å

ã

â

å

ë

â

ë

å

â

å

ì

ã

á

í

å

á

å

æ

ä

å

â

ì

Töi àûú

m phuc Hö

phong tuc nûú

lai rêt khön khe

cac chau thanh niïn, nï

Sïcuturï!"

å

buö

í

î

ào

á

ì

â

ã

thê

å

ë

â

â rêët

á ãa

ca

ã

å

ì

í

å

ë

å

á

ã

â

ì

á

ì

ã

âi

å

ë

á

â

á

å

á

å

á

ì

nghõ

á

â

å

á

â

Mo

c long kha

nh ào

å

â

å

lï

á

î

àï

ì

â

ã

á

å

â

ë

á

ã

á

âa

àûú

å

â

á.

á

â

å

á

å

á

ca

ã

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

49

La

â

m lï

î

yï

ë

á

í

tiïn xin àù

å

âo söí hoå nhû thïë

na

â

Vê

theo lï

n nïp, chung töi xin ma

ë

ì

na

â

ä

co

nh". Àö

ch mö

á

lï

å

tû

â

xûa, chù

i vúi nhû

t vai kinh nghiïm

è

á

gò mú

á

ã

å

na

â

ä

co

á

nïì nï ëp sù én

å, chûa va âo

thò cû

á

cu

ä

ë

â

ë

á

ä

å

mú

á

å

ì

å

nï

ì

ë

á

å

â

å

:

1

.Yï

ng húp pha

t, kï ca nöi ngoa

xin vao sö ho. Nga

quï, khöng kõp vï àöi chiï

cach àöi, hoùc tranh goi thûú

gian, nen hûúng, cúi trêu, che

nùm ma yït cao chung têt ca

Lï vao sö ho cung àún gia

khöng gùp phai àiïu gò phiïn phû

ë

á

í

tiïn: Theo lï

(àùt tïn tru

i chñnh thû

i lam thu

, nhú

å

cu

ng vú

c àù

ä

chó sau khi àö

i tïn huy cua tö

t tïn huy cho tre

tuc khai sinh kõp thú

trung tïn huy tö tiïn trû

. Lï yïu cao tö

ng kït húp lï

ng mö

ë

ã

ác

äi

trûú

nhê

va

â

å

á

å

â

á

ã

í

â

ì

ë

í

ã

å

á

å

á

ã

ë

á

í

ã

â

å

â

ã

â

ã

å

â

å

ì

ë

ã

ä

â

á

í

å

á

í

á

å

â

î

â

ë

á

í

ë

ã

á

ì

á

å

ä

ë

å

î

ë

í

â

á

ë

ã

con cha

á

å

â

å

î

â

ë

ä

ã

ë

â

ë

å

ä

å

ì

á

2

.Va

sau ghi sau. Trûú

thöng kï theo àún võ hö

vúi nhûng tre sú sinh. Mê

thuöc àúi thû mêy, chi thû

nùm, sinh, ngay vao sö ho

â

í

ho

â

å

á

tû

å

sö

u nùm bõ phï

n chónh ca

í

ho

å

ghi theo nùm sinh, ai sinh trûú ác , sinh

khoang nay múi lêp la å ãi

ho, sau ào múi lê

. Tïn thûúng goi) con öng ba

mêy? Ngay thang,

á

å

ì

ë

á

å

í

ë

å

â

ã

å

á

å

ë

ëi

â,

á

ä

î

ë

å

á

â

å

â

ë

á

å.

ë

ã

á

ë

â

á

â

í

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

50

o tö

o tö ho

n lïn ài

o ho. Tuy

t cöng ào, con ga

3

.Con ga

àûúc tö

i con gai, cho rù

m dêu lo cú nghiïp nha

vêy, ngay trûúc CM T8-1945 mö

cung co moi quyïn lúi nghôa vu nhû con trai.

á

â

í

ho

trò phu

nhên ngoa

ng vò thï

t sö ho

å

ë

á

trai hay ga

, nhûng nhiï

i töc", con ga

khöng cöng nhê

àa xoa bo àiïu bê

á

ì

á

yï

ë

á

í

å

tiïn, àa

àöi vú

la

ä

å

í

â

å

ì

å

â

í

ë

á

ç

å

á

â

å

â

ë

å

â

å

á

å

ë

å

ä

á

ã

ì

ë

á

ái

ä

á

å

ì

å

Nga

t quan têm àï

coi trong vai tro

manh. Ca nûúc àang ra sû

con trai, vêy nïn vên dung phong tu

â

å

ë

á

å

àù

nû

ng

å

c

biï

å

ë

á

â

ã

å

â

å

â

å

ä,

va

â

å

â

å

â

å

â

å

á

ä

å

ä

å

ã

á

å

ë

å

á

å

ä

ã

â

å

á

â

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

51

Coá mê ëy loa åi con nuöi?

Co

á

ba loa

å

á

â

con

nuöi gia vúâ.

ã

Con nuöi chñnh thû ác : Coá hai loa åi :

p tû

-

Con lê

anh em chu bac ruö

àa thanh gia thêt, co

chõu tra

khoi tang tï

nhûng ngûú

ta", sau khi ga

ruöng hûúng hoa

huyït thöng nöi thên. Nï

ngûúi con trûúng cua öng em vê

àang le goi la chu) . Khi cha me

cung ba nùm nhû cha me àe. Trûú

phep cha me nuöi múi àûúc vï chõu tang, nhûng khöng àûú

gêu, khùn ngang khöng àûúc àï hai giai bùng nhau. Khi cha me

trai thò thöi quyïn lêp tû nhûng vên la con nuöi àûúc hûúng quyï

cac ngûúi con khac.

å

: Gia àònh khöng co con trai, nuöi con anh em ruö

t. Co thï nuöi tû be, hoùc lún röi múi nuöi, thêm chñ co âi

con röi múi nhên lam con nuöi. Ngûúi con nuöi lêp tû á

c, nuöi dûúng cha me nuöi luc tuöi gia va hûúng

t, nïn khi àûúc hûúng quyïn thûa kï gia tai hún ca

sinh ra, vò con gai la "con ngûú

chöng. Con nuöi lêp tû àûúc hûúng

c trûúng, àûúc ho hang chêp nhên la cung

i con nuöi lêp tû la con thû cua öng em thò con

n phai goi ngûúi con nuöi lêp tû ào bùng ba

nuöi chït, tang chï cua vú chöng ngûúi lêp tû

ng húp cha me chït trûúc, phai xin

c phep mùc a

nuöi àa

n thû

á

å

åc con

á

å

á

í

â

á

å

á

ì

á

å

á

ä

â

ë

á

ì

á

å

â

å

â

å

á

å

á

ä

å

á

í

â

á

ë

sau khi mê

ë

å

ã

ì

â

ë

â

ã

â

ä

â

á

å

á

â

i

ã

chö

ã

ì

å

â

ì

å

ã

â

å

ë

â

å

ã

å

â

ë

ã

å

â

ë

å

ë

â

å

â

á

â

ã

î

ã

å

â

å

á

ç

ác

å

(

á

ä

å

â

á

å

ë

ã

å

ì

â

å

ä

å

ã

â

å

ë

á

ã

á

å

á

å

ì

å

á

å

ë

å

í

ã

ç

å

ä

sinh con

âa kïë nhû

ì

á

å

î

â

å

ã

ì

á

â

-

Con nuöi haå pho án g tû ã: Coá mê ëy trûú ân g hú åp :

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

52

c, khi

+

Con hoang thai nuöi tû

thò àon vï, san phu àûú

n nhên hay thùm con.

Con mö cöi hay con nha

khöng hiïm hoi. Nïu nuöi thûc sû

lúi trong gia àònh. Cha me nuöi cu

nuöi chït chön, cung àûúc cha me nuöi chia cho mö

Trûúng húp cha me nuöi khöng co con trai cung co

thûa tû, song khöng àûúc can dû vao phên hûúng hoa

búi le khac dong mau, khöng àûúc ho chêp nhên. Tang chï

cung ba nùm nhû cha me àe, àöi vúi anh em nuöi cung mö

ruöt, nhûng àöi vúi ho hang bïn bö me nuöi thò khöng tang. Trû

con nuöi àa mang ho cua bö nuöi, khöng biït bö àe (hoang thai) va

hang chêp nhên thò moi lï nghi hiïu hy, tang chï àïu nhû ngûúi trong ho

vên khöng àûúc hûúng hûúng hoa, tû àiïn. Nïu bö nuöi la töc trûúng vên khöng

àûúc kï thï töc trûúng ma vai tro töc trûúng thuöc con trai trûúng cua chu em.

â

lu

á

nha

â

hiï

ì

ë

å

â trûúá

sinh nú

quyï

ã

á

ì

ã

å

ì

á

å

â

á

åc

ì

å

+

ì

â

nghe

tû luc co

ng co tra

â

á

ì

nuöi la

c hûú

ga

i khi ra ú

i con na

â

phu

ng mo

chöng, sö

riïng.

y la

c ho

nuöi

á

å

ì

u

ë

å

â

á

â

ã

ä

å

ã

å

ìn

å

ä

á

å

ã

ì

ë

ä

å

ì

â

ã

â

å

á

ä

á

í

å

â

âm

å,

â

å

â

ì

ã

å

ì

ä

å

ã

ä

á

â

á

å

ë

å

ë ë

å

á

ä

å

ã

ë

á

ä

å

ë

á

å

â

ë

å

â

å

â

åp

å

ä

å

ã

ë

ã

â

ä

å

â

ë

å

î

ë

ã

ë

ì

â

î

å

ã

å

ì

ë

â

å

ã

î

ã

å

ë

å

ã

â

å

ã

å

ã

á

Theo phong tu

ng co quyïn lúi va

chó àï tang bö me vú mö

khöng àï tang cho ai bïn nha

tû cho con rï. Chau ngoai cu

å

ë

àõa phûúng "vö nam du

nhû con nuöi ha pho á

t cua vú

p tû cho cha

c lam töc trûú

å

ä

âi con

rï

í

cu

ä

á

ì

å

â

å

á

ã

í

ë

å

ã

å

á

â

í

å

á

å

åp

å

í

á

ä

å

â

å

ã

Con nuöi danh nghôa: Co

á

mê

ë

â

å

-

Nha

vi löi giú

nuöi. Khi sinh nú

gia tiïn bïn bö nuöi xin cho ghe

xem mùt àûa tre va nhûúng quyï

lún lïn thò möng 5 (àoang ngo) nga

be cung xïp theo võ trñ anh em ruöt mö

lïn, trong huyït thöng ba àúi anh em cha

Nïu vi pham cung coi nhû mùc töi loai luên. Cho

àònh phuc hêu, lùm con nhiïu chau, lam ùn thõnh vûú

â

hiï

ë

á

lê

ì

ã

å

ä

än g, hoù åc theo

î

sö

ë

tû

ã

î

â

æ

á

å

ã

á

â

ã

ë

ã

é

å

ì

ë

â

ë

â

î

ë

á

ã

â

á

â

ë

å

ë

â

å

á

ã

â

ì

ë

å

á

â

á

ì

å

â

ë

æ

á

ë

â

ë

å

áa

án

á

ä

ë

å

â

å

á

í

â

ë

â

á

å

ì

ë

å

ë

å

ä

æ

å

ë

å

á

å

æ

ì

á

â

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

53

-

Do ca ãm ên àû ác , nghôa tònh nhê ån la âm con nuöi.

-

Anh em kï

a mònh va

mònh nhû con cai trong nha

chung la con nuöi, bö me nuöi nhûng êm Ha

vúi "nghôa phu tû", tang chï khöng quy àõnh cho trûú

tû", nïu co ga con cho nhau thò cang töt àep "thên thûú

ë

á

å

ë

me

å

cu

ã

ä

á

bö

ë

me

å

cu

ã

â

å

ë

å

ä

å

â

ë

á

â

ä

â

å

á

â

å

åi

c

ng

â

ë

å

á

å

â

å

ã

á

å

ã

ë

â

å

ä

å

ä

ã

ë

á

ã

â

ë

å

-

Con nuöi gia

àûúng bo chú

c vai ngay àïn chuö

con nuöi, con nuöi la con àe

cam y ûúc trûúc, nhûng cung pha

suc vêt mat tay...

ã

vú

, nhûng dù

c nhên la

àï

â

á

nuöi, sú

å

ma ta quê

c sùn àûa vï

cach àanh tra

p nay àanh rù

, con khöng sa

ë

î

â

å

àem

â

con bo

ã

â

ã

å

á

â

å

é

ì

â

hoù

å

â

ë

å

â

á

â

ã

í

â

å

â

ã

á

ä

ã

å

â

æ

ã

á

å

Ngoa

cho thên linh nhû ba

thên thanh, co têu, co

mang àïn àa àanh ma

cho con ùn uöng nhûng thû

va àup, khöng àï con bo lï la, khöng àûú

trúi. Con chó àûúc goi cha àe bùng thêy, bù

bùng u, bùng àe. Hai tû " chó àûú

Àûc Thanh Trê Trên khi khê

Mêu, nhûng ban cho àû u la Liïu Hanh khöng pha

la "ban khoan" vò chó ba i gian con nho àï dï nuöi. Àïn tuö

tuöi àöng êu, àïn tuöi vao lang xa thò lam lï xin chuöc vï

â

å

ì

á

â

á

tu

nh Mê

quy khöng da

t chu : Khöng

c va chùng

i goi vï

ng chõ,

n cho

å

á

ì

á

ì

á

î

â

á

ì

á

â

á

ë

è

ã

â

ã

án

ã

ë

â

ë

å

ä

ã

å

ä

á

ë

å

ã

å

ì

å

ä

á

ç

å ì

á

å

â

å

ã

å

ã

â

å

ã

ç

ì

ç

å

ç

â

"Cha, me

c xûng ho

å

á

ì

á

ã

á

å

ì

ë

á

ì

á

î

â

î

å

ã

í

å

ã

åi

ët

â

á

â

ã

í

î

ë

ì.

í

á

í

ì

ë

í

â

í

â

ä

â

î

å

Chñnh thï

ngang con àe

nhên trïn cú sú thoa

thên nhên àú àêu trong trûú

niïn cung àûúc quyïn tû nguyï

nuöi co thï nuöi nhiïu con tuy theo kha

nuöi cua nhiïu gia àònh. Tuöi bö me nuöi pha

tuöi.

í

mú

, ào

thuê

á

å

ä

á

quyï

n àõa phûúng cöng

a ngûúi nuöi va

àïm tuöi thiï

nuöi. Bö me

n lam con

t 20

ì

å

â

nghôa

vu

å

ã

á

â

å

ì

å

ã

å

ä

â

ä

â

ë

ä

ì

â

å

ë

å

ã

á

í

u

ä

å

ì

å

â

ë

å

á

í

ì

â

ã

í

ã

ì

í

ë

å

ã

ë

í

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

54

Xûng hö thïë na âo cho àu án g?

Vê

u àïn phong tu

ng biït. Qua vêy, tre

xûng hö, thï nhûng àïn lú

nho trong cac xûng hö ma

ë

ì

na

â

å

ä

ho

å

á

å

án g

nhiï

ì

ë

å

í

ì

á

ã

á

cu

ä

ë

ã

å

ã

â

å

á

ä

å

â

á

át

ë

á

ë

â

î

â

á

ì

å

ã

â

ë

å

Àö

i nghe va

cú ban nïu dõch mö

chung may.

ë

á

å

â

nhên xûng co

p àïn trong cêu no

y, no, chung no

á

3 ngöi: Ngûú

i. Chó co sa

, chung tao,

â

ái ,

ngûú

â

å

ì

å

ë

á

â

ã

å

ë

å

â

á

Vñ du

dõch tû àöi ra tiï

chung may".

å

ë

me

å

cha

á

ã

á

å

ây nï ëu

â

ë

â

ë

á

â

á

ã

á

åp

á

ú

ã

Viï

i la bac khöng àûúc "ma

m vúi ngûúi nûúc ngoai ho

dang phong phu nhûng cung rê

trong àai tû nhên xûng cua ta àa

tûc giên, kñnh trong, khinh ghet, kha

å

ä

quen tû

y tao chñ tú

c tiïng Viï

t phuc tap, àiï

mang sùc tha

ch sao, thên mê

â

nho

ã

á

í

å

â

öng, àa

án g tuö íi ba ác

thò go

å

â

á

â

á

â

å

á

ë

ca

ã

á

â

å

ë

å

â

å

ë

å

ä

ë

å

ì

á

å

ë

å

â

ã

ä

æ

á

ã

å

á

å

á

å

Trong ca

á

ã

á

phên biï

å

ro

ä

ra

â

áu beá ho ãi

rù

ç

ng: Tai sao öng ba

å

ã

á

í

ë

ma

â

á

å

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

55

p con ê

i con go

c àö thên sú

i nhau bùng ma

ng öng thò coi nhû giïu cú

may tao thò coi nhû bêt lõch sûå,

i. Cu gia va Lao gia àöng nghôa

c "Töi hoi lao gia". Cung co trûúng

i thên mêt.

bê

àûú

la "öng tre

giûa ngûúi no

tao, hùn thò quñ; go

kñch bac nhau. Ngûú

àöi khi nghe bûc mònh bo

nhûng khi noi "Töi hoi cu

húp "lao" chûa hùn àa gia, ma

í

m cha

c con con go

". Cach du

i va ngûú

i nhau bù

c lai, mú

ài khöng the

gia" thò rêt kha

la cach go

á

ä

í

å

go

i sao öng chu

thuöc va

n be go

å

ç

á

ët

åi

å

â

å

á

â

ì

å

â

ã

á

â

í

ã

â

á

å

ç

ä

â

á

â

å

ây

åt

æ

å

ç

å

ç

î

á

å

á

ë

â

ë

ì

å

ã

â

ã

â

å

â

ä

â

á

ã

å

â

ë

á

ã

ä

â

ä

á

â

å

ä

è

ä

â

á

å

Nï

tònh thên thiï

goi bùng chu, ba

lún tuöi mùc dêu la

öng, bac öng... Coi nhû go

hún.

ë

á

quan hï

å

ho

å

nö

u ñt tuö

ng vai vï

cho kho

u mònh, nhû vê

å

ngoa

å

thên thuö

ng cha me

i, àöi vúi ngûú ä

i bùng anh,

va lõch sû

å

æn boá

ë

å

ì

í

â

å

ç

á

å

ë

á

ç

â

á

í

å

ì

â

å

á

å

á

å

ä

å

Thuê

giao "trûú

anh, hún mûú

Àêy la phep tön xûng.

ì

á

quan hï

t tuï

m cha), tû

å

xa

vi huynh, trûú

c la tön lïn ngang bù

ä

hö

å

á

quan hï

p tuï vi phu

ng vúi cha ma

å

ho

å

ha

" (hún mö

go

â

áp

âm

ác .

xa

ä

ã

ë

ã

å

ë

å

í

â

í

â

á

â

ç

á

â

å

á

â

á

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

56

Vúå chö ìn g xûng hö vú ái nhau thïë na âo ?

Ngûú

tai nhûng nï

ngû kï thêt ly

Phap lam sao hiï

â

å

â

nho

i nûú

töi" dõch ra tiï

ã

àï

ë

á

ë

â

no

t àûú ái ngön

p la "Ma maison" thò ngûúâi

á

å

á

ä

quen

ë

â

á

â

í

å

ì

ã

æ

ä

í

å

á

â

ë

á

â

á

â

Thú

t biït bao! Dê

trûúc, nhûng gia àònh ñt nhiï

cung thï hiïn àûúc tònh cam àê

nhûng nhûng tû ào con xa la vúi nöng thön, mö

con ngûúng ngung vúi hang xom, chó thêm kñn to

the chó àu hai ngûúi nghe vúi nhau. Cach goi nhau bù

la möt bûúc cai tiïn lún, chû cac cu ngay xûa, thúi tre

thùng cu", "u no", "me hôm"...

â

å

chö

ng ñt hún dùm ba tuö

u àûúc Êu hoa

m àa, goi nhau bù

t sö

tònh vú

ng tïn "trö

chó goi nhau bù

í

ã

xûng hö vú

á

ë

thiï

ë

î

ì

í

î

â

å

ë

ç

á

ä

ì

å

á

å

ì

å

ä

í

å

â

å

ç

å

ä

â

á

â

á

å

ë

å

â

å

â

á

ì

ã

á

ã

â

á

å

ç

ë

â

å

á

ã

ë

á

å

á

å

â

ã

å

ë

ç

á

Ngûú

m sao? Bñ qua

xom vï, chùng biï

cúm". Tû "ai" ú àêy khöng pha

co nghôa la "chöng töi úi". Con khi no

mònh hay chöng mònh la "nha töi". Tû

va "töi" tuy hai nhûng möt. "Nha töi" tû

â

á

ë

á

con, chö

ì

è

á

chû

á

â

go

å

laâ

á

ì

â

ë

å

ì

â

ha

á

ì

è

â

ä

å

nha

â

ã

â

å

â

ë

å

á

â

ì

â

á

å

á

â

å

ì

â

å

â

å

â

å

â

á

â

ì

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

57

thï

nhau thûú

í

no

á

å

anh", "chö

ì

á

â

"nha

â

anh nha

â

no

ã

á

å

chö

ì

á

å

ái

â

á

ë

â

å

â

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

58

Ca ác h xûng hö trong hoå

Co

trïn mònh la

ho la nhûng ai? Co

tû xac àõnh àûúc quan hï

bac, anh ra anh, em ra em v.v....

á

xem sú àö

nhûng ai, mònh thuö

sú àö gia phai mú

trong nöi tö

ì

gia pha

ã

toa

â

å

mú

á

ë

å

â

á mê ëy , àú âi

â

ä

å

â

á

â

ç

á

å

â

ä

á

ì

ã

á

å

ë

á

î

âi

å

á

å

â

á

Xûng hö trong nö

me möt lûa". Ngoai xa

a theo thï thû, nhûng khi giao thiï

theo cach xûng hö ngoai xa höi theo quan hï

thöng thò anh A phai goi töi bùng öng chu, nhûng töi cu

vò anh A àa la ngûúi tuöi cao, goi bùng chau bêt tiïn va

anh A bùng bac ào la goi thay cho chau chùt töi, mùc dê

anh nhûng vï thï thû ngang vúi öng nöi anh A. Tuy nhiïn nï

goi bùng öng cung bêt tiïn, co khi phai ha xuöng möt bêc ma go

thên mêt.

å

á

â

ä

hö

å

í

kho

ã

"

dû

Ca

å

á

â

å

á

â

ä

å

í

á

â

á

å

ë

á

å

á

â

á

å

í

å

ã

ë

á

ä

å

í

á

í

á

ët

á

åi

ë

ã

ç

á

ä

å

ç

ä

â

å

ç

á

ë

å

â

ë

å

ç

á

â

å

á

æ

å

ì

í

á

ì

ë

á

å

ë

í

â

á

å

ç

ä

ë

á

ã

å

ë

å

â

å

ç

á

i

å

Trong khi chu

Gia pha co nhêm lê

X. Con ñt tuöi hún cha

Xin tra lúi: ào la hiïn tûú

àònh anh ca àa co con, ma

bu ba" la chuyïn bònh thûú

á

å

ã

co

á

ngûú con trong hoå thù æc mù æc :

ta hay khöng? Ta åi sao anh

ng öng.

â

ã

á

ì

î

ä

á

å

â

í

á

å

â

ã

å

ç

å

ã

â

á

â

å

í

á

å

åt gia

áu

ã

ä

á

â

á

u

á

â

å

á

â

å

â

ä

á

â

ä

á

å

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

59

ch dùm ba àú

chïnh lï

å

âi , vê

å

ha

â

ì

â

å

âi

khöng co

á

â å.

ú

ã

nöng thön co

a ba con nöi ngoa

ng thöng nhêt cach xûng hö vú

nhau, nhûng cung co trûúng húp do quan hï

chöng goi bùng em, vú goi bùng bac hay ngûúc la

con hún nûúc la", goi nhau theo quan hï gia töc vê

hï xa höi.

â

ë

å

giêy mú rï

i ca

ba

î

ma

ng phû

bac bïn nö

t thöng thên sú kha

u sao "Mau thoa

i theo quan

á

chù

ç

ä

gia, giû

ä

â

å

á

å

â

á

å

â

vú chö

å

ì

ë

á

â

á

å

á

ä

á

â

å

ë

ì

å

ç

å

ç

á

å

ì

á

å

ã

â

á

ä

å

î

å

ä

å

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

60

Phaãi chùng " lú âi cha âo cao hún mêm cöî "?

Trong tiï

o hoi, chao mú

thuöc vao àöi tûú

khum num kñnh cên àû

ngûúi lúp trung niïn tên tiï

qua nghiïng non khöng chao" khöng pha

qua yïu nhau bùng lúi noi ma con bùng khoe

ro hún miïng.

ë

å

â

"cha

â

á

â

"ho

t phong tu

o. Àöi vú

ã

â

tû

c kha

i ca

â

"mú

c, la

c cu

i vú

â

á

ch

ân

â,

cha

lïå

â

ã

â

ã

î

å

á

å

â

ë

å

â

á

å

á

í

á

å

í

å

a

ã

ë

î

ái

â

á

ë

â

ã

ë

á

â

ä

á

â

á

ç

â

á

â

ç

å

â

á

â

å

æ

ái

ä

å

Cha

y?" Nhiï

thò ra àiïu la

thûc sû hay mú

doc söng, ngûú

chao chû co ai nha

mêm cö khöng. Co

qua thûc, mêm cao cö

mêm cö cung bo ài.

â

ã

á

ã

í

cha

â

ã

khöng?" "öng ài àêu

u khöng chao hoãi

n phên biït mú

c thuyïn ài

thay lú

cao hún

àê

ë

ì

ã

ì

ã

â

ë

â

ì

å

â

á

ì

å

âi

å

â

í

â

á

ë

ì

å

ì

ä

â

ì

á

å

í

âi

â

á

ã

á

ì

â

á

î

á

î

â

ã

å

î

ì

â

å

ä

â

î

ä

ã

Lú

n phong my

c, möi thúi mö

ch bùt tay. Chung töi se

â

í

å

á

â

í

å

ì

nï

ë

ã

î

thuê

kha

ca

ì

ä

å

ã

å

â

ã

å

ã

åt

á

å

á

â

ç

á

â

ç

á

æ

á

ä

ã

å

ë

ì

â

ã

á

å

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

61

Nhêåp gia vêën huáy laâ gò ?

Theo phe

a öng ba cha me

noi chuyïn hoùc xûú

àöng nghôa vúi "ky" (tû

huy la tïn chñnh nhûng la

huy ra ma chûi. Öng ba, cha me

kia theo tïn huy, kï ca nhûng ngûú

thöng thûúng co trung êm cung pha

á

ä

giao, trûú

ban thên tïn ngûú

ng hoa thú tû àöng àï

c la kiïng ky). Ngay giö

i la tïn kiïng noi àïn, khi giê

, chu bac co thï goi con cha

i cao tuöi trong lang xo

i noi tranh ài, nïu khöng se

á

ë

å

ì

íu tïn Huyá

á

cu

ã

â

å

â

ã

â

ë

í

á

å

á

å

ë

á

â

á"

ì

á

å

á

â

î

á

â

á

å

á

â

å

â

á

ë

å

â

tïn

con

á

â

ã

â

á

í

å

á

ç

å

á

í

ã

ä

í

â

á

ä

â

á

â

ä

á

ë

ä

bõ coi la

â

hö

î

n.

Thú

nhau la chuyï

tuc tûng vung ma

hanh chñnh ma go

ngûúi àa thoat ly, cöng ta

tïn con trûúng hoùc tïn cha

â

å

ä

å

ba

å

ì

àö

ã

ì

å

â

å

â

ì

á

â

å

â

å

tïn ghi trong àõa chó thû tñn va

i àa vui long. Trû

n hay goi nhau bù

â

å

è

á

í

â

ä

á

â

ã

å

ú

ã

miï

ì

á

å

á

tû

å

sinh ra trong gia àònh, nï ëu àaä

y Lûa, chõ Ba Tõch ...

ra ngoa

â

ä

å

â

æ

á

ã

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

62

Ai vaái laåy ai?

Va

ng cung la

tön trûúng vú

quên ti thên", nïn thiïn tû

sô trú xuöng àïu theo cö lï

dung lï tuc bai àap lai. Con va

chön cöng àûúng co lï töng kiï

àêy nhûng ke hiïu sû khöng biït xe

vúi ke ti êu, con ke ti êu àöi vúi tön trûú

àûng thùng va lui ra..."(Trñch Vu trung tuy

á

å

â

phe

á

ä

giao thú

â

á

ë

ma

, ngûú

"tön

â ngûúâi

sö

ë

ä

å

â

ë

á

â

ë

å

ë

á

â

í âi

ã

ë

ì

ã

å

á

î

ë

â

ì

á å

â

á

î

ì

ã

á

å

â

ä

â

ã

ë

í

î

â

á

î

ã

ë

ã

ë

ì

ë

â

ái

á

â

î

á

å

â

á

â

á

ä

î

á

ë

á

î

ë

ã

å

ä

á

å

ã

ìn

ä

ë

å

ë

á

ë

í

å

â

î

ã

ëi

á

ã

ë

ã

ë

á

ã

å

á

å

â

á

è

â

ä

â

á

ã

å

í

trang 174).

ä giao, khöng

å

Xem àoa

i lay ngûú

sang vai nhau trong buö

àûúc phep tön ti (tön trûú

å

î

ë

á

å

â

mö

å

á

chó va

á

å

â

ä

á

å

á

î

â

ìn

ä

á

í

ë

á

î

å

á

ã

ë

Theo phong tu

chao gia trûúc, tro

y khöng chao lai tro

chöi ngûúi khac, lam cho ngûú

biït vai, chao lai ngûúi khac la

mònh.

å

î

gia

o thê

khöng àa

i àûa tay trûú

àa tû lam mê

á

ã

ì

dûú

á

ã

àö

å

â

ì

trïn trûú

i dûú

c gò tû

á

c,

tre

thê

ã

â

á

â

ì

á

ë

ì

â

å

â

ái ,

ì

â

å

â

á

â

á

î

ë

å

è

á

â

ë

â

á

â

á

â

ë

á

â

å

â

á

â

ä

å

â

ë

á

å

ã

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

63

y öng

Tam Nguyïn

i lï öng Nhiïu

y möt ngûúi dên

öng Nhiïu dêy,

y..." (Trñch Nguyï

i VHNT Ha Nam Ninh xuê

Chu

Nhiïu". Öng Nhiïu Chuö

cung túi mûng. Khi lam lï

hai lï rêt kñnh cên. "Ai àú

thûúng. Öng Nhiïu vöi va

ön tön noi: Ta lï la lï cai thiïn tûú

Khuyïn va giai thoai _ Bui. V. Cûúng biïn soa

ban- tr 123)

á

í

la

â

å

ín g àö ëc laå

å

ì

â

å

ä

á

â

î

á

å

ä

å

â

î

ë

í

â

å

í

ë

å

â

å

â

å

ë

å

ä

å

ì

á

î

â

î

á

ã

ë

în

ët

ë

â

å

â

å

â

ã

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

64

Àa åo thê ìy troâ

Quan hï

riïng. Àï tra lú

dong sú lûúc thò chûa thï

å

thê

i cho nhû

na

ì

â

no

ng cêu ho

o noi cho hï

á

ì

mù

àa

t àûú

å

ä

ì

á

mö åt tê åp sa ác h

t nghô mê

í

ã

â

ä

ã

ì

å

ì

â

á

ë

ëy

â

å

í

â

á

ë

å

Dên tö

o luön luön tiïu biï

nhên. Nghï giao vön la

nhû thúi dên chu àïu thö

nha trûúng gùn liïn vúi gia àònh va

hanh bö may Nha nûúc àïu àûúc "öng thê

khöng thêy àö may lam nïn". Tiïu chuên àa

dûa vao chï àö thi cû, co hoc võ, cêp bêc ro rang.

å

ë

å

á

í

na

â

ä

å

â thêìy

å

gia

á

í

ì

á

ë

å

â

í

ä

å

ì

ë

â

ì

á

å

â

ë

å

ä

â

ì

ë

å

î

å

"

â

ì

á

å

â

å

ä

ìu

â

å

á

ì

å

ì

á

â

î

â

å

"

ì

â

á

ë

á

ì

ë

ët

å

â

ë

ã

á

å

ë

ä

â

Vò tê

qua àang khöng? Cha me

thu kiïn thûc cho mònh. Sú

thêy.

ë

ã

nhû

ä

trïn, co

sinh ra, nuöi dûú

dô hiïn àat, thi thö àûú

á

ngûú

â

å

ë

ì

å

ì

á â

co

á

å

ä

ì

â

ìn

â

å

ë

ã

í

å

â

á

â

ì

Nga

t thêy cu

möi mön mö

ài thi nhûng ho

tao àûúc nhiïu öng Nghe

â

nho

ã

àï

i ba thê

y xûa co

n , tro

ë

å

ã

nhên, tiïn sô thûú

y nay möi nùm mö

y tro cung lïu cho

nhûng öng thêy àa

lai chùng

â

ä

åc

ìi

mö

å

ì

â

æ

â

va

â

ì

á

â

î

å

á

î

å

ì

â

á

ì

â

å

ì

â

ì

á

å

â

å

â

å

ã

á

ä

ì

âo

è

å

ì

â

ë

ã

å

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

65

ng khöng ra la

o cao àûc trong àûú

i thêy tiïu biïu nhêt àûúåc

àê

quan ma

mön sinh nï

liït thú Vùn Miï

åu àa

å

è

å

á

ngûú

y gia

ngûú

â

å

ä

âm

åc

â

ë

å

á

ä

ì

á

å

á

å

í

å

ì

â

í

ë

å

â

úã

ë

Nga

nhiïn vai vï

i kñnh nï, chùng nhû

ba lên múi Nguyïn Thiï

nhên sô Bùc Ha, vò Nguyï

àûúng thúi. Nganh giao duc tuy co

rêt chùt, song rêt ñt giao chûc rêt ñt trûú

möt vai huên àao giao thu ùn lûúng nha nûú

â

ì

da

hö

i vú

å

î

àûú

å

ë

ho

rï

ca

m quên sû, chñnh la

o cua nhiïu triïu thê

i, thi àònh rê

n , cêp phu

p tû thuc.

å

ã

nhên, tiï

ë

n sô

thò tû

å

ë

ä

å

ä

å

ä

ng

pha

ã

í

è

á

â

ã

ì

â

î

â í

ì

åc

æ

â

î

ë

ã

ì

â

å

á

ë

ã

ë

å

ë

á

ë

ã

ë

á

å

â

ë

å

ë

â

á

å

Mö

quanh gûi ön àï

ngay Tït... cha me

gao nïp, bö quên a

cua möt thêy thûúng tö

giam trang va möt sö can tra

hún cung àûúc goi la thï huynh. Thê

àûúc nhiïu sô tû àïn theo hoc , Höi àö

àong gop tiïn cua tao ruöng, tao trêu bo

gùt tû ganh vï gia àònh nha thêy àï gia àònh thê

dung ruöng ào lo tang ma cho thêy, cho vú thêy va

àï tang thêy cung ba nùm nhû tang cha me, nhûng khöng mù

têm tang tûc la àï tang trong long.

å

â

kha

n thu

ho

o...Nghe

chû

ng giu

á

gia

c tro

ã

trong vu

o khöng pha

múi àûa lï

o thò möt cúi trê

c nhau lai goi la

p viïc trûúng tra

y nao co tiïng da

ng mön vên àöng ca

röi phên cöng cay cê

y chi dung. Khi thê

giö tït tï tû vï sau. Ho

c tang phuc, go

â

ì

å

á

â

ã

ë

å

á

ã

å

ë

â

ì

á

â

ë

å

â

á

î

ë

ì

â

á

å

ë

ì

á

â

å

ì

å

ä

ã

å

â

í

á

å

â

å

ì

á

ã

â

íi

á

â

å

ë

á

â

á

å

ã

â

ì

å

ì

ä

å

â

ë

ì

â

á

ë

å

ã

á

â

å

ã

ë

å

ì

å

á

ã

å

â

ì

ë

â

å

á

ì

â

ì

í

ì

å

ì

ë

å

i

â

å

ì

å

ì

â

î

ë

å

ì

å

â

í

ä

å

â

í

â

Cu

i Sún Hoa

khoa Àinh Mui 1907 la

Nguyïn Khùc Niïn la ho

nöi tiïng hay chû huyïn Hûúng Sún, àa

la "Hûúng Sún tû hö". Nguyïn Khùc Niïn thu

km. Àïn ky thi Hûúng hai thêy tro cung lïu cho

àûúc vao Huï thi Höi àêu luön Hoang giap, thêy chó àê

cû thúi trûúc: Cû nhên múi àûúc dû thi Höi, con Tu ta

å

Thûú

, Hûúng Sún, Ha á

m Thûúng thû bö

c tro cu Nguyïn Duy Dû ngûú

àûúc höi Tû vùn ha

giao cu Dû ú ca

ng ài thi, hoc tro

u Tu tai. Theo chï

i thò phai 3 khoa Tu

å

ì

lï

î

tang vú

å

thê

u Àï

Cai lûúng hûúng chñnh triï

i Sún Tiïn, mö

ng huyïn tön xûng

ch nha mònh trïn

àêu cû nhên,

àö thi

ta

ì

î

æ

ngûú

â

Tônh àê

å

á

ë

á

â

å

ã

ì

ã

å

âi

î

æ

â

å

î

â

ë

å

í

ë

ä

å

â

î

æ

å

á

å

ã

á

â

å

4

ë

â

ì

â

ì

ä

å

â

ã

ë

å

â

ë

â

á

ì

å

á

â

å

á

ã

â

á

å

â

á

â

ã

âi

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

66

ái coá mö åt khoa, thê ìy Tuá chûa kõp chúâ àïí thi la åi khoa sau

mú

ái àûú

å

thò àa

ä

tû

â

ì

Hún 30 nùm sau, ba

c Thûúng thu trong triïu. Nghe tin vú

Ha Tônh àï phung viïng. Nha cach söng va

n àa lïnh cho Töng ly àõa phûúng àem kiïu va

rûúc cu thûúng vï quï lï vú thêy. Nha öng ba Tu

trai trang leo lïn cung cam thêy mït, hún nûa so

long cung kñnh nhú ún thêy, cu thûúng Niïn àa xuö

ngûúi lñnh hêu dòu hai bïn, lïn tên nha thêy gên àónh àö

thû àa ài chên àêt thò tû tuên phu tri huyïn àïn töng ly

cùp nach ma leo lïn. Ngûúi con trûúng cu Tu va möt sö gia nên khùn a

àa xïp hang àûng ú cöng. Mùc dêu chó la dên thûúng ñt hún möt vai tuö

con trai cu Tu cung àûúc Cu Thûúng Niïn vai chao rêt cung kñnh (vò àûú

thï huynh).

â

Tu

á

Dû mê

ë

á

Nguyï

c cu mê

ng quö

ng long ra tê

i Sún Tra âi

m. Nhûng àïí ã

t co hai

ng

î

ä

lïn àï

ën

chû

vï

àiï

á

å

ì

å

ì

å

ä

ë

á

â

Huï

ë

ì

â

í

á

ë

â

á

â

ë

å

ëp

án

å

ä

å

í

á

å

â

ä

å

â

á

å

ì

î

å

ì

â

á

ì

å

á

ä

ã

ë

å

ä

ã

á

ã

â

á

ì

å

ä

ë

á

ë

á

å

â

ì

å

â

ì

ë

å

ä

ë

â

ì

ã

å

ë

í

á

ä

ã

á

âi

æ

á

â

ã

å

á

â

å

ë

á

í

å

ì

ä

ë

â

á

ã

í

å

ì

â

å

â

å

á

ä

å

á

â

ë

â

ë

Ho

c mùt thê

chùt loc àûúc trong phong tu

å

â

cu

ä

ma

â

thê

ì

å

ë

â

lêu, nay vï

löi thúi, nhûng cu

t hûúng võ ngot nga

ì

lï

î

tang vú

å

thê

ì

â

chuyïån

å

thû

å

æ

ë

í

å

î

á

î

â

ä

æ

å

á

å

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

67

Miï ën g trê ìu laâ àê ìu cêu chuyï ån

Theo phong tu

tònh cam y nghôa, giau nghe

àöi vúi lúi chao, ngûúi lõch sû

cho khùp:

å

ë

ì

ã

tiï

ì

á

å

ìu

ã

á

â

ä

á

í

á

â

ä

á

ë

ì

á

â

å

ì

á

å

â

ä

ë

ëp

æ

"

Tiï

å

ën g trê ìu

Ho

ã

ç

á

ã

â

"

Àê

Xûúng mú

lõch sû cung mú

àêu cêu chuyïn" giao duyïn giû

àûúng ùn ú dï chiïu long ban lûa".

ì

â

tiï

c àï

i nhau ùn trê

ë

á

â

trê

ì

â

chù

è

á

hoa

t nhau theo phe

c biït "trêu la

ng trêu,

å chùng riïng Tuá

á

ë

â

ta vú

á

â

ì

á

áp

ì â

å

ä

â

å

ì

å

ä

á

ë

ì

â

ã

î

ì

â

å

Trê

Duyïn em sa

ì

â

á

lêî

ì

å

âi .

Mú âi trê ìu khöng ùn thò tra ác h moá

-

Ài àêu cho àö

í

mö

ì

höi

khöng ùn.

Chiï

ë

ã

ì

í

- Thûa rù çn g ba ác meå töi rùn

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

68

La

â

á

ùn trê

ì

â

Khi àa

ä

quen húi be

á

ë

á

â á

ä

å

ë

ìu àïí toã tònh, nhê ët

laâ

ca

á

â

miïng trê

ë

ì

-

Tû

â

nga

â

ã

ì

ën g trê ìu

Miï

å

ã

å

-

Mö

å

á

ìu

ì

Cúm ùn chù

è

å

ì

"

Co

á

trê

ì

á

vo

ã

í na âo àoã àûú åc , chù èn g kha ác

gò "co

á

chùn, co

á

ë

â

-

Cho anh mö

å

ë

ìu va ân g

Mai sau anh tra

ã

â

-

Yïu nhau chù ëy àûúå

è

Con lún bo àoi, buöì

å

ã

á

ã

â.

Miï

u nïn dêu nha

a, nhêt la tha

i xong cung àem cau trê

ng trêu la tuc lï, la tònh cam nïn ùn àûú

ë

ì

æ

ã

gò "ba àö

rùng trù

c lï nha

u hang xo

c hay khöng cu

ì

å

á

trê

ì

ën g

ìu

trê

ì

â

í

æ

ì

â

ë

nû

ä

ë

â

ë

å

â

á

ã

ì

ùn ho

miï

ã

ì

ë

â

á

â

å

ë

ì

å

â

ã

å

ä

è

â

Thú âi xûa, ùn trê ìu co ân súå bõ boã "bu âa mï", "bu âa yïu" nïn ngûú âi ta coá tho ái

quen:

-

Ùn trê

ì

ã

trê

ì

Mö

å

â

ë

å

â

mù

å

Ca

ng cö

vûa miï

khöng con thê

á

å

ca

â

ca

â

å

ì

â

nhû

ä

ë

â

î

ë

â

ä

ì

â

ç

ì

â

bo

ã

â

ë

ì

ã

å

í

ë

â

ë

á

â

á

å

á

ã

á

å.

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

69

Vò trê

biïn dung trong ca

Nïn tïm trêu cung àoi ho

phûúng co cau vo trö hoa, "cau gia

phai song hang, trêu vao giûa, àôa trê

khach phai bûng hai tay. Tï gia tiïn thò trê

trêu phït möt tñ vöi trïn ngon la va 3 qua cau àï

ì

â

"àê

c lï

i pha

ì

â

tiï

n, tï

my

dao sù

u bay 5 miï

u tïm, co

nguyïn .

ë

á

å

â

biï

í

å

å tön kñnh,

å, lïî mûâ

phö

í

ë

â

á

î

ë

ì

ë

î

á

î

ì

â

ã

á

ä

ë

â

î

á

ì

á

å

á

í

â

ì

ã

á

â

ä

ì

ë

å

ë

âi

á

ã

ë

â

ë

î

ì

ã

â

ì

ë

å

á

â

í

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

70

Xuê ët xûá cuãa tu åc nhuö åm rùng vaâ ca ác h nhuö åm rùng

Tu

c ùn trê

Trung Quöc) ve

nhuöm cho rùng àen...".

å

â

tu

å

í

xûa cu

c Vùn Lang (giao chó) tra

ng töi co tuc ùn trêu àï

ã

å

á

tû

â

thú ân g

lúi vua nha

khû mui ö uï

â

á

vú

(

á

i tu

å

ì

á

ì

ã

á

ã

â

ë

â

å

ì

á

í

â

å

Khiï

thuöc theo thú

thò da cang àen ca

nhûng ngay xûa "bo

Bñnh la möt nha trñ thû

nhên xet: "Àan öng rùng trù

rùng trùng thò coi khñ ngö mö

quen mùt röi thò trùng lai àep hún àen nhiï

ë

í

ä

cu

i ma

p. Nûú

ã

â

ä

â

thuö

c dên tö

ng ai nhuö

å

í

åc vaâ

tuy

â

å

â

å

â

í

ë

á

å

ã

ë

å

â

å

á

â

è

ä

â

ä

í

á

ì

ë

â

å

á

ë

å

ì

ë

ã

å

â

á

â

å

á

æ

è

á

â

ë

â

æ

å

á

ì

ä

æ

á

ä

æ

å

ì

Nùm quan mua lê

ë

å

âi

Mûú

â

è

ë

â

Tu

n cu

, ke ve

ng cac ca

thuöc êy vao hai ma

nhuöm rùng thò phai kiïng nhai. Nhuö

å

ä

lö

c ba

phê

, vùt nûú

a hoùc mo cau rö

m nhû thï

î

â

á

å

á

å

í

ä

ët

truyï

nghï

du

ì

ã

å

í

á

å

ã

å

ë

á

í

å

â

å

ã

ä

å

á

ë

í

ç

â

å

á

â

á

ë

á

ã

æ

á

í

â

ë

ã

ët

ë

â

ã

á

â

å

ì

ë

â

å

ã

å

ë

â

ã

â

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

71

ng phen àen trö

i so dûa àï con dao

o rùng cho khöng phai ra àûúc nûa.

ma

vúi ca

ma àöt cho cha

â

u ca

á

ë

â

ç

ån

á

ë

å

ë

â

å

ë

å

â

í

â

ë

ã

å

ë

å

ë

â

ã

å

ä

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

72

Ta åi sao go åi laâ to ác thï ì?

Ca

c ngù

i co ma

thï thöt cu

á

ì

tröng thïm duyïn da

n va vanh tai. Co nhû

co ngûúi yïu, nhûng thû

á

ì

vö

ë

â

mö åt va âi

ái ca cá

sú

cö ga

àa

å

i to

á

æ

ë

á

â

á

ä

å

á

â

á

ì

á

ä

á

â

å

â

á

ä

ì

ë

Nguyïn xûa, ca

ng, àang mùn nöng àù

dang dú, àöi lûa xa nhau. Ho

thang chú àúi vên möt long thuy

cho nhau möt mú toc àï m tin va

goi la toc thï. Chö toc bõ cù

la toc thï. Trong chuyïn Kiï

á

å

á

nhû

ä

ä nïn vúå

chö

ì

å

ì

ç

æ

î

å

á

â

ã

á

å

ë

å

â

î

å

á

â

å æ

á

â

å

î

å

â

ã

á

ë

å

á

í

ê

ì

â

ä

ã

å

á

å

â

á

ì

î

á

æ

á

dê

cêu:

ì

å

â

ì

á

å

á

i

â

á

ì

å

ì

á

To

á

ì

àa

ä

chê

ë

Na

â

á

â

æ

Co

i vê

c dai, cu

á

nghôa la

n chûa thê

ng bui toc, va

â

dùm ba nùm sau, chö

y bong dang ngûúi yïu. Nïn nhú

vò vêy cung co toc thï

î

to

á

æ

å

ä

mo åc da âi chêë

vai rö

ì

î

ë

á

â

á

â

ä

í

to

á

â

ä

á

â

å

ä

á

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

73

Mê ìu sù æc vú ái truyï ìn thö ën g vùn ho áa dên tö åc

Cû

c nûúc phûúng Têy, mê

nûúc phûúng Àöng thò phö biï

á

mö

î

å

ì

æ

á

tê

å

á

å úã

â ác

ca

á

ì

â

ì

á

â

ã

å

á

í

â

æ

Mê

Thñ du mê

khöng ai àûú

phuc cua cac quan àa

phuc cho cac cu thûúng tho

quy y Phêt tö, cung nhû mê

xanh la cua nhûng ngûúi con theo ào

àêu àat:

ì

æ

â

å

æ

á

ã

á

ì

á

ä

hö

ng dên, cê

u tñm la sù

lam sù

ng ke

å

á

å

ì

â

ã

â

á

å

ì

ë

â

å

ì

á

å

ã

â

å

ã

á

å

ì

ã

í

ë

ì

á

å

ì

â

ã

ì

â

å

í

ä

ì

â

å

â

å

ã

ä

â

ã

å

â

å

Trong ba âi thú La-sún phu -t ûã Nguyï în Thiï ëp gû ãi Tiï ën sô Nguyï în Kha ãn

cêu:

co

á

Quên kim ba

â

ë

ìu sô,

Cö

ë

nga lêm tuyïn khêm thûú

ä

ì

å

(

Co

c ngay xûa a

quên ao cua ngûú

á

nghôa la

o vê

i ha

â

ä

la

â

khanh tûú

n xanh" tû

o tûc mê

á

ì

â

co

t, vê

a ca

â

á

àï

ë

å

n

å

ho

å

â

á

î

á

î

á

â

í

å

î

â

ì

á

ã

â

ì

â

á

ì

â

ã

á

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

74

tiïìn

c Trung hoa sau

sô, cho nïn mú

nhêt cua quê

giai phong go

á

danh tû

â

"Ha

á

ã

àa

â

ì

â

trang phu

á

å

ã

ë

ã

ì

å

â

ë

ã

á

å

â

xanh cöng nhên.

ú

ã

Viï

ng àöi chó da

thï dung mêu trù

àêy nhan nhan ú cac cû

vang rûc rú, phai chùng ca

luyïn, nïn chùng cên dung mê

xêy ra cêu chuyïn oai oùm: Co

trûúng àiïu mêu ào thïu 4 chû

ban mònh mau chït àï chong àûú

Tiïn canh nhan du", (Nghôa la thanh nha

ngûúi múi mêt tû nay hït nú trên gian lïn hûú

å

â

xûa tú

á

ì

ã

â

ìn g, duâ

trûú

á

ë

â

í

chu

á

å

ä

â

ä

â

î

co

á

í

â

ì

æ

ì

í

ìn

ã

á

ã

â

á

î

â

ì

ã

ë

å

á

ìu

â

å

ä

ã

á

å

ì

â

ë

á

â

ì

ã

ë

è

ì

â

ái

ác

í

å

á

â

í

å

á

ë

ì

ã

ä

â

ã

â

á

å

ë

í

á

å

ã

ì

"

ã

â

å

ã

â

í

ãi

â

á

ë

â

ë

å

ì

ã

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

75

Vò sao co

á

tu

å

á

â

á

â

ë

na

â

æt

Trong phong tu

n höi hanh thöng, la

but, nha nöng co ngay khai canh, la

buön ban co ngay mú hang. Theo têm ly

ma "Àêu ài thò àuöi lot !". Riïng trong nghï

ngay mua may ban àùt, co ngay ngöi suöt buöi chù

nhiïu, lúi löc lún, co thang thua lö mêt ca chò lên cha

ngay mú hang àêu nùm, ma ca àêu thang, àêu tuên, tû

chuyïn mú hang: mú hang vao luc nao ? ban cho ai "Nhe

àùt hang ?

å

â

ë

á

ä

trònh ba ën

ngay khai ê

y khai cöng, ngûú

i viïc khúi àêu àïu kho

n lai cang bêp bïnh, co

túi, co thang lúi la

ng cho

àï

y ba

â

ì

ä

vê

å

â

ã

â

á

â

ë

ã

á

â

á

â

á

â

å

á

â

ì

á

â

ã

â

á

å

ã

ì

â

ì

å

ì

â

ë

á

ä

â

á

æ

á

ì

ë

í

è

á

â

i

ì

å

á

î

ë

ã

î

â

å

ä

ån

ën

â

ã

â

ì

á

ì

â

ã

í

y

á

å

ã

â

ã

â

á

â

á

í

ã

â

án

æ

â

Thöng thûú

i niïm nú, vön va

khach va giû àûúc chû

mú hang phai ban cho àù

ngöi lò suöt buöi khöng ai ho

la tai ngûúi mú hang nùng vña, chû

Ngûúi ban hang nhû vêy khöng biït rù

â

ë

å

á

ë

á

å

ngûú

cêu àûú

ng nhê

ài, rö

â

án ha ân g

pha

ã

ì

ã

ì

ä

ì

á

â

í

ì

å

á

â

ä

å

ä

á

â

ì

á

â

ã

ì

án

ã

â

ã

á

æ

â

å

ã

æ

ã

ë

åc

ì

ë

í

ã

ë

å

â

á

å

í

â

å

â

ã

â

å

ã

ì

â

ë

â

ha

â

ng.

â

á

â

å

ë

ç

â

å

ët .

Nga

t ñt, nhûng nga

â

á

â

ë

å

sú

å

á

í

àûú

â

å

ã

ha

â

á

giaá reã hún

ån g ngûú âi

chu

á

â

ì

â

ã

å

á

ã

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

76

khöng biï

ë

á

â

å

â

ë

â

ã

ha

â

ng.

Àï

ë

á

í

ë

å

á

ã

â

á

æ

ã

hún

gia

á

bònh thûú

â

Chuyï

å

ã

ha

â

å

vña " hay "Nú

å

nhû Chu

á

í

"

Nú

Nhûng tai sao Chu

la hang cung dên ú

gò, quanh nùm chó co

quï quan ú àêu, ba con ho

con ngûúi "Tû nhû Chua Chö

vao möt quan nho ùn lot da, tû

Vò vêy, möt àön mûúi, mûúi àö

Chöm vao ùn qua lêy may. Ai àûú

àïu ban àûúc àùt hang. Nhûng Chö

long múi Chöm ùn, bao giú co tiïn tra

trong khùp vung khöng ai mùc nú nhiï

å

nhû Chu

a Chö

miïn

àanh dê

hang thên thñch co

m" àûúc. Nguyïn do: co

nhiïn nhûng höm do chu

n trùm, cac chu quan ai gù

c Chöm höm nao chiïu cö

m lam gò co nhiïu tiïn àï

cung àûúc, ma khöng co

u bùng Chöm.

á

í

á

la

â

tha

nhû vê

ng co

t öc nuöi thên. "Chö

nhûng ai ? Chùng ai àï

mêy lên sang sú

quan ban rêt àù

p Chöm, cung co

vao ùn thò höm ê

tra, ngûúi ta vui

cung thöi, do ào

â

ä

phö

í

biï

n thuyï

n sa

ë

í

chó ngûú

t kï rùng: "Chö

n hay nghï ngö

m" tïn thêt la gò,

àïn. Mö

m, Chö

t hang.

na

â

æ

å.

å

á

í

å

æ

å

ì

ë

í

ç

í

â

ã

ì

á

è

á

â

ã

í

â

á

å

â

æ

ë

í

å

á

ã

â

å

â

á

ä

è

í

y

åt

â

á

í

å

á

ë

ì

á

ím

â

å

á

ã

á

å

ä

á

ã

á

ë

â

å

ì

â

ì

á

ã

á

å

í

á

âi

í

â

ë

å

í

â

ë

â

ëy

ì

á

å

æ

â

í

â

á

ì

í

ã

â

í

â

á

ì

ã

ä

å

í

â

á

ä

á

æ

â

æ

å

ì

ç

Nùm 1527, Ma

Mac. Àïn nay 1532 Nguyï

tön cua vua Lï, tòm àûúc Chö

ng àï vûúng (ngûúi ta con àön àa

trïn àêu, trúi àang nùng gùt cung trú

vua mú àêu thúi Lï Trung Hûng àong àö ú

vúi nha Mac ú Ha Nöi (tûc Àöng àö).

å

á

ã

â

ån g nïn

åu

nha

duï

tûú

â

å

ë

î

ã

â

ë

å

ã

å

í

å

ì

ë

á

ë

â

ì

å

ç

í

ä

á

â

ì

â

æ

ä

ã

á

í

å

ã

ì

â

á

ã

á

í

ë

á

â

å

ã

â

å

á

Sau khi lïn la

ng khöng nhú nú

Vua Chöm) àanh pha

na àïn àêy, cho cöng chu

múi co thanh ngû "Nú nhû Chu

â

á

àiï

trang tra

c thêt nhiï

ì

å

ì

ä

ì

á

å

â

cu

la

tiï

ä

á

å

â

ã

å

ì

ä

á

í

â

í

â

ã

å

á

ì

í

ë

ãi

í

ë

á

å

á

å

ë

á

â

ä

å

á

í

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

77

Àa

å

ë

â

gò ? hiï

ë

å

â

á

âi

nay nhû thï

Ca

o" ú trïn (lûú

cha trïn, con dûú

ba, tö tiïn.

á

å

ë

ä

Ha

n dûú

ng ra la

á

ë

ä

"Hiï

" ú dûú

a con cha

ë

â

chû

ä

viï

u" tû

i vú

ë

æ

ã

ä

å

"

La

ä

ã

å

á

ì

á

â

ä

ã

á

ë

á

â

ë

á

å

â

å

ã

á

ë

á

å

â

í

Ào

ng Tha

khöng lùp la

cua nhên dên ta, khöng thï

truyïn cua ta. Lï tï, lï tang, lï

àam, viïc nûúc, viïc lang, thuê

phong tuc àa löi thúi, ngay nay bõ xï

loc àûúc möt phên tinh hoa cua àao hiï

å

â

å

ë

ã

ë

ì

quï tho

t nhê

i phong tu

á

Àö

ì

á

â

á

å

ë

â

á

ì

î

â

ä

ë

ä

ë

â

å

á

â

å

ë

å

c

ã

í

á

ë

ä

ë

ì

å

í

ì

ã

î

ë

î

á

í

ã

â

å

ã

å â àònh

ë nhû än g

á

å

á

å

â

ì

ä

å

ä

â

å

ä

î

â

ë

â

å

ì

å

ä

æt

å

ì

ã

å

"

Hiï

i nhiïu, ngay trong ba

hiïu: "Cöng cha nhû nui Tha

Nhûng chên ly ào, ai khöng chê

cung co phên khac thú

möt buöi tranh luên trong nö

ë

â

thiïn kinh àõa nghôa, la

i hoc vú long, trong "Luên ly

i Sún, nghôa me nhû nûú

p nhên, song quan niïm vï

t day àú

â

gö

ë

ã

å

á

å

ä àaä

ä

no

á

ì

â

å

ä

â

á

í

á

ì

ã

â

ä

á

ë

å

ì

ä

ë

ä

á

â

å

â

å

åi

å

í

å

gia àònh töi:

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

78

hiï

ng nhù

ng ùn höi lö, àûng

Trûú

i dên, Ba

luön: " Hiïu vú

hach dõch vúi dên".

á

ë

ã

ë

â

gò? Cha

i nûúc, hiï

phai chùm lo cho dên, àû

á

ã

lú

â

ë

â

ëu

æc

vú

á

ì

á

ë

á

â

á

ë

á

â

á

å

ã

â

á

-

"Viï

å

ë

â

gò?

"Viï

å

â

viï

å

â

viï

å

â

viï

á

å

á

å

chùm lo cho nhên dên ma

â

khöng ùn cu

ã

ë

á

ç

á

ã

â

-

"Viï

ng xom àû

hiïu....

å

ë

â

viï

ã

å

á

ám ma xong, öng

åc

ha

â

á

ç

ë

ä

á

ë

Àï ën àêy, àûú åc chuá em töi phuå hoaå thïm:

-

Cha

nïn ngûúi ta thûú

chau a, viïc hiïu pha

nhû tiïn sô Ly Trên Qua

chït con viït àöi cêu àö

tên" (Chû "Hiïu" 3 nùm àa

á

ly

á

àê

ë

å

ë

â

viï

c tang, viï

xong àêu ! Àï

u Lï, trûúc khi

n chi trung võ

å

ë

á

â

ë

â

á

ë

ã

á

â

å

á

å

ã

á

ã

â

ë

ì

á

å

â

å

ì

ë

â

ë

â

ì

å

ä

â

-

Hiï ëu àö ëi vú ái ngûú âi chï ët , co ân àö ëi vú ái ngûú âi sö ën g thò sao? "Sûå tûã nhû sûå

sinh" kia maâ?

-

öì

ë

á

hiï

ë

ä

á

â sau

ët

ë

ä

á

ë

è

ë

â

ë

ì

â

ë

ä

â

ä

â

ì

ë

ì

â

á

ë

å

ä

â

ë

å

í

å

ä

â

á

ì

å

ä

"

ë

â

-

ng àe

Thú

àau, nuöi con khön lú

ng co khön.

â

á

ã

chù

è

ë

ä

cu

â

lao" la á

â

ca

n nay chu

nù

ma

å

ã

á

ë

å

á

án

â

chù

è

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

79

-

Töi pha

â

ä

thï

ë

co

â

î

á

án g bónh...

Ào chùng qua la

á

è

â

á

å

ì

ìi nuöi cha áu cu än g

thïë.

Lú

ch nhiï

sung mùc sûú

kï ún huï!" - Chu

á

ã

bêy giú

a cac öng bö ba

c chiïu chuö

thïm.

â

nhiï

ì

â

á

å

á

á laâ

tra

á

å

ã

á

â

á

â

á

ë

å

â

å

á

å

ì

í

ë

æ

â

ân

í

å

á

Àö

nh, song cu

thanh, àûúc tiï

nghiïm thûc tï

sùn sang tha thû

ë

á

ä

ë

ba

â

me

å

co

á

nhû

ä

á

å

ã

thê

å

â

bê

ë

t

ha

å

ä

ã

è

ë

ngûú

â

á

ë

ã

å

ë

í

ãn g

â

ë

å

á

å

ã

â

ä

å

â

ão

ä

å

ë

ã

å

â

á

ä

í

â

ë

å

é

â

á

æ

ã

â

ä

Ba

â

ë

á

khöng ùn muö

ë

á

ûúng, con ca

ä

å trùm

àûú

â

ng con hû ", rö

ì

á

å

ã

töi xen va

â

-

Con xin phe

con hû ca. Nïu cho me

àêu!

á

å

va

â

chu

â

á

ä

å

khöng pha

ã

ì

ã

ë

å

á

co

á

ã

â

ë

ëu

Öng chu

á

gê

å

â ta án tha ân h:

-

Cha

a con con thú ê

me. "Con hún la nha

vun vut, tû duy chñnh trõ, kinh tï

thûúng hay thu cûu, bao thu cö

á

ä

å

trùm phê án g khi

nhiïu cö cê

y nay, khoa ho

i múi ma canh gia

mêu thuên giûa hai thï

ì

àû

á

â

ë

á

ä

ã

â

á

ì

å

â

å

â

á

â

å

â

ä

å

á

ë

ën

â

å

ë

â

ä

í

á

â

á

â

ã

å

ã

ë

chê

ë

ä

â

î

ä

å

-

Theo chu

á

å

ä

"Co

á

con tö åi sö ën g, khöng coá con tö åi chï ët " coá àu án g

khöng?

-

Àu

u tam, vö hê

àiïu nùng nhêt). Cha me

á

â

á

â

á

cêu "Bê

ët hiï ëu

á â

hû

ä

å

á

ì

ë

á

å

á

con la

ì

å

ë

å

â

ä

â

ë

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

80

u cu

i cho

i ghet con

p cha öng

nï

bao àú

rùng nuöi con chù

lai thûúng chau. Co

thò hy vong chau mònh se

ë

u ta khöng co

i tö tiïn, öng cha lûu la

ng qua chó mang thïm tö

le ho nghô rùng chon ho

nöi.

á

con thò sau khi ta chï

i. Nhûng co

i va

àa

ë

ä

â

ë

â

á

ãa

â

í

å

â

å

ë

á

ç

è

å

ä

å

ì

á

å

á

ä

å

ç

å

ä

ë

å

á

ä

ë

Trong cuö

àöng: "Nöi khö nhê

mùt khac, ma la mù

möt cua", co ai tû. Gù

chû co hoi: "Mêy cua rö

nay liïn con àung khöng ?

ë

å

ã

mö

t trïn àú

biïn "Con khön nú

i thùm nhau: "Mê

cêy cha, gia

å

â

thöng tha ám

a con hû". Nhûng co

mùt me cha" "Mö

y trai may gai rö

cêy con" nga

á

ä

tra

ã

lú

â

î

í

ë

â

è

ë

â

á

â

å

ì

åt

å

á

â

å

â

í

ë

ã

å

ã

á

â

å

â

ã

ë

á

ã

ë

á

ã

ì

â

ã

å

ây

å

â

Nhên nhù

ng nhû thúi vua Lï Huyï

biïn ào vúi bön chû vang "Hiï

àêy hún möt trùm nùm (1885-1888) chu

Thúi nay thiïu gò gûúng hiïu kinh sao tû

co hònh thûc khen thûúng biïu dûúng gò ?. Trong quyï

Luc Tñch ngûúi quên Cûu Chên múi 6 tuöi àïn nha ho

qua quyt mang vï cho me Quên Cûu Chên la àêt Thanh Hoa

cung àûúc liït trong sö "Thao hai mûúi bön, thúm nghòn muön thu", sao trong sû

sach ta, khöng thêy noi àïn. Öng chu vûa dût lúi, cêu con trai thû cua töi xen

ngay :

æ

ë

ä

ë

âi xûa àûú åc nhaâ vua ban biï ín

va

â

ì

á

ì

í

ã

á

ë

ä

â

ë

å

ã

â

á

å á:

å

á

æ

á

ë

y

ëy

á

"

â

ë

â

ë

á

ã

í

å

á

ë

å

â

å

ã

á

í

ë

â

å

ëu

ã

á

ì

å

ã

â

ë

á

â

å

ä

å

ë

ã

ë

ã

á

ë

á

ë

á

â

á

â

å

á

ã

-

Tûú

ch, thò ú

ng ngay hang vê

nha thú ho, hùn chñ co

xe sùn cho chau möt ta

cha, xöi, hoa qua cua cha

dêu chau rêt them, chau hún hù

cu, vú töi nhoen miïng cûúi gêt àê

nûúc mùt vò cam àöng. Cêu con thû

hoi:

ã

í

á

nhû Lu

å

ë

á

ì

cho me

å

cu

ng cu

vúi chu

n nhú chu

n nïm,

ä

âo

ën

úã

sû

ha

ã

ca

á

ã

á

ë

å

â

ë

ã

möt vu

å

â

ä

â

å

â

á

ã

â

î

á

â

å

è

â

á

í

á

â

á

é

á

å

â

á

ë

á

ë

ì

â

ì

ã

á

ì

á

ã

å

ì

å

ì

åc

ån

ì

á

ë

â

á

è

å

á

æ

å

ä

å

ã

å

â

å

ì

á

ã

ë

å

â

ám

á

æ

ã

å

á

ã

å

á

å

åt

ã

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

81

-

Vua ban bù

i nghe dûúi têu ba

khao cho to ? Chu

Thuên" thò àung la

ghe cay nghiït nhû kiï

Trùm cay àùng möt niï

nhû Han Quach Cû ma

àònh phai ngheiem trõ töi giï

chu em töi quay sang hoi töi:

ç

ë

å

á

co

n lù

m" "Àû

àa àanh mö

u thò ùn àa

ngûúi chön con nuöi me

ng ly ra triï

i cung

á

àu

á

ë

å

á

? Hay

la

å

á

å

æ

ì

á

í

àûú

Ngu vua

vúi mu gò

ng hong

å

á

a

å

â

ë

æ

å

á

å

á

ë

á

â

å

ä

â

å

ä

á

å

â

ã

å

í

ã

á

â

"

æ

å

ì

â

á

â

å

á

å

â

á

ì

u

ã

å

ä

å

â

å

ã

ë

â

á

ã

-

Theo y

con, anh chon àû

gianh phên ngon vï

cungc lêy cú bõa ra nga

hui ngûúi me quï mua, lam lu

Nguyïn Cöng Hoan. Thï nao, giû

lao bûúng bónh va nhên vêt "Chu

anh chon àûa nao ?

á

anh, thï

a nao, mö

biïu me

y giö, cö

nghe

a "Lu

â hang ö tö con co

â

ë

na

t nhû cha

, möt la

ban linh àònh àï

o hen nhû trong chuyï

c Tñch nha ta" mùc dê

p" cua Nguyï

â

"Co

u àêy: Con nha

àûa giau sang, khöng àu

khoan hiïu, trong khi ào æt

n "Bao hiïu cha" cuãa

u co luc con hö

n Cöng Hoan,

á

hiï

ë

na

â

"Bê

ë

ä

á

å

á

â

å

á

â

á

í

ä

ët

â

ì

ë

å

â

î

á

ä

ë

á

â

î

â

í

ã

ë

ã

â

å

â

å

î

ë

ä

å

â

å

ì

â

în

á

å

ã

ä

å

ã

å

á

Dû

â

í

tra

á

än g cho nhû än g àiï ìu khöng pha ãi , chuá em töi

quay lai, nho

å

ã

å

ã

á

-

Cha

a lúi, cho

o, nhêt la khi co

àûng àï öng ba trïn ba

àûng àï vú con chau, em u

nhún ca chau. Sau nay cha

á

å

, cha

n lu

kha

á

thï

í

tranh luê

i khöng àûú

ng, giûa cöng chu

ng bö me chau rù

n bö me cha

å

á

å

nhûng pha

i àö nong na

ng, hoùc trûú

ng khöng biï

u, têt nhiïn cu

i biït long cha me

ã

î

àö

y, ca

c mùt

t da

ng khinh

å

â

tö

ë

ã

i

biï

ë

t lû

å

â

å

á

å

ë

å

á

å

á

ã

á

æ

å

î

n

la

á

ë

â

á

â

ä

á

å

á

å

â

í

â

ã

ë

å

á

ç

ë

å

â

í

å

á

â

ë

å

á

ä

â

ã

â

á

ä

á

â

å.

Tû

con, chu cha

Xin mûún cêu ào

â

na

ä

ë

â

nha

i thò ai cu

t cho ba

â

töi chó ngö

ng co á

i na ây .

ì

â mú ái lïn tiï ën g: "Nghe cha

á

â

á

ä

á

å

á

â

ë

â

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

82

Tu åc khao la äo

Bêy giú

Co rûúu thò öng chö

Nguyïn Khuyï

â àï ën bêå

á

å

ë

å

(

î

ë

Lïn la

trung. Lo àu

lao la quyïn àûúng nhiïn khöng pha

dõp bay tiïc mûng tho tï lï, ùn uöng linh àònh. Tï

vúi ban tû vùn hanh lï trú tï. Cha me ngöi phña trong, con tra

chùt, phên thû bêc trïn dûúi àûng hai bïn, nam bïn trai, nû bïn pha

tuên rûúu, co têu nhac trong thï , vui ve. Tï söng cha me möi lên hai la

thên, tï tö möi lên bön lay. ú àêt vùn vêt, bai vùn tï chuc tho thûúngla

cöng trònh but mûc , co khi ngûúi trong vung nö nûc àïn xem tï va nghe ào

vùn.

ä

ã

ä

á

khùn nhû khao võ thû

m khùc àï

u co thûú

, co vùn chu

i, dêu, rï, cha

i, lam lï tï

y, khac tï

ca mö

á

àònh

ã

å

â

å

á

â

á

æ

ë

â

ä

â

ì

ã

å

ä

â

á

â

å

â

å

ë

î

ë

å

á

å

á

â

î

å

ë

å

ì

á

í

á

u

æ

á

å

á

ä

ã

â

î

ë

ba

ì

å

á

ë

å

í

ã

ë

å

î

ì

å

á

ë

ì

ë

í

î

ì

ë

å

ã

ë

å

â

ë

á

å

â

ã

åt

á

å

á

â

á

ë

â

åc

Co

n nga

o 70,80,90 tuö

ngûúi àïn chia vui vú

tuc hay, co thï khiïn cho nhû

cha me cho àûúc tuöi tho nhû ngûú

á

àa

y. "Phu

i...Khöng pha

i mònh, àö

ng ke

i, pha

á

â

å

mú

â

con ho

å

ha

nhiï

c, gia

ng cha me

o, khöng lo phu

hö then.

â

í

å

â

á

å

ba bö

ë

â

á

î

á

ì

â

î

â

la

ä

ã

å

æ

å

â

á

â

ä

â

åi

åt

â

ë

á

ì

â

å

ä

â

ä

å

á

ë

ä

ã

å

ë

ã

å

í

å

â

ã

ë

â

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

83

Yï ën la äo

Yï

t lên, thï

i bònh, khöng pha

hûúng êm. "Söng lêu lïn la

tranh danh múi co, chùng pha

àûúc.

ë

â

tiï

c mû

i la

å

ì

â

á

tu

å

ë

ä

â

mö

å

ì

ë

å

â

å

á

ä

á

í

á

â

å

í

âi

á

ãi

tha

á

ã

â

å

ã

å

ä

ì

å

í

ë

ä

â

å

á

å

í

å

â

á

è

ã

á

ì

â

å

á

ì

ë

â

å

Mö

höi ú

ng bat êm àï

c lao, lao 100 tuö

hai long xanh, lao 80 tuö

àon ö

rûúc rê

î

á

àï

ë

â

ã

hö

å

â

å

î

co

ng àem cú ái

m àu vo å

i ài vong àiï

ng xanh

p. Àa

á

àõnh ky

â

á

la

phûú

rûú

ä

o tu

å

ã

â

á

å

â

å

â

á

ë

ä

â

æ

ã

ä

á

ä

í

ì

å

í

ä

å

ìu

å

ä

å

ä

(

â

ë

å

ì

â

á

ë

á

ám

á

ë

å

í

Ta

gian bïn theo thû

bïn phai lao ba ngö

å

â

ä

ë

å

â

tiïn la

ä

á

ä

ì

í

á

â

ë

ä

â

thò gian tra

á

ä

ã

ì

Tuy

t, co núi chûa àï

nhêt.

â

theo lï

å

la

â

á

núi la

ä

í

å

á

ä

ì

åt mònh chiï ëu

å ëu

nhê

ë

á

ë

í

ä

â

å

ë

ä

ì

ë

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

84

Tï

c tho

o ngöi trûú

thu trang nha

va chùm chu nghe vùn tï

tûng nha biïu cac cu

ë

la

quan la

c nhû

, trõnh tro

ä

ã

nghi thû

ban tû vùn ha

àùt giû

i vúi dên la

c tho. Nhû

á

ë

thê

, phûú

u, chó uö

i chû

ì

å

á

ë

tiïn la äo , vùn

c tï ë, quan

chu

laä

á

å

ä

á

â

î

â

á

ë

å

á

ì

ä

î

å

ä

ë

å

â

ã

yá

å

ë

á

â

ì

á

ë

å

î

â

ë

á

å

ä

î

ä

å

ën

â

ë

á

å.

Cö

nh da

m rêt cöng phu. Chiï

chiïu nhò, hai cu ngöi la

la àöng hang cû bön cu mö

î

yï

â

ë

ä

â

rê

ë

å

ã

vï

n gio

c biï

mö

ì

phê

, nem va

u ca

t nû

í

î

å

á

núi mö

banh kha

cö möt,

dûú

î

hai ba

á

ä

á

â

ì

á

la

â

ë

å

ã

å

î

å

â

î

ë

å

ì

å

î

ã

î

ä

î

â

ì

å

ë

î.

Tû

trung. Nga

àùc biït vui vï

töc, co nghôa rê

cai tham canh ú mê

hang ngûúi vö dung, ùn ha

â

nga

â

ä

á

viï

c la

o la

o tre

ng thõnh cû

u ñt chùm nom, ngûú

å

â

ì

co

á

bo

á

å

nû

t ca

c tñnh dên

c hùn vú

t va

ä

núi àònh

ë

å

ã

á

ä

â

å

â

å

ã

ác

å

í

ì

ë

ä

å

ë

ä

â

å

ë

â

å

á

yá

ë

å

ã

å

ã

â

í

â

á

å

è

á

i

á

ã

ë

á

â

á

ë

í

â

å

â

o

å

â

å

ä

å

á

â

å

åt .

Lu

ng tröi, ca

ng, quy tro

thò àûúc ha

ngeo cung ra

c àai höng, cu

quên lua bach, co

cung quên chuc bêu, a

tuy hoan canh möi nha

quan dên àïu khöng àûú

gêm mau lam, mau huyï

phuc mau sùc nhû vêy vú

àúi khöng hï co öng cha àûú

khuêt, khöng khoi them muön ûú

á

ä

á

å

ì

á

å

ë

ì

ã

núi thön da

lang to tònh quy

m, con chau cac

u nha

ä nùm

tha

tro

cu

du

vo

á

å

è

ä

ã

ë

á

ä

å

ã

â

ã

á

å

á

å

ë

å

á

ä

í

ë

í

á

å

ä

å

â

á

å

í

å

ì

â,

áo

â

ä

á

æ

â

å

ë

å

ä

á

å

ì

å

î

ì

â

å

á

å

ìn

ây

ì

å

á

ä

å

â

ì

â

ì

á

ã

á

ä

ì

á

åc

â

ã

î

â

á

å

â

ã

â

í â

ì

å

á

â

ái

ë

â

ì

å

ì

ë

â

á

ä

å

â

æ

å

á

ä

å

â

å

ã

ä

â

ëy

ä

â

ì

á

å

ã

â

ë

â

ë

ã

â

ë

á

â

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

85

Ta

å

ä

ì

á phong trao khöi phu åc viï åc

å

Tû

phong tra

pha, sûa sang tön ta

tònh cam gia töc hún trûú

chó thõ nao cua cú quan trung ûúng àõa phûúng, hay nga

khuyïn khñch. Vêy nhên tö nao chó àao, thuc àay phong tra

vêy?

â

nùm 1975 la

o khöi phuc viï

o tö mö

c. Ào

å

ë

â

nhû

i dung: Diï

chûc tï

o tû

ä

ì

â

Bù ìu coá

n soa

ng nùm va

möt vùn ba

hûúng dê

æ

â

å

á

å

î

å

í

ë

æ

ã

å

í

å

â

í

á

ë

â

á

ãn

în

ã

å

á

â

å

â

á

å

â

ã

á á

å

á

î

å

ë

â

å

á

ã

å

Àêy la

i ngûúi dên, trïn cûúng võ cu

nghiïp bao vï Tö Quöc, moi ngûú

nhêt : ùn ú, söng chït ... va nhûng viï

bònh, cuöc söng vêt chêt àa tûúng àöi ö

vùn hoa lai nöi lïn. Viïc ài lai, thùm viï

thuöc, viïc cung cö, gùn bo möi quên hï gia tö

cha me tû ngan xûa àù trú thanh têm linh cua mo

quan trong trong àúi söng vùn hoa va tû tûúng.

â

quy luê

å

á

ë

ä

hö

å

á

â

kha

á

ën .

Mo

å

â

ã

ì

ã

ì

â

å

á

â

å

ã

å

í

â

á

â

ã

ä

ë

ì

á

c

ë

ã

ë

ä

í

ä

å

â

ìn

å

ë

å

ë

ì

â

ë

á

å

í

å

â

å

ã

ë

å

â

å

í

â,

åc

å

â

ã

å

â

å

â

á

â

ã

Dûú

nhau, tònh ca

àònh, mau thoa

á

ë

â

xa

ä

hö

å

â

xu hûú

á

ä

áo kha ác

ã

î

å

â

á

å

ã

å

ã

â

á

ä

á

â

ã

å

â

ì

å

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

86

àöng nhên dên, mö

thuên phong my tuc.

Vò vê

ngûúi àï

å

laâ

viï

å

â

å

á

ã

ë

åt

â

ì

á

å

â

ã

á

ä

ì

ä

å

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

87

Quan hï

å

giû

ä

å

ha

â

la

â

ä

nhû thïë na âo ? Phu åc hö ìi

i ?

viï

å

lú

å

Phu

phong my

chiïu hûú

cho phong tra

å

c hö

tuc. Nï

ng tiïu cû

o chung:

ì

å

laâ

mö

å

á

æ

á

â

pha

á

å

ìn

åc

á åi

ä

å

ë

á

å

sú sú

ã

ë

á

å

â

ë

å

â

3

ì

á

å

â

á

ì

â

ä

å

â

-

Ngùn ngû âa mö åt söë phê ìn tûã lú åi du ån g tònh ca ãm hoå ha ân g thên thuö åc àeã ke áo

o canh.

be

â

, ke

á

-

Phu åc hö ìi viï åc ho å, àö ìn g thú âi nhên àoá phu åc hö ìi luön caã nhû än g thuã tu åc , mï

tñn dõ àoan.

-

Dû

á

å

â

ë

co

á

ngûú

â

å

co

á

chû

á

quyï

ì

í

bo

á

áo

luê

å

t phap, la

á

Ngoa

phñ, nhiïu thò giú

kheo leo hûúng dê

vinh

â

ë

í

chû

á

å

â

àònh àa

ng àï

c. Ho

á

î

gêy la

t, thò nïn

phö

ä

ng

ì

â

ì

ã

ë

å

â

å

ã

ë

á

å

ë

å

â

å

â

ä

ìn

Trûú

ng cöng viï

á

å

á

å

ma

å

á

co

á

quyï

ä

ì

nh

ng

nhû

ä

å

ì

â

á

å

â

å

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

88

a sang àònh

n cua cua dên

u bao göm nhûng

nùng vên àöng con

nöng thön, chê

chua, höi he ... hö

phai dûa vao cac ho

ngûúi co vai vï trong ca

chau trong cac ho ra lang xa

ë

á

nhû la

n huy àö

möt Höi àö

múi co

â

á

â

ën g, sûã

á ì ã

â

å

â

å

ì

â

å

ë

å

ã

å

â

á

å

î

ä

á

å

ì

å

í

ì

å

ä

â

á

ë

á

å

ä

á

ã

å

á

å

â

ä

â

ä

å

Phu ìi viï åc ho å, nï ëu àûú åc hûú án g dê în àu än g àù æn seä coá lú åi nhiï ìu mù åt àö ëi

å

vú

á

i phong tra

â

-

Phu

å

ì

á, àa åo àû ác kyã cûúng xaä hö åi , xêy dû ån g nï ëp sö ën g vùn minh,

gia àònh vùn hoa

á

-

Go

á

ì

å

á

å

åc tû tûú ãn g cha meå hiï ìn tû â, con trung hiï ëu ,

cha

á

u thao hiï

ã

ì

ã

-

Vê

c lï ho

c khoi, lïn lú

ngûúi gia, thûúng yïu giu

å

ã

á

å

thú

c gia

quên sû

â

á

àù

å

ì

å

ìn ,

tö

ho

í

chû

á

î

å

ë

å

á

ã

å

ã

á

ë

â

å

â

á

ä

â

ä

ë

â

-Nï ëu khe áo töí chû ác , ca ác hoå co ân coá thïí coá tuã sa ác h, cêu la åc böå vùn hoaá ...

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

89

Ruöång hûúng hoãa coá yá nghôa gò ?

Ruö

hûúng kho

sang àúi khac. Ruö

kiïn cêm ban ruöng hûúng hoa

nöi doi töng àûúng hoùc ài biït xû

trûúng hoùc àñch tön thûa trong cu

hûúng hoa va lo viïc giö tït hûúng kho

àïu phiïu cû bat quan ( con gai khöng àûú

hûúng hûúng hoa nïu co kho khùn àùc biï

sai luêt lï trïn se bõ quan xû phat, nïu trong ho

å

ã

" la

â

ruö

å

â

å

ã

å

ån g

ây

thú

â

á

í

å

ã

ì

â â

å

â

á

å

ã

å

á

ë

á

å

ã

â

á

ã

âi

ë

ä

â

å

á

å

ë

å

ã

â

å

ã

å

â

å

ã

á

ë

å

ã

â

å

î

ë

á

â

å

á

â

å

ì

å

á

å

ë

â

ë

ã

ë

á

å

â

á

å

ã

âm

å

ä

ã

å

ë

å

á

â

Vò co

hay be, thanh àa

gia hay tre ( co khi mú

àöng àu

á

ruö

å

ã

å

ë

tû

å

àûú

ng gia

y tuö

å

ì

ä

â

ho

å

lú

á

n

á

â

å

â

å

ã

â

n,

â

ã

á

â

á

ã

í

å

ë

ã

.

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

90

Vai troâ tö åc trûúãng xûa vaâ nay kha ác nhau nhû thïë na âo ?

Nga

trûú

àiïn co

, töc trûú

i tï. Nïu nho

chûa thanh niïn co

â

å

laâ

cû

á

va

â

å

ã

å

lú

á

tö å lú án ; ca ác

ng. Ruö

ngûú

u cao tuö

å

ã

chi co

va tû

tï lï

bö

á

ã

å

ã

á

ì

å

ä

â

å

ã

â

å

ì

á

ì

î

â

å

á

ì

ã

å

o

â

ë

î

å

ã

ì

â

ã

í

î

â

á

í

î

ì

ë

ã

á

å

á

ì

ë

ä

ã

â

á

å

Thú

khöng con chï

trûúng, àöi vúi tö

hiïu biït, hoan ca

nao rang buöc. Co

phûúng xa cung khöng giao ( hoù

canh ào, viïc hûúng khoi tï tû

â

å

ë

å

ã

hû

ä

â

å

ã,

å

â

ë

å

á

ì

å

ã

å

ã

å

â

c

å

ã

ë

á

í

ä

â

å

â

å

á

í

ë

â

ã

â

á

å

ë

å

â

å

á

å

ã

å

á

n

á

ã

ä

å

â

ã

á

å

í

â

å

â

ë

Thï

ngay tï

tònh trang trïn nhiï

ngûúi co uy tñn, nhiï

hay co möt tiïn lï na

àöng töc biïu ...

í

theo nguyï

t con chau muö

u ho àa

t tònh trong ho

o qui àõnh ào

å

ã

ë

á

nguö

ì

ây

áu

giö

î

â

ë

á

ë

í

á

í

å

ì

ä

á

ë

â

å

ì

ä

â

á

å

í

å

á

å

ãn

åi

á

å

í

ì

å

â

á

â

î

â

å

ì

å

Trûú

á

æ

å

na

á

â

å

ë

â

å

ã

å ha ân g

å âo

gù

æ

n bo hay khöng, ta

á

å

ë

á

â

http://www.ebooks.vdcmedia.com

HO

Ã

I ÀA

Á

P VÏ

Ì

VÙN HOA

Á

PHONG TUC NGÛÚ

Â

I VIÏ

Å

T

91

chöt,

nhiï

å

ã

nùng tö

í

chû

á

ä

å

ã

å

ë

ca

á

nhên, ào

á

â

chu

ã

ë

chû chûa co

á

å

ë

nao ba

â

ã

å

ì

ä

â

Trong thú

khöng con cú sú

thöng nhêt àêt nûú

phong trao loe lïn mö

cua tö tiïn àï lai thò con cha

hang nùm ma lo hûúng khoi. Nhûng rö

nûa tac àöng, hûúng khoi cung nguöi dê

con chau muön kï tuc sû nghiïp cha öng, muö

öng, muön cho dong ho ngay cang thanh àa

â

kha

á

ë

á

ã

á

ì

å

bõ phï khoa án g

sau hoa bònh,

chñ ", nïn

ë

â

ã

å

ë

í

â

ã

â

ë

á

å

ë

å

á

â

á

å

â

æ

ì

å

â

å

ã

í

å

á

ì

å

í

á

ã

î

â

á

ì

â

ë

ä

á

å

á

ä

ì

á

ã

ë

í

ä

á

ë

å

ë

â

å

â

åt

http://www.ebooks.vdcmedia.com