ÔN TÂP CUỐI NĂM

C¸c nhãm sinh vËt

§Æc ®iÓm chung

Vai trß

Virót

- KÝch th­íc rÊt nhá (12-50/triÖu mm)

- Ch­a cã cÊu t¹o tÕ bµo, ch­a ph¶i lµ d¹ng c¬ thÓ ®iÓn h×nh, kÝ sinh b¾t buéc

Khi kÝ sinh th­êng g©y bÖnh

Vi khuÈn

- KÝch th­íc nhá bÐ (1-vµi phÇn ngh×n mm)

- Cã cÊu tróc tÕ bµo nh­ng ch­a cã nh©n hoµn chØnh

- Sèng ho¹i sinh hoÆc kÝ sinh trõ mét sè Ýt tù d­ìng

- trong thiªn nhiªn vµ ®êi sèng con ng­êi: ph©n hñy chÊt h÷u c¬, ®­îc øng dông trong c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp.

- G©y bÖnh cho c¸c sinh vËt kh¸c vµ g©y « nhiÔm m«i tr­êng.

NÊm

- C¬ thÓ gåm nh÷ng sîi kh«ng mµu, mét sè Ýt ®¬n bµo(nÊm men), cã c¬ quan sinh s¶n lµ mò nÊm, sinh s¶n chñ yÕu b»ng bµo tö

- Sèng dÞ d­ìng(kÝ sinh hoÆc ho¹i sinh)

- Ph©n hñy chÊt h÷u c¬ thµnh chÊt v« c¬, dïng lµm thuèc, thøc ¨n hay chÕ biÕn thùc phÈm

- G©y bÖnh hay ®éc h¹i cho c¸c sinh vËt kh¸c

Thùc vËt

- C¬ thÓ gåm c¬ quan sinh d­ìng(th©n, l¸, rÔ) vµ c¬ quan sinh s¶n(hoa, qu¶, h¹t)

- Sèng tù d­ìng

- PhÇn lín kh«ng cã kh¶ n¨ng di ®éng

- Ph¶n øng chËm víi c¸c kÝch thÝch tõ bªn ngoµi.

- C©n b»ng khÝ «xi vµ khÝ c¸c bo nÝc, ®iÒu hµo khÝ hËu

- Cung cÊp nguån chÊt dinh d­ìng, khÝ thë, chç ë… vµ b¶o vÑ m«i tr­êng sèng cho c¸c sinh vËt kh¸c.

§éng vËt

- C¬ thÓ gåm nhiÒu hÖ c¬ quan vµ c¬ quan: VËn ®éng, thÇn kinh, h« hÊp, tiªu hãa…

- Sèng tù d­ìng

- Cã kh¶ n¨ng di chuyÓn

- Ph¶n øng nhanh víi c¸c kÝch thÝch tõ bªn ngoµi.

- cung cÊp nguån dinh d­ìng, nguyªn liÖu, vµ ®­îc dïng vµo viÖc nghiªn cøu vµ hç trî con ng­êi

- G©y bÖnh hay truyÒn bÖnh cho ng­êi.

C¸c nhãm TV

§Æc ®iÓm

T¶o

- Lµ thùc vËt bËc thÊp, gåm c¬ thÓ ®¬n bµo vµ ®a bµo, tÕ bµo cã diÖp lôc, ch­a cã rÔ th©n l¸ thËt sù.

- Sinh s¶n sinh d­ìng vµ sinh s¶n h÷u tÝnh, hÇu hÕt sèng ë n­íc.

Rªu

- Lµ thùc vËt bËc cao, cã th©n, l¸ cÊu t¹o ®¬n gi¶n, ch­a cã rÔ chÝnh thøc ch­a cã hoa,

- Sinh s¶n b»ng bµo tö, lµ thùc vËt ë c¹n ®Çu tiªn, nh­ng chØ ph¸t triÓn ®­îc ë n¬i Èm ­ít.

QuyÕt

- §iÓn h×nh lµ d­¬ng xØ,cã rÔ th©n l¸ thËt vµ cã m¹ch dÉn

- Sinh s¶n b»ng bµo tö

H¹t trÇn

- §iÓn h×nh lµ c©y th«ng, cã cÊu t¹o phøc t¹p: th©n gç cã m¹ch dÉn.

- Sinh s¶n b»ng h¹t n»m lé trªn c¸c l¸ no·n hë, ch­a cã hoa vµ qu¶

H¹t kÝn

- C¬ quan sinh d­ìng ®a d¹ng, rÔ th©n l¸ coa m¹ch dÉn ph¸t triÓn

- Cã nhiÒu d¹ng hoa qu¶ (qu¶ chøa h¹t)

§Æc ®iÓm

C©y mét l¸ mÇm

C©y hai l¸ mÇm

Sè l¸ mÇm

Mét

Hai

KiÓu rÔ

RÔ chïm

RÔ cäc

KiÓu g©n l¸

H×nh cung hoÆc song song

h×nh m¹ng

Sè c¸nh hoa

6 hoÆc 3 c¸nh

5 hoÆc 4 c¸nh

kiÓu th©n

Th©n cá

Th©n gç, th©n cá, th©n leo…

Ngµnh

§Æc ®iÓm

§éng vËt nguyªn sinh

- Lµ thÓ ®¬n bµo, phÇn lín dÞ d­ìng, di chuyÓ b»ng ch©n gi¶, l«ng hay roi b¬i

- Sinh s¶n v« tÝnh theo kiÓu ph©n ®«i

- Sèng tù do hoÆc kÝ sinh

Ruét khoang

§èi xøng táa trßn, ruét d¹ng tói, cÊu t¹o thµnh c¬ thÓ cã hai líp tÕ bµo,cã tÕ bµo gai tù vÖ vµ tÊn c«ng, cã nhiÒu d¹ng sèng ë biÓn nhiÖt ®íi

Giun dÑp

C¬ thÓ dÑp ®èi xøng hai bªn vµ ph©n biÖt ®Çu ®u«i l­ng bông, ruét ph©n nhiÒu nh¸nh, ch­a cã ruét sau vµ hËu m«n. Sèng tù do hoÆc kÝ sinh.

Giun trßn

C¬ thÓ h×nh trô th­êng thu«n hai ®Çu, cã khoang c¬  thÓ ch­a chÝnh thøc, c¬ quan tiªu hãa dµi tõ miÖng ®Õn hËu m«n. PhÇn lín sèng kÝ sinh, mét sè s«nngs tù do.

Giun ®èt

C¬ thÓ ph©n ®èt, cã thÓ xoang, èng tiªu hãa ph©n hãa, b¾t ®Çu cã hÖ tuÇn hoµn, di chuyÓn nhê chi bªn, t¬ hay thµnh c¬ thÓ, h« hÊp qua da hay mang.

Th©n mÒm

Th©n mÒm kh«ng ph©n ®èt cã vá ®¸ v«i, cã khoang ¸o, hÖ tiªu hãa ph©n hãa, c¬ quan di chuyÓn th­êng ®¬n gi¶n.

Ch©n khíp

Cã sè loµi lín. C¸c phÇn phô ph©n ®èt vµ khíp ®éng víi nhau, cã bé x­¬ng ngoµi b»ng kitin.

§éng vËt cã x­¬ng sèng

Cã c¸c líp chñ yÕu: C¸, l­ìng c­, bß s¸t, chim, thó. Cã bé x­¬ng trong trong ®ã cã cét sèng chøa tñy sèng) c¸c hÖ c¬ quan ph©n hãa vµ ph¸t triÓn ®Æc biÖt lµ hÖ thÇn kinh.

Líp

§Æc ®iÓm

C¸

Sèng hoµn toµn ë n­íc, b¬i b»ng v©y, h« hÊp b»ng mang, cã mét vßng tuÇn hoµn, tim hai ng¨n, thô tinh ngoµi, lµ ®éng vËt biÕn nhiÖt

L­ìng c­

Sèng ë n­íc vµ ë c¹n, da trÇn Èm ­ít, di chuyÓ b»ng 4 chi, h« hÊp b»ng phæi vµ da, cã hai vßng tuÇn hoµn, tim 3 ng¨n, t©m thÊt chøa m¸u pha, thô tinh ngoµi, sinh s¶n trong n­íc, nßng näc ph¸t triÓn qua biÕn th¸i, lµ ®éng vËt biÕn nhiÖt

Bß s¸t

Chñ yÕu sèng ë c¹n, da cã phñ vÈy sõng, cã cæ dµi, phæi cã nhiÒu v¸ch ng¨n, tim 3 ng¨n trong t©m thÊt cã v¸ch hôt(trõ c¸ sÊu) m¸u nu«i c¬ thÓ lµ m¸u pha, cã c¬ quan giao phèi, thô tinh trong, trøng cã mµng dai hoÆc vá ®¸ v«i bao bäc, lµ ®éng vËt biÕn nhiÖt

Chim

M×nh cã l«ng vó bao phñ, chi tr­íc biÕn thµnh c¸nh, phæi cã m¹ng èng khÝ cã tói khÝ tham gia vµo h« hÊp, tim 4 ng¨n hai vßng tuÇn hoµn, m¸u ®á t­¬i nu«i c¬ thÓ, trøng lín cã vá ®¸ v«i ®­îc Êp vµ në nhê th©n nhiÖt chim bè vµ mÑ, lµ ®éng vËt h»ng nhiÖt.

Thó

M×nh cã l«ng mao bao phñ, bé r¨ng ph©n hãa (nanh, cöa, hµm) tim 4 ng¨n,bé n·o ph¸t triÓn, cã hiÑn t­îng thai sinh vµ nu«i con b»ng s÷a, lµ ®éng vËt h»ng nhiÖt.

C¸c ngµnh ®éng vËt

Tr¶ lêi

TrËt tù tiÕn hãa

a, Giun dÑp

1+d

1

b, Ruét khoang

2+b

2

c, Giun ®èt

3+a

3

d, §VNS

4+e

4

e, Giun trßn

5+c

5

g, Ch©n khíp

6+i

6

h, §VCXS

7+g

7

i, Th©n mÒm

8+h

8

C¸c c¬ quan

Chøc n¨ng

RÔ

HÊp thô n­íc vµ c¸c muèi kho¸ng cho c©y

Th©n

VËn chuyÓn n­íc vµ muèi kho¸ng tõ rÔ lªn l¸ vµ chÊt dinh d­ìng tõ l¸ ®Õn c¸c c¬ quan kh¸c

L¸

Thu nhËn ¸nh s¸ng ®Ó chÕ t¹o chÊt h÷u c¬ cho c©y, trao ®æi khÝ víi m«i tr­êng ngoµi vµ tho¸t h¬i n­íc

Hoa

Thùc hiÖn thô phÊn thô tinh kÕt h¹t vµ t¹o qu¶

Qu¶

B¶o vÖ h¹t vµ gãp phÇn ph¸t t¸n h¹t

H¹t

NÈy mÇm thµnh c©y con, duy tr× ph¸t triÓn nßi gièng

C¬ quan, hÖ c¬ quan

Chøc n¨ng

VËn ®éng

N©ng ®ì vµ b¶o vÖ c¬ thÓ, t¹o cö ®éng vµ di chuyÓn cho c¬ thÓ

TuÇn hoµn

VËn chuyÓn chÊt dinh d­ìng, «xi vµo tÕ bµo vµ chuyÓn s¶n phÈm ph©n gi¶i tõ tÕ bµo tíi hÖ bµi tiÕt theo dßng m¸u

H« hÊp

Thùc hiÖn trao ®æi khÝ víi m«i tr­êng bªn ngoµi

Tiªu hãa

Ph©n gi¶i chÊt h÷u c¬ phøc t¹p thµnh chÊt ®¬n gi¶n cho c¬ thÓ hÊp thô ®­îc

Bµi tiÕt

Th¶i ra ngoµi c¬ thÓ c¸c chÊt kh«ng cÇn thiÕt hay ®éc h¹i cho c¬ thÓ.

Da

C¶m gi¸c, bµi tiÕt, ®iÒu hßa th©n nhiÖt vµ b¶o vÖ c¬ thÓ

TK vµ gi¸c quan

§iÒu khiÓn ®iÒu hßa vµ phèi hîp c¸c ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan, ®¶m b¶o cho c¬ thÓ lµ mét thÓ thèng nhÊt toµn vÑn

TuyÕn néi tiÕt

§iÒu hßa c¸c qu¸ tr×nh sinh lÝ cña c¬ thÓ, ®Æc biÖt lµ c¸c qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt, chuyÓn hãa vËt chÊt vµ n¨ng l­îng trong c¬ thÓ b»ng con ®­êng thÓ dÞch

Sinh s¶n

Sinh con, duy tr× ph¸t triÓn nßi gièng

C¸c bé phËn

Chøc n¨ng

Thµnh tÕ bµo

B¶o vÖ tÕ bµo

Mµng tÕ bµo

Trao ®æi chÊt gi÷a trong vµ ngoµi tÕ bµo

ChÊt tÕ bµo

Thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng sèng cña tÕ bµo

Ti thÓ

Thùc hiÖn sù chuyÓn hãa n¨ng l­îng cña tÕ bµo

Lôc l¹p

Tæng hîp chÊt h÷u c¬

Riboxom

Tæng hîp Protein

Kh«ng bµo

Chøa dÞch tÕ bµo

Nh©n

Chøa vËt chÊt di chuyÒn(ADN, NST) ®iÒu khiÓn mäi hoa¹t ®éng sèng cña tÕ bµo

C¸c qu¸ tr×nh

Vai trß

Quang hîp

Tæng hîp chÊt h÷u c¬

H« hÊp

Ph©n gi¶i chÊt h÷u c¬ vµ gi¶i phãng n¨ng l­îng

Tæng hîp Protein

T¹o protein cung cÊp cho tÕ bµo

C¸c kú

Nguyªn ph©n

Gi¶m ph©n

K× ®Çu

NST kÐp co ng¾n, ®ãng xo¾n vµ ®Ýnh vµo sîi thoi ph©n bµo ë t©m ®éng

GP1 NST kÐp co ng¾n ®ãng xo¾n, tiÕp hîp vµ b¾t chÐo

GP2 NST kÐp co ng¾n l¹i

K× gi÷a

C¸c NST kÐp co ng¾n cùc ®¹i vµ xÕp thµnh mét hµng ë mÆt ph¼ng xÝch ®¹o cña thoi ph©n bµo

GP1 Tõng cÆp NST kÐp xÕp thµnh 2 hµng

GP2 C¸c NST kÐp xÕp thµnh 1 hµng

K× sau

Tõng NSt kÐp chÎ däc ë t©m ®éng thµnh 2 NSt ®¬n ph©n li vÒ hai cùc cña tÕ bµo

GP1 NST kÐp t­¬ng ®ång ph©n li ®éc lËp vÒ hai cùc cña tÕ bµo

GP2 NST kÐp chÎ däc ë t©m ®éng vµ ph©n li vÒ hai cùc cña tÕ bµo

K× cuèi

Cacs NST ®¬n n»m gän trong nh©n víi sè l­îng = 2n nh­ ë tÕ bµo mÑ

GP1 NST kÐp n»m gän trong nh©n víi sè l­îng =n tÕ bµo mÑ

GP2 NST ®¬n n»m gän trong nh©n víi sè l­îng = n

C¬ së vËt chÊt

C¬ chÕ

HiÖn t­îng

CÊp ph©n tö ADN

ADN -> ARN -> Protein

TÝnh ®Æc thï cña Protein

CÊp tÕ bµo NST

Nh©n ®«i -> ph©n li -> tæ hîp

Nguyªn ph©n -> gi¶m ph©n -> thô tinh.

Bé NST ®Æc tr­ng cña loµi

Con gièng bè mÑ

Tªn quy luËt

Néi dung

Gi¶i thÝch

ý nghÜa

Ph©n li

Do sù ph©n li cña cÆp nh©n tè di truyÒn trong sù h×nh thµnh giao tö nªn mçi giao tö  chØ chøa mét nh©n tè di truyÒn

C¸c nh©n tè di truyÒn kh«ng hßa trén vµo nhau

Ph©n li vµ tæ hîp cña cÆp gen t­¬ng øng

x¸c ®Þnh tÝnh tréi

Ph©n li ®éc lËp

Ph©n li ®éc lËp cña c¸c cÆp nh©n tè di truyÒn trong ph¸t sinh giao tö

F2 cã tØ lÖ mçi kiÓu h×nh b»ng tÝch tØ lÖ cña c¸c cÆp tÝnh tr¹ng hîp thµnh nã

T¹o biÕn dÞ tæ hîp

Di truyÒn liªn kÕt

C¸c cÆp tÝnh tr¹ng do nhãm gen liªn kÕt quy ®Þnh ®­îc di truyÒn cïng nhau

C¸c gen liªn kÕt cïng ph©n li víi NST trong ph©n bµo

T¹o sù di truyÒn æn ®Þnh cña c¶ nhãm tÝnh tr¹ng cã lîi

Di truyÒn gíi tÝnh

ë c¸c loµi giao phèi tØ lÖ ®ùc : c¸i xÊp xØ 1: 1

Ph©n li vµ tæ hîp cña cÆp NST giíi tÝnh

§iÒu khiÓn tØ lÖ ®ùc : c¸i

BiÕn dÞ tæ hîp

§ét biÕn

Th­êng biÕn

Kh¸i niÖm

Sù tæ hîp l¹i c¸c gen cña P t¹o ra ë thÕ hÖ lai nh÷ng kiÓu h×nh kh¸c P

Nh÷ng biÕn ®æi vÒ cÊu tróc, sè lù¬ng cña ADN, vµ NST khi biÓu hiÖn thµnh kiÓu h×nh lµ thÓ ®ét biÕn

Nh÷ng biÕn ®æi ë kiÓu h×nh cña mét kiÓu gen ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¸ thÓ d­íi ¶nh h­ëng cña m«i tr­êng

Nguyªn nh©n

Ph©n li ®éc lËp vµ tæ hîp tù do cña c¸c cÆp gen trong gi¶m ph©n vµ thô tinh

T¸c ®éng cña c¸c nh©n tè ë m«i tr­êng trong vµ ngoµi c¬ thÓ vµo ADN, NST

¶nh h­ëng cña ®iÒu kiÖn m«i tr­êng chø kh«ng do sù biÕn ®æi trong kiÓu gen

TÝnh chÊt vµ vai trß

XuÊt hiÖn víi tØ lÖ kh«ng nhá, di truyÒn ®­îc, lµ nguyªn liÖu cho chän gièng vµ tiÕn hãa

Mang tÝnh c¸ biÖt, ngÉu nhiªn, cã lîi hoÆc cã h¹i, di truyÒn ®­îc, lµ nguån nguyªn liÖu cho chän gièng vµ tiÕn hãa

Mang tÝnh ®ång lo¹t, ®Þnh h­íng, cã lîi, kh«ng di truyÒn ®­îc, nh­ng ®¶m b¶o cho sù thÝch nghi cña c¸ thÓ

§B gen

§B cÊu tróc NST

§B sè l­îng NST

Kh¸i niÖm

Nh÷ng biÕn ®æi trong cÊu tróc gen

Nh÷ng biÕn ®æi trong cÊu tróc NST

Nh÷ng biÕn ®æi vÒ sè l­îng cña bé nhiÔm s¾c thÓ

C¸c d¹ng ®ét biÕn

MÊt, thªm, thay thÕ mét cÆp nucleotit

MÊt, lÆp, ®¶o ®o¹n

DÞ béi thÓ vµ ®a béi thÓ

QuÇn thÓ

QuÇn x·

HÖ sinh th¸i

Kh¸i niÖm

Bao gåm nh÷ng c¸ thÓ cïng loµi, cïng chung sèng trong mét khu vùc nhÊt ®Þnh, ë mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh, giao phèi tù do víi nhau t¹o ra thÕ hÖ míi.

Bao gåm nh÷ng quÇn thÓ thuéc c¸c loµi kh¸c nhau, cïng sèng tring mét kh«ng gian x¸c ®Þnh, cã mèi quan hÖ sinh th¸i mËt thiÕt víi nhau.

Bao gåm quÇn x· vµ khu vùc sèng (sinh c¶nh) cña nã, trong ®ã c¸c sinh vËt lu«n cã sù t­¬ng t¸c lÉn nhau vµ víi c¸c nh©n tè kh«ng sèng t¹o thµnh mét hhÖ thèng hoµn chØnh vµ t­¬ng ®èi æn ®Þnh.

§Æc ®iÓm

Cã ®Æc tr­ng vÒ mËt ®é, tØ lÖ giíi tÝnh, thµnh phÇn nhãm tuæi…,c¸c c¸ thÓ cã mèi  quan hÖ sinh th¸i hç trî hoÆc c¹nh tranh. Sè l­îng c¸ thÓ cã thÓ biÕn ®éng cã hoÆc kh«ng theo chu k×, th­êng ®­îc ®iÒu chØ ë møc c©n b»ng

Cã c¸c tÝnh chÊt c¬ b¶n vÒ sè l­îng vµ thµnh phÇn loµi, lu«n cã sù khèng chÕ t¹o nªn sù c©n b»ng sinh häc vÒ sè l­îng c¸ thÓ, sù thay thÕ kÕ tiÕp nhau cña c¸c quÇn x· theo thêi gian lµ diÔn thÕ sinh th¸i.

Cã nhiÒu mèi quan hÖ, nh­ng quan träng lµ vÒ mÆt dinh d­ìng th«ng qua chuçi thøc ¨n vµ l­íi thøc ¨n.

SV s¶n xuÊt -> SV tiªu thô -> SV ph©n gi¶i.