Sách Giáo Viên 11 - Chương 1

Ch¬ng 1 Sù ®iÖn li A. Më ®Çu  Môc tiªu cña ch¬ng 1. KiÕn thøc – Kh¸i niÖm vÒ sù ®iÖn li, chÊt ®iÖn li, chÊt ®iÖn li m¹nh, chÊt ®iÖn li yÕu, c©n b»ng ®iÖn li. – §Þnh nghÜa : axit, baz¬, hi®roxit lìng tÝnh vµ muèi theo thuyÕt A–rª–ni–ut.  Axit mét nÊc, axit nhiÒu nÊc, muèi trung hoµ, muèi axit. – TÝch sè ion cña níc, ý nghÜa tÝch sè ion cña níc.  Kh¸i niÖm vÒ pH, ®Þnh nghÜa m«i trêng axit, m«i trêng trung tÝnh vµ m«i trêng kiÒm.  ChÊt chØ thÞ axit  baz¬ : Quú tÝm, phenolphtalein vµ gi

Thể loại Giáo án bài giảng Hóa học

Số trang 1

Ngày tạo 10/15/2008 9:15:08 PM +00:00

Loại tệp doc

Kích thước 0.45 M

Tên tệp sachgiaovien11 chuong1 doc

Download

Ch¬ng 1

Sù ®iÖn li

A. Më ®Çu

 Môc tiªu cña ch¬ng

1. KiÕn thøc

– Kh¸i niÖm vÒ sù ®iÖn li, chÊt ®iÖn li, chÊt ®iÖn li m¹nh, chÊt ®iÖn li yÕu, c©n b»ng ®iÖn li.

– §Þnh nghÜa : axit, baz¬, hi®roxit lìng tÝnh vµ muèi theo thuyÕt A–rª–ni–ut.

 Axit mét nÊc, axit nhiÒu nÊc, muèi trung hoµ, muèi axit.

– TÝch sè ion cña níc, ý nghÜa tÝch sè ion cña níc.

 Kh¸i niÖm vÒ pH, ®Þnh nghÜa m«i trêng axit, m«i trêng trung tÝnh vµ m«i trêng kiÒm.

 ChÊt chØ thÞ axit  baz¬ : Quú tÝm, phenolphtalein vµ giÊy chØ thÞ v¹n n¨ng.

– B¶n chÊt cña ph¶n øng x¶y ra trong dung dÞch c¸c chÊt ®iÖn li lµ ph¶n øng gi÷a c¸c ion.

2. KÜ n¨ng

– TÝnh pH cña dung dÞch axit m¹nh, baz¬ m¹nh.

 X¸c ®Þnh ®îc m«i trêng cña dung dÞch b»ng c¸ch sö dông giÊy chØ thÞ v¹n n¨ng, giÊy quú tÝm hoÆc dung dÞch phenolphtalein.

– Quan s¸t hiÖn tîng thÝ nghiÖm ®Ó biÕt cã ph¶n øng ho¸ häc x¶y ra.

 Dù ®o¸n kÕt qu¶ ph¶n øng trao ®æi ion trong dung dÞch c¸c chÊt ®iÖn li.

 ViÕt ph¬ng tr×nh ion ®Çy ®ñ vµ rót gän.

 TÝnh khèi lîng kÕt tña hoÆc thÓ tÝch khÝ sau ph¶n øng ; TÝnh thµnh phÇn phÇn tr¨m vÒ khèi lîng c¸c chÊt trong hçn hîp ; tÝnh nång ®é mol ion thu ®îc sau
ph¶n øng.

 Mét sè ®iÓm cÇn lu ý

1. KiÕn thøc

Nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n ®Ó häc sinh hiÓu ®îc lÝ thuyÕt vÒ sù ®iÖn li ®· ®îc nghiªn cøu ë líp díi nh kh¸i niÖm dung dÞch, ®é tan, nång ®é, c¸c kiÕn thøc vÒ liªn kÕt ho¸ häc, sù ph©n cùc cña liªn kÕt... LÝ thuyÕt vÒ sù ®iÖn li cã ®ãng gãp thùc sù vµo viÖc nghiªn cøu c¸c chÊt ®iÖn li vÒ mÆt c¬ chÕ vµ quy luËt ph¶n øng. Nã cho phÐp kh¸m ph¸ b¶n chÊt cña c¸c chÊt ®iÖn li, c¸c qu¸ tr×nh ®iÖn li, ph¸t triÓn vÒ kh¸i niÖm vµ b¶n chÊt cña axit, baz¬, lìng tÝnh...

GV cÇn chó ý ®Õn mét sè kh¸i niÖm cã sù thay ®æi so víi kh¸i niÖm ë SGK tríc ®©y nh : chÊt ®iÖn li, chÊt ®iÖn li m¹nh, chÊt ®iÖn li yÕu, ®iÒu kiÖn cña ph¶n øng trao ®æi ion trong dung dÞch... tõ ®ã híng dÉn HS vËn dông kiÕn thøc ®îc
chÝnh x¸c.

2. Ph¬ng ph¸p

ë phÇn ®Çu cña ch¬ng Sù ®iÖn li, HS nghiªn cøu kh¸i niÖm vÒ axit, baz¬ theo thuyÕt A–rª–ni–ut. PhÇn tiÕp theo, HS vËn dông ®Ó häc vÒ sù ®iÖn li cña níc, pH, ®iÒu kiÖn ®Ó x¶y ra ph¶n øng trao ®æi ion. Nh vËy, ë ch¬ng nµy thÊy râ sù hoµ quyÖn gi÷a nghiªn cøu thùc nghiÖm– lÝ thuyÕt – vËn dông nªn ph¬ng ph¸p d¹y häc nªn sö dông lµ :

– HS lµm thÝ nghiÖm hoÆc xem b¨ng h×nh thÝ nghiÖm tõ ®ã rót ra nhËn xÐt.

– GV ®µm tho¹i dÉn d¾t theo hÖ thèng c©u hái nªu vÊn ®Ò.

– GV gióp HS so s¸nh kh¸i qu¸t ho¸ tõ ®ã rót ra nhËn xÐt.

– GV d¹y häc b»ng algolrit.

GV cïng gi¶i to¸n víi HS tõ ®ã rót ra nhËn xÐt.

HS chia thµnh c¸c nhãm nhá vµ cïng th¶o luËn theo nhãm...

– Kh¸i niÖm vÒ chÊt tan, kh«ng tan còng thay ®æi nhiÒu so víi tríc ®©y. Mét sè chÊt tríc ®©y ®îc coi lµ kh«ng tan, nhng thùc chÊt vÉn tan vµ t¹o ®îc dung dÞch rÊt lo·ng vÉn cã kh¶ n¨ng dÉn diÖn.

– C¸c hi®roxit lìng tÝnh ®îc chÝnh x¸c h¬n. Ngoµi Zn(OH)2, Pb(OH)2 Al(OH)3, c¸c hi®roxit Fe(OH)3, Cu(OH)2… còng lµ hi®roxit lìng tÝnh. V× vËy trong c¸c bµi tËp ®Þnh tÝnh cÇn hÕt søc chó ý. Cßn trong bµi tËp ®Þnh lîng thi do ®é tan qu¸nhá nª ta vÉn chÊp nhËn thu ®îc kÕt tña.

CÊu tróc c¸c bµi trong ch¬ng

PhÇn s¸ch	PhÇn ®Üa CD
Bµi 1. Sù ®iÖn li	D¹y häc nªu vÊn ®Ò §µm tho¹i	TN1 : Nghiªn cøu tÝnh dÉn ®iÖn cña dd TN2 : Ph©n biÖt chÊt ®iÖn li m¹nh, chÊt ®iÖn li yÕu	Dung dÞch b·o hoµ, ®é tan	TN1, TN2 Kh¸i niÖm vÒ dung dÞch BTTN
Bµi 2. Axit, baz¬ vµ muèi	D¹y häc nªu vÊn ®Ò	H×nh ¶nh m« pháng vÒ sù ph©n li cña axit, baz¬	LÞch sö ph¸t triÓn cña thuyÕt axit–baz¬	Sù ph©n li cña axit, baz¬ LÞch sö ph¸t triÓn thuyÕt axit – baz¬ BTTN

PhÇn s¸ch

PhÇn ®Üa CD

Bµi häc (1)

Ph¬ng ph¸p d¹y häc (2)

Phßng thÝ nghiÖm (3)

Th«ng tin bæ sung (4)

D÷ liÖu hãa häc (5)

Bµi 1. Sù ®iÖn li

D¹y häc nªu vÊn ®Ò

§µm tho¹i

TN1 : Nghiªn cøu tÝnh dÉn ®iÖn cña dd

TN2 : Ph©n biÖt chÊt ®iÖn li m¹nh, chÊt ®iÖn li yÕu

Dung dÞch b·o hoµ, ®é tan

TN1, TN2

Kh¸i niÖm vÒ dung dÞch

BTTN

Bµi 2. Axit, baz¬ vµ muèi

D¹y häc nªu vÊn ®Ò

H×nh ¶nh m« pháng vÒ sù ph©n li cña axit, baz¬

LÞch sö ph¸t triÓn cña thuyÕt axit–baz¬

Sù ph©n li cña axit, baz¬

LÞch sö ph¸t triÓn thuyÕt axit – baz¬

BTTN

PhÇn s¸ch				PhÇn ®Üa CD
Bµi häc (1)	Ph¬ng ph¸p d¹y häc (2)	Phßng thÝ nghiÖm (3)	Th«ng tin bæ sung (4)	D÷ liÖu hãa häc (5)
Bµi 3. Sù ®iÖn li cña níc. pH. ChÊt chØ thÞ axit, baz¬	DiÔn gi¶ng vµ ®µm tho¹i	TN x¸c ®Þnh pH	Sù ®iÖn li cña níc, thang pH	Mµu cña mét sè chÊt chØ thÞ mµu, TN x¸c ®Þnh pH Sù ®iÖn li cña níc, thang pH BTTN
Bµi 4. Ph¶n øng trao ®æi ion trong dung dÞch c¸c chÊt ®iÖn li	Algorit	TN vÒ ®iÒu kiÖn cña ph¶n øng trao ®æi trong dd ®iÖn li (t¹o kÕt tña, t¹o chÊt khÝ)	pH cña níc cÊt, pH cña c¸c dung dÞch ®Æc biÖt	TN vÒ ®iÒu kiÖn cña ph¶n øng trao ®æi ion ý nghÜa thùc tiÔn cña ph¶n øng axit –baz¬ vµ ph¶n øng kÕt tña BTTN
Bµi 5. LuyÖn tËp	Sö dông c¸c phiÕu häc tËp			B¶ng tæng kÕt «n tËp BTTN
Bµi 6. Thùc hµnh		TN1 : TÝnh axit–baz¬ TN2 : Ph¶n øng trao ®æi ion trong dd		TN1, TN2

B. D¹y häc c¸c bµi cô thÓ

Bµi 1. Sù ®iÖn li

I. Môc tiªu

1. KiÕn thøc

Kh¸i niÖm vÒ sù ®iÖn li, chÊt ®iÖn li, chÊt ®iÖn li m¹nh, chÊt ®iÖn li yÕu, c©n b»ng ®iÖn li.

2. KÜ n¨ng

– Ph©n biÖt ®îc chÊt ®iÖn li, chÊt kh«ng ®iÖn li, chÊt ®iÖn li m¹nh, chÊt ®iÖn li yÕu.

– ViÕt ph¬ng tr×nh ®iÖn li cña chÊt ®iÖn li m¹nh, chÊt ®iÖn li yÕu.

II. ChuÈn bÞ

– ¶nh vÒ thÝ nghiÖm chøng minh tÝnh dÉn ®iÖn cña dung dÞch vµ ph©n biÖt chÊt ®iÖn li m¹nh, chÊt ®iÖn li yÕu hoÆc bé dông cô chøng minh tÝnh dÉn ®iÖn cña dung dÞch nh h×nh 1.1, SGK.

– Cèc ®ùng c¸c chÊt r¾n ; NaCl, ®êng ; chÊt láng : níc cÊt, ®êng, natri clorua. Dung dÞch HCl 0,10 M, CH3COOH 0,10M, rîu etylic, glixerol.

III. thiÕt kÕ ho¹t ®éng d¹y häc

Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn	Ho¹t ®éng cña häc sinh
Ho¹t ®éng 1. Tæ chøc t×nh huèng häc tËp
Gi¸o viªn nªu tÇm quan träng cña dung dÞch ®èi víi cuéc sèng (trong c¬ thÓ, trong c¸c ®å ¨n, thøc uèng, thuèc men, …). Sau ®©y lµ mét gîi ý : Sù sèng khëi nguån tõ dung dÞch. C¸c ph¶n øng trong c¸c hÖ hãa häc vµ sinh häc thêng cã liªn quan ®Õn dung dÞch. Nh÷ng quy luËt rót ra tõ viÖc nghiªn cøu dung dÞch kh«ng nh÷ng gióp cho viÖc ®iÒu khiÓn c¸c qu¸ tr×nh hãa häc trong s¶n xuÊt c«ng, n«ng nghiÖp mµ cßn ®îc vËn dông vµo lÜnh vùc y häc, sinh häc, m«i trêng nh»m b¶o vÖ vµ t¨ng cêng søc khoÎ cña con ngêi.
Ho¹t ®éng 2. HiÖn tîng ®iÖn li
– GV híng dÉn HS c¸ch dïng bé dông cô nh h×nh 1.1 SGK ®Ó ph¸t hiÖn mét dung dÞch hay mét chÊt cã dÉn ®iÖn hay kh«ng. BiÓu hiÖn mét dung dÞch hay mét chÊt cã dÉn ®iÖn lµ ®Ìn s¸ng. – GV cã thÓ cho HS lµm thÝ nghiÖm t¬ng tù SGK nhng thay ba cèc trªn b»ng bèn cèc kh¸c : cèc (1) ®ùng NaCl r¾n, khan ; cèc (2) ®ùng NaOH r¾n, khan ; cèc (3) ®ùng ancol etylic ; cèc (4) ®ùng glixerol.	HS lµm TN, nhËn xÐt vµ rót ra kÕt luËn : – Dung dÞch muèi, axit, baz¬ dÉn ®iÖn. – Níc cÊt kh«ng dÉn ®îc – C¸c chÊt r¾n, khan : NaCl, NaOH vµ mét sè dung dÞch : ancol etylic, ®êng, glixerol kh«ng dÉn ®iÖn. – Dung dÞch muèi, axit, baz¬ dÉn ®iÖn (tr¹ng th¸i 13)
Ho¹t ®éng 3. Nguyªn nh©n tÝnh dÉn ®iÖn cña c¸c dung dÞch axit, baz¬ vµ muèi trong níc
– GV : T¹i sao c¸c dung dÞch axit, baz¬, muèi dÉn ®iÖn ? – GV híng dÉn HS ®äc SGK vµ tr¶ lêi c©u hái. ThÝ dô : b¶n chÊt dßng ®iÖn trong d©y dÉn lµ g× ? – GV bæ sung : ngêi ta gäi qu¸ tr×nh ph©n li c¸c chÊt trong níc ra ion lµ sù ®iÖn li. Nh÷ng chÊt tan trong níc ph©n li ra ion ®îc gäi lµ nh÷ng	– HS tr¶ lêi :Trong dung dÞch c¸c chÊt axit, baz¬, muèi cã c¸c phÇn tö mang ®iÖn tÝch d¬ng vµ ®iÖn tÝch ©m gäi lµ ion. C¸c ph©n tö axit, baz¬, muèi khi tan trong níc ph©n li thµnh c¸c ion, chuyÓn ®éng tù do trong dung dÞch lµm cho dung dÞch cña chóng dÉn ®îc ®iÖn.

Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn	Ho¹t ®éng cña häc sinh
chÊt ®iÖn li. Sù ®iÖn li ®îc biÓu diÔn b»ng ph¬ng tr×nh ®iÖn li. – GV híng dÉn HS c¸ch viÕt pt®l cña muèi (ph©n li ra cation kim lo¹i vµ anion gèc axit) ; axit (ph©n li ra ion hi®ro vµ ion gèc axit) ; baz¬ (ph©n li ra cation kim lo¹i vµ anion hi®roxit) ;	– HS viÕt pt®l cña mét sè muèi, axit, baz¬ quen thuéc HCl, NaOH, NaCl, HNO3, NaNO3 : NaCl  Na+ + Cl– NaNO3  Na+ + HCl  H+ + Cl– NaOH  Na+ + OH–
Ho¹t ®éng 4. Ph©n lo¹i c¸c chÊt ®iÖn li
– GV híng dÉn HS c¸ch dïng bé dông cô ®Ó ph¸t hiÖn mét dung dÞch dÉn ®iÖn m¹nh hay yÕu. BiÓu hiÖn mét dung dÞch dÉn ®iÖn m¹nh lµ ®Ìn s¸ng m¹nh. BiÓu hiÖn mét dung dÞch dÉn ®iÖn yÕu lµ ®Ìn s¸ng yÕu. – NÕu kh«ng cã ®iÒu kiÖn, GV cã thÓ cho HS quan s¸t h×nh vÏ (sau) hoÆc ®a th¼ng tªn : dd HCl 0,1M cã [H+] = 0,1M. dd Cl3COOH 0,1M [H+] = 0,0012M – T¹i sao dung dÞch HCl 0,10M dÉn ®iÖn m¹nh h¬n dung dÞch CH3COOH 0,10M ? GV híng dÉn HS ®äc SGK vµ tr¶ lêi. GV giíi thiÖu bæ sung cho HS nh÷ng kiÕn thøc vÒ chÊt ®iÖn li m¹nh (nh HCl), chÊt ®iÖn li yÕu (nh CH3COOH) vµ c¸ch viÕt pt®l ®èi víi chÊt ®iÖn li yÕu, chÊt ®iÖn li m¹nh. – C©n b»ng ®iÖn li còng gièng nh mäi c©n b»ng ho¸ häc kh¸c, vËy ®Æc ®iÓm cña c©n b»ng ®iÖn li lµ g× ?	– HS lµm thÝ nghiÖm so s¸nh ®é dÉn ®iÖn cña dung dÞch HCl 0,1M vµ dung dÞch CH3COOH 0,1M. – HS : mÆc dï hai dung dÞch axit cã cïng nång ®é nhng nång ®é c¸c ion trong dd HCl lín h¬n nång ®é c¸c ion trong dd CH3COOH, chøng tá sè ph©n tö HCl ph©n li ra ion nhiÒu h¬n sè ph©n tö CH3COOH ph©n li ra ion – HS ghi nhí : ChÊt ®iÖn li m¹nh khi tan trong níc, c¸c ph©n tö chÊt tan ph©n li gÇn nh hoµn toµn ra ion, pt®l viÕt mòi tªn mét chiÒu : HClH+ + Cl–. ChÊt ®iÖn li yÕu lµ chÊt khi tan trong níc, chØ cã mét phÇn sè ph©n tö hoµ tan ph©n li ra ion, phÇn cßn l¹i vÉn tån t¹i díi d¹ng ph©n tö trong dung dÞch, pt®l viÕt hai mòi tªn chiÒu ngîc nhau. CH3COOH H+ + CH3COO– – C©n b»ng ®iÖn li cña chÊt ®iÖn li yÕu lµ qu¸ tr×nh thuËn nghÞch, khi nµo tèc ®é ph©n li vµ tèc ®é kÕt hîp c¸c ion t¹o thµnh ph©n tö b»ng nhau, c©n b»ng ®îc thiÕt lËp.

Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn

Ho¹t ®éng cña häc sinh

chÊt ®iÖn li.

Sù ®iÖn li ®îc biÓu diÔn b»ng ph¬ng tr×nh ®iÖn li.

– GV híng dÉn HS c¸ch viÕt pt®l cña muèi (ph©n li ra cation kim lo¹i vµ anion gèc axit) ; axit (ph©n li ra ion hi®ro vµ ion gèc axit) ; baz¬ (ph©n li ra cation kim lo¹i vµ anion hi®roxit) ;

– HS viÕt pt®l cña mét sè muèi, axit, baz¬ quen thuéc HCl, NaOH, NaCl, HNO3, NaNO3 :

NaCl  Na+ + Cl–

NaNO3  Na+ +

HCl  H+ + Cl–

NaOH  Na+ + OH–

Ho¹t ®éng 4. Ph©n lo¹i c¸c chÊt ®iÖn li

– GV híng dÉn HS c¸ch dïng bé dông cô ®Ó ph¸t hiÖn mét dung dÞch dÉn ®iÖn m¹nh hay yÕu. BiÓu hiÖn mét dung dÞch dÉn ®iÖn m¹nh lµ ®Ìn s¸ng m¹nh. BiÓu hiÖn mét dung dÞch dÉn ®iÖn yÕu lµ ®Ìn s¸ng yÕu.

– NÕu kh«ng cã ®iÒu kiÖn, GV cã thÓ cho HS quan s¸t h×nh vÏ (sau) hoÆc ®a th¼ng tªn : dd HCl 0,1M cã [H+] = 0,1M.

dd Cl3COOH 0,1M [H+] = 0,0012M

– T¹i sao dung dÞch HCl 0,10M dÉn ®iÖn m¹nh h¬n dung dÞch CH3COOH 0,10M ? GV híng dÉn HS ®äc SGK vµ tr¶ lêi.

GV giíi thiÖu bæ sung cho HS nh÷ng kiÕn thøc vÒ chÊt ®iÖn li m¹nh (nh HCl), chÊt ®iÖn li yÕu (nh CH3COOH) vµ c¸ch viÕt pt®l ®èi víi chÊt ®iÖn li yÕu, chÊt ®iÖn li m¹nh.

– C©n b»ng ®iÖn li còng gièng nh mäi c©n b»ng ho¸ häc kh¸c, vËy ®Æc ®iÓm cña c©n b»ng ®iÖn li lµ g× ?

– HS lµm thÝ nghiÖm so s¸nh ®é dÉn ®iÖn cña dung dÞch HCl 0,1M vµ dung dÞch CH3COOH 0,1M.

– HS : mÆc dï hai dung dÞch axit cã cïng nång ®é nhng nång ®é c¸c ion trong dd HCl lín h¬n nång ®é c¸c ion trong dd CH3COOH, chøng tá sè ph©n tö HCl ph©n li ra ion nhiÒu h¬n sè ph©n tö CH3COOH ph©n li ra ion

– HS ghi nhí : ChÊt ®iÖn li m¹nh khi tan trong níc, c¸c ph©n tö chÊt tan ph©n li gÇn nh hoµn toµn ra ion, pt®l viÕt mòi tªn mét chiÒu : HClH+ + Cl–.

ChÊt ®iÖn li yÕu lµ chÊt khi tan trong níc, chØ cã mét phÇn sè ph©n tö hoµ tan ph©n li ra ion, phÇn cßn l¹i vÉn tån t¹i díi d¹ng ph©n tö trong dung dÞch, pt®l viÕt hai mòi tªn chiÒu ngîc nhau.

CH3COOH H+ + CH3COO–

– C©n b»ng ®iÖn li cña chÊt ®iÖn li yÕu lµ qu¸ tr×nh thuËn nghÞch, khi nµo tèc ®é ph©n li vµ tèc ®é kÕt hîp c¸c ion t¹o thµnh ph©n tö b»ng nhau, c©n b»ng ®îc thiÕt lËp.

Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn	Ho¹t ®éng cña häc sinh
GV híng dÉn HS nªu ®îc nhËn xÐt chung vÒ nh÷ng chÊt thuéc lo¹i chÊt ®iÖn li m¹nh, thuéc lo¹i chÊt ®iÖn li yÕu. – NÕu lµm gi¶m nång ®é H+ trong c©n b»ng trªn b»ng c¸ch pha lo·ng dung dÞch, c©n b»ng sÏ dÞch chuyÓn vÒ phÝa nµo ? Nh÷ng chÊt thuéc nhãm ®iÖn ly m¹nh (axit m¹nh, baz¬ tan), ...	– C©n b»ng sÏ chuyÓn dÞch theo chiÒu thuËn, nghÜa lµ theo chiÒu lµm t¨ng nång ®é H+ tu©n theo nguyªn lÝ chuyÓn dÞch c©n b»ng L¬ Sa–t¬–li–ª, lóc ®ã sù ®iÖn li x¶y ra dÔ dµng h¬n.
Ho¹t ®éng 5. Tæng kÕt vµ vËn dông
T¹i sao dung dÞch NaCl, dung dÞch HCl, dung dÞch NaOH (dung m«i níc) l¹i dÉn ®iÖn ? T¹i sao gäi NaCl lµ chÊt ®iÖn li m¹nh, cßn CH3COOH lµ chÊt ®iÖn li yÕu ?	– Trong dung dÞch cña c¸c chÊt trªn cã c¸c cation vµ anion chuyÓn ®éng tù do nªn dd cña chóng dÉn ®îc ®iÖn. – NaCl ph©n li gÇn nh hoµn toµn trong níc cßn CH3COOH chØ ph©n li mét phÇn.
Ho¹t ®éng 6. GV ra bµi tËp vÒ nhµ vµ híng dÉn HS nghiªn cøu bµi sau

IV. Bµi tËp cñng cè

Bµi 1. Dung dÞch chÊt ®iÖn li dÉn ®îc ®iÖn lµ do :

A. Sù dÞch chuyÓn cña c¸c electron.

B. Sù dÞch chuyÓn cña c¸c cation.

C. Sù dÞch chuyÓn cña c¸c ph©n tö hßa tan.

D. Sù dÞch chuyÓn cña c¶ cation vµ anion.

§¸p ¸n : D

Bµi 2. ChÊt nµo kh«ng ph¶i lµ chÊt ®iÖn li ?

A. CaO B. BaSO4 C. NaOH D. H2O

§¸p ¸n : A

A. NaCl  Na+ + Cl– B. HF  H+ + F–

C. CH3COOH CH3COO– + H+ D. Ba(OH)2  Ba2+ + 2OH–

§¸p ¸n : B

Bµi 4. Mét dung dÞch X chøa 0,2 mol Na+, 0,15 mol Ca2+, 0,1 mol Cl– vµ ion Trong dung ®Þch X cã bao nhiªu mol NO3– ?

A. 0,25 B. 0,15 C. 0,4 D. 0,3

§¸p ¸n : C

Bµi 5. Trén 200 ml dung dÞch BaCl2 0,04M víi 300 ml dung dÞch NaCl 0,08 M. TÝnh nång ®é mol cña ion Cl– trong dung dÞch sau ph¶n øng.

V. Th«ng tin bæ sung

1. Dung dÞch b·o hoµ. §é tan

Ta ®· biÕt, hoµ tan muèi ¨n vµo níc sÏ ®îc mét dung dÞch. NÕu tiÕp tôc thªm muèi vµo dung dÞch th× sÏ ®Õn mét lóc muèi kh«ng thÓ tan thªm ®îc n÷a. Ta thu ®îc mét dung dÞch b·o hßa. Thùc ra, lóc nµy dung dÞch ®· ®¹t ®Õn mét c©n b»ng ®éng : mét mÆt muèi ¨n tiÕp tôc tan vµo dung dÞch, nhng mÆt kh¸c cã mét lîng muèi ®óng b»ng thÕ tõ dung dÞch kÕt tinh trë l¹i bÒ mÆt c¸c tinh thÓ muèi ¨n hoÆc b¸m vµo thµnh cèc.

§Ó chøng minh, ngêi ta cho vµo cèc dung dÞch b·o hßa muèi ¨n ®ã mét mÈu vì tõ tinh thÓ muèi. Sau vµi ngµy ngêi ta thu ®îc mét tinh thÓ muèi hoµn chØnh cã khèi lîng b»ng ®óng khèi lîng cña mÈu vì ®· cho vµo. ë ®©y, râ rµng ®· ph¶i x¶y ra hai qu¸ tr×nh ngîc nhau : c¸c ion tõ mÈu tinh thÓ tan vµo dung dÞch vµ c¸c ion tõ dung dÞch kÕt tinh vµo bÒ mÆt tinh thÓ. V× thÕ míi dÉn tíi t¹o thµnh mét tinh thÓ hoµn chØnh ®èi xøng cao h¬n so víi mÈu vì.

Nh vËy, dung dÞch b·o hoµ lµ dung dÞch n»m c©n b»ng víi chÊt tan cha hoµ tan ë ®iÒu kiÖn ®· cho. Nãi c¸ch kh¸c, dung dÞch b·o hoµ lµ dung dÞch kh«ng thÓ hoµ tan thªm ®îc chÊt tan ë ®iÒu kiÖn ®· cho. Dung dÞch nµy bÒn vÒ mÆt nhiÖt ®éng vµ cã G = 0.

Dung dÞch cha b·o hoµ lµ dung dÞch cßn hoµ tan thªm ®îc chÊt tan ë ®iÒu kiÖn ®· cho.

Dung dÞch b·o hoµ kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i chøa chÊt cha hßa tan. Ngêi ta cã thÓ läc bá chÊt cha hßa tan hoÆc pha chÕ mét dung dÞch tõ nh÷ng lîng chÊt tan vµ dung m«i chÝnh x¸c ®Ó ®¹t ®îc dung dÞch b·o hoµ. Nh vËy, mét lîng x¸c ®Þnh dung m«i chØ cã thÓ hoµ tan ®îc mét lîng giíi h¹n chÊt tan. §é tan lµ møc ®o lîng chÊt tan cã thÓ hoµ tan vµo mét lîng dung m«i x¸c ®Þnh ë ®iÒu kiÖn ®· cho. §é tan thêng ®îc biÓu diÔn ra sè gam chÊt tan trªn 100 gam dung m«i hoÆc sè mol chÊt tan trªn 1 lÝt dung dÞch, hoÆc theo mét ®¬n vÞ kh¸c. §é tan lµ mèi quan hÖ ®Þnh lîng gi÷a dung m«i vµ chÊt tan trong dung dÞch b·o hoµ. ThÝ dô, khi ®¹t tíi dung dÞch b·o hßa ë 20 C, p = 1 atm, 100 gam níc hßa tan ®îc 35,8 gam muèi ¨n (NaCl). Ta nãi ®é tan cña NaCl ë 20 C lµ 35,8 gam trong100 gam níc.

§é tan phô thuéc b¶n chÊt chÊt tan, b¶n chÊt dung m«i vµ vµo nhiÖt ®é. §èi víi c¸c chÊt kh¸c nhau, nã thay ®æi trong mét kho¶ng rÊt lín. Trong b¶ng 1 chØ ra ®é tan cña mét sè chÊt trong cïng mét dung m«i (trong níc), cßn trong b¶ng 2 chØ ra ®é tan cña mét chÊt (kali io®ua) trong c¸c dung m«i kh¸c nhau.

B¶ng 1. §é tan cña mét vµi chÊt trong níc ë 20oC

ChÊt	§é tan (g /100 g H2O)	ChÊt	§é tan (g/ 100 g H2O)
CaI2	209	H3BO3	5
C6H12O6 (glucoz¬)	200	CaCO3	0,0013

NaCl

AgI

0,00000013

B¶ng 2. §é tan cña KI trong c¸c dung m«i kh¸c nhau ë 20oC

Dung m«i	§é tan (% khèi lîng)	Dung m«i	§é tan (% khèi lîng)
H2O	59,8	CH3NO2	0,307
NH3 (láng)	64,5	n–C4H9OH	0,20
HOCH2CH2OH	33,01	C6H5CN	0,05
CH3OH	14,97	C6H5NO2	0,00016
CH3COCH3	1,302	CH3COOC2H5	0,00012

Trong mét sè trêng hîp, ®é tan cßn phô thuéc vµo ¸p suÊt, vµo sù cã mÆt cña c¸c chÊt tan kh¸c hoÆc vµo c¸c yÕu tè kh¸c n÷a. YÕu tè c¬ b¶n x¸c ®Þnh ®é tan cña mét chÊt lµ mèi t¬ng quan vÒ lùc gi÷a c¸c ph©n tö cña chÝnh nã vµ lùc gi÷a ph©n tö cña nã víi ph©n tö dung m«i. Thùc nghiÖm cho thÊy r»ng, c¸c chÊt cã lùc gi÷a c¸c ph©n tö t¬ng tù nhau th× hßa tan ®îc vµo nhau. Ch¼ng h¹n, c¸c hîp chÊt ion (nh muèi, kiÒm...) hoÆc ph©n cùc m¹nh (nh HCl, HBr...) th× tan trong dung m«i ph©n cùc (nh níc, axit sunfuric nguyªn chÊt...) mµ kh«ng tan trong c¸c dung m«i kh«ng ph©n cùc (nh hi®rocacbon …). MÆt kh¸c, c¸c chÊt kh«ng ph©n cùc hoÆc Ýt ph©n cùc nh dÇu, mì, cacbon ®isunfua, tinh thÓ iot l¹i tan trong c¸c dung m«i kh«ng ph©n cùc (nh etx¨ng, benzen, ete...) mµ kh«ng tan trong níc. Tõ ®©y, ta cã thÓ hiÓu ®îc c©u ng¹n ng÷ tõ l©u ®· ®îc rót ra tõ thùc nghiÖm : "Gièng nhau th× tan vµo nhau".

2. Dung dÞch chÊt ®iÖn li

Trong dung dÞch lo·ng, c¸c tiÓu ph©n chÊt tan chuyÓn ®éng tù do. NÕu c¸c tiÓu ph©n ®ã lµ ion th× dung dÞch sÏ dÉn ®iÖn bëi v× c¸c ion d¬ng sÏ híng vÒ phÝa cùc ©m, c¸c ion ©m sÏ chuyÓn ®éng vÒ phÝa cùc d¬ng cña nguån ®iÖn. BÊt k× chÊt nµo khi hßa tan t¹o ®îc dung dÞch dÉn ®iÖn th× ®îc gäi lµ chÊt ®iÖn li. ChÊt nµo khi hoµ tan h×nh thµnh dung dÞch kh«ng dÉn ®iÖn ®îc gäi lµ chÊt kh«ng ®iÖn li. Dung dÞch chøa chÊt tan lµ chÊt ®iÖn li ®îc gäi lµ dung dÞch chÊt ®iÖn li.

(TrÇn ThÞ §µ – C¬ së lÝ thuyÕt c¸c ph¶n øng ho¸ häc)

Bµi 2. Axit, baz¬, muèi

I. Môc tiªu

1. KiÕn thøc

– §Þnh nghÜa : axit, baz¬, hi®roxit lìng tÝnh vµ muèi theo thuyÕt A–rª–ni–ut.

 Axit mét nÊc, axit nhiÒu nÊc, muèi trung hoµ, muèi axit.

2. KÜ n¨ng

– NhËn biÕt ®îc mét chÊt cô thÓ lµ axit, baz¬, muèi, hi®roxit lìng tÝnh, muèi trung hoµ, muèi axit theo ®Þnh nghÜa.

 ViÕt pt®l cña c¸c axit, baz¬, muèi, hi®roxit lìng tÝnh cô thÓ.

II. ChuÈn bÞ

C¸c m« h×nh h×nh thµnh ®Þnh nghÜa axit, baz¬, muèi theo thuyÕt A–rª–ni–ut.

III. ThiÕt kÕ ho¹t ®éng d¹y häc

Ho¹t ®éng cña Gi¸o viªn	Ho¹t ®éng cña Häc sinh
Ho¹t ®éng 1. Tæ chøc t×nh huèng häc tËp
GV sö dông t liÖu vÒ lÞch sö ph¸t triÓn cña thuyÕt axit – baz¬ ®Ó thÊy ®îc thuyÕt Arª–ni –ut gióp ta hiÓu ®îc b¶n chÊt cña axit, baz¬ vµ lÇn ®Çu tiªn ®· t×m ®îc nh÷ng quan hÖ ®Þnh lîng vÒ ®é m¹nh cña axit, baz¬
Ho¹t ®éng 2. H×nh thµnh ®Þnh nghÜa vÒ axit, axit nhiÒu nÊc
GV yªu cÇu HS nh¾c l¹i kh¸i niÖm vÒ axit, baz¬, muèi dùa theo thµnh phÇn ph©n tö. Cho thÝ dô, viÕt pt®l cña c¸c axit, baz¬, muèi.		– Pt®l : HCl  H+ + Cl CH3COOH H+ + CH3COO NhËn xÐt : dung dÞch c¸c axit ®Òu cã mÆt cation H+, chÝnh cation nµy lµm cho dung dÞch axit cã mét sè tÝnh chÊt chung. §Þnh nghÜa : Axit lµ chÊt khi tan trong níc ph©n li ra cation H+.
– GV ph©n tÝch c¸ch viÕt pt®l : H2SO4  H+ + H sù ®iÖn li m¹nh

Ho¹t ®éng cña Gi¸o viªn	Ho¹t ®éng cña Häc sinh
H++ ; =1,2.10–2(25o C) GV yªu cÇu HS viÕt pt®l 3 nÊc cña axit yÕu H3PO4 vµ tæng kÕt : Ph©n tö H2SO4 ph©n li hai nÊc ra ion H+, nã lµ axit hai nÊc ; Ph©n tö H3PO4 ph©n li ba nÊc ra ion H+, nã lµ axit ba nÊc. C¸c axit trªn cã tªn gäi chung lµ axit nhiÒu nÊc.		H3PO4 H+ + H2 H2 H+ + H H H+ +
Ho¹t ®éng 3. H×nh thµnh ®Þnh nghÜa vÒ baz¬
GV híng dÉn HS c¸c bíc sau : (1) ViÕt pt®l cña baz¬ NaOH, KOH. (2) GV yªu cÇu HS nhËn xÐt ®Ó rót ra ®Æc ®iÓm chung cña dung dÞch baz¬. (3) GV yªu cÇu HS nªu ®Þnh nghÜa baz¬.	(1) NaOH  Na+ + OH KOH  K+ + OH (2) Dung dÞch c¸c baz¬ ®Òu cã mÆt anion OH, chÝnh anion nµy lµm cho dung dÞch baz¬ cã mét sè tÝnh chÊt chung. (3) Theo thuyÕt A–rª–ni–ut, baz¬ lµ chÊt khi tan trong níc ph©n li ra anion OH.
Ho¹t ®éng 4. H×nh thµnh ®Þnh nghÜa vÒ hi®roxit lìng tÝnh
– GV hoÆc HS thùc hiÖn thÝ nghiÖm so s¸nh. LÊy hai èng nghiÖm, trong mçi èng nghiÖm ®Òu cã mét Ýt kÕt tña kÏm hi®roxit mµu tr¾ng. Cho dd HCl vµo mét èng. Cho dd NaOH vµo èng cßn l¹i. Quan s¸t. NhËn xÐt hiÖn tîng. – GV gi¶i thÝch : V× kÏm Zn(OH)2 t¸c dông ®îc víi c¶ ®¼ng nhiÖt axit vµ ®¼ng nhiÖt baz¬ Zn(OH)2 thÓ hiÖn tÝnh sÏ lµ axit khi t¸c dông vinh dd baz¬ vµ thÓ hiÖn tÝnh baz¬ khi t¸c dông víi dd axit : Hi®roxit lìng tÝnh ph©n li theo 2 kiÓu + Ph©n li kiÓu axit : + Ph©n li kiÓu baz¬ :	HS lµm thÝ nghiÖm vµ nhËn xÐt Zn(OH)2 t¸c dông ®îc víi c¶ dd axit vµ dd baz¬.

Ho¹t ®éng cña Gi¸o viªn	Ho¹t ®éng cña Häc sinh
Trong m«i trêng baz¬, pt®l cña Zn(OH)2 Zn(OH)2 + 2H+ do ®ã Zn(OH)2 cßn ®îc viÕt díi d¹ng H2ZNO2. Zn(OH)2 lµ hi®roxit lìng tÝnh. – GV dÉn d¾t HS tù rót ra ®Þnh nghÜa vÒ hi®roxit lìng tÝnh – GV bæ sung : C¸c hi®roxit lìng tÝnh thêng gÆp lµ Zn(OH)2, Al(OH)3, Sn(OH)2, Pb(OH)2. Chóng ®Òu Ýt tan trong níc vµ cã lùc axit, lùc baz¬ ®Òu yÕu.	§N : Hi®roxit lìng tÝnh lµ hi®roxit khi tan trong níc võa cã thÓ ph©n li nh axit, võa cã thÓ ph©n li nh baz¬ tuú thuéc vµo m«i trêng.
Ho¹t ®éng 5. H×nh thµnh ®Þnh nghÜa vÒ muèi
GV híng dÉn HS theo c¸c bíc sau : (1) GV yªu cÇu HS viÕt pt®l cña mét sè muèi ®¬n gi¶n nh NaCl, K2SO4 : GV bæ sung thªm hai trêng hîp phøc t¹p h¬n : (NH4)2SO4  + NaHCO3  Na+ + (2). GV yªu cÇu HS rót ra nhËn xÐt vÒ ®Æc ®iÓm chung cña dung dÞch muèi vµ nªu ®Þnh nghÜa muèi. (3). GV bæ sung : Muèi mµ anion gèc axit kh«ng cßn hi®ro cã kh¶ n¨ng ph©n li ra ion H+ (hi®ro cã tÝnh axit) ®îc gäi lµ muèi trung hoµ. ThÝ dô, NaCl, (NH4)2SO4, Na2CO3. NÕu anion gèc axit cña muèi vÉn cßn hi®ro cã kh¶ n¨ng ph©n li ra ion H+ th× muèi ®ã ®îc gäi lµ muèi axit. ThÝ dô : NaHCO3, NaH2PO4, NaHSO4.	(1) NaCl  Na+ + Cl K2SO4  2K+ + (2) NhËn xÐt : Dung dÞch c¸c muèi ®Òu cã mÆt cation kim lo¹i (hoÆc ) vµ anion gèc axit. §Þnh nghÜa : Muèi lµ hîp chÊt khi tan trong níc ph©n li ra cation kim lo¹i (hoÆc cation vµ anion gèc axit.
Ho¹t ®éng 6. Sù ®iÖn li cña muèi trong níc
– GV : H·y nªu nhËn xÐt chung vÒ sù ®iÖn li cña muèi trong níc.	– HS : HÇu hÕt c¸c muèi khi tan trong níc ph©n li hoµn toµn ra cation kim lo¹i (hoÆc cation

nguon VI OLET

Hóa học 8 Hóa học 9 Hóa học 10 Hóa học 11 Hóa học 12 Hóa học 10 nâng cao Hóa học 11 nâng cao Hóa học 12 nâng cao Khác (Hóa học)