Sáng kiến kinh nghiệm Lớp 4

PhÇn I: Më ®Çu

Ph­¬ng ph¸p tæ chøc d¹y c¸c d¹ng bµi tËp luyÖn tõ vµ c©u cho häc sinh líp 4

1. Lý do chän ®Ò tµi

1. C¬ së lÝ luËn.

NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña TiÕng ViÖt trong sù nghiÖp gi¸o dôc con ng­êi. Tõ xa x­a «ng cha ta ®· sö dông nã mét c¸ch tù gi¸c nh»m ®Ó gi¸o dôc trÎ nhá.

 Khi ch­a cã nhµ tr­êng, trÎ ®­îc gi¸o dôc trong gia ®×nh vµ ngoµi x· héi. Tõ thuë n»m n«i, c¸c em ®­îc bao bäc trong tiÕng h¸t ru cña mÑ, cña bµ, lín lªn chót n÷a nh÷ng c©u chuyÖn kÓ cã t¸c dông to lín, lµ dßng s÷a ngät ngµo nu«i d­ìng t©m hån trÎ, rÌn luyÖn c¸c em thµnh con ng­êi cã nh©n c¸ch, cã b¶n s¾c d©n téc gãp phÇn h×nh thµnh con ng­êi míi, ®¸p øng yªu cÇu cña x· héi ®èi víi nh÷ng thµnh viªn cña m×nh.

Cïng víi sù ph¸t triÓn cña x· héi, gi¸o dôc nhµ tr­êng xuÊt hiÖn nh­ mét ®iÒu tÊt yÕu, ®ãn b­íc thiÕu nhi c¾p s¸ch tíi tr­êng. C¶ thÕ giíi ®ang më tr­íc m¾t c¸c em. Kho tµng v¨n minh nh©n lo¹i ®­îc chuyÓn giao tõ nh÷ng ®iÒu s¬ ®¼ng nhÊt. Qu¸ tr×nh gi¸o dôc ®­îc thùc hiÖn ë mäi lóc, mäi n¬i, tÊt c¶ c¸c m«n häc.

 Nh÷ng ®iÒu s¬ ®¼ng nhÊt ®· gãp phÇn rÊt quan träng trong viÖc sö dông ng«n ng÷ vµo ho¹t ®éng giao tiÕp cña häc sinh. Ng«n ng÷ lµ thø c«ng cô cã t¸c dông v« cïng to lín. Nã cã thÓ diÔn t¶ tÊt c¶ nh÷ng g× con ng­êi nghÜ ra, nh×n thÊy biÕt ®­îc nh÷ng gi¸ trÞ trõu t­îng  mµ c¸c gi¸c quan kh«ng thÓ v­¬n tíi ®­îc. C¸c m«n häc ë TiÓu häc cã t¸c dông hç trî  cho nhau nh»m gi¸o dôc toµn diÖn häc sinh ph¶i kÓ ®Õn LuyÖn tõ vµ c©u, mét ph©n m«n chiÕm thêi l­îng kh¸ lín trong m«n TiÕng ViÖt ë TiÓu häc. Nã t¸ch thµnh mét ph©n m«n ®éc lËp, cã vÞ trÝ ngang b»ng víi ph©n m«n TËp ®äc, TËp lµm v¨n...song song tån t¹i víi c¸c m«n häc kh¸c. §iÒu ®ã thÓ hiÖn viÖc cung cÊp vèn tõ cho häc sinh lµ rÊt cÇn thiÕt vµ nã cã thÓ mang tÝnh chÊt cÊp b¸ch nh»m “®Çu t­” cho häc sinh cã c¬ së h×nh thµnh ng«n ng÷ cho ho¹t ®éng giao tiÕp còng nh­ chiÕm lÜnh nguån tri thøc míi trong c¸c m«n häc kh¸c. TÇm quan träng ®ã ®· ®­îc rÌn giòa luyÖn tËp nhuÇn nhuyÔn trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt c¸c d¹ng bµi tËp trong m«n LuyÖn tõ vµ c©u líp 4.

2. C¬ së thùc tiÔn.

ViÖc gi¶i quyÕt c¸c d¹ng bµi tËp LuyÖn tõ vµ c©u líp 4 cã hiÖu qu¶ ®Æt  ra cho c¸c Gi¸o viªn TiÓu häc lµ mét vÊn ®Ò kh«ng ph¶i ®¬n gi¶n. Qua thùc tÕ d¹y t«i ®· gÆp ph¶i kh«ng Ýt nh÷ng khã kh¨n. Bëi ®©y lµ ch­¬ng tr×nh thay s¸ch líp 4 míi. Cïng tån t¹i víi nã lµ tõ ng÷ vµ ng÷ ph¸p cña ch­¬ng  tr×nh c¶i c¸ch ®Òu ®¶m nhiÖm cung cÊp vèn tõ cho häc sinh, viÖc h­íng dÉn lµm c¸c bµi tËp LuyÖn tõ vµ c©u mang tÝnh chÊt m¸y mãc, kh«ng më réng cho häc sinh n¾m s©u kiÕn thøc  cña bµi. VÒ phÝa häc sinh, lµm c¸c bµi tËp chØ biÕt lµm mµ kh«ng hiÓu t¹i sao lµm nh­ vËy, häc sinh kh«ng cã høng thó trong viÖc gi¶i quyÕt kiÕn thøc. Do vËy viÖc tæ chøc cho häc sinh trong c¸c giê gi¶i quyÕt c¸c bµi tËp LuyÖn tõ vµ c©u lµ vÊn ®Ò tr¨n trë cho c¸c gi¸o viªn vµ ngay b¶n th©n t«i.

 Trong qu¸ tr×nh d¹y häc còng nh­ viÖc ph¸t hiÖn häc sinh n¨ng khiÕu, t«i còng nh­ mét sè gi¸o viªn kh¸c khi d¹y ®Õn tiÕt LuyÖn tõ vµ c©u, ®Æc biÖt c¸c kh¸i niÖm vÒ tõ ®¬n, tõ ghÐp, c¸c kiÓu tõ ghÐp...béc lé kh«ng Ýt h¹n chÕ. VÒ néi dung ch­¬ng tr×nh d¹y phÇn ®ã trong s¸ch gi¸o khoa rÊt Ýt. ChÝnh v× vËy häc sinh rÊt khã x¸c ®Þnh, dÉn ®Õn tiÕt häc trë nªn nhµm ch¸n kh«ng thu hót häc sinh vµo ho¹t ®éng nµy. §Ó th¸o gì khã kh¨n ®ã rÊt cÇn cã mét ph­¬ng ph¸p tæ chøc tèt nhÊt, cã hiÖu qu¶ nhÊt cho tiÕt d¹y c¸c d¹ng bµi tËp LuyÖn tõ vµ c©u cho häc sinh líp 4.

 Tõ nh÷ng lý do kh¸ch quan vµ chñ quan ®· nªu trªn, th«ng qua viÖc häc tËp, gi¶ng d¹y trong nh÷ng n¨m qua, t«i ®· chän ®Ò tµi nµy ®Ó nghiªn cøu s©u h¬n vÒ ph­¬ng ph¸p tæ chøc d¹y c¸c d¹ng bµi tËp LuyÖn tõ vµ c©u cho häc sinh líp 4, nh»m t×m ra ®­îc ph­¬ng ph¸p, h×nh thøc tæ chøc thÝch hîp nhÊt, vËn dông tèt nhÊt trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y cña m×nh. V× ®iÒu kiÖn, kh¶ n¨ng nghiªn cøu cã h¹n t«i xin m¹nh d¹n tr×nh bµy kÕt qu¶ nghiªn cøu cña m×nh th«ng qua ®Ò tµi “Ph­¬ng ph¸p tæ chøc d¹y c¸c d¹ng bµi tËp luyÖn tõ vµ c©u cho häc sinh líp 4”.

 B. NhiÖm vô nghiªn cøu.

 T×m hiÓu t×nh h×nh häc tiÕng viÖt ph©n m«n LuyÖn tõ vµ c©u thùc hµnh x¸c ®Þnh ph­¬ng ph¸p tæ chøc d¹y c¸c d¹ng bµi tËp luyÖn tõ vµ c©. §Ò xuÊt mét sè biÖn ph¸p thùc hiÖn trong khi d¹y häc sinh d¹ng bµi nµy.

 §èi t­îng nghiªn cøu: Häc sinh líp 4.

 C. Môc ®Ých nghiªn cøu.

 Víi ®Ò tµi nµy môc ®Ých nghiªn cøu chÝnh lµ t×m ph­¬ng ph¸p  tæ chøc thÝch hîp nhÊt trong qu¸ tr×nh d¹y c¸c d¹ng bµi tËp LuyÖn tõ vµ c©u. Tõ ®ã vËn dông linh ho¹t vµo h­íng dÉn rÌn kü n¨ng lµm c¸c d¹ng bµi tËp LuyÖn tõ vµ c©u cho häc sinh mét c¸hc hiÖu qu¶ nhÊt.

 D. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu.

 §Ó thùc hiÖn ®­îc môc ®Ých cña ®Ò tµi ®Æt ra, t«i m¹nh d¹n nghiªn cøu, häc hái t×m tßi, ¸p dông nh÷ng ph­¬ng ph¸p sau:

 I. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu.

 1. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu lý luËn (®äc tµi liÖu).

 2. Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch tæng hîp.

 3. Ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra.

 4. Ph­¬ng ph¸p thùc nghiÖm

 5. Ph­¬ng ph¸p ®µm tho¹i.

 6. Ph­¬ng ph¸p tæng kÕt, rót kinh nghiÖm.

 II. TiÕn tr×nh nghiªn cøu.

 1. Dù giê th¨m líp, tiÕp xóc gÇn gòi víi häc sinh vµhiÓu t×nh tr¹ng gi¶i quyÕt lµm c¸c bµi tËp LuyÖn tõ vµ c©u cña gi¸o viªn vµ häc sinh líp 4.

 2. §Ò ra ph­¬ng h­íng ®Ó n©ng cao chÊt l­îng lµm c¸c bµi tËp cã hiÖu qu¶ h¬n.

 3. D¹y thùc nghiÖm, ¸p dông trªn líp ®èi chøng, ph©n tÝch c¸c kÕt qu¶ b»ng sè liÖu thèng kª.

PhÇn II: Néi dung

 I. Thùc tr¹ng d¹y – häc c¸c d¹ng bµi tËp “LuyÖn tõ vµ c©u”.

 1. §èi víi ch­¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa.

 Sè tiÕt LuyÖn tõ vµ c©u cña chÝnh s¸ch gi¸o khoa líp 4 gåm 2 tiÕt/tuÇn. Sau mçi tiÕt h×nh thµnh kiÕn thøc lµ mét lo¹t c¸c bµi tËp cñng cè bµi. Mµ viÖc x¸c ®Þnh ph­¬ng ph¸p tæ chøc cho mét tiÕt d¹y nh­ vËy lµ hÕt søc cÇn thiÕt. ViÖc x¸c ®Þnh yªu cÇu cña bµi vµ h­íng gi¶i quyÕt cßn mang tÝnh thô ®éng, ch­a ph¸t huy triÖt ®Ó vèn kiÕn thøc khi luyÖn tËp, thùc hµnh.

 2. §èi víi gi¸o viªn.

 Ph©n m«n “LuyÖn tõ vµ c©u” t¹o cho häc sinh m«i tr­êng giao tiÕp ®Ó häc sinh më réng vèn  tõ cã ®Þnh h­íng, trang bÞ cho häc sinh c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ TiÕng ViÖt g¾n víi c¸c t×nh huèng giao tiÕp th­êng gÆp. Tõ ®ã n©ng cao c¸c kü n¨ng sö dông TiÕng ViÖt cña häc sinh. Gi¸o viªn lµ mét trong 3 nh©n tè cÇn ®­îc xem xÐt cña qu¸ tr×nh d¹y häc “LuyÖn tõ vµ c©u”, lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng cña qu¸ tr×nh d¹y häc nµy. Khi nghiªn cøu qu¸ tr×nh d¹y h­íng dÉn häc sinh lµm c¸c d¹ng bµi tËp

“LuyÖn tõ vµ c©u” cho häc sinh líp 4, t«i thÊy thùc tr¹ng cña gi¸o viªn nh­ sau:

 - Ph©n m«n “LuyÖn tõ vµ c©u” lµ phÇn kiÕn thøc khã trong khi h­íng dÉn häc sinh n¾m ®­îc yªu cÇu vµ vËn dông vµo viÖc lµm c¸c bµi tËp nªn dÉn ®Õn t©m lý gi¸o viªn ng¹i bëi viÖc vËn dông cña gi¸o viªn cßn lóng tóng gÆp khã kh¨n.

 - Gi¸o viªn mét sè Ýt kh«ng chÞu ®Çu t­ thêi gian cho viÖc nghiªn cøu ®Ó khai th¸c kiÕn thøc vµ t×m ra ph­¬ng ph¸p phï hîp víi häc sinh, lÖ thuéc vµo ®¸p ¸n, gîi ý dÉn ®Õn häc sinh ng¹i häc ph©n m«n nµy.

 - C¸ch d¹y cña mét sè gi¸o viªn cßn ®¬n ®iÖu, lÖ thuéc m¸y mãc vµo s¸ch gi¸o khoa, hÇu nh­ Ýt s¸ng t¹o, ch­a thu hót l«i cuèn häc sinh.

 - NhiÒu gi¸o viªn ch­a quan t©m ®Õn viÖc më réng vèn tõ, ph¸t triÓn vèn tõ cho häc sinh, gióp häc sinh lµm giµu vèn hiÓu biÕt phong phó vÒ TiÕng ViÖt.

 - Thùc tÕ trong tr­êng t«i c«ng t¸c, chóng t«i th­êng rÊt tÝch cùc ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y sao cho cã hiÖu qu¶ nhÊt ë m«n häc nµy. §ång thêi lµ tiÒn ®Ò trong viÖc ph¸t triÓn  båi d­ìng nh÷ng em cã n¨ng khiÕu. Nh­ng kÕt qu¶ gi¶ng d¹y vµ hiÖu qu¶ cßn béc lé kh«ng Ýt nh÷ng h¹n chÕ.

 3. §èi víi häc sinh.

 HÇu hÕt häc sinh ch­a hiÓu hÕt vÞ trÝ, tÇm quan träng, t¸c dông cña ph©n m«n “LuyÖn tõ vµ c©u” nªn ch­a dµnh thêi gian thÝch ®¸ng ®Ó häc m«n nµy.

 Häc sinh kh«ng cã høng thó häc ph©n m«n nµy. C¸c em ®Òu cho ®©y lµ ph©n m«n võa “kh«” võa “khã”.

 NhiÒu häc sinh ch­a n¾m râ kh¸i niÖm cña tõ, c©u...Tõ ®ã dÉn ®Õn viÖc nhËn diÖn ph©n lo¹i, x¸c ®Þnh h­íng lµm bµi lÖch l¹c. ViÖc x¸c ®Þnh cßn nhÇm lÉn nhiÒu.

 Häc sinh ch­a cã thãi quen ph©n tÝch d÷ kiÖn cña ®Çu bµi, th­êng hay bá sãt, lµm sai hoÆc kh«ng lµm hÕt yªu cÇu cña ®Ò bµi.

 Thùc tÕ cho thÊy nhiÒu häc sinh khi hái ®Õn lý thuyÕt th× tr¶ lêi rÊt tr«i ch¶y, chÝnh x¸c, nh­ng khi lµm bµi tËp thùc hµnh th× lóng tóng vµ lµm bµi kh«ng ®¹t yªu cÇu. §iÒu ®ã thÓ hiÖn häc sinh n¾m kiÕn thøc mét c¸ch m¸y mãc, thô ®éng vµ tá ra yÕu kÐm thiÕu ch¾c ch¾n.

 Do vËy ngay khi d¹y tíi phÇn tõ ghÐp, tõ l¸y...T«i ®· tiÕn hµnh kh¶o s¸t häc sinh líp 4B b»ng bµi tËp sau.

§Ò bµi: X¸c ®Þnh tõ ghÐp vµ tõ l¸y trong ®o¹n v¨n sau.

“D¸ng tre v­¬n méc m¹c, mµu tre t­¬i nhòn nh¹n. Råi tre lín lªn cøng c¸p, dÎo dai, v÷ng ch¾c. Tre tr«ng thanh cao, gi¶n dÞ, chÝ khÝ nh­ ng­êi”.

Qua kh¶o s¸t ë líp t«i cã 36 häc sinh, kÕt qu¶ kh¶o s¸t nh­ sau:

§iÒu ®¸ng nãi ë ®©y lµ cã tíi 20 em ch­a biÕt x¸c ®Þnh tõ ghÐp, tõ l¸y, trong qu¸ tr×nh lµm häc sinh ch­a biÕt tr×nh bµy khoa häc râ rµng, c©u tr¶ lêi ch­a ®Çy ®ñ.

Qua gi¶ng d¹y t«i nhËn thÊy kÕt qu¶ ch­a cao lµ do nguyªn nh©n c¶ hai phÝa; Ng­êi d¹y vµ ng­êi häc. Do vËy t«i rÊt cÇn ph¶i trau dåi kiÕn thøc t×m ra ph­¬ng ph¸p ®æi míi trong h­íng dÉn gi¶ng d¹y ®Ó kh¾c phôc thùc tr¹ng trªn ®Ó kÕt qu¶ d¹y häc ®­îc n©ng lªn, thu hót sù chó ý cña häc sinh vµo ho¹t ®éng häc.

4. S¬ l­îc mét sè d¹ng bµi tËp “LuyÖn tõ vµ c©u” ®iÓn h×nh.

+ Ph©n tÝch cÊu t¹o cña tiÕng.

+ T×m c¸c tõ ng÷ nãi vÒ chñ ®Ò.

+ T×m lêi khuyªn trong c¸c c©u tôc ng÷, ca dao.

+ §Æt dÊu chÊm phÈy vµo ®o¹n v¨n cho phï hîp.

+ T×m tõ ®¬n, tõ phøc vµ ®Æt c©u víi tõ t×m ®­îc

+ T×m tõ ghÐp, tõ l¸y vµ ®Æt c©u víi tõ ®ã.

+ Ph©n biÖt ®éng tõ, danh tõ, tÝnh tõ trong ®o¹n v¨n.

+ Ph©n biÖt c¸c kiÓu c©u chia theo môc ®Ých nãi, t¸c dông cña nã.

+ ViÕt thªm tr¹ng ng÷ cho c©u...

II. §Ò ra c¸c biÖn ph¸p nghiªn cøu, ¸p dông ph­¬ng ph¸p tæn chøc d¹y c¸c D¹ng bµi tËp “ LuyÖn tõ vµ c©u”.

 A. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu.

 Víi ®Æc tr­ng cña m«n “LuyÖn tõ vµ c©u” cïng c¸c m©u thuÉn gi÷a yªu cÇu cña x· héi, nhu cÇu hiÓu biÕt cña häc sinh víi thùc tr¹ng gi¶ng d¹y cña gi¸o viªn, viÖc häc cña häc sinh tr­êng t«i, ®ång thêi ®Ó cñng cè n©ng cao kiÕn thøc, kü n¨ng lµm c¸c bµi tËp “LuyÖn tõ vµ c©u” cho häc sinh líp 4. T«i ®· nghiªn cøu vµ rót ra  ®­îc nhiÒu kinh nghiÖm th«ng qua c¸c bµi häc trªn líp, tr­íc hÕt t«i yªu cÇu häc sinh thùc hiÖn theo c¸c b­íc sau.

 1. §äc thËt kü ®Ò bµi.

 2. N¾m ch¾c yªu cÇu cña ®Ò bµi. Ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a yÕu tè ®· cho vµ yÕu tè ph¶i t×m.

          3. VËn dông kiÕn thøc ®· häc ®Ó thùc hiÖn lÇn l­ît tõng yªu cÇu cña ®Ò bµi.

 4. KiÓm tra ®¸nh gi¸.

 §Æc biÖt t«i còng m¹nh d¹n ®­a ra tõng b­íc h­íng dÉn c¸c ph­¬ng ph¸p rÌn luyÖn kü n¨ng lµm c¸c d¹ng bµi tËp “LuyÖn tõ vµ c©u”. Muèn häc sinh lµm bµi mét c¸ch cã hiÖu qu¶, tr­íc hÕt c¸c em ph¶i n¾m ch¾c kiÕn thøc, v× ®ã lµ b­íc quan träng cho c¶ gi¸o viªn vµ häc sinh.

 Mçi mét d¹ng bµi tËp cô thÓ, bµi tËp riªng ®Òu cã mét h×nh thøc tæ chøc riªng. Cã thÓ theo nhãm, lµm viÖc c¶ líp hoÆc lµm viÖc c¸ nh©n. Song song víi c¸c h×nh thøc ®ã lµ ph­¬ng ph¸p h×nh thµnh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cho häc sinh.

 Muèn lµm ®­îc viÖc ®ã tr­íc tiªn häc sinh ph¶i hiÓu râ ®Æc ®iÓm cña néi dung c¸c chñ ®iÓm mµ ph©n m«n “ LuyÖn tõ vµ c©u” cÇn cung cÊp.

 - Qua c¸c bµi më réng vèn tõ häc sinh ®­îc:

 Cung cÊp thªm c¸c tõ ng÷  míi theo chñ ®iÓm hoÆc nghÜa, c¸c yÕu tè h¸n viÖt; rÌn luyÖn kh¶ n¨ng huy ®éng vèn tõ theo chñ ®iÓm ; rÌn luyÖn sö dông tõ, sö dông thµnh ng÷ tôc ng÷.

 - Th«ng qua c¸c bµi tËp cÊu t¹o cña tiÕng, cÊu t¹o cña tõng häc sinh ®­îc:

T×m hiÓu vÒ cÊu t¹o cña tiÕng, nhËn diÖn ®­îc hiÖn t­îng b¾t ®Çu tõ vÊn ®Ò trong th¬, t×m hiÓu ph­¬ng thøc t¹o tõ míi ®Ó phôc vô cho nhu cÇu giao tiÕp. Häc sinh cÇn t×m hiÓu ®­îc:

 Cã 2 c¸ch ®Ó t¹o tõ phøc:

 1. GhÐp nh÷ng tiÕng cã nghÜa l¹i víi nhau lµ tõ ghÐp.

 2. Phèi hîp nh÷ng tiÕng cã ©m ®Çu hay vÇn (hoÆc c¶ ©m ®Çu vµ vÇn) gièng nhau ®ã lµ tõ l¸y.

 - Th«ng qua c¸c bµi tËp vÒ tõ lo¹i: Häc sinh ®­îc cung cÊp kiÕn thøc s¬ gi¶n vÒ danh tõ, ®éng tõ, tÝnh tõ g¾n bã víi c¸c t×nh huèng sö dông. CÇn l­u ý:

 + T¹o ra c¸c tõ ghÐp hoÆc tõ l¸y víi tÝnh tõ ®· cho.

 + Thªm vµo c¸c tõ rÊt, qu¸, l¾m...vµo tr­íc hoÆc sau tÝnh tõ.

 + T¹o ra phÐp so s¸nh.

Th«ng qua c¸c bµi tËp vÒ c©u, häc sinh ®­îc rÌn luyÖn n¨ng lùc sö dông c¸c kiÓu c©u tuú theo nhu cÇu, lÜnh vùc giao tiÕp.

 VÝ dô: NhiÒu khi ta cã thÓ sö dông c©u hái ®Ó thùc hiÖn:

 1. Th¸i ®é khen, chª.

 2. Sù kh¼ng ®Þnh, phñ ®Þnh

 3. Yªu cÇu, mong muèn...

 - §Æc biÖt rÊt chó träng ®Õn viÖc d¹y häc sinh biÕt gi÷ phÐp lÞch sù trong giao tiÕp. Cô thÓ: Khi hái chuyÖn ng­êi kh¸c cÇn gi÷ phÐp lÞch sù.

 C©u hái:

      1. CÇn th­a göi, x­ng h« cho phï hîp víi quan hÖ gi÷a m×nh víi ng­êi ®­îc hái.

 2. CÇn tr¸nh nh÷ng c©u hái lµm phiÒn lßng ng­êi kh¸c.

 C©u khiÕn:

 1. Khi yªu cÇu, ®Ò nghÞ ph¶i gi÷ phÐp lÞch sù

 2. Muèn cho lêi yªu cÇu, ®­îc ®Ò nghÞ lÞch sù, cÇn cã c¸ch x­ng h« cho phï hîp vµ thªm vµo tr­íc hoÆc sau ®éng tõ: Lµm ¬n, giïm, gióp...

 3. Cã thÓ dïng c©u hái, kiÓu c©u nÕu yªu cÇu ®Ò nghÞ.

        B. Ph­¬ng ph¸p tæ chøc d¹y cho häc sinh lµm bµi tËp “LuyÖn tõ vµ c©u”.

C¸c kiÓu h×nh thøc vµ kÜ n¨ng cÇn häc trong ph©n m«n “LuyÖn tõ vµ c©u” ®­îc rÌn luyÖn th«ng qua nhiÒu bµi tËp víi c¸c t×nh huèng giao tiÕp tù nhiªn.

 a. §èi víi c¸c d¹ng bµi tËp më réng vèn tõ.

 VÝ dô: T×m c¸c tõ ng÷:

 - ThÓ hiÖn lßng nh©n hËu, t×nh c¶m yªu th­¬ng ®ång lo¹i.

 - Tr¸i nghÜa víi nh©n hËu hoÆc yªu th­¬ng.

 - ThÓ hiÖn tinh thÇn ®ïm bäc, gióp ®ì ®ång lo¹i.

 - Tr¸i nghÜa víi víi ®ïm bäc hoÆc gióp ®ì.

 Ngoµi viÖc sö dông h­íng mÉu trong s¸ch gi¸o khoa. Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh lµm viÖc theo nhãm (4 nhãm). Mçi nhãm mét yªu cÇu, sau khi ®¹i diÖn nhãm tr¶ lêi cho häc sinh lµm viÖc ë líp.

 Nhãm 1: Lßng th­¬ng ng­êi, ®ïm bäc, gióp ®ì...

 Nªu ý nghÜa cña c¸c tõ em t×m ®­îc. C¸c nhãm cïng bæ sung, gi¸o viªn chèt l¹i ý kiÕn ®óng.

    Liªn hÖ gi÷a t×nh huèng häc sinh ®· lµm ®­îc trong cuéc sèng, qu¸ tr×nh häc tËp.

 b. RÌn luyÖn kÜ n¨ng cÊu t¹o tõ – d¹ng bµi tËp t×m tõ ghÐp, tõ l¸y.

 VÝ dô: T×m tõ l¸y, tõ ghÐp chøa c¸c tiÕng sau ®©y.

    - Ngay

    - Th¼ng

    - ThËt

 §èi víi c¸c d¹ng bµi tËp nµy tæ chøc cho häc sinh lµm viÖc theo nhãm trong phiÕu. Gi¸o viªn cã thÓ sö dông ph­¬ng ph¸p ®éng n·o thu n¹p rÊt nhiÒu tõ, tõ qu¸ tr×nh häc sinh, mçi nhãm ho¹t ®éng mét nhiÖm vô víi tõ (Ngay, th¼ng, thËt).

 Cïng yªu cÇu cña bµi ®· cho häc sinh chän tõ ®Ó ®Æt c©u víi tõ ®ã. Gi¸o viªn cho häc sinh lµm viÖc c¸ nh©n.

 * Cho häc sinh so s¸nh tõ l¸y, tõ ghÐp:

  Gi¸o viªn chèt:

 Tõ bao giê còng cã nghÜa v× nã lµ ®¬n vÞ nhá nhÊt ®Ó ®Æt c©u.

Tõ l¸y, tõ ghÐp ®Òu lµ tõ cã nghÜa. Tõ l¸y lµ phèi hîp nh÷ng tiÕng cã phô ©m ®Çu, vÇn hoÆc c¶ ©m ®Çu vµ gièng nhau gäi lµ tõ l¸y. Tõ ghÐp lµ ghÐp nh÷ng tiÕng cã nghÜa l¹i víi nhau, ®ã lµ tõ ghÐp. Dùa vµo cÊu t¹o trªn mµ häc sinh cã thÓ x¸c ®Þnh tõ ghÐp vµ tõ l¸y.

 Gi¸o viªn cã thÓ lÊy thªm vÝ dô:

 + Tõ ghÐp: C¬n m­a, nhµ cöa, b«ng hoa...

 + Tõ l¸y: Luém thuém, ch¨m chØ...

 c. LuyÖn tËp c¸c bµi cã d¹ng vÒ tÝnh tõ, ®éng tõ, danh tõ.

 Trong ®ã ch­¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa còng lùa chän nh÷ng t×nh huèng giao tiÕp g¾n bã víi cuéc sèng gÇn gòi cña häc sinh.

 VÝ dô1: ViÕt hä vµ tªn 3 b¹n nam, 3 b¹n n÷ trong líp em. Hä vµ tªn c¸c b¹n Êy lµ danh tõ chung hay danh tõ riªng? v× sao?

 Víi bµi nµy t«i ®· gîi ý cho häc sinh: X¸c ®Þnh tªn cña b¹n m×nh, viÕt, ghi râ hä, tªn. L­u ý ®ã lµ danh tõ chung hay danh tõ riªng.

 Cho häc sinh lµm viÖc c¸ nh©n, nªu miÖng. PhÇn häc nµy häc sinh th­êng hay m¾c lçi ë v¹ch danh tõ chung.

 T«i yªu cÇu c¸c em nªu l¹i danh tõ chung lµ g×? Dïng phÐp “suy” ®Ó häc sinh ¸p dông vµo bµi cña m×nh.

 VÝ dô 2: G¹ch d­íi c¸c ®éng tõ trong ®o¹n v¨n sau:

 YiÕt Kiªu ®Õn kinh ®« yÕt kiÕn vua TrÇn Nh©n T«ng

 Nhµ vua: TrÉm cho nhµ ng­¬i nhËn mét lo¹i binh khÝ

 YÕt Kiªu: ThÇn chØ xin mét chiÕc dïi s¾t

 Nhµ vua: §Ó lµm g× ?

 YÕt Kiªu: §Ó dïi nh÷ng chiÕc thuyÒn cña giÆc v× thÇn cã thÓ lÆn hµng giê d­íi n­íc.

 T«i ®· cho häc sinh lµm viÖc theo nhãm. Häc sinh trong nhãm th¶o luËn nªu tr­íc líp.

 L­u ý cã 2 tõ “dïi” tõ nµo lµ ®éng tõ ? LÊy vÝ dô tr­êng hîp kh¸c. Ng­êi ta lÊy c¸i ®ôc lµ c¸i lç ®Ó n­íc ®ôc ch¶y ra.

 VÝ dô 3: T×m nh÷ng tõ ng÷ biÓu thÞ møc ®é cña ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt ®­îc g¹ch ch©n trong ®o¹n v¨n sau:

 Hoa cµ phª th¬m ®Ëm vµ ngät lªn mïi h­¬ng th­êng theo giã bay ®i rÊt xa. Nhµ th¬ Xu©n DiÖu chØ cã mét lÇn ®Õn ®©y ng¾m nh×n cña cµ phª ®· ph¶i thèt lªn.

    Hoa cµ phª th¬m l¾m em ¬i

    Hoa cïng mét ®iÖu víi hoa nhµi

    Trong ngµ tr¾ng ngäc, xinh vµ s¸ng.

    Nh­ miÖng em c­êi ®©u ®©y th«i...

 §©y lµ bµi tËp ®Ó rÌn luyÖn vÒ tÝnh tõ vµ  bµi nµy h¬i trõu t­îng víi häc sinh

Cho c¸c em ph©n tÝch ®Ò bµi tr­íc v× yÒu cÇu cña bµi kh«ng quen thuéc víi häc sinh ;c¸c em ®· hiÓu .

          T×m nh÷ng tõ biÓu thÞ møc ®é cña ®Æc ®iÓm tÝnh chÊt cña c¸ tõ g¹ng ch©n cô thÓ : Hoµ cµ phª th¬m nh­ thÕ nµo ? (th¬m ®Ëm vµ ngät ) nªn mïi h­¬ng bay ®i rÊt xa. LÇn l­ît häc sinh t×m (tr¶ lêi c¸ nh©n theo ph­¬ng ph¸p ®éng n·o):

   Th¬m – l¾m

   Trong – ngµ

   Tr¾ng – ngäc

 Nh­ vËy c¸c em thÊy quen thuéc víi c¸ch lµm cña bµi nµy.

c. Cñng cè kh¾c s©u më réng luyÖn c¸c d¹ng bµi tËp vÒ c©u.

Víi d¹ng bµi nµy còng ®­îc lùa chän víi thùc tiÔn sinh ®éng hµng ngµy ®Ó häc sinh biÕt ®Æt c©u ®óng, phï hîp víi t×nh huèng giao tiÕp, ®¶m b¶o lÞch sù khi ®Æt c©u.

1. C©u kÓ.

VÝ dô 1: §Æt mét vµi c©u kÓ ®Ó:

a) KÓ viÖc lµm hµng ngµy sau khi ®i häc vÒ.

b) T¶ chiÕc bót em ®ang dïng.

c) Tr×nh bµy ý kiÕn cña em vÒ t×nh b¹n.

d) Nãi lªn niÒm vui cña em khi nhËn ®­îc ®iÓm tèt.

Tæ chøc cho häc sinh lµm viÖc c¸ nh©n. KÓ vÒ viÖc em lµm...

L­u ý häc sinh khi viÕt hÕt c©u ph¶i cã dÊu chÊm. Häc sinh viÕt vµ ®äc cho häc sinh trong líp nhËn xÐt bæ sung.

      Néi dung cña c¸c yªu cÇu trªn kh¸c nhau: T¶, bµy tá ý kiÕn, nãi lªn niÒm vui...

 Gi¸o viªn h­íng dÉn mÉu:

 + T¶ kÕt hîp víi dïng tõ ng÷ gîi t¶, biÖn ph¸p nghÖ thuËt

 + Bµy tá ý kiÕn – yªu mÕn, g¾n bã nh­ thÕ nµo?

 + Nãi lªn niÒm vui – vui s­íng nh­ thÕ nµo khi ®­îc ®iÓm tèt.

 VÝ dô 2: Khi muèn m­în b¹n c¸i bót, em cã thÓ chän nh÷ng c¸ch nãi nµo?

 a) Cho m­în c¸i bót!

 b) Lan ¬i, cho tí m­în c¸i bót!

 c) Lan ¬i, cËu cã thÓ cho tí m­în c¸i bót ®­îc kh«ng?

 Cho häc sinh tr¶ lêi c¸ nh©n, häc sinh chän tr­êng hîp c, v× nã thÓ hiÖn sù lÞch sù trong giao tiÕp.

 Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh ho¹t ®éng tiÕp nèi. Trao ®æi theo cÆp, thùc hµnh lêi yªu cÇu lÞch sù.

 2. C©u hái:

 §èi víi viÖc gi÷ lÞch sù khi ®Æt c©u hái, d¹ng bµi tËp cho phÇn nµy còng rÊt cô thÓ:

 VÝ dô: So s¸nh c¸c c©u hái trong ®o¹n v¨n sau: Em thÊy c©u c¸c b¹n nhá hái cô giµ cã thÝch hîp h¬n nh÷ng c©u hái kh¸c kh«ng? V× sao?

  Sau mét cuéc d¹o ch¬i, ®¸m trÎ ra vÒ. TiÕng nãi c­êi rÝu rÝt. Bçng c¸c b¹n dõng l¹i khi thÊy mét cô giµ ®ang ngåi ë vÖ ®­êng. Tr«ng cô thËt mÖt mái, cÆp m¾t lé râ vÎ u sÇu.

 - ChuyÖn g× ®· x¶y ra víi «ng cô thÕ nhØ? Mét em trai hái, - §¸m trÎ tiÕp lêi bµn t¸n s«i næi:

 - Ch¾c lµ cô bÞ èm?

 - Hay lµ cô ®¸nh mÊt c¸i g×?

 - Chóng m×nh thö hái xem ®i?

 C¸c em tíi chç «ng cô, lÔ phÐp hái:

 - Th­a cô, chóng ch¸u cã thÓ gióp g× cho cô kh«ng?

 Gi¸o viªn tæ chøc cho häc sinh lµm viÖc c¸ nh©n. Tr­íc hÕt häc sinh ph¶i x¸c ®Þnh c©u nµo lµ c©u hái, c©u nµo lµ c©u c¸c b¹n pháng ®o¸n víi nhau: cho häc sinh so s¸nh.

 C¸c c©u c¸c em hái nhau: - ChuyÖn g× x¶y ra víi «ng cô thÕ nhØ?

     - Ch¾c lµ cô bÞ èm

     - Hay cô ®¸nh mÊt c¸i g×?

 C©u hái c¸c b¹n nhá hái cô giµ:

     - Th­a cô, chóng ch¸u cã thÓ gióp g× cô kh«ng?

 H­íng dÉn häc sinh nhËn xÐt  vÒ c©u hái cña c¸c b¹n nhá víi cô giµ lµ rÊt phï hîp trong tr­êng hîp ®ã v×: NÕu kh«ng biÕt nguyªn nh©n cña «ng cô nh­ thÕ nµo mµ hái cô bÞ èm hay cô ®¸nh mÊt c¸i g×... sÏ lµm tæn th­¬ng ®Õn «ng cô (ch¼ng may «ng cô r¬i vµo hoµn c¶nh nh­ vËy). Qua bµi tËp nµy cñng cè kh¾c s©u cho häc sinh vÒ cÇn ®Æt nh÷ng c©u hái lÞch sù, tr¸nh nh÷ng  c©u hái lµm phiÒn lßng ng­êi kh¸c.

  Häc sinh cßn bì ngì trong viÖc ph©n tÝch c¸c c©u hái. T«i ®· d­íng dÉn c¸c em ph¶i ®Æt nã trong v¨n c¶nh cô thÓ.

 Ho¹t ®éng liªn hÖ: Cho häc sinh ®Æt c©u hái phï hîp khi gÆp t×nh huèng nh­ trong bµi tËp trªn ë ngoµi thùc tÕ.

1. C©u khiÕn

- D¹ng bµi tËp cho m¶ng kiÕn thøc nµy gåm:

- ChuyÓn c¸c c©u kÓ thµnh c©u khiÕn.

- §Æt c©u khiÕn phï hîp víi c¸c t×nh huèng.

- §Æt c©u khiÕn theo yªu cÇu cã   “h·y” tr­íc ®éng tõ

      “®i” hoÆc “nµo” sau ®éng tõ

      “xin” hoÆc “mong” tr­íc chñ ng÷

  - Nªu t×nh huèng cã thÓ dïng c©u khiÕn nãi trªn.

VÝ dô 1: ChuyÓn c¸c c©u kÓ thµnh c©u khiÕn

- Nam ®i häc

- Thanh ®i lao ®éng

- Ng©n ch¨m chØ