SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN

TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN MỸ HÀO

LỜI CẢM ƠN

Sau một thời gian nghiên cứu làm việc tích cực, đến nay đề tài của tôi đã hoàn thành. Có được kết quả này tôi xin chân thành cảm ơn Phòng GD&ĐT Mỹ Hào và các trường THCS đã giúp đỡ tôi hoàn thành Sáng kiến kinh nghiệm “Một số biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên trung học cơ sở huyện Mỹ Hào”.

         Do thời gian nghiên cứu chưa nhiều nên Đề tài này không tránh khỏi những thiếu sót và hạn chế. Tôi rất mong nhận được những ý kiến đóng góp  quý báu của Hội đồng khoa học và của các bạn đồng nghiệp để đề tài này được hoàn chỉnh và có điều kiện được nhân rộng hơn.

 Xin trân trọng cảm ơn!

PHẦN MỞ ĐẦU

A. ĐẶT VẤN ĐỀ:

Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đã xác định: “Xây dựng quy hoạch, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục gắn với nhu cầu phát triển kinh tế-xã hội, bảo đảm an ninh, quốc phòng và hội nhập quốc tế. Thực hiện chuẩn hóa đội ngũ nhà giáo theo từng cấp học và trình độ đào tạo”.

 Thực hiện quản lý dựa vào chuẩn là xu hướng trong nhiều thập kỷ gần đây và ngày càng được mở rộng ra mọi sự vật, đối tượng ở các lĩnh vực của kinh tế - xã hội, lĩnh vực giáo dục cũng không là ngoại lệ. Ở nước ta, Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đã ban hành Quy định Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học cơ sở, giáo viên trung học phổ thông[1]. “Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học là hệ thống các yêu cầu cơ bản đối với giáo viên trung học về phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống; năng lực chuyên môn, nghiệp vụ”. Hai trong bốn mục đích của việc ban hành quy định Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học, là: “Làm cơ sở để đánh giá, xếp loại giáo viên hằng năm phục vụ công tác xây dựng quy hoạch, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng và sử dụng đội ngũ giáo viên trung học; Làm cơ sở để xây dựng, phát triển chương trình đào tạo, bồi dưỡng giáo viên trung học”.

 Cho đến nay, giáo dục phổ thông ở nước ta đã xây dựng được một đội ngũ nhà giáo các cấp tương đối đồng bộ về cơ cấu, đủ về số lượng, có phẩm chất đạo đức và ý thức chính trị, trình độ năng lực chuyên môn, nghiệp vụ. Tỷ lệ giáo viên đạt chuẩn và trên chuẩn trình độ đào tạo ở các cấp học khá cao (tiểu học 99,5%; THCS 99,2%, THPT 99,6%). Tuy nhiên, vấn đề đặt ra hiện nay là chất lượng nhà giáo không đồng đều, vẫn còn một tỷ lệ đáng kể giáo viên chưa thật sự đổi mới hiệu quả phương pháp dạy học (PPDH), kiểm tra đánh giá và giáo dục học sinh và chưa biết cách tạo động lực hay phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh trong học tập và rèn luyện nhân cách. Nói cách khác, tỷ lệ giáo viên phổ thông đạt chuẩn, trên chuẩn trình độ đào tạo thì cao song so với yêu cầu của chuẩn nghề nghiệp thì còn nhiều bất cập.

Nhiệm vụ "đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục" đang đặt lên vai đội ngũ nhà giáo Việt Nam những yêu cầu mới với trách nhiệm lớn hơn trong dạy học và giáo dục. Mỗi thầy giáo, cô giáo theo yêu cầu đổi mới không những là người giỏi về chuyên môn dạy học các môn học mà còn phải là người có năng lực sư phạm, năng lực giáo dục và truyền động lực học tập, tu dưỡng đạo đức nhân cách tới mỗi học sinh. Vì vậy, việc xây dựng và phát triển đội ngũ nhà giáo đáp ứng yêu cầu đổi mới được ngành giáo dục và đào tạo xác định là nhiệm vụ quan trọng, là khâu then chốt trong công cuộc đổi mới giáo dục.

Chương trình bồi dưỡng và nâng cao năng lực đội ngũ nhà giáo theo những yêu cầu của chuẩn nghề nghiệp giáo viên các cấp đã bắt đầu triển khai từ năm 2010, đã giúp mỗi nhà giáo ở cương vị công tác của mình, thường xuyên tự học tập và rèn luyện để nâng cao mức đạt được theo các yêu cầu của chuẩn. Các chuẩn đó được thể hiện cụ thể về phẩm chất đạo đức; năng lực chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm; năng lực tìm hiểu môi trường và đối tượng giáo dục; năng lực phối hợp với gia đình, cộng đồng và xã hội trong công tác giáo dục, về năng lực phát triển nghề nghiệp... Tuy nhiên, công tác bồi dưỡng và quản lý bồi dưỡng cần được đánh giá, cải tiến nhằm nâng cao hiệu quả và chất lượng bồi dưỡng giáo viên đáp ứng yêu cầu nâng chất lượng giáo dục của nhà trường.

 Trong những năm qua, cùng với sự ổn định và phát triển về kinh tế-văn hóa-xã hội, giáo dục của huyện Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên đã đạt được những kết quả quan trọng, nhất là trong việc nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Bên cạnh những kết quả đạt được, hiện tại giáo dục huyện Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên cũng đang có những khó khăn nhất định nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, nhất là trong việc tiếp tục xây dựng và phát triển đội ngũ giáo viên có phẩm chất tốt, năng lực chuyên môn vững vàng, có khả năng đáp ứng yêu cầu trong giai đoạn cách mạng mới. Một trong những giải pháp nhằm ổn định và nâng cao chất lượng giáo dục một cách bền vững trong các trường THCS huyện Mỹ Hào là phải chú trọng khâu quản lý bồi dưỡng và phát triển đội ngũ giáo viên của các trường THCS theo định hướng chuẩn nghề nghiệp.

 Chính vì những lý do trên, bản thân chọn đề tài nghiên cứu: "Một số biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên trung học cơ sở huyện Mỹ Hào" nhằm góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên các trường trung học cơ sở trong huyện.

  * Ý nghĩa và tác dụng của giải pháp mới:

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn phát triển đội ngũ giáo viên THCS đề xuất một số biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên các trường THCS ở huyện Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên góp phần nâng cao chất lượng, đáp ứng yêu cầu mới của giáo dục.

  * Với phạm vi nghiên cứu là:

- Giới hạn địa bàn nghiên cứu: Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu công tác phát triển đội ngũ giáo viên THCS huyện Mỹ Hào theo chuẩn hiện nay.

- Giới hạn thời gian nghiên cứu: Số liệu được thu thập từ năm học 2012 – 2013 đến năm học 2014 – 2015.

- Giới hạn đối tượng điều tra: cán bộ quản lý (hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn); giáo viên và học sinh.

B. PHƯƠNG PHÁP TIẾN HÀNH:

 I. CƠ SỞ LÝ LUẬN

1. Khái niệm quản lý:

Quản lý: Trong từ điển tiếng Việt “quản lý” là tổ chức điều khiển hoạt động của một số đơn vị, một cơ quan.

Lịch sử phát triển của xã hội loài người từ xưa cho đến nay, có 3 yếu tố cơ bản là: nền tảng tri thức, sức lao động và quản lý. Trong đó, quản lý là sự kết hợp giữa tri thức với sức lao động. Khái niệm quản lý đã xuất hiện từ lâu và ngày càng hoàn thiện cùng với lịch sử hình thành và phát triển của xã hội loài người.

Có nhiều quan niệm khác nhau về khái niệm “quản lý”. Dưới đây là một số quan niệm chủ yếu.

Theo Henri Fayol (1841-1925), người Pháp, ông là người đặt nền móng cho lý luận tổ chức cổ điển cho rằng: “Quản lý tức là lập kế hoạch, tổ chức, chỉ huy, phối hợp và kiểm tra”. Đây là khái niệm mang tính khái quát về chức năng quản lý.

Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý là những tác động có định hướng, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến đối tượng bị quản lý trong tổ chức để vận hành tổ chức, nhằm đạt mục đích nhất định”.

Xét với tư cách là một hành động, theo các tác giả Bùi Minh Hiền, Vũ Ngọc Hải, Đặng Quốc Bảo: “Quản lý là tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý nhằm đạt mục tiêu đề ra”.

Rất nhiều tác giả với nhiều định nghĩa về quản lý tùy theo cách tiếp cận dưới các góc độ khác nhau như: góc độ tổ chức, quản lý, hành động…

Như vậy theo nghĩa rộng, quản lý là hoạt động có mục đích của con người, có thể hiểu quản lý là sự tác động chỉ huy, điều khiển, hướng dẫn các quá trình xã hội và hành vi hoạt động của con người, phát triển phù hợp với quy luật, đạt tới mục đích đã đề ra.

Cần phải hiểu khái niệm quản lý đầy đủ, bao hàm những khía cạnh sau:

-  Đối tượng tác động của quản lý là một hệ thống hoàn chỉnh. Hệ thống đó được cấu tạo liên kết hữu cơ từ nhiều yếu tố, theo một quy luật nhất định; phù hợp với điều kiện khách quan.

- Quản lý bao giờ cũng là hoạt động hướng đích, có mục tiêu xác định.

- Hệ thống quản lý gồm có 2 phân hệ. Đó là sự liên kết giữa chủ thể quản lý và đối tượng quản lý, đây là quan hệ ra lệnh – phục tùng, không đồng cấp và có tính bắt buộc. Tuy nhiên, quản lý có khả năng thích nghi giữa chủ thể với đối tượng quản lý và ngược lại.

- Tác động của quản lý thường mang tính chất tổng hợp, hệ thống tác động quản lý gồm nhiều giải pháp khác nhau nhằm đưa hệ thống tiếp cận mục tiêu, và nếu xét về mặt công nghệ là sự vận động thông tin.

- Cơ sở của quản lý là các quy luật khách quan và điều kiện thực tiễn của môi trường.

- Mục tiêu cuối cùng của quản lý là tạo ra, tăng thêm và bảo vệ lợi ích của con người, bởi thực chất của quản lý là quản lý con người và vì lợi ích của con người.

2. Quản lý giáo dục và quản lý nhà trường

Có thể khẳng định, giáo dục và quản lý giáo dục là tồn tại song hành. Nếu nói giáo dục là hiện tượng xã hội tồn tại lâu dài cùng với xã hội loài người thì cũng có thể nói như thế về quản lý giáo dục. Giáo dục xuất hiện nhằm thực hiện cơ chế truyền kinh nghiệm lịch sử - xã hội của loài người, của thế hệ đi trước cho thế hệ sau và để thế hệ sau có trách nhiệm kế thừa, phát triển nó một cách sáng tạo, làm cho xã hội, giáo dục và bản thân con người phát triển không ngừng. Để đạt được mục đích đó, quản lý được coi là nhân tố tổ chức, chỉ đạo việc thực thi cơ chế nêu trên.

Ở cấp vĩ mô (quản lý một nền giáo dục): “Quản lý giáo dục được hiểu là những tác động tự giác (có ý thức, có mục đích, có kế hoạch, có hệ thống, hợp quy luật) của chủ thể quản lý đến tất cả các mắt xích của hệ thống (từ cấp cao nhất đến các cơ sở giáo dục là nhà trường) nhằm thực hiện có chất lượng và hiệu quả mục tiêu phát triển giáo dục, đào tạo thế hệ trẻ mà xã hội đặt ra cho ngành Giáo dục”.

Ở cấp độ vi mô, quản lý giáo dục trong phạm vi nhà trường có thể xem đồng nghĩa với quản lý nhà trường: “Quản lý giáo dục được hiểu là hệ thống những tác động có hướng đích của hiệu trưởng đến các hoạt động giáo dục, đến con người (Cán bộ, giáo viên, nhân viên và học sinh), đến các nguồn lực (cơ sở vật chất, tài chính, thông tin v.v…), đến các ảnh hưởng ngoài nhà trường một cách hợp quy luật (quy luật quản lý, quy luật kinh tế, quy luật giáo dục, quy luật tâm lý, quy luật xã hội v.v…) nhằm thực hiện có chất lượng và hiệu quả mục tiêu giáo dục của nhà trường.

Trong các nhà trường nói chung, nhà trường THCS nói riêng, các hoạt động chủ yếu là: hoạt động dạy của giáo viên, hoạt động học của HS, các hoạt động phục vụ hoạt động dạy – học như: tổ chức nhân sự, huy động, sử dụng các nguồn lực và xây dựng các mối quan hệ. Do đó, quản lý nhà trường nói chung và quản lý trường THCS nói riêng là quản lý một quá trình gồm các bộ phận chủ yếu là: Dạy – Học, tổ chức các nguồn lực và các mối quan hệ; trong đó lấy quá trình dạy – học là trọng tâm. Quản lý nhà trường là thực hiện đường lối giáo dục của Đảng trong phạm vi trách nhiệm của mình, tức là đưa nhà trường vận hành theo nguyên lý giáo dục để tiến tới mục tiêu giáo dục, mục tiêu đào tạo đối với Ngành giáo dục, đối với thế hệ trẻ và với từng học sinh. Trọng tâm của việc quản lý nhà trường phổ thông là quản lý hoạt động dạy và học tức là làm sao đưa hoạt động đó từ trạng thái này sang trạng thái khác để dần dần tiến tới mục tiêu giáo dục.

Quản lý giáo dục bao gồm 4 yếu tố, đó là: chủ thể quản lý (trên cơ sở phương pháp và công cụ), đối tượng bị quản lý (gọi tắt là đối tượng quản lý), khách thể quản lý và mục tiêu quản lý.

Trong thực tiễn, các yếu tố nêu trên không tách rời nhau mà ngược lại chúng có quan hệ tương tác gắn bó với nhau. Chủ thể quản lý tạo ra những tác nhân thông qua các phương pháp và các công cụ tác động lên đối tượng quản lý, nơi tiếp nhận tác động của chủ thể quản lý và cùng với chủ thể quản lý hoạt động theo một quỹ đạo nhằm cùng thực hiện mục tiêu của tổ chức. Khách thể quản lý nằm ngoài hệ thống quản lý giáo dục. Nó là hệ thống khác hoặc các ràng buộc của môi trường…Nó có thể chịu tác động hoặc tác động trở lại đến hệ thống giáo dục. Vấn đề đặt ra đối với chủ thể quản lý là làm như thế nào để cho những tác động từ phía khách thể quản lý đến giáo dục là tích cực, cùng nhằm thực hiện mục tiêu chung.

Tóm lại, từ những khái niệm nêu trên về quản lý giáo dục cho ta thấy bản chất đặc thù của hoạt động quản lý giáo dục chính là sự hoạt động có mục đích, có kế hoạch, có ý thức của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý theo những quy luật khách quan nhằm đưa hoạt động sư phạm của hệ thống giáo dục đạt tới kết quả mong muốn.

3. Quản lý trường Trung học cơ sở :

Quản lý nhà trường nói chung là quản lý giáo dục được thực hiện trong phạm vi xác định của một đơn vị giáo dục nhà trường, nhằm thực hiện nhiệm vụ giáo dục thế hệ trẻ theo yêu cầu của xã hội. Quản lý nhà trường Trung học cơ sở phải căn cứ trên điều lệ trường THCS, quy định vị trí vai trò, nhiệm vụ và quyền hạn của nhà trường này.

Theo Điều lệ Trường trung học cơ sở, trường trung học phổ thông và trường phổ thông có nhiều cấp học (Ban hành kèm theo Quyết định số: 07/2007/QĐ-BGDĐT ngày 02/4/2007 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo): Trường trung học là cơ sở giáo dục phổ thông của hệ thống giáo dục quốc dân. Trường có tư cách pháp nhân và có con dấu riêng.

Trường trung học có những nhiệm vụ:

1. Tổ chức giảng dạy, học tập và các hoạt động giáo dục khác của Chương trình giáo dục phổ thông.

2. Quản lý giáo viên, cán bộ, nhân viên; tham gia tuyển dụng và điều động giáo viên, cán bộ, nhân viên.

3. Tuyển sinh và tiếp nhận học sinh, vận động học sinh đến trường, quản lý học sinh theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo.

4. Thực hiện kế hoạch phổ cập giáo dục trong phạm vi cộng đồng.

5. Huy động, quản lý, sử dụng các nguồn lực cho hoạt động giáo dục. Phối hợp với gia đình học sinh, tổ chức và cá nhân trong hoạt động giáo dục.

6. Quản lý, sử dụng và bảo quản cơ sở vật chất, trang thiết bị theo quy định của Nhà nước.

7. Tổ chức cho giáo viên, nhân viên, học sinh tham gia hoạt động xã hội.

8. Tự đánh giá chất lượng giáo dục và chịu sự kiểm định chất lượng giáo dục của cơ quan có thẩm quyền kiểm định chất lượng giáo dục.

9. Thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn khác theo quy định của pháp luật.

Đứng đầu nhà trường là Hiệu trưởng. Hiệu trưởng là người chịu trách nhiệm quản lý các hoạt động của nhà trường, do cơ quan nhà nước có thẩm quyền bổ nhiệm và công nhận.

Hiệu trưởng THCS: chịu trách nhiệm quản lý nhiều nội dung như: Quản lý hoạt động dạy học, giáo dục; quản lý nguồn nhân lực; quản lý cơ sở vật chất, tài chính; quản lý văn hóa nhà trường... Các nội dung quản lý này có mối quan hệ tương hỗ, gắn bó với nhau, hướng tới kết quả học tập của học sinh.

4. Phát triển đội ngũ giáo viên trung học cơ sở theo chuẩn hiện nay:

     Khái niệm đội ngũ giáo viên

“Giáo viên là người dạy học ở bậc phổ thông hoặc tương đương” [40]. Giáo viên trường trung học là người làm nhiệm vụ giảng dạy, giáo dục trong nhà trường, gồm: Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng, giáo viên bộ môn, giáo viên làm công tác Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh (bí thư, phó bí thư hoặc trợ lý thanh niên, cố vấn Đoàn) đối với trường trung học có cấp THPT, giáo viên làm tổng phụ trách Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh (đối với trường trung học có cấp tiểu học hoặc cấp THCS).

Khái niệm “đội ngũ” được sử dụng khá rộng rãi và dùng để chỉ các tổ chức trong xã hội như: Đội ngũ trí thức, đội ngũ giáo viên, đội ngũ thanh niên, đội ngũ tình nguyện viên…Đó là sự gắn kết những cá thể với nhau, hoạt động qua sự phân công, hợp tác lao động, là những người có chung mục đích, lợi ích và ràng buộc với nhau bằng trách nhiệm pháp lý.

Đội ngũ giáo viên là một tập hợp những người làm nghề dạy học – giáo dục, được tổ chức thành một lực lượng, cùng chung một nhiệm vụ, có đầy đủ các tiêu chuẩn của một nhà giáo, cùng thực hiện các nhiệm vụ và được hưởng các quyền lợi theo Luật giáo dục và các Luật khác được nhà nước quy định.

Khái niệm đội ngũ giáo viên là khái niệm chung cho những người làm nghề dạy học – giáo dục, ta còn có khái niệm đội ngũ riêng cho từng bậc học, cấp học như: Đội ngũ giáo viên mầm non, đội ngũ giáo viên tiểu học, đội ngũ giáo viên THCS, đội ngũ giáo viên THPT, đội ngũ giáo viên dạy nghề, đội ngũ giáo viên trung học chuyên nghiệp.

Phát triển đội ngũ giáo viên THCS theo chuẩn

Phát triển theo triết học là sự vận động đi lên, cái mới thay thế cái cũ, sự vận động đó có thể xảy ra theo các hướng từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp, từ kém hoàn thiện đến hoàn thiện hơn. Phát triển là nguyên tắc chung nhất chỉ đạo hoạt động nhận tức và hoạt động thực tiễn, ...

Trong một tổ chức, khoa học quản lý bàn đến vấn đề phát triển nguồn nhân lực. Phát triển nguồn nhân lực là tạo ra sự phát triển bền vững về hiệu năng của mỗi thành viên và hiệu quả chung của tổ chức, gắn liền với việc không ngừng tăng lên về mặt chất lượng và số lượng của đội ngũ cũng như chất lượng sống của nguồn nhân lực. Phát triển nguồn nhân lực được đặt trong nhiệm vụ quản lý nguồn nhân lực và là một nội dung quan trọng trong quản lý nguồn nhân lực.

Trong nhà trường, phát triển đội ngũ giáo viên được coi là vấn đề trọng tâm của nhà quản lý. Nó có quan hệ mật thiết với việc phát triển nguồn nhân lực nói chung. Phát triển đội ngũ giáo viên là tạo ra một đội ngũ nhà giáo đủ về số lượng, đảm bảo về chất lượng, đồng bộ về cơ cấu chuyên môn, độ tuổi, giới tính nhằm đáp ứng yêu cầu nhân lực giảng dạy và giáo dục của nhà trường, thực hiện có hiệu quả mục tiêu giáo dục, đào tạo của nhà trường.

Cụ thể đối cấp THCS, với vấn đề số lượng đội ngũ giáo viên cần phải căn cứ trên tỷ lệ học sinh/ giáo viên theo yêu cầu của trường THCS chuẩn quốc gia; chất lượng phải hướng tới chuẩn trình độ, chuẩn nghề nghiệp, yêu cầu của nhà trường và những yêu cầu đổi mới hội nhập quốc tế; Cơ cấu phù hợp theo chuyên môn (môn học và vị trí công tác).  

II. CƠ SỞ THỰC TIỄN

1. Phát triển đội ngũ giáo viên đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu theo quy định

Phát triển đội ngũ giáo viên đủ về số lượng: Đủ số lượng theo biên chế được giao. Đủ khả năng hoàn thành tốt nhiệm vụ trong hiện tại cũng như các giai đoạn kế tiếp. Có dự trữ cần thiết để đáp ứng các yêu cầu nhiệm vụ của nhà trường THCS.

Phát triển đội ngũ giáo viên đồng bộ về cơ cấu: Có độ tuổi phù hợp theo Luật lao động. Có cơ cấu hợp lý về các độ tuổi, đảm bảo sự kế thừa, kế tiếp giữa các thế hệ. Có cơ cấu giới tính, cơ cấu vùng miền, cơ cấu dân tộc phù hợp với yêu cầu của nhà trường và đặc điểm hoạt động sư phạm của các lĩnh vực chuyên môn.

[1] Ban hành kèm theo Thông tư số 30/2009/TT-BGDĐT, ngày 22 tháng 10 năm 2009 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo