I. ĐẶT VẤN ĐỀ

Đội Thiếu niên tiền phong Hồ Chí Minh là: “Tổ chức của Thiếu nhi Việt Nam do Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam sáng lập, Đoàn TNCS Hồ Chí Minh phụ trách”. Nội dung này khẳng định Thiếu niên Việt Nam có một tổ chức đại diện cho mình và của mình, có tính quần chúng và tính cách mạng, đi theo con đường của Bác Hồ kính yêu và sự nghiệp đấu tranh, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của dân tộc.

Đội được khẳng định là lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường, nó thể hiện sự lớn mạnh của Đội trong quá trình hoạt động, tạo cho Đội viên được giáo dục và tự giáo dục thông qua các hoạt động tập thể mà Đội tổ chức.

Hoạt động giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức cho các em thiếu nhi thông qua các hoạt động Đội nhằm giúp các em nâng cao nhận thức về lí tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, sự hiểu biết về truyền thống dân tộc, truyền thống cách mạng của Đảng, của Đoàn, của Đội. Từ đó xây dựng tình cảm tốt đẹp cho các em Đội viên, nâng cao lòng yêu nước tinh thần tự lập tự cường, truyền thống bất khuất, kiên cường, song rất giàu lòng nhân ái của dân tộc, biết ơn những anh hùng, liệt sĩ và cả những người đang ngày đêm nuôi nấng dạy dỗ mình. Qua hoạt động giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức Đội còn góp phần làm cho các em Đội viên phát triển lòng nhân ái, lòng vị tha, kích thích tính tích cực trong hoạt động chính trị -  xã hội góp phần vào việc xây dựng cộng đồng.

Các em là thành viên của tổ chức Đội, phải thực hiện các nhiệm vụ chung của Đội đó là:

+ Đội viên phải thực hiện Điều lệ Đội, nghi thức Đội và chương trình rèn luyện Đội viên, thể hiện tính kỉ luật của Đội viên đối với tổ chức của mình.

+ Thể hiện trách nhiệm của Đội viên đối với tổ chức của mình là giúp cho Đội phát triển về số lượng, chất lượng đồng thời cũng thể hiện tình cảm, sự nhiệt tình của cá nhân trong quá trình giúp đỡ bạn mình vào Đội.

Điều đó một lần nữa khẳng định: Tổ chức Đội là một tổ chức không thể thiếu trong các nhà trường THCS và Tiểu học. Nếu hướng dẫn các em thực hiện đúng theo Điều lệ Đội và thực hành đúng nghi thức Đội thì sẽ góp phần giáo dục các em trở thành con ngoan trò giỏi, xứng đáng là chủ nhân tương lai của đất nước.

Thực hành tốt Nghi thức Đội sẽ góp phần giáo dục toàn diện cho các em Đội viên mà trước hết là giáo dục ý thức tổ chức kỷ luật, tinh thần trách nhiệm trước tập thể, tạo nên tình cảm gắn bó đoàn kết, thương yêu giúp đỡ lẫn nhau để cùng tiến bộ.

 Thực hành Nghi thức Đội giúp các em Đội viên có thể lực cường tráng, khỏe mạnh, nhanh nhẹn, tháo vát. Góp phần tạo nên vẻ đẹp của người đội viên, đẹp trong lời nói và đẹp trong hành động.

 Hoạt động nghi thức Đội tốt sẽ tạo thành thói quen, nề nếp tốt trong sinh hoạt hàng ngày cho tập thể và cá nhân Đội viên như: Trang phục đẹp, gọn, sạch sẽ, ra vào lớp đúng giờ, trật tự, vệ sinh ngăn nắp.

Từ việc nghiên cứu và hiểu được tầm quan trọng của tổ chức Đội và việc hướng dẫn thực hành nghi thức Đội TNTP Hồ Chí Minh trong nhà trường nói chung và trường THCS Mạn Lạn nói riêng, tôi xin được mạnh dạn đưa ra sáng kiến về “

Một số biện pháp rèn kĩ năng thực hành nghi thức Đội trong Liên đội trường THCS Mạn Lạn” nhằm mục đích là đẩy mạnh hơn nữa phong trào công tác Đội và thanh nhiếu nhi trong trường THCS; nâng cao hơn nữa chất lượng của nghi thức Đội nói riêng và hoạt động Đội nói chung. Tôi đã đi tìm hiểu về nghi thức Đội, sau đó tôi tìm hiểu về thực trạng việc thực hành nghi thức Đội của trường. Từ đó tôi đưa ra một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng thực hành nghi thức Đội. Tôi đã đưa ra 3 biện pháp chính là: Giúp các em đội viên tìm hiểu nắm chắc nội dung nghi thức Đội; biện pháp rèn kĩ năng thực hành nghi thức Đội; tổ chức kiểm tra đánh giá việc thực hành nghi thức Đội, với mong muốn sẽ góp phần nâng cao hoạt động Đội trong nhà trường, đặc biệt là kĩ năng thực hiện 7 yêu cầu Đội viên của các em.

II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

Phần 1. Thực trạng của vấn đề

Nghi thức Đội là một hoạt động giáo dục đặc trưng cho Đội TNTP Hồ Chí Minh. Thông qua hoạt động này, tổ chức Đội được củng cố, phát triển và khẳng định vị trí, vai trò của mình với xã hội.

Nghi thức Đội nhằm giáo dục toàn diện cho các em Đội viên mà trước hết là giáo dục ý thức tổ chức kỉ luật, tinh thần trách nhiệm trước tập thể, tạo nên tình cảm gắn bó, đoàn kết, thương yêu giúp đỡ lẫn nhau để cùng tiến bộ.

Hoạt động nghi thức Đội giúp các em có thể lực cường tráng, khoẻ mạnh, nhanh nhẹn, tháo vát. Góp phần tạo nên vẻ đẹp cho người Đội viên, đẹp trong lời nói và đẹp trong hành động.

Hoạt động nghi thức Đội tốt sẽ tạo thành thói quen, nề nếp tốt trong sinh hoạt hàng ngày cho tập thể và cá nhân đội viên như: trang phục đẹp, gọn gàng, sạch sẽ, ra vào lớp đúng giờ, trật tự, vệ sinh ngăn nắp…

Để có được những Đội viên khoẻ mạnh, tháo vát nhanh nhẹn, gọn gàng, có ý thức tổ chức kỉ luật, có tinh thần trách nhiệm và biết đoàn kết yêu thương giúp đỡ lẫn nhau. Vấn đề đặt ra ở đây là phải rèn kĩ năng. Kĩ năng là yếu tố quyết định đến sự thành công của việc thực hiện đúng, thành thạo Nghi thức Đội thiếu niên tiền phong Hồ Chí Minh.

Thực tế cho thấy để tổ chức Đội trong nhà trường hoạt động được như đúng yêu cầu của Điều lệ Đội TNTP Hồ Chí Minh đã đề ra là một vấn đề hết sức nan giải, phần lớn thời gian dành để cho các em học tập. Mỗi tuần chỉ có thể bố trí hoạt động Đội vào thời gian hoạt động giữa giờ và lồng ghép vào chương trình GDNGLL nên chất lượng các buổi hoạt động chưa thật sự cao.

Muốn thực hiện tốt các động tác về Nghi thức Đội, không thể không nghiên cứu kĩ về Nghi thức Đội và phương pháp tập luyện về Nghi thức Đội, đặc biệt là biện pháp rèn kĩ năng thực hành Nghi thức Đội cho đội viên. Để tổ chức tốt việc này, các giáo viên TPT Đội cần có tài liệu cung cấp những kiến thức lí thuyết về các động tác thực hành Nghi thức Đội, và các biện pháp cụ thể cho từng động tác.

 Trong những năm gần đây phong trao hoạt đông Đội và thực hành Nghi thức Đội TNTP Hồ Chí Minh đã và đang được các nhà trường quan tâm và đưa vào các hoạt động ngoại khoá. Song qua thực tế ở tại nhà trường thì thấy rằng: Phần lớn các Đội viên chưa nắm vững 7 yêu cầu Đội viên dẫn đến việc thực hành Nghi thức Đội đạt kết quả chưa cao. Mặt khác, GV - TPT Đội là kiêm nhiệm, về chuyên môn nghiệp vụ công tác Đội phần lớn là tự tìm tòi, nghiên cứu tài liệu, tự nghĩ, tự làm; Ban chỉ huy Liên đội thiếu ổn định, thay đổi theo từng năm nên gặp rất nhiều khó khăn trong công tác bồi dưỡng cán bộ chỉ huy mang tính chất lâu dài. Học sinh là con em nông thôn còn e dè nhút nhát, chưa phát huy được tính tự quản, chưa chủ động tham gia các hoạt động của Đội đặc biệt là rất nhiều em chưa thực hiện được các kĩ năng thực hành nghi thức Đội TNTP Hồ Chí Minh. Cụ thể dựa vào kết quả kiểm tra của toàn Liên đội như sau:

Chính vì vậy mà trong các đợt kiểm tra về chuyên hiệu “Nghi thức Đội” của các năm học trước chất lượng chưa được như mong muốn. Sau những năm làm GV -TPT Đội tôi đã tìm tòi nghiên cứu và đã tìm ra được giải pháp để khắc phục tình trạng trên.

Phần 2. Các biện pháp để giải quyết vấn đề

 - Để có thể hướng dẫn đội viên về nghi thức Đội người hướng dẫn nhất thiết phải là người thành thục và giỏi nghi thức Đội. Bản thân cần được đào tạo có trình độ sư phạm và khả năng tiếp cận với đối  tượng thiếu nhi, yếu quý thiếu nhi và thích làm việc với thiếu nhi.,             

 Để nâng cao chất lượng nghi thức Đội trong nhà trường thì người giáo viên-Tổng phụ trách khi hướng dẫn nghi thức Đội phải biết chọn các phương pháp giảng giải, diễn giảng kết hợp  chặt chẽ với trực quan phải nắm chắc đối tượng thiếu nhi mà mình hướng dẫn để đưa nội dung cần trang bị  cho phù hợp.              Khi hướng dẫn nghi thức Đội cho các em Đội viên, người hướng dẫn (GV -TPT) không được nóng vội phải có thái độ ôn tồn, hoà nhã, vui vẻ nhưng dứt khoát theo một quy trình từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp… Phải trang bị những nhận thức,ý nghĩa tầm quan trọng của môn học. Phải giúp các em hiễu rõ được các biểu trưng của nghi thức Đội như : Huy hiệu Đội, cờ đội, khăn quàng đỏ; Đội ca, cấp hiệu chỉ huy , huy hiệu chuyên môn, đồng phục của đội viên, trống kèn, sổ sách đội, phòng truyền thống, phòng Đội. Yêu cầu đối với đội viên, đội hình đội ngũ đơn vị, nghi lễ thủ tục, nghi thức dành cho TPT. Phải giúp các em biết các kỹ năng cơ bản của người Đội viên như:             

 1. Thuộc và hát đúng Quốc ca, Đội ca và một số bài hát truyền thống.

 2. Thắt khăn, tháo khăn quàng đỏ.

 3. Chào kiểu đội viên Đội TNTP Hồ Chí Minh.

 4. Cầm cờ, giương cờ, vác cờ, kéo cờ.

 5. Hô – đáp khẩu hiệu Đội.

 6. Thực hiện các động tác cá nhân tại chỗ và di động, các động tác trong đội hình đội ngũ và nghi lễ của Đội.

 7. Biết 3 bài trống qui định: Trống chào mừng, trống hành tiến, trống chào cờ.

 - Ngoài ra đội viên có thể tập thêm các bài trống : Quốc ca, Đội ca…. các bài kèn, tập hợp, chào cờ…             

 - Người hướng dẫn nghi thức Đội là người quyết định chất lượng hoạt động này đối với các em đội viên. Bởi vậy để nâng cao chất lượng Nghi thức Đội trong nhà trường người GV-TPT phải luôn trau dồi nghiệp vụ công tác Đội. Tham gia các lớp tập huấn do Hội đồng Tỉnh, Huyện tổ chức. Không ngừng học hỏi đồng nghiệp và những người có kinh nghiệm trong hoạt động Đội và GV-TPT phải biết kết hợp và sử dụng các phương pháp sau:             

 - Phương pháp thuyết trình kết hợp với trực quan (có nghĩa là ngoài việc thuyết minh ra người hướng dẫn thực hiện mẫu các động tác).             

 - Phương pháp tập luyện tập thể. 

 - Phương pháp ôn tập: Nhóm, cá nhân. 

 - Phương pháp kiểm tra đánh giá. 

 - Phương pháp tổ chức hội thi nghi thức Đội. 

 Người GV-TPT Đội thực hiện được những yêu cầu trên thì nghi thức Đội mới có thể nâng cao về chất lượng và có bước đổi mới hơn.             

- Đối với đội viên học tập nghi thức đội cần:

+ Phải có một thái độ đúng đắn, nghiêm túc và kiên trì. 

 + Phải có trang phục cá nhân gọn gàng, đầy đủ và chuẩn mực theo đúng quy định.             

     + Phải tập chung chú ý ghi chép và nghe lịch của người chỉ huy. 

     + Khi thực hiện các thao tác phải nhanh nhẹn, dứt khoát rõ ràng theo khẩu lệnh và sự hướng dẫn của người chỉ huy.             

     + Đội viên học tập nghi thức Đội ngoài sự hướng dẫn của chỉ huy phải giành nhiều thời gian để tự học, tự nghiên cứu để có được một động tác chuẩn xác đối với cá nhân, từ việc thành thục các động tác cá nhân đơn giản tiến đến các động tác đơn giản.             

     + Đội viên thực hiện tham gia nghi thức đội phải tự điều chỉnh, sắp xếp thời gian, điều kiện vật chất sao cho đảm bảo cao nhất sau một đợt huấn luyện.

     + Đội viên phải tập trung chú ý ghi chép và tuân theo lệnh của người chỉ huy.

+ Đội viên phải dành nhiều thời gian đề tự học, tự nghiên cứu.

Từ các yêu cầu để việc thực hành nghi thức Đội đạt hiệu quả hơn ta có các biện pháp, phương pháp rèn kĩ năng về nghi thức Đội như sau: .

1. Biện pháp rèn kĩ năng tìm hiểu nội dung về Nghi thức Đội

 Đội viên nắm và hiểu được nội dung 7 yêu cầu đối với người đội viên và nội dung về đội hình, đội ngũ.

 - Giáo viên TPT Đội cho đội  viên đọc kĩ các nội dung về Nghi thức Đội có trong sổ tay đội viên trước khi sinh hoạt về Nghi thức ở trường để từng đội viên biết được từng yêu cầu, động tác về Nghi thức Đội.

 - Khi sinh hoạt về Nghi thức Đội, giáo viên TPT Đội cho đội viên nêu từng yêu cầu, động tác của 7 yêu cầu đối với người đội viên, sau đó giáo viên TPT Đội cho học sinh biết ý nghĩa từng yêu cầu đối với người đội viên, rồi phân tích từng bước, từng thao tác, động tác của các yêu cầu đối với người đội viên và giáo viên TPT Đội đặt câu hỏi cho đội viên trả lời.

 Ví dụ: Đối với người đội viên khi thực hiện Nghi thức Đội cần đảm bảo mấy yêu cầu? Kể tên từng yêu cầu đó?

 Đội viên trả lời: Đối với người đội viên khi thực hiện Nghi thức Đội cần đảm bảo 7 yêu cầu đó là:

 1. Thuộc, hát đúng Quốc ca, Đội ca và một số bài hát truyền thống

 2. Thắt khăn, tháo khăn quàng đỏ

 3. Chào kiểu đội viên TNTP

 4. Cầm cờ, giương cờ, vác cờ và kéo cờ

 5. Hô, đáp khẩu hiệu Đội

 6. Các động tác cá nhân tại chỗ và di động 

 7. Đánh các bài trống

 2. Biện pháp rèn kĩ năng quan sát, mô tả và thực hiện

 Biện pháp giúp rèn luyện các em đội viên nắm được thứ tự thực hiện các động tác.

 - Giáo viên TPT Đội vừa phân tích vừa làm mẫu từng động tác của Nghi thức đội (Ví dụ: Động tác “thắt khăn quàng đỏ”)

 - Đội viên quan sát từng bước của từng động tác đến tổng thể của từng động tác.

 - Giáo viên TPT Đội: Động tác này được thực hiện như thế nào?

 - Đội viên mô tả và thực hiện lại.

 - Giáo viên TPT Đội theo dõi các em thực hiện rồi uốn nắn sửa sai.

Ví dụ 1: Giáo viên TPT Đội làm mẫu động tác thắt khăn quàng đỏ. Giáo viên TPT Đội vừa mô tả vừa thực hiện động tác thắt khăn quàng đỏ. Đội viên quan sát và trả lời câu hỏi do giáo viên TPT Đội đưa ra: Động tác “thắt khăn quàng đỏ” thực hiện như thế nào? Đội viên nêu thứ tự các bước thực hiện được động tác do quan sát được (khi nghe khẩu lệnh: “thắt - khăn!” Dựng cổ áo lên, gấp xếp đổi chiều cạnh đáy khăn, để chiều cao khăn còn khoảng 15cm, đặt khăn vào cổ áo, so hai đầu khăn bằng nhau, đặt dải khăn bên trái lên trên dải khăn bên phải. Vòng đuôi khăn bên trái vào trong, đưa lên trên và kéo ra phía ngoài. Lấy đuôi khăn bên (từ phải sang trái) với dải khăn bên phải. Thắt nút khăn, chỉnh cho dải khăn vuông vắn, bẻ cổ cổ áo xuống.

Đội viên thực hành động tác thắt khăn quàng đỏ. (Theo toàn chi đội)

 Giáo viên TPT Đội theo dõi các em thực hiện rồi uốn nắn, sửa sai cho từng em.

- Động tác tháo khăn quàng đỏ: Tay trái cầm nút khăn, tay phải cầm dải khăn phải phía trên nút, rút khăn ra.

 - Ví dụ 2: Giáo viên hướng dẫn động tác chào kiểu đội viên: Đội viên đứng ở tư thế nghiêm, mắt hướng về phía chào, chào bằng tay phải, các ngón tay khép kín giơ lên đầu cách thuỳ trán phải khoảng 5 cm, bàn tay thẳng với cánh tay dưới, khuỷu tay chếch ra phía trước tạo với thân người  một  góc khoảng 130 độ.

 Ví dụ 3. Giáo viên hướng dẫn các động tác cá nhân tại chỗ

 - Quay bên phải: Khi có khẩu lệnh "Bên phải - quay!", sau động lệnh "quay" người đứng nghiêm, lấy gót chân phải làm trụ, mũi chân trái làm điểm đỡ, quay người   sang   phía   phải một góc 90 độ, sau đó rút chân trái lên, trở về tư thế nghiêm.

- Quay  bên  trái:  Khi có lệnh “bên trái quay!”  sau  động lệnh “quay”, người đứng nghiêm, lấy gót chân trái làm trụ, mũi chân phải làm điểm đỡ, quay người sang phía trái một góc 90 độ, sau đó rút chân phải lên trở về tư thế đứng nghiêm.

- Quay đằng sau: Khi có khẩu lệnh "Đằng sau - quay!", sau động lệnh "quay", lấy gót chân phải làm trụ, mũi chân trái làm điểm đỡ, quay người sang phía bên phải một góc 180 độ, sau đó rút chân trái lên, trở về tư thế nghiêm.

 3.  Các biện pháp rèn kĩ năng thực hành tổng hợp các động tác Nghi thức Đội

Nghi thức là một phương tiện giáo dục của Đội TNTP Hồ Chị Minh với những qui định biểu hiện bằng ngôn ngữ, hình thức tượng trưng, thủ thuật, nghi lễ và đội ngũ. Nghi thức cũng góp phần mạnh mẽ vào việc xây dựng phương pháp giáo dục toàn diện, mang nét đặc trưng của Đội. Trong đó nổi bật là giáo dục ý thức kỉ luật, tư thế và tác phong, tinh thần tập thể của đội viên. Vì thế nghi thức Đội được tiến hành thường xuyên trong mọi hoạt động rèn luyện của Đội để tạo thành thói quen, nề nếp tốt đối với đội viên trong tổ chức Đội.

 Do vậy, việc tiến hành giáo dục bằng nghi thức Đội đòi hỏi phải mang tính thuyết phục cao, tính nghiêm túc, chính xác và thống nhất. Có như vậy mới làm cho nghi thức Đội trở thành nhu cầu thực sự của mỗi đội viên.

Biện pháp giúp rèn luyện cho đội viên thực hiện được liên hoàn các động tác Nghi thức Đội một cách thuần thục.

Giáo viên TPT Đội làm mẫu các động tác nghi thức Đội

Yêu cầu GV-TPT làm mẫu phải thật chính xác. Thông thường GV làm mẫu như sau:

+ Lần 1: Làm mẫu động tác chính xác cả về kĩ thuật cũng như tốc độ.

+ Lần 2: Làm chậm kết hợp phân tích động tác.

+ Lần 3: TPT làm chậm kết hợp phân tích động tác đồng thời yêu cầu HS làm theo.

+ Lần 4: Làm như lần 1.

Ví dụ: Động tác cầm cờ, giương cờ, vác cờ

+ Lần 1: TPT làm mẫu chính xác theo khẩu lệnh.

+ Lần 2: TPT làm chậm kết hợp giảng giải, phân tích từng động tác:

 - Cầm cờ: Bàn tay phải nắm cán cờ cao ngang thắt lưng, đốc cán cờ đặt trên mặt đất, sát ngón út bàn chân phải.

+ Cầm cờ ở tư thế nghiêm: Khi có khẩu lệnh “Nghiêm!”, kéo cán cờ áp sát vào thân mình, người ở tư thế nghiêm.

+ Cầm cờ nghỉ: Khi nghe khẩu lệnh “Nghỉ”, chân trái chùng và ngả cờ ra phía trước, đốc cờ vẫn giữ nguyên vị trí.

(Cầm cờ tư thế nghiêm)                (cầm cờ tư thế nghỉ)

 - Giương cờ: Được thực hiện khi chào cờ, lễ duyệt Đội, diễu hành và đón đại biểu.

+ Từ tư thế cầm cờ nghiêm chuyển sang giương cờ: Tay phải cầm cờ giương lên trước mặt, tay thăng và vuông góc với thân người, cán cờ dựng thẳng đứng. Tay trái nắm cán cờ dưới bàn tay phải khoảng 20cm - 30cm, tay phải di chuyển xuống nắm sát đốc cán cờ, kéo sát vào ngang thắt lưng đưa về tư thế giương cờ. Cán cờ nghiêng với mặt đất một góc khoảng 45 độ.

+ Từ tư thế vác cờ chuyển sang giương cờ: Tay phải kéo đốc cán cờ về sát thân người, tay trái đẩy cán cờ ra phía trước về tư thế giương cờ.

 - Vác cờ: Được sử dụng khi diễu hành, khi đưa cờ vào làm lễ chào cờ, lễ duyệt Đội, lễ đón đại biểu,…

Từ tư thế cầm cờ nghiêm, tay phải cầm cờ giương lên trước mặt, tay thẳng và vuông góc với thân người, cán cờ dựng thẳng đứng. Tay trái nắm cán cờ dưới bàn tay phải khoảng 20cm - 30cm, tay phải di chuyển di chuyển xuống nắm sát đốc cán cờ, đưa thẳng ra phía trước nghiêng với mặt đất một góc khoảng 45 độ, tay trái kéo cán cờ đặt lên vai phải đưa về tư thế vác cờ.