Lêi nãi ®Çu

 KiÓm tra, ®¸nh gi¸ cã vai trß, chøc n¨ng rÊt quan träng trong d¹y häc Ho¸ häc. Nã gióp thÇy vµ trß ®iÒu chØnh viÖc d¹y vµ häc nh»m ®¹t kÕt qu¶ d¹y häc cao h¬n, ®ång thêi x¸c nhËn thµnh qu¶ d¹y häc cña thÇy vµ trß. Cã nhiÒu h×nh thøc kiÓm tra, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ d¹y häc, trong ®ã kiÓm tra tr¾c nghiÖm kh¸ch quan ®ang ®­îc quan t©m sö dông.

Tr¾c nghiÖm kh¸ch quan ®­îc quan t©m bëi mét sè lÝ do sau:

-          ViÖc chÊm vµ cho ®iÓm t­¬ng ®èi dÔ dµng vµ kh¸ch quan h¬n so víi bµi luËn ®Ò.

-          Trong c¸c c©u hái tr¾c nghiÖm, nhiÖm vô cña ng­êi häc ®­îc ph¸t biÓu râ rµng h¬n lµ trong c¸c bµi luËn ®Ò.

-          Khi lµm mét bµi thi tr¾c nghiÖm, hÇu hÕt thêi gian häc sinh dïng ®Ó ®äc vµ suy nghÜ. Cã thÓ tù kiÓm tra, ®¸nh gi¸ kiÕn thøc.

-          Tr¸nh ®­îc viÖc häc tñ, häc lÖch. Cung cÊp mét l­îng th«ng tin ph¶n håi lín, lµm c¬ së cho viÖc ®iÒu chØnh kÕ ho¹ch d¹y häc.

-          DÔ dµng øng dông c«ng nghÖ th«ng tin vµ truyÒn th«ng ®Ó tæ chøc thi, chÊm bµi mét c¸ch nhanh chãng, chÝnh x¸c vµ an toµn.

§Ó phôc vô cho viÖc ®æi míi ph­¬ng ph¸p kiÓm tra, ®¸nh gi¸ trong d¹y häc ho¸ häc ë tr­êng phæ th«ng nh»m ®¹t c¸c môc tiªu ph¸t triÓn nguån nh©n lùc phôc vô c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, chóng t«i biªn so¹n bé s¸ch Tr¾c nghiÖm ho¸ häc gåm 6 cuèn, tõ líp 8 ®Õn líp 12 vµ luyÖn thi ®¹i häc theo ch­¬ng tr×nh vµ s¸ch gi¸o khoa míi.

Néi dung mçi cuèn gåm hai phÇn:

PhÇn thø nhÊt : Gåm c¸c c©u hái tr¾c nghiÖm ®­îc biªn so¹n theo nhiÒu h×nh thøc nh­: Tr¾c nghiÖm nhiÒu lùa chän, tr¾c nghiÖm ghÐp ®«i, tr¾c nghiÖm ®óng, sai, tr¾c nghiÖm ®iÒn khuyÕt. Néi dung c¸c c©u hái tr¾c nghiÖm bao trïm c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ ho¸ häc ë phæ th«ng cã më réng n©ng cao vµ g¾n víi thùc tiÔn.

PhÇn thø hai: H­íng dÉn gi¶i vµ ®¸p sè.

Chóng t«i hy väng r»ng bé s¸ch sÏ bæ Ých cho c¸c em häc sinh vµ c¸c thÇy, c« gi¸o d¹y häc ho¸ häc.

MÆc dï ®· rÊt cè g¾ng, nh­ng bé s¸ch ch¾c ch¾n kh«ng tr¸nh khái sai sãt, chóng t«i rÊt mong vµ ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c ý kiÕn gãp ý cña c¸c b¹n ®äc, nhÊt lµ c¸c thÇy, c« gi¸o vµ c¸c em häc sinh ®Ó s¸ch ®­îc hoµn chØnh trong lÇn t¸i b¶n sau, nÕu cã.

C¸c t¸c gi¶

PhÇn 1- ho¸ häc ®¹i c­¬ng

Ch­¬ng 1 – CÊu t¹o nguyªn tö - ®Þnh luËt tuÇn hoµn

vµ liªn kÕt ho¸ häc

A. tãm t¾t lÝ thuyÕt

I. cÊu t¹o nguyªn tö

1. Thµnh phÇn, cÊu t¹o nguyªn tö

 Nguyªn tö gåm h¹t nh©n vµ vá electron. H¹t nh©n gåm c¸c h¹t proton vµ n¬tron, phÇn vá gåm c¸c electron. C¸c ®Æc tr­ng cña c¸c h¹t c¬ b¶n trong nguyªn tö ®­îc tãm t¾t trong b¶ng sau:

2. H¹t nh©n nguyªn tö:

Khi b¾n ph¸ mét l¸ vµng máng b»ng tia phãng x¹ cña ra®i, Ruz¬fo ®· ph¸t hiÖn h¹t nh©n nguyªn tö. H¹t nh©n nguyªn tö cã kÝch th­íc rÊt nhá so víi kÝch th­íc cña toµn bé nguyªn tö. H¹t nh©n mang ®iÖn tÝch d­¬ng.

§iÖn tÝch h¹t nh©n cã gi¸ trÞ b»ng sè proton trong h¹t nh©n, gäi lµ Z+. Do nguyªn tö trung hoµ vÒ ®iÖn cho nªn sè electron b»ng sè Z.

     VÝ dô: nguyªn tö oxi cã 8 proton trong h¹t nh©n vµ 8 electron ë líp vá.

     Sè khèi, kÝ hiÖu A, ®­îc tÝnh theo c«ng thøc A = Z + N, trong ®ã Z lµ tæng sè h¹t proton, N lµ tæng sè h¹t n¬tron.

     Nguyªn tè ho¸ häc bao gåm c¸c nguyªn tö cã cïng ®iÖn tÝch h¹t nh©n.

     §ång vÞ lµ nh÷ng nguyªn tö cã cïng sè proton nh­ng kh¸c nhau vÒ sè n¬tron, do ®ã sè khèi A cña chóng kh¸c nhau.

     VÝ dô: Nguyªn tè oxi cã ba ®ång vÞ, chóng ®Òu cã 8 proton vµ 8, 9, 10 n¬tron trong h¹t nh©n nguyªn tö.

II. CÊu t¹o vá electron cña nguyªn tö

1. Líp electron

•                  Trong nguyªn tö, mçi electron cã mét møc n¨ng l­îng nhÊt ®Þnh. C¸c electron cã møc n¨ng l­îng gÇn b»ng nhau ®­îc xÕp thµnh mét líp electron.
•                  Thø tù cña líp t¨ng dÇn 1, 2, 3, n th× møc n¨ng l­îng cña electron còng t¨ng dÇn. Electron ë líp cã trÞ sè n nhá bÞ h¹t nh©n hót m¹nh, khã bøt ra khái nguyªn tö. Electron ë líp cã trÞ sè n lín th× cã n¨ng l­îng cµng cao, bÞ h¹t nh©n hót yÕu h¬n vµ dÔ t¸ch ra khái nguyªn tö.
•                  Líp electron ®· cã ®ñ sè electron tèi ®a gäi lµ líp electron b·o hoµ.
•                  Tæng sè electron trong mét líp lµ 2n2.

2. Ph©n líp electron

•                  Mçi líp electron l¹i ®­îc chia thµnh c¸c ph©n líp. C¸c electron thuéc cïng mét ph©n líp cã møc n¨ng l­îng b»ng nhau.
•                  KÝ hiÖu c¸c ph©n líp lµ c¸c ch÷ c¸i th­êng: s, p, d, f.
•                  Sè ph©n líp cña mét líp electron b»ng sè thø tù cña líp. VÝ dô líp K (n =1) chØ cã mét ph©n líp s. Líp L (n = 2) cã 2 ph©n líp lµ s vµ p. Líp M (n = 3) cã 3 ph©n líp lµ s, p, d…
•                  Sè electron tèi ®a trong mét ph©n líp:

- Ph©n líp s chøa tèi ®a 2 electron,

- Ph©n líp p chøa tèi ®a 6 electron,

- Ph©n líp d chøa tèi ®a 10 electron vµ f chøa tèi ®a 14 electron.

3. CÊu h×nh electron cña nguyªn tö

Lµ c¸ch biÓu diÔn sù ph©n bè electron trªn c¸c líp vµ ph©n líp. Sù ph©n bè cña c¸c electron trong nguyªn tö tu©n theo c¸c nguyªn lÝ vµ quy t¾c sau:

 a. Nguyªn lÝ v÷ng bÒn: ë tr¹ng th¸i c¬ b¶n, trong nguyªn tö c¸c electron chiÕm lÇn l­ît c¸c obitan cã møc n¨ng l­îng tõ thÊp lªn cao.

 b. Nguyªn lÝ Pauli: Trªn mét obitan chØ cã thÓ cã nhiÒu nhÊt lµ hai electron vµ hai electron nµy chuyÓn ®éng tù quay kh¸c chiÒu nhau xung quanh trôc riªng cña mçi electron.

c. Quy t¾c Hun: Trong cïng mét ph©n líp, c¸c electron sÏ ph©n bè trªn c¸c obitan sao cho sè electron ®éc th©n lµ tèi ®a vµ c¸c electron nµy ph¶i cã chiÒu tù quay gièng nhau.

 d. Quy t¾c vÒ trËt tù c¸c møc n¨ng l­îng obitan nguyªn tö:

1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p 5s 4d 5p 6s 4f 5d 6p 7s 5f 6d

VÝ dô: CÊu h×nh electron cña Fe, Fe2+, Fe3+

Fe: 1s22s22p63s23p63d64s2

Fe2+: 1s22s22p63s23p63d6

Fe3+: 1s22s22p63s23p63d5

4. §Æc ®iÓm cña líp electron ngoµi cïng

•                  §èi víi nguyªn tö cña tÊt c¶ c¸c nguyªn tè, sè electron líp ngoµi cïng cã nhiÒu nhÊt lµ 8 electron.
•                  C¸c nguyªn tö cã 8 electron líp ngoµi cïng (ns2np6) ®Òu rÊt bÒn v÷ng, chóng hÇu nh­ kh«ng tham gia vµo c¸c ph¶n øng ho¸ häc. §ã lµ c¸c khÝ hiÕm, v× vËy trong tù nhiªn, ph©n tö khÝ hiÕm chØ gåm mét nguyªn tö.

•                  C¸c nguyªn tö cã 1-3 electron líp ngoµi cïng ®Òu lµ c¸c kim lo¹i (trõ B). Trong c¸c ph¶n øng ho¸ häc c¸c kim lo¹i cã xu h­íng chñ yÕu lµ nh­êng electron trë thµnh ion d­¬ng.
•                  C¸c nguyªn tö cã 5 -7 electron líp ngoµi cïng ®Òu lµ c¸c phi kim. Trong c¸c ph¶n øng ho¸ häc c¸c phi kim cã xu h­íng chñ yÕu lµ nhËn thªm electron trë thµnh ion ©m.
•                  C¸c nguyªn tö cã 4 electron líp ngoµi cïng lµ c¸c phi kim, khi chóng cã sè hiÖu nguyªn tö nhá nh­ C, Si hay c¸c kim lo¹i nh­ Sn, Pb khi chóng cã sè hiÖu nguyªn tö lín.

III. b¶ng tuÇn hoµn c¸c nguyªn tè ho¸ häc

1. Nguyªn t¾c s¾p xÕp:

•                  C¸c nguyªn tè ho¸ häc ®­îc s¾p xÕp theo chiÒu t¨ng dÇn ®iÖn tÝch h¹t nh©n nguyªn tö.
•                  C¸c nguyªn tè ho¸ häc cã cïng sè líp electron ®­îc s¾p xÕp thµnh cïng mét hµng.
•                  C¸c nguyªn tè ho¸ häc cã cïng sè electron ho¸ trÞ trong nguyªn tö ®­îc s¾p xÕp thµnh mét cét.

2. CÊu t¹o cña b¶ng hÖ thèng tuÇn hoµn

B¶ng hÖ thèng tuÇn hoµn c¸c nguyªn tè ho¸ häc lµ sù thÓ hiÖn néi dung cña ®Þnh luËt tuÇn hoµn. Trong h¬n 100 n¨m tån t¹i vµ ph¸t triÓn, ®· cã kho¶ng 28 kiÓu b¶ng hÖ thèng tuÇn hoµn kh¸c nhau. D¹ng ®­îc sö dông trong s¸ch gi¸o khoa ho¸ häc phæ th«ng hiÖn nay lµ b¶ng hÖ thèng tuÇn hoµn d¹ng dµi. C¸c thµnh phÇn cÊu t¹o nªn b¶ng hÖ thèng tuÇn hoµn c¸c nguyªn tè ho¸ häc nh­ sau:

 ¤ : Sè thø tù cña « b»ng sè hiÖu nguyªn tö vµ b»ng sè ®¬n vÞ ®iÖn tÝch h¹t nh©n b»ng tæng sè electron cña nguyªn tö..

  Chu k×: Cã 7 chu kú, sè thø tù cña chu k× b»ng sè líp electron cña nguyªn tö gåm:

         + Chu k× nhá lµ c¸c chu k× 1, 2, 3 chØ gåm c¸c nguyªn tè s vµ c¸c nguyªn tè p. Mçi chu kú nhá gåm 8 nguyªn tè, trõ chu kú 1 chØ cã hai nguyªn tè.

         + Chu k× lín lµ c¸c chu k× 4, 5, 6 ,7 gåm c¸c nguyªn tè s, p, d vµ f. Chu kú 4 vµ chu kú 5 mçi chu kú cã 18 nguyªn tè. Chu kú 6 cã 32 nguyªn tè. Theo quy luËt, chu kú 7 còng ph¶i cã 32 nguyªn tè, tuy nhiªn chu kú 7 míi ph¸t hiÖn ®­îc 24 nguyªn tè ho¸ häc. LÝ do lµ c¸c nguyªn tè cã h¹t nh©n cµng nÆng cµng kÐm bÒn, chóng cã “®êi sèng” rÊt ng¾n ngñi.

 Nhãm: Cã 8 nhãm, sè thø tù cña nhãm b»ng sè electron ho¸ trÞ gåm :

         + Nhãm A: Sè thø tù cña nhãm b»ng sè electron ho¸ trÞ (gåm c¸c nguyªn tè s vµ p). Nhãm A cßn ®­îc gäi lµ c¸c nguyªn tè thuéc ph©n nhãm chÝnh.

         + Nhãm B: Sè thø tù cña nhãm B b»ng sè electron ho¸ trÞ (gåm c¸c nguyªn tè d vµ f). Nhãm B cßn ®­îc gäi lµ c¸c nguyªn tè thuéc ph©n nhãm phô.

IV. Nh÷ng tÝnh chÊt biÕn ®æi tuÇn hoµn theo chiÒu t¨ng cña ®iÖn tÝch h¹t nh©n

   - B¸n kÝnh nguyªn tö:

 + Trong chu kú, theo chiÒu t¨ng cña ®iÖn tÝch h¹t nh©n, b¸n kÝnh nguyªn tö gi¶m dÇn.

 + Trong nhãm A, theo chiÒu t¨ng cña ®iÖn tÝch h¹t nh©n, b¸n kÝnh nguyªn tö t¨ng dÇn.

- §é ©m ®iÖn, tÝnh kim lo¹i - phi kim, tÝnh axit - baz¬ cña oxit vµ hi®roxit biÕn ®ái t­¬ng tù b¸n kÝnh nguyªn tö.

   - N¨ng l­îng ion ho¸:

 + Trong chu kú, theo chiÒu t¨ng cña ®iÖn tÝch h¹t nh©n, n¨ng l­îng ion ho¸ cña nguyªn tö t¨ng dÇn.

 + Trong nhãm A, theo chiÒu t¨ng cña ®iÖn tÝch h¹t nh©n, n¨ng l­îng ion ho¸ cña nguyªn tö gi¶m dÇn.  

V. Liªn kÕt ho¸ häc

Xu h­íng cña c¸c nguyªn tö kim lo¹i hay phi kim lµ ®¹t ®Õn cÊu h×nh bÒn v÷ng nh­ cña khÝ hiÕm b»ng c¸ch cho, nhËn electron t¹o ra kiÓu hîp chÊt ion, hay gãp chung electron t¹o ra hîp chÊt céng ho¸ trÞ (nguyªn tö).

Kh«ng cã ranh giíi thËt râ rµng gi÷a c¸c chÊt cã kiÓu liªn kÕt ion vµ céng ho¸ trÞ. Ng­êi ta th­êng dïng hiÖu sè ®é ©m ®iÖn ( ) ®Ó xÐt mét chÊt cã kiÓu liªn kÕt ho¸ häc g×.

- NÕu hiÖu sè ®é ©m ®iÖn   1,70 th× chÊt ®ã cã kiÓu liªn kÕt ion, - NÕu hiÖu sè ®é ©m ®iÖn  < 1,70 th× chÊt ®ã cã kiÓu liªn kÕt céng ho¸ trÞ (ngo¹i lÖ HF cã   1,70  nh­ng vÉn thuéc lo¹i liªn kÕt céng ho¸ trÞ ).

Cã thÓ so s¸nh hai kiÓu liªn kÕt ho¸ häc qua b¶ng sau:

Liªn kÕt cho - nhËn (phèi trÝ) lµ mét tr­êng hîp riªng cña liªn kÕt céng ho¸ trÞ. Trong ®ã, ®«i electron dïng chung ®­îc h×nh thµnh do mét nguyªn tö ®­a ra. VÝ dô

trong ph©n tö khÝ sunfur¬ SO2 , c«ng thøc cÊu t¹o cña SO2          lµ:         

Liªn kÕt cho nhËn ®­îc kÝ hiÖu b»ng mét mòi tªn. Mçi mòi tªn biÓu diÔn mét cÆp electron dïng chung, trong ®ã phÇn gèc mòi tªn lµ nguyªn tö cho electron, phÇn ngän lµ nguyªn tö nhËn electron.

B. ®Ò bµi

H·y chän ph­¬ng ¸n ®óng A, B, C hay D trong c¸c c©u hái tr¾c nghiÖm sau:

1. Electron ®­îc t×m ra vµo n¨m 1897 bëi nhµ b¸c häc ng­êi Anh Tom - x¬n (J.J. Thomson). §Æc ®iÓm nµo sau ®©y kh«ng ph¶i cña electron?             

 A. Mçi electron cã khèi l­îng b»ng kho¶ng khèi l­îng cña nguyªn tö nhÑ nhÊt lµ H.

 B. Mçi electron cã ®iÖn tÝch b»ng -1,6 .10-19 C, nghÜa lµ b»ng 1- ®iÖn tÝch nguyªn tè.

 C. Dßng electron bÞ lÖch h­íng vÒ phÝa cùc ©m trong ®iÖn tr­êng.

 D. C¸c electron chØ tho¸t ra khái nguyªn tö trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Æc biÖt (¸p suÊt khÝ rÊt thÊp, ®iÖn thÕ rÊt cao gi÷a c¸c cùc cña nguån ®iÖn).

2. C¸c ®ång vÞ ®­îc ph©n biÖt bëi yÕu tè nµo sau ®©y?

 A. Sè n¬tron.    B. Sè electron ho¸ trÞ.

 C. Sè proton    D. Sè líp electron.

3. KÝ hiÖu nµo trong sè c¸c kÝ hiÖu cña c¸c obitan sau lµ sai?

A. 2s, 4f    B. 1p, 2d

C. 2p, 3d    D. 1s, 2p

4. ë ph©n líp 3d sè electron tèi ®a lµ:

A. 6     B. 18

C. 10      D. 14

5. Ion, cã 18 electron vµ 16 proton, mang sè ®iÖn tÝch nguyªn tè lµ:

A. 18+     B. 2 -

C. 18-     D. 2+

6. C¸c ion vµ nguyªn tö: Ne, Na+, F_ cã ®iÓm chung lµ:

A. Sè khèi    B. Sè electron

C. Sè proton     D. Sè notron

7. CÊu h×nh electron cña c¸c ion nµo sau ®©y gièng nh­ cña khÝ hiÕm ?

A. Te2-     B. Fe2+

C. Cu+      D. Cr3+

8. Cã bao nhiªu electron trong mét ion Cr3+?

A. 21     B. 27

C. 24      D. 52

9. Vi h¹t nµo sau ®©y cã sè proton nhiÒu h¬n sè electron?

A. Nguyªn tö Na.   B. Ion clorua Cl-.

C. Nguyªn tö S.   D. Ion kali K+.

10. Nguyªn tö cña nguyªn tè cã ®iÖn tÝch h¹t nh©n 13, sè khèi 27 cã sè electron ho¸ trÞ lµ:

A. 13     B.  5

C.  3      D.  4

11. Nguyªn tö cña nguyªn tè ho¸ häc nµo cã cÊu h×nh electron d­íi ®©y:

CÊu h×nh electron    Tªn nguyªn tè

(1) 1s22s22p1     ……………...

(2) 1s22s22p5     ……………...

(3) 1s22s22p63s1    ……………...

(4) 1s22s22p63s23p2    ……………...

12. H·y viÕt cÊu h×nh electron cña c¸c ion sau:

Ion        cÊu h×nh electron  Ion cÊu h×nh electron

(1) Na+  ………                        (4)  Ni2+  ………

(2)  Cl-  ………      (5)  Fe2+  ………

(3)  Ca2+ ………             (6)  Cu+  ………

13. Nguyªn tö cña nguyªn tè ho¸ häc  cã cÊu h×nh electron  1s22s22p63s23p64s1 lµ:             

A.  Ca     B.  K

 C.  Ba     D.  Na

14. Chu kú b¸n r·, thêi gian cÇn thiÕt ®Ó l­îng chÊt ban ®Çu mÊt ®i mét nöa, cña lµ 14,3 ngµy. CÇn bao nhiªu ngµy ®Ó mét mÉu thuèc cã tÝnh phãng x¹ chøa gi¶m ®i chØ cßn l¹i 20% ho¹t tÝnh phãng x¹ ban ®Çu cña nã.

A. 33,2 ngµy    B. 71,5 ngµy  

C. 61,8 ngµy    D. 286 ngµy

15. lµ nguyªn tè gèc cña hä phãng x¹ tù nhiªn uran, kÕt thóc cña d·y nµy lµ ®ång vÞ bÒn cña ch× , sè lÇn ph©n r·  vµ  lµ :                           

 A. 6 ph©n r·  vµ 8 lÇn ph©n r· 

B. 8 ph©n r·  vµ 6 lÇn ph©n r· 

C. 8 ph©n r·  vµ 8 lÇn ph©n r· 

D. 6 ph©n r·  vµ 6 lÇn ph©n r· 

16. Tia phãng x¹ cña ®ång vÞ lµ:

 A. tia    B. tia 

 C. tia     D. tia  vµ 

17. Trong c¸c cÊu h×nh electron sau, cÊu h×nh nµo sai ?

 A.1s22s22p2x2py2pz

B.1s22s22p2x2p2y2p2z3s

C.1s22s22p2x 2py

D.1s22s22px2py2pz

18. C¸c electron thuéc c¸c líp K, M, N, L trong nguyªn tö kh¸c nhau vÒ:

 A. Kho¶ng c¸ch tõ electron ®Õn h¹t nh©n.

 B. §é bÒn liªn kÕt víi h¹t nh©n.

 C. N¨ng l­îng cña electron

 D. A, B, C ®Òu ®óng.

19. Trong nguyªn tö, c¸c electron quyÕt dÞnh tÝnh chÊt ho¸ häc lµ :

 A. C¸c electron ho¸ trÞ.

B. C¸c electron líp ngoµi cïng.