TIN-11-HKI

TG

Nội dung

Hoạt động thầy trò

3’

7’

1. Khái niệm lập trình

Lập trình là sử dụng cấu trúc dữ liệu và các câu lệnh của ngôn ngữ lập trình cụ thể  để mô tả và diễn đạt các thao tác của thuật to

Hoạt động 1: Tìm hiểu Khái niệm lập trình, ngôn ngữ lập trình

GV: yêu cầu HS trình bày thuật toán tìm nghiệm phương trình bậc nhất:            ax + b = 0 

HS: Nhớ lại kiến thức học ở lớp 10 để thực hiện nhanh.

GV: Đánh giá kết quả.

GV: Để máy tính hiểu được thuật toán trên, ta cần dùng một ng

TG

Nội dung

Hoạt động thầy trò

3’

7’

1. Khái niệm lập trình

Lập trình là sử dụng cấu trúc dữ liệu và các câu lệnh của ngôn ngữ lập trình cụ thể  để mô tả và diễn đạt các thao tác của thuật to

Hoạt động 1: Tìm hiểu Khái niệm lập trình, ngôn ngữ lập trình

GV: yêu cầu HS trình bày thuật toán tìm nghiệm phương trình bậc nhất:            ax + b = 0 

HS: Nhớ lại kiến thức học ở lớp 10 để thực hiện nhanh.

GV: Đánh giá kết quả.

GV: Để máy tính hiểu được thuật toán trên, ta cần dùng một ng

7’

15’

5'

án.

2. Khái niệm ngôn ngữ lập trình

Ngôn ngữ lập trình là một phần mềm dùng để diễn đạt thuật toán thành một chương trình, giúp cho máy tính hiểu được thuật toán đó.

Một số loại ngôn ngữ lập trình: Ngôn ngữ máy, hợp ngữ và ngôn ngữ bậc cao.

3. Chương trình dịch

Là chương trình có chức năng chuyển đổi một chương trình được viết bằng ngôn ngữ lập trình bậc cao thành một chương trình có thể thực hiện được trên máy tính.

- Đầu vào của chương trình dịch là chương trình viết bằng ngôn ngữ lập trình bậc cao (chương trình nguồn). Đầu ra là chương trình được viết bằng ngôn ngữ máy (Chương trình đích).

          Chương trình nguồn

       Chương trình đích

Có hai loại chương trình dịch:

•       Thông dịch:

-         Kiểm tra tính đúng đắn của câu lệnh ti

ôn ngữ cụ thể để diễn đạt các thao tác của thuật toán. Hoạt động đó được gọi là lập trình.

Ngôn ngữ được dùng để diễn đạt thuật toán cho máy tính hiểu và xử lí được gọi là ngôn ngữ lập trình.

? Em hãy nêu khái niệm: lập trình, ngôn ngữ lập trình?

HS: trả lời.

? Kết quả của hoạt động lập trình?

HS: tham khảo SGK trả lời

GV: nhận xét, kết luận.

? Nêu các loại ngôn ngữ lập trình mà em biết?

HS: nhớ lại kiến lớp 10 trả lời.

GV: bổ sung và nói lại từng loại ngôn ngữ lập trình cho HS nhớ.

-    Ngôn ngữ máy.

-         Ngôn ngữ hợp ngữ.

-         Ngôn ngữ lập trình bậc cao

Hoạt động 2: Tìm hiểu chương trình dịch

GV: như ta đã biết ở lớp 10 máy tính chỉ có thể trực tiếp hiểu và thực hiện được chương trình viết bằng ngôn ngữ máy mà con người thì thường ít sử dụng ngôn ngữ máy để lập trình.

? Vậy làm thế nào để máy tính có thể hiểu được chương trình viết bằng các ngôn ngữ khác với ngôn ngữ máy?

5’

ếp theo trong chương trình nguồn.

-         Chuyển câu lệnh đó sang ngôn ngữ máy.

-         Thực hiện câu lệnh vừa chuyển đổi.

•       Biên dịch:

-         Duyệt, phát hiện lỗi, Kiểm tra tính đúng đắn của các câu lệnh chương trình nguồn.

-         Dịch toàn bộ chương trình thành một chương trình đích thực hiên trên máy hoặc có thể lưu trữ.

HS: trả lời

? Chức năng của chương trình dịch?

HS: tham khảo SGK trả lời

GV: nhận xét, kết luận

GV: Nêu ví dụ:

Ví dụ 1: Phát biểu khai mạc giải bóng đá khu vực ĐNÁ

Khi người phát biểu nói xong một hoặc vài câu người phiên dịch sẽ dịch sang tiếng Anh và lại tiếp tục

Ví dụ 2: Dịch một văn bản tiếng Anh sang tiếng Việt

  ? Cho nhận xét về hai cách dịch trên?

HS: Thảo luận trả lời.

? Vậy chương trình dịch có những loại nào?

? Em hiểu thế nào là thông dịch, biên dịch?

HS tham khảo SGK trả lời

GV: nhận xét, kết luận.

TG

Nội dung

Hoạt động thầy trò

10’

1. Các thành phần cơ bản

a. Bảng chữ cái: Là tập các kí tự được dùng để viết chương trình. Không được dùng bất kì kí tự nào ngoài các kí tự qui định trong bảng chữ cái.

Trong PASCAL, bảng chữ cái bao gồm các kí tự sau:

- Kí tự chữ cái in hoa và thường trong bảng chữ cái tiếng Anh: ‘A’..’Z’ ; ‘a’..’z’.

- Kí tự chữ số: ‘0’..’9’

       - Kí tự đặc biệt:  +  -  *  /  =  <  >  [ ]  .  ,  _  ;  #  ^  $  @ &  (  )  {  }   :  ‘ dấu cách 

b. Cú pháp: Là bộ qui tắc để viết chương trình.

c. Ngữ nghĩa: xác định ý nghĩa thao tác cần phải thực hiện,ứng với tổ hợp kí tự dựa vào ngữ cảnh của nó. 

Hoạt động 1: Tìm hiểu các thành phần cơ bản

? Có những yếu tố nào để hình thành nên ngôn ngữ tiếng Việt?

HS: gọi HS trả lời.

-    Bảng chữ cái, số, dấu.

-    Ghép các kí tự thành từ, ghép từ thành câu.

-    Ngữ nghĩa của từ, câu

GV: Trong ngôn ngữ lập trình cũng tương tự như vậy, nó gồm các thành phần: Bảng chữ cái, cú pháp, ngữ nghĩa.

GV: đưa bảng chữ cái tiếng Việt và tiếng Anh.

? Bảng chữ cái là gì?

? Trong Pascal, bảng chữ cái gồm những kí tự nào?

HS: tham khảo SGK trả lời.

GV: chiếu giới thiệu bảng chữ cái trong Pascal

GV: giới thiệu sơ lượt bảng chữ cái của ngôn ngữ lập trình C++

GV đưa ví dụ: việc tổ hợp các kí tự trong tiếng Việt để HS đưa ra khái niệm cú pháp.

? Vậy cú pháp là gì?

HS: trả lời

GV: nhận xét, kết luận.

GV: Cú pháp các ngôn ngữ lập trình khác nhau cũng khác nhau.

? Ngữ nghĩa là gì?

HS: tham khảo SGK trả lời.

GV: nhận xét kết luận.

Lưu ý: Các lỗi cú pháp được chương trình dịch phát hiện và thông báo cho người lập trình biết. Chỉ có chương trình không còn lỗi cú pháp mới có thể được dịch sang ngôn ngữ máy. Các lỗi ngữ nghĩa thường chỉ được phát hiện khi chương trình thực hiện trên dữ liệu cụ thể.

17’

2. Một số khái niệm

Mọi đối tượng trong chương trình đều phải được đặt tên theo một qui tắc của ngôn ngữ lập trình và từng chương trình cụ thể

a. Tên: Trong TP, tên là một dãy liên tiếp không quá 127 kí tự bao gồm chữ cái, chữ số hoặc dấu gạch dưới và bắt đầu bằng chữ cái hoặc dấu gạch dưới.

•                   
•                  - Tên dành riêng (Từ khoá): là những tên được ngôn ngữ lập trình qui định dùng với ý nghĩa riêng xác định, người lập trình không được dùng với ý nghĩa khác.
•                  - Tên chuẩn: là những tên được ngôn ngữ lập trình qui định dùng với một ý nghĩa nhất định nào đó, người sử dụng có thể khai báo và dùng chúng với ý nghĩa và mục đích khác.
•                  - Tên do người lập trình đặt: là tên được dùng theo ý nghĩa riêng của từng người lập trình, tên này được khai báo trước khi sử dụng. Các tên này không được trùng với tên dành riêng.

Hoạt động 2 : Tìm hiểu một số khái niệm

? Tên của chúng ta dùng để làm gì? Tên chúng ta được đặt như thế nào?

HS: trả lời.

? Tên  trong TP được đặt như thế nào?

HS: trả lời.

GV: chiếu bảng chứa các tên đúng/sai HS chọn tên đúng.

 Ví dụ: Các tên sau:

     A        A BC      6pQ,

     R1     X#y         _45

GV: kết luận các tên đúng.

? Tên dành riêng là gì ?

HS : trả lời

GV: chiếu bảng chứa một số tên dành riêng và giải thích qui định dùng chúng.

? Tên chuẩn là gì ?

HS: trả lời

GV: nhận xét, kết luận

? Tên do người lập trình đặt là gì ?

GV: chiếu bảng chứa một số tên chuẩn, tên dành riêng, tên do người lập trình đặt.

GV: Phát phiếu học tập

Nhìn vào tranh hãy xác định tên chuẩn, tên dành riêng, tên do người lập trình đặt.

8’

2’

•                  b. Hằng và biến
•                  - Hằng: là đại lượng có giá trị không thay đổi trong quá trình thực hiện chương trình. Có ba loại hằng thường dùng:
•                  + Hằng số học: là các số nguyên hay thực
•                  Ví dụ:2,  0, -4, +123, -12, 1.0E-4
•                  + Hằng logic: là giá trị đúng (true) hoặc sai (false).
•                  + Hằng xâu: là chuỗi kí tự trong bảng mã ASCII. Trong Pascal, khi viết chuỗi kí tự này được đặt trong dấu nháy đơn ‘ và ’  
•                  Ví dụ: ‘hoc tin hoc’
•                            ‘1 +2 = 3’
•                  - Biến: là đại lượng được đặt tên, dùng để lưu trữ giá trị và giá trị này có thể thay đổi được trong quá trình thực hiện chương trình. Các biến  dùng trong chương trình đều phải được khai báo trước khi sử dụng.

•                  c. Chú thích: Trong Pascal chú thích được đặt giữa cặp dấu { và } hoặc (* và *) dùng để giải thích cho chương trình rõ ràng và dễ hiểu.

HS: thảo luận nhóm, sau đó đại diện nhóm trình bày

GV: nhận xét, kết luận.

? HS đọc SGK và trình bày các khái niệm về hằng số, hằng kí tự, hằng logic.

HS:  trả lời.

GV: nhận xét, kết luận.

GV: chiếu bảng yêu cầu HS phân loại các loại hằng :

 -12343 ; ‘Ab’ ; ‘90’  ;  3.1E+2 ; 90 ; True ;  3.14 ; AB ; False

? biến là gì ?

HS: trả lời.

GV: nhận xét, kết luận

GV: chiếu minh hoạ chương tình Pascal đơn giản, chỉ cho HS các biến, vai trò của nó, sau đó xoá đi một vài biến để HS thấy được việc cần phải khai báo biến.

? Chú thích được dùng để làm gì? Trong Pascal chú thích được viết như thế nào?

GV: Chú thích không làm ảnh hưởng đến nội dung chương trình và được ch

ương trình dịch bỏ qua.

TG

Nội dung

Hoạt động thầy trò

Bài 1/13 SGK

Người ta phải xây dựng các ngôn ngữ lập trình bậc cao vì:

- Ngôn ngữ bậc cao gần gũi với ngôn ngữ tự nhiên, thuận lợi cho đông đảo người lập trình.

- Ngôn ngữ lập trình bậc cao không phụ thuộc vào loại máy.

- Chương trình viết bằng ngôn ngữ bậc cao dễ hiểu, dễ hiệu chỉnh và dễ dàng nâng cấp hơn.

Bài 4/13 SGK

- Tên dành riêng không dùng với ý nghĩa, mục đích khác với ý nghĩa xác định

- Tên chuẩn: có thể khai báo dùng với ý nghĩa khác, mục đích khác.

? nhắc lại khái niệm ngôn ngữ lập trình bậc cao?

GV: gọi HS trả lời

? Tại sao phải xây dựng ngôn ngữ lập trình bậc cao

GV: nhận xét, đánh giá

Bài 5/13 SGK

Lophoc;    khoa09_10;     bai_hat

Bài 6/13 SGK

c) Dấu phẩy phải thay bằng dấu chấm.

e) Là tên chưa có giá trị.

h) Nếu là hằng xâu thì thiếu dấu nháy.

1.3/6

Đáp án: chưa thể kết luận được chương trình đó đúng. Vì chương trình còn có thể có lỗi cú pháp.

1.4/6 

Đáp án: không thể khẳng định được. Vì cú pháp của những câu lệnh chưa thực hiện chưa được kiểm tra .

1.6/6 

Đáp án: Vì chương trình có thể có lỗi ngữ nghĩa và chỉ đúng với một vài bộ dữ liệu đặc biệt mà thôi.

1.7/6 

Đáp án:

a) Có 8 tên có độ dài bằng 3

AAB, ABB, ABA, AAA, BAA, BAB, BBA, BBB

b) Có 14 tên có độ dài không quá 3

A, B, AA, AB, BB, AAB, ABB, ABA, AAA, BAA, BAB, BBA, BBB

1.15/7

Đáp án: có thể. Vì chương trình dịch không kiểm tra phần chú thích khi dịch chương trình.

1.18/7

Đáp án:  chương trình trên ngôn ngữ bậc cao được viết bằng mã ACSII, còn chương trình viết bằng ngôn ngữ máy phải viết trong hệ cơ số hexa

HS: viết lên bảng

GV: nhận xét, đánh giá

HS: chỉ rõ lỗi trong từng trường hợp.

GV: nhận xét, đánh giá.

? Trong chương trình có thể có những lỗi nào?

? Chương trình dịch có thể phát hiện được lỗi gì trong quá trình dịch?

HS: trả lời.

GV: bổ sung, kết luận

HS: lên bảng viết các tên theo yêu cầu của bài.

GV: nhận xét, đánh giá.

? mục đích của đoạn chú thích trong chương trình nguồn?